8.10.2012
2 nieobecności; zaliczenie test jednokrotnego wyboru
Wojnarowska „Edukacja zdrowotna” 2007 PWN
Zdrowie – definicja WHO 1947r. stan pozytywny (dobrostan – pełen; jakiś) samopoczucia (well-being) fizycznego, psychicznego, społecznego, nie tylko brak choroby i ułomności (definicja dynamiczna – nie jest oceną punktu tylko kontinuum; holistyczna=całościowa, systemowa)
VII wpne – Asklepios – medycyna jest dziedziną filozofii
IV wpne – Hipokrates – równowaga zewnętrzna wpływa na wewnętrzną kondycję człowieka
Galen – temperament i humor
Platon – zdrowie jako funkcja doskonalenia stylu życia i kulturowej relatywizacji diety
Plutarch – warunkiem zdrowego życia jest stan aktywności i wolności
Stoicy – zdrowie to piękno, cnota, harmonia umysłu i życia
Chrześcijaństwo – zdrowie to też zdolność znoszenia bólu i cierpienia, choroba to skutek grzechu, ciało czyste – jako naczynie duszy
Arabowie – Maimonides – człowiek ma wpływ na moment śmierci; Johannitius: dietetyczny wzorzec stylu życia i postawa prozdrowotna
Paracelsus – zdrowie nie jest dawane przez naturę ale musi być stale zdobywane przez człowieka
XVIII/XIX – romantyzm, idealizm: Schelling – choroba jest składową życia i stanowi zmianę proporcji zasad życiowych, zdrowie to ich równowaga; homeostaza!
Hegel – człowiek jest nosicielem „bakcyla śmierci” a zdrowie jest tylko jego przejściową harmonią
Pozytywizm – Virchov: choroba to niewydolność aparatu regulacyjnego, prowadząca do życia w nienormalnych warunkach, a w zdrowiu siły regeneracyjne są zdolne do przezwyciężania stanu nienormalności
1951, 1969 – Parsons – zdrowie to stan w którym jednostka wykazuje optymalną umiejętność efektywnego pełnienie ról i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji (WHO 1977 – samodzielność i sprawność lub kontrolowana niepełnosprawność – przy wsparciu społecznym i technicznym)
Zdrowie to jeden z głównych zasobów gospodarki narodowej, to wartość pozytywna o znaczeniu ekonomicznym
Zdrowie publiczne
Zdrowie jako zdolność do takiego funkcjonowania jednostki, aby mogła ona odegrać docenioną i pożądaną rolę społeczną
Utopiści Moor, Bacon, Capanelli – edukacja zdrowotna dla poprawy warunków życia społecznego
1567 – Stupiuss – zdrowie publiczne (reformy prozdrowotne)
Oświecenie – ważne jest zachowanie zdrowia przez wszystkie klasy społeczne
Leibniz – system publicznej opieki zdrowotnej; Hoffman – prozdrowotny styl życia
1782 Franklin – zdrowie to bogactwo (odpowiedzialność publicznej opieki zdrowotnej za zdrowie jednostki) Touseau, Frank – cywilizacja i rządy oraz bieda są odpowiedzialne za zły stan zdrowia człowieka; Anton – rząd zapewnia warunki zewnętrzne a jednostka przyjmuje odpowiedzialność za siebie
Virchov: polityka jest medycyną na szeroką skalę
Grotjahn – łączenie problematyki patologii społecznej i terapii medycznej
Promocja zdrowia
1977 – Alma Ata – WHO (dokument dyskusyjny nt. promocji zdrowia) – PZ to proces umożliwienia jednostkom i społeczeństwu zwiększenia kontroli nad czynnikami determinującymi zdrowie (koncepcja sposobów i warunków życia w celu zachowania zdrowia);
Mediacja między człowiekiem (wybór osobniczy – autonomia a odpowiedzialność społeczna) a środowiskiem: koncepcje PZ a polityka (realizowalność tj., podstawy prawne, administracyjne i ekonomiczne , spójność)
Model społeczno-ekologiczny zdrowia: równowaga zdrowotna i potencjał zdrowotny (pojemność adaptacyjna) na różnych poziomach od mikro do makro
PZ zastąpiła pojęcie higieny (Hipokrates – „Pandeia” – Pellegrino)
Hancock i Perkins – „Mandala zdrowia” czyli schemat ekosystemu człowieka
Noack i Abelin – PZ to zintegrowane na różnych poziomach działanie, które ma wpływ na relacje pomiędzy zdrowiem a ekonomią, zdrowiem a środowiskiem, zdrowiem a społeczeństwem oraz zdrowiem i jednostką (żywność, mieszkanie, używki, relacje interpersonalne)
PZ ma wartość polityczną, współdziałanie wielosektorowe dla zdrowia
Mandala zdrowia
W centrum człowiek (w aspektach fizycznym, intelektualnym, duchowym)
Dookoła kręgi: najbliższego środowiska fizycznego i społecznego, dalej krag kulturowy i biosfera (służba zdrowia)
Pola zdrowia: czynniki biologiczne (jednostkowe); zachowania jednostkowe (indywidualny tryb życia); środowisko psychospołeczne (socjalizacja – modyfikujące jednostkę); czynniki fizyczne (mieszkanie, praca)
Anomalia Cochrane’a: brak zależności między poziomem wydatków na ochronę zdrowia a osiąganymi pozytywnymi skutkami zdrowotnymi
Błędność „wielkiego równania Wildavsky’ego”, że „opieka medyczna równa się zdrowiu” (odpowiada tylko w 10% za zdrowie!)
PZ a polityka zdrowotna
WHO międzynarodowa polityka zdrowotna 1977 strategia „zdrowie dla wszystkich”
ZDW: zasady wg których ma być organizowany system zaspakajania potrzeb zdrowotnych, ma odbywać się podział środków służących zaspakajaniu potrzeb zdrowotnych, mają być kształtowane zachowania i działania podmiotów, których aktywność ma służyć zaspakajaniu potrzeb zdrowotnych
Promocja zdrowia – element polityki zdrowotnej
Zdrowie a choroba
Niedoskonałości definicyjne: jeśli „dyskomfort i zakłócenia funkcjonalne” nie widnieją na liście Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób – to człowiek jest zdrowy lub odwrotnie i „najlepsze samopoczucie” nie musi być objawem zdrowia
Destabilizacja ekonomiczna a społeczna niepewność i umieralność: migracja – urbanizacja- rozbicie wzorów komunikacji społecznej (np. rozbicie rodzinne, eurosieroctwo) i negatywne zdarzenia życiowe; stres i jego negatywne skutki zdrowotne – jako wskaźniki zachorowalności i umieralności
The Black Report (GB) – stan zdrowia jest bezpośrednio zależny od przynależności do grupy w hierarchii społecznej (stan zdrowia – umieralność, chorobowość, ograniczona sprawność, niezdolność do pracy)
Zdrowie – lista zagrożeń:
Pozbawienie pracy
Niekorzystne stosunki społeczne w pracy
Fizyczny wysiłek w pracy
Substancje szkodliwe w środowisku pracy
Wyczerpująca, monotonna praca
Zagęszczenie lub złe wyposażenie mieszkania
Częste wypadki, wandalizmy w miejscu zamieszkania
Udział w wypadku drogowym w ostatnim roku
Brak aktywności fizycznej w wolnym czasie
Palenie papierosów
Wykład drugi
* środowisko: czynniki podawane kontroli
szkodliwe subst. Chemiczne, promieniowanie jonizujące, hałas, niebezpieczne odpady
Środowiska poddawane kontroli: woda, powietrze, żywność, mieszkania i środowisko zamieszkania, środowisko pracy
* zachowania promowane: przestrzeganie rygorów zrównoważonej diety, regularnie podejmowanie aktywności fizycznej i ćw. Ruchowych, wykorzystywanie umiejętności rozładowania stresów i napięć
* zachowania eliminowane: palenie, nadużywanie alkoholu i leków, niebezpieczne prowadzenie pojazdów, agresja, przemoc
* służba zdrowia: dostępność, akceptacja opieki, organizacja opieki, jej jakość
Model promocji zdrowia – skupia się na zdrowiu – promowaniu zdrowego stylu życia (aktywność, autonomia – sł. Zdrowia musi zrezygnować z wyłączności, paternalizmu, odejść od medycyny naprawczej na rzecz wszechstronnej współpracy) z eliminowaniem zachowań niekorzystnych.
Model prewencyjny – koncentruje się na chorobie (paradygmat patogenetyczny) – poszukiwanie zależności między szczegółowymi czynnikami w otoczeniu człowieka, jego określonymi cechami i zachowaniami (czynniki ryzyka) a powstawaniem a rozwojem określonej jednostki chorobowej.
Prewencja to eliminacja czynników ryzyka.
Pewne badania zanegowały istotny wpływ eliminacji czynników ryzyka na efekty leczenia podkreślają rolę farmakoterapii.
* pierwotna – uniknięcie lub przynajmniej zmniejszenie przy pomocy odpowiednich działań narażenia poszczególnych osób i całego społeczeństwa na znane i możliwe do uniknięcia „przyczyny” (markery ryzyka) – modyfikowalne (czynniki środowiskowe)
* wtórna – modyfikowanie w korzystny sposób przebiegu choroby poprzez jej wykrywanie i leczenie we wczesnych przedklinicznych stadiach, kiedy choroba jest bardziej podatna na leczenie korygując w ten sposób nawet najmniejsze odchylenia dobrego stanu zdrowia.
* Trzeciorzędowa – modyfikowanie w korzystny sposób przebiegu choroby w jej późnych stadiach (spowolnianie przebiegu, zapobieganie nawrotom) przywracanie lub przynajmniej poprawa sprawności, wspieranie autonomii jednostki i jej partycypacji społecznej, poprawa jakości i długości trwania życia
* proces, przez który poszczególne osoby i grupy luzi uczą się zachowywać w sposób sprzyjający promocji, podtrzymaniu i odzyskaniu stanu zdrowia, aby ten efekt osiagnąć kształtuje się wiedzę, przekonania, postawy związane ze zdrowiem
Edu. Zdrowotna ukierunkowana na chorobę (nauki medyczne, przyrodnicze)
Edu. Zdrowotna ukierunkowana na czynniki ryzyka (profilaktyka)
Edu. Zdrowotna ukierunkowana na zdrowie (podejście interdyscyplinarne)
* pokój na świecie
* schronienie dla każdego
* żywność
* dochód
* uprawnienia kobiet
* ekosystem
* wykorzystywanie środków bez niszczenia zasobów
* sprawiedliwość społeczna
* respektowanie praw człowieka i równości
* zabezpieczenie społeczne
* edukacja
* zmiany sposobów życia
* zmianę zachowań negatywnych na pozytywne
* pozostawanie w atmosferze pozytywnych stylów życia, korzystnych zdrowych wyborów
* żywność i żywienie
* wykształcenie i warunki pracy
* warunki mieszkaniowe
* transport i komunikacja
* odzież i wypoczynek
* ubezpieczenie społeczne
* swobody obywatelskie
Największe zagrożenie dla zdrowia to UBÓSTWO
* Zdrowie dla wszystkich w 2000. Polski program
* Narodowy Program Zdrowia 1993
* Karta Ottawska 1986
* Konferencja w Adlelaid’zie 1989
* Konferencja w Sundsvall 1991
* I Krajowa Konferencja Warszawa 1991
* Kongres Promocji Zdrowia Serock/Warszawa 1993
* Szkoły Promujące Zdrowie
* Karty dla działań zapobiegawczych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej
* ocena (hist. Choroby, badania); postępowanie (porada, specyfika zagrożeń)
* grupy wiekowe: 12-18 dzieci i młodzież, 19-39 osoby młode, 40-64 osoby w średnim wieku, 65 i więcej ludzie starsi
* badanie przesiewowe – wczesne wykrywanie
* czynniki usposabiające
* czynniki zagrożenia (środowiskowe) ocena zagrożenia
* etiologia wieloczynnikowa
* historia naturalna
* ryzyko
* skuteczność
* strategie zapobiegania
* styl życia
* środki interwencji
* wykrywanie przyczyn
Wykład 22.10.
Podstawowe zagrożenia zdrowotne
Choroby układu krążenia - zespół polimetaboliczny X (otyłość, cukrzyca, dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze)
Choroby nowotworowe (rak szyjki macicy/sutka/prostaty/płuc/okrężnicy/skóry)
Urazy i zatrucia (wypadki) – narkotyki i dopalacze
Zaburzenia psychiczne i uzależnienia
Osteoporoza
AIDS, WZW
Czynniki szkodliwe dla zdrowia – ekologia
Rolnictwo nie-ekologiczne, GMO ?
Czynniki społeczne
Czynniki zawodowe i stres
Przeciążanie narządu ruchu
Niska aktywność ruchowa
Błędy żywieniowe ilościowe i jakościowe
Substancje psychoaktywne (%, leki, używki, narkotyki, tytoń i inne uzależnienia)
Nadużycia (seksualne), przemoc, agresja, samobójstwa
Niska świadomość społeczna w profilaktyce i edukacji onkologicznej
Działania kształtujące zdrowie
Prewencja w okresie prokreacji: poradnictwo genetyczne i opieka prenatalna
Prewencja w wieku rozwojowym – wychowanie dla zdrowia (medycyna szkolna)
Zdrowe miejsce pracy (medycyna zawodowa)
Działanie dla redukcji zagrożenia ekologicznego – nie wywozimy gruzu do lasu
Adaptacja do sytuacji stresowych. Sposoby rozwiązywania konfliktów.
Samopomoc a problem zdrowia. Medycyna alternatywna (naturalna)
Współpraca wielosektorowa na rzecz zdrowia
Modele zdrowia
Biomedyczny (R. Decartes XVIIw. / F. Capra 1987r.) – dualizm: duch i materia (wadą jest utrata holizmu); świat materialny jest maszyną (paradygmat patogenetyczny, paternalizm, medycyna technologiczna, utrata humanizmu); przyrodą rządzą prawa mechaniki
Holistyczny (ogólna teoria systemów, 1984r. L. von Bertalanffy; J. Aleksandrowicz)
Społeczno-ekologiczny: mandala zdrowia = model ekosystemu (Toronto)
Zdrowie
Fizyczne – niepełnosprawność, / sprawność – wydolność
Psychiczne – mentalne i emocjonalne (kontrola emocji i koherencja) (mania, depresja, cyklofemia)
Społeczne (social health) – autonomia, relacje interpersonalne, akceptacja i odpowiedzialność za siebie innych
Seksualne - zespół czynników biologiczno-emocjonalno-intelektualno-społecznych ważnych dla pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości, wolność od przymusu i przemocy, ochrona, rozwiązywanie problemów życia seksualnego, prokreacji, chorób wenerycznych, zdrowie prokreacyjne
Duchowe (spiritual helath) – samoświadomość, jakość relacji (zdolność do dawania i brania, okazywania ciepła, bezwarunkowa miłość), system wartości i poczucie sensu i celu życia
Zdrowie duchowe
Doświadczanie wewnętrznego spokoju i zgody z samym sobą oraz rozpoznawania i wdrażanie w życie zasad i przekazów moralnych (religijnych) = część komponentu afektywnego (Tones, Green 2004r.)
Uznanie części transcendentalnych, wewnętrzna siła i spokój, pozytywne nastawienie, własne credo życiowe, uznanie absolutu, otwartość na przeżycia duchowe, zdolność do wyjścia poza świadomość
J. Tischner – zdrowie duchowe jest gdy „dla siebie” i „przeciwko siebie” pozostają we względnej harmonii
Salutogeneza – A. Antonovsky
Podejście patogenetyczne – choroba to zaburzenie homeostazy poprzez stresory, chory to obiekt opieki medycznej, koncentracja na etiologii i symptomatologii
Podejście salutogenetyczne – stan zaburzonej homeostazy jest normą
Stresory
Zdrowie (pełne, idealne) Choroba (poważna, zagrażająca)
Salutogeneza
Zdrowie warunkują uogólnione zasoby odpornościowe – jako bufory dla czynników ryzyka. Są to: właściwości biologiczno-psychiczne człowieka, cechy środowiska społecznego, czynniki społeczno-kulturowe, warunki materialne, pozycja zawodowa
Poczucie koherencji – globalna orientacja człowieka wyrażająca stopień w jakim człowiek ma dominujące, trwałe choć dynamiczne poczucie pewności oparte na komponentach – zrozumiałość (rozumiem co się dzieje wokół mnie) (odbieranie przez człowieka bodźców jako uporządkowanych, ustrukturalizowanych, jasnych i spójnych, zrozumiałych i przewidywalnych (składnik poznawczy); zaradność – stopień w jakim dostępne zasoby są postrzegane przez człowieka jako wystarczające, dające się w razie potrzeby wykorzystywać – aktywna postawa (składnik poznawczo-instrumentalny); sensowność – poczucie sensu życia – warte wysiłku, poświęcenia, zaangażowania
Narzędzia : kwestionariusz orientacji życiowych SOC – 29.
Rozwój poczucia koherencji – od dzieciństwa w oparciu o doświadczenia życiowe – ważna jest ich spójność (stałość, zrozumiałość), równowaga między przeciążeniem a niedociążeniem (zaradność) i udział w podejmowaniu decyzji (sensowność)
29.10.2012
nauka i sztuka zapobiegania chorobom , przedłużania życia i promowania zdrowia przez organizację zbiorowych wysiłków społeczeństwa (Acheson)
mierniki zdrowia obiektywne (badania medyczne), subiektywne (samoocena, ankieta), możliwość niezgodności pozytywne:(sprawność, wydolność, QL); negatywne (zgony, choroby na 100 tyś populacji)
wykorzystanie mierników w ocenie stanu zdrowia: jednostki (orzecznictwo, medycyna pracy i sportu) i zbiorowości oraz dla identyfikacji problemów i planowania programów promocji zdrowia także w praktyce społecznej
jako wartość odczuwana – uznane przez jednostkę jako rzeczywiste, cenne, generuje pożądane postawy emocjonalne i działania „uznawane” – przekonania jednostki że zdrowie powinno być cenione bo jest tak społecznie postrzegane
wartość zdrowia mieści się w wartościach uroczystych (wyższe) i codziennych (praktyczne)
zdrowie zajmuje trwałą i wysoką pozycję w hierarchii wartości
Edukacja zdrowotna stymuluje refleksje nad wartością zdrowia i miejscem w hierarchii wartości
dla każdego człowieka – rozwijanie i wykorzystywanie swojego potencjału zdrowotnego umożliwia człowiekowi satysfakcjonujące życie (społeczne i ekonomiczne)
dla społeczeństwa – główne bogactwo naturalne kraju, determinujące rozwój społeczny, ekonomiczny i osobisty (Karta Ottawska 1986)
zdrowie jest podstawowym prawem każdego człowieka – prawo do posiadania możliwego do uzyskania stanu zdrowia
QL – quality of life – satysfakcja z sytuacji życiowej, subiektywna ocena własnej sytuacji życiowej w porównaniu z sytuacją innych osób w tym samym wieku lub osiągnięcie wysoko cenionych wartości
jakość życia jest związana ze zdrowiem – health related quality of life HRQL – wpływ, jaki stan zdrowia ma zdolność jednostki do prowadzenia pełnego życia; jest przedmiotem zainteresowania zdrowia publicznego i promocji zdrowia
pomiary HGQL w obszarach: *fizycznym (sprawność, samoobsługa, sen, seks), *psychicznym (pamięć, emocje, duchowość), * społecznym (ogólne samopoczucie i zadowolenie z życia, *postrzeganie zdrowia – ważne w aspekcie chorób przewlekłych, niepełnosprawności, starości
PRZEDŁUŻYĆ AKTYWNE ŻYCIE! (Karta Ottawska)
1996-2006, 2007-2015 Międzynarodowy Narodowy Program Zdrowia
styl życia 50% środowisko naturalne – 30% biologia człowieka – 20% organizacja opieki medycznej – 10%
inwestycja dla zdrowia Kanadyjczyków 1994 *zarobki i status społeczny, * sieci wsparcia społecznego *edukacja * zatrudnienie i warunki pracy *środowisko fizyczne (naturalne) *biologia i wyposażenie genetyczne *zachowania zdrowotne i umiejętności radzenia sobie *prawidłowy rozwój dzieciństwa *służba zdrowia
def. - możliwości powstania szkody, straty, niekorzystnego zdarzenia (zagrożenie dla czegoś wartościowego)
zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju choroby, niepełnosprawności, zaburzeń rozwoju lub innych stanów
czynniki podatności lub wrażliwości (= markery podatności) cechy jednostki, nasilające działania czynników ryzyka
identyfikacja i eliminacji czynników ryzyka jest podstawą profilaktyki
właściwości jednostek lub środowisk społecznych, których występowanie umacnia potencjał zdrowotny człowieka, zwiększa jego odporność na działanie czynników ryzyka (równowaga lub redukcja czynników ryzyka)
Resilince – wieloczynnikowy proces pozytywnej akceptacji jednostki w którym czynniki (społeczne kompetencje, redukcja zadań rozwojowych, niewystępowanie zaburzeń emocji, zachorowania)
Zasoby indywidualne (zdolności poznawcze, temperament, mechanizmy samokontroli, optymizm, umiejętności społeczne, pozytywny obraz siebie, procesy motywacyjne)
Zasoby wynikające z relacji z osobami z najbliższego otoczenia: rodzice, rówieśnicy, dorośli – dobrze, kompetentni, konstruktywni
Zasoby środowiska ludzkiego (dobra szkoła, zaangażowanie w konstruktywne działania przyjazne i bezpieczne środowisku
05.11.2012
styl życia – to wzór zachowań, który jest trwały („sposób bycia”, strategia życiowa) ukształtowany przez dziedzictwo kulturowe, relacje społęczne, cz. geograficzne i społ.-ekonom., cechy osobowości człowieka (Green, Kreuter 1997)
styl życia grupy społecznej – wspólnie wypracowany
styl życia jednostki – ukształtowany w procesie socjalizacji, wzór zachowań zależny od cech poznawczych emocjonalnych i czynników środowiska społecznego
tryb życia 0 organizacja codziennego życia (praca, wypoczynek, sen -rytmy biologiczne ) zmienny z wiekiem pod wpływem czynników zewnętrznych
prozdrowotny styl życia – wzór świadomych zachowań związanych ze zdrowiem, będących efektem wyborów dokonywanych przez ludzi na podstawie dostępnych, determinowanych ich sytuacją życiową, strategią alternatywną (warunków środowiskowych, kulturowych, ekonomicznych)
W świetle współczesnej wiedzy medycznej zwykle wywołują (pozytywne lub negatywne) skutki zdrowotne:
| Prozdrowotne | Zdrowotne |
|---|---|
*związane ze zdrowiem fizycznym *zdrowie psychiczno-społeczne *zachowania prewencyjne *nie podejmowanie zachowań ryzykownych (zw. Psychoaktywne) |
*stan świadomości jednostki *celowość jej działań * skutki zachowań dla zdrowia człowieka: pozytywne/negatywne |
Zachowania zdrowotne
niedziałania zdrowotne: „lekceważenie zdrowia”
zachowania medyczne: korzystanie z instytucji (świadczeń) medycznych
zachowania prewencyjne: szczepienia, padania profilaktycznejzachowania promocyjne: zdrowy styl życia
zachowania w chorobie
samoopieka
czynniki predysponujące: wiedza, przekonania, wartości, postawy;
czynniki umożliwiające: umiejętności, przepisy prawa, priorytety, profilaktyka zdrowotna;
czynniki wzmacniające: normy obyczajowe, społeczna (wczesna socjalizacja) akceptacja/brak w środowisku życia;
edukacja zdrowotna: wspierać zasoby – przeciwdziałać czynnikom ryzyka.
aktywność fizyczna = trening zdrowotny
sen i kultura czasu wolnego
sposób żywienia
badania profilaktyczne (RR, cholesterl, badania kobiet: sutek, narząd rodny – usg, cytologia)
substancje psychoaktywne (narkotyki, używki, leki)
ryzykowne zachowania seksualne (niepożądana ciąża, HIV)
wsparcie społeczne: pomoc dostępna dla grupy lub jednostki w sytuacjach trudnych, stresowych, przełomu
wsparcie społeczne strukturalne – systemy oparcia (więzi, kontakty społeczne, przynależności)
wsparcie społeczne funkcjonalne – interakcje społeczne: „dawca-biorca”: *emocjonalne, *informacyjne, * instrumentalne, *rzeczowe, *duchowe
pozytywny wpływ wsparcia społecznego na zdrowie = element prozdrowotnego stylu życia
aspekt negatywny wsparcia społecznego: generowanie napięcia społecznego
kapitał społeczny to cechy organizacji społeczności jak: związki (sieci) normy, zaufanie społeczne, które sprzyjają koordynacji działań i współpracy dla wspólnego dobra (zasoby ludzkie i wsparcie społeczne wsparcia)
kapitał społeczny obejmuje: *zasoby społeczne – wsparcie społeczne jednostek i społeczności nieformalne, wzajemne i altruistyczne *zbiorowe zasady sąsiedztwa lub społeczności (aktywność, zaufanie, wolontariat, komunikacja, poczucie bezpieczeństwa) *zasoby ekonomiczne (warunki życia, bezrobocie) *zasoby kulturowe (szkoły, biblioteki)
czynniki społeczne – wsparcie społeczne, kapitał społeczny
czynniki ekonomiczne: dochody, wykształcenie, zawód, pozycja zawodowa, posiadanie pracy
czynniki środowiskowe: naturalne i społeczne
nierówności społeczne: powszechne na świecie: w zdrowiu (niższy status społ.-ekonom. - większe nasilenie negatywnych zjawisk zdrowotnych)
„Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku” (równość w zdrowiu do 2020)
dostępność do opieki zdrowotnej (podstawowej)
jakość świadczeń zdrowotnych (kompetencje, edukacja, empatia personelu)
programy profilaktyczne (ch. Zakaźne, nowotworowe, ukł. Krążenia, POChP, osteoporoza)
edukacja zdrowotna – warunkiem zwiększenia świadomości ludzi i motywacji do udziału w programach profilaktycznych (kampanie społeczne, media)
opieka zdrowotna a promocja zdrowia – zmiana paradygmaty i mentalności sł. zdrowia
dbałość o własne zdrowie – postawa autokreacyjna (odpowiedzialność i kreacja własnych zachowań)
sposoby dbania o zdrowie w społeczeństwie polskim: zachowanie medyczne (usługi lecznicze – seniorzy) i zachowania prozdrowotne (w stylu życia)
Negatywny wzorzec „bierności” polskich dorosłych nie sprzyja aktywności prozdrowotnej młodego pokolenia
Przyczyny bierności: niedostatki wiedzy; brak praktycznego zastosowania; poświęcanie zdrowia dla osiągania innych celów; podejmowanie działań prozdrowotnych dopiero po utracie zdrowia; brak poczucia sprawstwa i autokreacji
Osoby bierne wobec zdrowia: oporne, wycofane, deklaratywni prozdrowotnie lecz praktykujący wycinkowo (bezrefleksyjność)
Przekonanie, że styl życia jest nieistotny bo liczą się dziedziczność, służba zdrowia, zatrute środowisko i brak czasu
Poczucie odpowiedzialności za własne zdrowie i dbałość – warunki psychospołeczne wpływają na nastawienie behawioralne (automatyzmy + określone zachowania): postawa roszczeniowa Polaka po II wojnie światowej i wyuczona bezradność w czasie realnego socjalizmu
Świadczenia zdrowotne a dbałość o zdrowie
Dbałość o zdrowie to złożona struktura poznawcza, wpływająca na zachowania zależne od: struktury umożliwiającej percepcję o zagrożeniu dla zdrowia (osoby „czujące” i „unikające”); wiedzy o zdrowiu i chorobie; miejsce zdrowia w hierarchii wartości danego człowieka
Typy myślenia o własnym zdrowiu – powierzchowny; zdrowie jako rodzaj zasobu!; zdrowie traktowane w odniesieniu do pewnej własnej normy
Helathism – nadmierna koncentracja na zdrowiu – ciało symbolem, wskaźnikiem zdrowia, osiągane przez wysiłek i samodyscyplinę; zachowania prozdrowotne są symbolem dobrego życia
H. to estetyzująca ciało forma medykalizacji, zjawisko negatywne
„obwinianie ofiary” – gdyż nie uwzględnia negatywnych czynników genetycznych, społecznych, ekonomicznych i środowiskowych
Włączenie zdrowia do programu szkoły
Inwestowanie w rozwój osobisty, społeczny i zawodowy nauczyciela
Tworzenie w szkole środowiska wspierającego edukację prozdrowotną
Współdziałanie z pielęgniarką szkolną
Pozyskiwanie pracowników administracyjnych, stołówki szkolnej i obsługi
Współdziałanie z rodzicami
Współdziałanie ze społecznością lokalna
1992 Europejska Sieć szkół promujących zdrowie przy Biurze Europejskim WHO (Schools for Health in Europe SHE 43 kraje)
2007 Szkoły dla Zdrowia w Europie, sekretariat w Instytucie Promocji Zdrowia i Prewencji Chorób w Woerden Hol, jako Centrum Współpracy SzPZ przy WHO
1996 – WHO Genewa, dokument: Ogólnoświatowa inicjatywa promocji zdrowia przez szkołę
Polska 1991, 1992-1995 projekt „Szkoła promująca zdrowie” w 14 szkołach podstawowych
2009 – 2000 szkół promujących zdrowie
Podstawa koncepcji SzPZ jest w Karcie Ottawskiej; pluralizm wynikający ze specyfiki modelu krajów
Model – wynikiem dialogu: SzPZ jest procesem powstawania
Wartości – równość (w dostępie do edukacji i zdrowia); ciągłość i zrównoważenie działań (zdrowie – edukacja – rozwój); włączenie (różnorodność społeczności uczącej się); upodmiotowienie i kompetencje do działania; demokracja
Filary – całościowe podejście do zdrowia w szkole; uczestnictwo (wszystkich…); jakość szkoły; dowody; szkoła i społeczność
SzPR w RP – tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu samopoczuciu członków społeczności szkolnej; rozwijaniu kompetencji do podejmowania przez członków społeczności szkolnej działań na rzecz zdrowia własnego i innych ludzi oraz tworzenie zdrowego środowiska