Walka z napadem migrenowym
artykuł Wojciecha Cywińskiego konsultacja dr n. med. Maria Wysocka-Bąkowska, prezes Polskiego Stowarzyszenia Migrenowego, członek zarządu Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy
Migrena jest dolegliwością bardzo trudną do opanowania, ale można z nią walczyć, niekiedy skutecznie.
Jak wszyscy wiedzą, migrena jest bólem głowy. Istnieje jednak wiele jej rodzajów. W zależności od tego, w jakich okolicznościach występują bóle i jakie objawy im towarzyszą, można wyróżnić migrenę z aurą (ze zwiastunami), bez aury, okolicznościową (np. spowodowaną hałasem, zmianami pogody), okresową (np. menstruacyjną). Dla osób cierpiących najważniejsze są sposoby leczenia napadów migrenowych.
Trudności w wyborze
Są różne preparaty używane w walce z migreną. Niestety ich wybór jest trudny, gdyż niełatwo dobrać skuteczne lekarstwo, a także jego dawkę, którą wyznacza się indywidualnie dla każdego chorego w zależności od przebiegu migreny, stanu pacjenta i jego wieku. Poza tym skuteczność leku jest różna dla każdego pacjenta - to, co pomaga jednemu, może nie pomóc innemu choremu. Nie można też zapominać, że większość leków ma działanie uboczne.
Jak brać?
Aby jak najlepiej wykorzystać działanie leku, należy stosować się do kilku podstawowych zasad:
tabletki podawane doustnie powinny być przyjmowane na samym początku napadu migrenowego; później żołądek nie przyswaja ich właściwie,
gdy nie jest to możliwe, na przykład podczas bólu zaczynającego się w nocy, należy zastosować środki w postaci czopków lub zastrzyków,
szybciej od zwykłych tabletek działają leki musujące,
wybór lekarstwa zależy od lekarza, ale przy ścisłej współpracy z chorym - to on właśnie wie, jak działają na niego zalecane przez lekarza preparaty,
wskazane jest też ustalenie dawki minimalnej, ale skutecznej; najczęściej po samoobserwacji określa ją pacjent w porozumieniu z lekarzem.
Gdy trochę boli
Niektórzy chorzy mają własne sposoby na przerwanie łagodnego bólu migrenowego:
uciskanie tętnicy skroniowej palcem lub zaciśniętą opaską,
przykładanie lodu do skroni z jednoczesną bardzo ciepłą kąpielą nóg,
gorące okłady na głowę,
połknięcie tabletki aspiryny, popijając ją mocną, gorącą kawą,
prowokowanie torsji, podczas napadu bólu z nudnościami czy wymiotami,
położenie się w ciszy, ciemności i spokoju,
przyłożenie plastikowego worka do ust i oddychanie powietrzem z niego (skuteczne przy dużym niepokoju i hiperwentylacji),
akupunktura - nakłuwa się odpowiednie punkty małżowiny usznej po bolącej stronie głowy; można też podziałać na nie słabym prądem elektrycznym za pomocą odpowiedniego urządzenia, które pacjenci mogą używać sami.
Przerwać napad
Jednak podczas intensywnych bólów trzeba zastosować leki. Jest wiele środków, które mają działanie różne w czasie i, niestety, skutki uboczne. Oto niektóre z nich.
Środki przeciwbólowe
Aspiryna
Jest niejednokrotnie niedoceniana w leczeniu migreny. Wielu ludziom jednak pomaga. Może być stosowana doustnie lub w zastrzykach. Jednak jej podawanie może prowadzić do podrażnienia żołądka, nawet do choroby wrzodowej, a także do obniżenia krzepliwości krwi.
Paracetamol
Używany niekiedy z innymi lekami, jest stosunkowo mało szkodliwy.
Pyralgina
Jest to lek stosowany w skojarzeniu z innymi substancjami. Występuje w postaci tabletek, czopków i zastrzyków. Nie jest zalecany osobom w podeszłym wieku.
Istnieje wiele preparatów zawierających małe ilości wymienionych leków, przez co zwiększa się ich działanie przeciwbólowe, a zmniejsza szkodliwość. Nierzadko zawierają one kofeinę. Do najczęściej stosowanych należą Teopiryn, Neopiryn i Saridon.
Niesterydowe środki przeciwzapalne
Mają one silne działanie przeciwbólowe, ale podrażniają czasem żołądek. Występują w postaci tabletek i czopków. Najczęściej stosowane to diclofenac (Voltaren, Majamil, Diclac, Olfen), ketoprofen (Profenid, Ketonal), indometacyna (Indocid, Metindol) czy kwas mefenamowy (Mefacit).
Ergotamina
Jest to lek przeciwmigrenowy, choć nie przeciwbólowy. Już w 1918 r. została wyizolowana ze sporyszu. Używa się jej również w połączeniu z kofeiną lub lekiem antyhistaminowym (Coffecorn, Coffedon), które wzmacniają jej działanie. Jest bardzo skuteczna, ale przy jej stosowaniu mogą pojawiać się działania uboczne. Do niegroźnych należą mdłości, wymioty i kurcze. Mogą jednak wystąpić poważniejsze skutki uboczne:
uzależnienie, którego efektem jest zwiększanie dawki, a niekiedy zwiększenie częstości napadów migrenowych,
ergotyzm, czyli zatrucie sporyszem - gdy pojawią się objawy niedokrwienia kończyn (mrowienie i marznięcie palców rąk i nóg oraz ból w stopach przy chodzeniu), należy natychmiast odstawić lek; dalsze jego stosowanie może doprowadzić do skurczu tętnic, a nawet uszkodzenia mózgu.
Komplikacje te jednak są rzadkie, jeśli lek jest stosowany doraźnie.
Ergotaminy nie powinny używać kobiety w ciąży, chorzy z nadciśnieniem tętniczym i z dusznicą bolesną. Nie wolno jej stosować równolegle z niektórymi antybiotykami oraz pigułkami antykoncepcyjnymi. Należy ją przyjmować bezpośrednio przed posiłkiem, tuż przed napadem. Najczęściej działa w pierwszych latach napadów migrenowych, później jest nieskuteczna.
Ergotaminę podaje się doustnie w kroplach lub tabletkach, a także w czopkach. Na samym początku napadu bardzo skuteczna jest inhalacja do nosa Diergosprayem. Natomiast przy silnych i nieustępujących bólach stosuje się Dihydroergotaminę domięśniowo lub dożylnie.
Też skuteczne
Przy bardzo intensywnych napadowych bólach głowy można się uciec do szczególnych metod. Są to zastrzyki z diazepamu (Relanium) lub środków przeciwbólowych.
Triptany - to jest najnowsze!
Są lekami najnowszej generacji przerywającymi napad migrenowy, ale także wszystkie objawy mu towarzyszącymi. Najstarszym jest sumatriptan (Imigran). Jest to jeden z najskuteczniejszych leków. Badania wykazały, że przerywa on najcięższe napadowe bóle głowy aż w 70%, i to bardzo szybko, gdy zastosuje się go w postaci zastrzyku. Natomiast tabletka zaczyna działać już po 0,5 godzinie, pełną skuteczność osiągając po 2-4 godzinach. Imigran powinien być zażyty zaraz na początku napadu migrenowego, nie wolno czekać na pełne jego rozwinięcie. Wtedy jest najskuteczniejszy. Jedna tabletka kosztuje ok. 30 zł. Zważywszy na jego dużą efektywność i działanie w czasie, chyba warto zapłacić za życie bez bólu.
Obecnie powstały z tej samej grupy leków rizatriptan (Maxalt) i zolmitriptan (Zomig).
Leki wspomagające
Jednym z nich jest kofeina, która wspomaga działanie niektórych leków przeciwmigrenowych. Gdy występują mdłości, podaje się środki przeciwwymiotne, np. Metaclopramid czy Domperidon. Dodatkowo można też stosować leki zmniejszające niepokój towarzyszący napadom migrenowym.
Omówiliśmy tu leczenie napadów bólu migrenowego. Jeśli chorzy stosują je często, np. 2-3 razy w miesiącu lub częściej, muszą podjąć leczenie profilaktyczne, które powinno być prowadzone przez lekarza. W cięższych przypadkach może być długotrwałe.
Międzynarodowe Towarzystwo Leczenia Bólów Głowy (IHS) za najważniejszy wskaźnik oceny metod leczenia migreny uznaje opinię pacjenta o leku.
"Żyjmy dłużej" 12 (grudzień) 2000