11.10.2012
Edukacja zdrowotna jest procesem towarzyszącym człowiekowi w ciągu całego jego istnienia.
Dotyczy uczenia się jak żyć:
- zachować i doskonalić zdrowie własne i innych
- w przypadku wystąpienia choroby lub niepełnosprawności aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie i zmniejszać jej negatywne skutki
Podstawowe pojęcia:
Wiedza – informacje (treści, wiadomości, które zostały przyswojone, utrwalone w umyśle człowieka w wyniku gromadzenia doświadczeń i uczenia się.
Nawyk – zautomatyzowane wykonywanie czynności, jako efekt jej powtarzania zgodnie z jakąś regułą
Przekonania – względnie stały składnik świadomości człowieka, który wynika z przeświadczenia, że pewien stan jest taki a nie inny. Można użyć terminu „zinternalizowana wiedza”
Postawy – elementy osobowości, względnie trwałe predyspozycje do reagowania lub zachowania się w określony sposób. Postawy decydują o tym co ludzie lubią, uważają za dobre a co za złe, co jest dla nich ważne, o co warto a o co nie troszczyć się. Postawa wobec zdrowia ma 3 komponenty:
- poznawczy – przekonania, myśli, wiedza o zdrowiu i chorobie
- emocjonalny – reakcje, emocje, uczucie związane z różnymi aspektami zdrowia (np. lęki, poczucie zagrożenia)
- behawioralny – zachowania związane ze zdrowiem
Umiejętności - sprawności (wprawa) w wykonywaniu czegoś. Dla utrzymania i doskonalenia zdrowia niezbędne jest opanowanie wielu umiejętności prostych i złożonych w tym umiejętności dotyczących:
- zdrowia fizycznego - higiena i pielęgnacja ciała, samobadanie, samokontrola
- zdrowia psychospołecznego – zwanych umiejętnościami życia
Zachowanie zdrowotne – różne zachowania związane ze sferą zdrowia. Biorąc pod uwagę skutki tych zachowań dla zdrowia człowieka wyróżnia się dwie ich grupy:
- zachowania prozdrowotne (pozytywne) – sprzyjają zdrowiu, zwiększają jego potencjał, chronią przed zagrożeniami lub służą przywróceniu zdrowia (m.in. racjonalne żywienie, odpowiednia aktywność fizyczna, sen, korzystanie i dawanie wsparcia społecznego) bezpieczne zachowanie w ruchu drogowym, pracy, życiu seksualnym, kontrola zdrowia, poddawanie się badaniom profilaktycznym, radzenie sobie ze stresem)
- zachowania antyzdrowotne (negatywne, ryzykowne, problemowe) - stwarzają ryzyko dla zdrowia, powodują bezpośrednie lub odległe szkody zdrowotne i społeczne (m. in. Używanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne zachowanie seksualne, zachowanie agresywne)
Prozdrowotny styl życia – wartości, postawy i zespoły zachowań związane ze zdrowiem, które ludzie podejmują świadomie dla zwiększenia potencjału swego zdrowia
Dbałość (troska) o zdrowie – robienie czegoś pozytywnego dla utrzymania poprawy, doskonalenie swego zdrowia w tym :
-podejmowanie celowych działań ukierunkowanych na zdrowie – pozytywnych, prozdrowotnych, sprzyjających zdrowiu, chroniących przed zagrożeniami lub służących przywróceniu zdrowia
- niepodejmowanie/ eliminowanie zachowań zagrażających zdrowiu – negatywnych, antyzdrowotnych, ryyzkownych, problemowych
Cele edukacji zdrowotnej:
- wpływanie na zmianę zachowania człowieka w kierunku zachowania prozdrowotnego
- pobudzenie zainteresowań zdrowiem przez wzbogacenie wiedzy
- przekształcenie postaw i zachowań ludzkich zwłaszcza w walce z nowymi zagrożeniami
- wyrabianie odpowiedzialności za zdrowie własne i osób z najbliższego otoczenia
Główne obszary tematyczne dotyczące edukacji zdrowotnej:
Higiena osobista
Bezpieczeństwo w życiu codziennym, zapobieganie urazom, pierwsza pomoc
Zdrowe odżywianie i aktywność fizyczna
Praca i wypoczynek
Zdrowie fizyczne
Edukacja seksualna
Zapobieganie używaniu substancji psychoaktywnych
Przeciwdziałanie agresji i przemocy wśród uczniów
W końcu lat 1970 Światowa Organizacja zdrowia ogłosiła listę czynników warunkujących zdrowie, oto one:
Pełne korzystanie z praw i swobód obywatelskich
Możliwość zatrudnienia i praca w odpowiednich warunkach
Dobre warunki mieszkaniowe
Utrzymanie kondycji psychofizycznej stosownie do wieku i płci
Uzyskanie odpowiedniego wykształcenia
Odpowiednie zaopatrzenie, wolność
Odpowiedni stan odżywienia
Poczucie bezpieczeństwa
Możliwość gromadzenia oszczędności
Komunikacja i łączność z innymi
Możliwość wypoczynku
Regeneracja sił i rozrywka
Dostępność odpowiedniej odzieży
25.10.2012
Temat: Teorie wykorzystywane w edukacji zdrowotnej.
Przy projektach wykorzystuje się wiele teorii:
1. Lokalizacji miejsca kontroli – nawiązuje do Rottera, 66 rok, sposób spostrzegania czynności zewnętrznych i wewnętrznych i poczucia, sterowanie zewnątrz przez wewnątrz, które wpływa na zachowanie człowieka.
Osoby wewnątrzsterowane i zewnątrzsterowane
Osoby wewnątrzsterowane
Wewnętrzne umiejscowienie kontroli
Działanie zależne tylko od nich
Wszystko można przewidzieć
Nie wchodzą w niepewne sytuacje
Sytuacja kontrolowana – są aktywni, wytrwali, nie traktują niepowodzeń poważnie, uodpornieni na wpływ zewnętrzny
Jeśli się zaangażują czasami odkrywają że co innego byłoby korzystne, trzeba im to uświadomić, że są w stanie wpłynąć na sytuacje
Osoby zewnątrzsterowane
Zależne wszystko od czynników zewnętrznych
Nie są w stanie panować nad sytuacją
Świat nie jest przewidywalny
Myślą, że nie zawsze odnoszą sukces, a jeśli odniosą to myślą, że to inni wpłynęli na to, liczą się z porażką
Są mało aktywni
Szybko rezygnują
Brak wytrwałości
Liczą się z innymi
Normy są ważne
2. Model przekonań zdrowotnych Rozenstock, 66 rok, działanie zależy od przekonań ludzi, uwrażliwieni, zwłaszcza na możliwość chorowania, muszą mieć przekonanie, że choroba jest poważna, zdrowie odgrywa dużą rolę, skupiają się na metodach, co zmniejszają zagrożenie. Osoby, które nie chcą ponosić dużych kosztów.
a) Wojnarowska – należy uwzględniać indywidualną percepcję danej osoby, jak osoba spostrzega korzyści, ryzyko, choroba, koszty.
b) Zwiększenie gotowości psychologicznej do podjęcia zmian, wyrażana wtedy gdy uświadomią powagę zagrożenia
c) żeby dostrzegła że jej się opłaca pokazać przekonania
3. Model działań zdrowotnych, lata 70 – te XX wieku. Zamiar, intencje, sprawdzenie jakie czynniki to 4 właściwości człowieka:
- osobowość
- system przekonań (można wpływać)
- motywacja
- normy
Czynniki sprawujące, że nasze intencje wprowadzamy w życie:
- wiedza i umiejętności -> wyznaczają kierunek działań
- wspierające środowisko
- ludzie i możliwości pozwalające na pokonanie przeszkód
Teorie ciągle zmieniają się.
4. Teoria uzasadnionego działania, Aizen, 75 rok, człowiek działa zwykle racjonalnie, nim podejmie zamiar najpierw szuka przesłanek, człowiek czeka na wprowadzenie zamiaru, aż spełnią się warunki, które człowiek sobie sam określa.
Realizacja zależy od:
- postawy człowieka wobec danego zachowania
- subiektywności -> przekonań normatywnych
- nacisku społecznego, który może doprowadzić do zmiany zachowania
Co zrobić, żeby model przyniósł korzyści:
Przekonywać ludzi, przekonać, że zmiana zachowania będzie dobra, ważny człowiek <- wzór, do niego się odnosić
5. Teoria społecznego uczenia się, Albert Bandura, 77 rok
Samoregulacja czynów, człowiek jest władny by dokonać przemian, poczucie własnej skuteczności, człowiek podejmuje walkę o siebie
Modelowanie – wpływ innych, obserwując innych wierzymy, że nam też się uda
Zmiany fizjologiczne sugerują nam czy jesteśmy skuteczni czy nie
Persfazja kształtuje skuteczność
Funkcje: (znaczenie wzmocnienia zastępczego dla naszych zachowań)
- informacyjna
- motywacyjna
- emocjonalnego uczenia się
- nadawania wartości
- wpływu społecznego
Oczekiwania ważne dla uczenia naszych zachowań:
- efektów podejmowania działań
- oczekiwanie co do własnej skuteczności
Mechanizmy modelowania są wykorzystywane do zmniejszenia zachowań ryzykownych
- oddziaływanie na rodziców
- programy kierowane do grup rówieśniczych
- oddziaływanie mediów
6. Teoria zachowań problemowych, Jessor 1977 r, wykorzystywana przy zabiegach resocjalizacji.
Założenia: zachowania młodzieży, w tym ryzykowne są efektem złożonej interakcji między ludźmi a ich środowiskiem
7. Model etapów zmian
Osoba dokonująca zmiany przechodzi przez cykl kolejnych etapów, cykl obrotowych drzwi, podejmowanie może być wielokrotne
Etapy:
Prekomplentacji – osoba nie wie, że chce wejść w cykl zmian, nie czuje potrzeby, nie jest motywowana, nie ma akceptacji, bierna
Kontemplacji – wejście przez obrotowe drzwi, myśli o zmianie i ma właściwą akceptację
Gotowość – osoba podejmuje decyzję, że zmieni zachowanie
Działanie – wprowadzamy zmiany
Podtrzymanie – osoba podejmuje wysiłki i eksperymentuje z wykorzystaniem różnych strategii – niebezpieczne
Nawrót
Wyjście – dokonała się zmiana w zachowaniu
Przesłanki:
- zwiększanie poczucia skuteczności, własnej wartości
- pomoc w podejmowaniu decyzji
- zmiana świadomości i rozbudzenie potrzeby dokonania zmian
- zwiększenie motywacji
8. Teoria wielorakich inteligencji – Gardner
- inteligencja językowa
- inteligencja logiczno – matematyczna
- inteligencja (numeryczno – logiczna) – zdolnośc rozumienia liczb, rozszerzone posługiwanie się nimi
- inteligencja przestrzenna (wizualno – przestrzenna)
- inteligencja muzyczna
- inteligencja kinestetyczna (motoryczna, ciała)
- inteligencja interpersonalna (społeczna)
- inteligencja intrapersonalna (duchowa, intuicyjna)
- inteligencja przyrodnicza (ekologiczna)
- inteligencja kreatywna
- inteligencja zmysłowa
- inteligencja moralna
- inteligencja historyczna
Amstrong dokonał syntezy założeń:
Każda osoba posiada wszystkie 8 rodzajów inteligencji, ale funkcjonują one w indywidualny sposób
Niektórzy ludzie mają wszystkie rodzaje dobrze, inni kilka, reszta, większość po środku
Zdolność do odkrywania stopniowo
Wszystkie rodzaje współpracują ze sobą
Jest wiele sposobów aby być człowiekiem inteligentnym, przy czym nie ma żadnych standardów żeby określić poziom
8.11.2012
Temat: Długowieczność. Jak przeżyć ludzkie życie?
Czas życia
„stoper” – w mózgu odlicza, sekundy, minuty, godziny
„zegar” – synchronizuje wiele funkcji organizmu z cyklem dni i nocy, może przyczyniać siędo pojawienia się depresji sezonowej
„molekularna klepsydra” – ogranicza liczbę podziałów komórkowych i zapewne wpływa na długość życia
Stoper
Mechanizm odmierzania czasu składa się z pętli wiodącej od kory mózgowej przez prążkowie do wzgórza i z powrotem do kory. Początek wydarzenia trwającego znany nam okres czasu (np. zapalenie żółtego światła na skrzyżowaniu) wywołuje reakcje.
Część komórek nerwowych dotychczas niezależnie generujących potencjały czynnościowe, chwilowo zaczyna działać jednocześnie
To powoduje, że neurony istoty czarnej wysyłają impuls, powodujący wydzielenie neuroprzekaźnika – dopaminy
Oba sygnały docierają do neuronów kolcowych, które zapinają impulsy płynące z komórek korowych, po tym gdy te powracają do oscypacji zgodnie z poprzednim rytmem
Początkowa synchronizacja pozwala na utworzenie niepowtarzalnego wzorca danego odcinka czasu
Wtedy prążkowie wysyła przez inne części mózgu „sygnał stop” do kory odpowiedzialnej za podjęcia decyzji
Zakłócenia w odbiorze długości trwania zdarzenia
Zmniejszone wydzielanie dopaminy
- choroba Parkinsona
- działania niektórych leków, marihuany
- ADHD
Zwiększone wydzielanie dopaminy
- kokaina, metaamfetamina
- adrenalina i inne hormony stresu
Zatrzymanie biegu czasu
- stan głębokiego skupienia
- skrajnie wielkie emocje
Ćwiczenia wspomagające
- liczenie chronometryczne
1-1,2,3
2-1,2,3
Zegar okołodobowy (cirkadialny)
Dostraja nasz organizm do cykli światła i ciemności będących skutkiem obrotu Ziemi wokół osi
Mózg otrzymuje informacje o natężeniu i okresie trwania światła od neuronów znajomych siatkówki (w części z nich znajduje się barwnik – melanopsyna)
Sygnały trafiają do jądra skrzyżowania SCN, a stąd do ośrodków sterujących cyklami okołodobowymi
Światło dzienne – jądro skrzyżowania wysyła impulsy powstrzymujące jądro przykomorne do emitowania sygnału, który spowoduje wydzielanie melatoniny
Po zapadnięciu zmroku sygnał z jądra przykomorowego wędruje do szyszynki przez neurony górnej części rdzenia kręgowego, a to stymuluje wydzielanie melatoniny
Zegary peryferyjne
Cztery geny sterujące cyklami okołodobowymi są wszędzie
Jądra skrzyżowania rządzą rytmami sterującymi temperaturę ciała, ciśnieniem krwi, podstawowymi procesami i zjawiskami fizjologicznymi
SAD – choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa) na którą cierpi co 20 ty Amerykanin – powoduje tycie, apatie, zmęczenie (między październikiem a marcem)
Zegar mitotyczny
Mitoza – w hodowli komórki dzielą się 60 – 100 razy
Komórki nie liczą czasu, ale swoje podziały
Biolodzy przypuszczają, że komórki stają się stare, gdy długość telometrów spadnie poniżej pewnej określonej granicy
Test Marii Biasco 700 dolarów
Dwa sposoby na przedłużenie ludzkiego życia
I. skupić się na walne z chorobami i zastępować wysłużone narządy nowymi uzyskanymi dzięki komórkom macierzystym (zrekonstruowano już tchawicę i kości rzuchwy)
II. szukać sposobów na spowolnienie procesów starzenia na poziomie molekularnym
- resweratrol
- restrykcje kaloryczne – ograniczenie spożycia kalorii, zwiększa maxymalną długość życia o 1/3 w początkowym okresie życia o 30 – 40 %
- rapamycyna – inhibitor wzrostu komórkowego, zwiększyła o 12% maksymalną długość życia myszy w trzech równych badaniach o 1/3 wzrosła średnia długość życia starych myszy. Wpływa na białko TOR oraz kodujący je gen w starszym wieku zatrzymuje autofogię.
Zagrożenie – podnosi poziom cholesterolu we krwi, wywołuje niedokrwistość, utrudnia gojenie ran
- Metformin – obniża poziom glukozy we krwi (terapia cukrzycowa)
W Europie co dziesięć lat średnia życia wydłuża się co 2 lata, coraz częściej przyczyną zgonu są choroby neurodepresyjne (neurodepresyjne):
- Parkinson czy Alzheimer o 300 %
- choroby umysłowe o 900%
Najwięcej zachorowań
Choroby układu krążenia i nowotworowe
Alergiczne (też astma) choroby układu oddechowego, trawienia, moczowego, kostno – stawowego, nerwów, narządów zmysłu, cukrzycowa
W ciągu ostatnich 10 lat dwukrotnie zwiększyła się liczba osób leczonych ambulatoryjnie w zakresie schorzeń psychicznych (zaburzenia nerwicowe, afektywne, w tym depresja), o połowę leczenie w szpitalach (37% zaburzeń spowodowane piciem alkoholu, za drugim miejscu schizofrenia oraz zaburzenia schizotypowe i urojeniowe)
Obecnie z powodu chorób serca i naczyń umiera w naszym kraju dwukrotnie więcej osób niż w wielu krajach Europy Zachodniej – nierówności społeczne, niska wiedza
Charakterystyka dla Polski:
Zachorowanie i umieralność z powodu chorób przewlekłych jest w Polsce znacznie większa niż w krajach Europy Zachodniej
Pojawienie się chorób przewlekłych we wcześniejszych stadiach życia (trwałe upośledzenie sprawności osób w wieku produkcyjnym i zwiększenie wskaźników umieralności przedwczesnej, przed 65 r.ż.)
Trzeba temu zapobiegać stosując sprawdzone procedury w zakresie promocji zdrowia, w tym edukacji zdrowotnej i profilaktycznej
Nadużywanie leków, zwłaszcza przeciwbólowych i antybiotyków
Profilaktyka chorób układu krążenia:
Znajomość prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu, glukozy we krwi
Regularne badania kontrolne
Systematyczna aktywność fizyczna
Modyfikacja sposobu żywienia
Rezygnacja z palenia
Umiejętność radzenia sobie ze stresem
Przyczyny rozpowszechniania chorób przewlekłych:
Styl życia
Środowisko
Uwarunkowania biologiczne
Wydłużenie życia i zwiększenie populacji osób starszych
Postęp nauk medycznych (niska waga urodzenia, a późniejsze komplikacje)
Najważniejsze czynniki związane z ryzykiem chorób serca i naczyń:
Hipercholesterlema – podwyższenie stężenie cholesterolu w osoczu
Nadciśnienie tętnicze – 30-40%
Zespół metaboliczny – czynniki zwiększające ryzyko miażdżycy i cukrzycy
Niedostateczna aktywność fizyczna
22.11.2012
Temat: seks, rozmnażanie, jedzenie i stres.
MĘŻCZYŹNI
Sprzyjająca sytuacja i mózg (tu podwzgórze) uwalnia LHRH (hormon uwalniający hormon luteizujący, luliberynę), który stymuluje przysadkę do uwolnienia LH (hormonu luteizującego) i FSH (hormonu folikulotropowego)
W jakim celu uwalniane są te 2 hormony?
- LH – stymuluje jądra do wydzielania testosteronu
- FSH – pęcherzyk jajnikowy stymuluje wytwarzanie plemników
Co się dzieje gdy zadziała stresor?
- zranienie
- choroba
- głód
- operacja
- stres psychologiczny
Następuje blokada w wydzielaniu hormonów i ewidentnie spada ich poziom.
W stresie wydzielają się endorfiny i enkefaliny, które powodują uwalnianie LHRH przez podwzgórze (endorfiny przyczyniają się do blokowania receptorów bólowych, uwalniane są również podczas intensywnych ćwiczeń fizycznych)
Nadmierne obciążenie ćwiczeniami fizycznymi powoduje miejsce wydzielania LHRH, LH i testosteronu w krwiobiegu.
- występują mniejsze jądra i mniej prawidłowo działają plemniki
- obserwuje się wyższy poziom glikokortykoidów (podobnie jak przy uzależnieniu od opiatów)
30 –letni sportowcy biegający 65 – 80 km tygodniowo mogą doprowadzić się do:
Odwapnienia kości
Zmniejszenia masy kostnej
Zwiększenia ryzyka złamań, wywołanych nagłymi napięciami mięśni
Skoliozy
Ich szkielety przypominają szkielety 70- latków
Podobnie dzieje się w przypadku kobiet. Prawie połowa zawodowych biegaczek ma nieregularne miesiączki, baletnice dojrzewają później.
W stresie nie tylko spada wydzielanie LHRH, ale dodatkowo uwalniana jest z przysadki prolaktyna zmniejszająca wrażliwość przysadki na LHRH. Ponadto glikokortykoidy blokują wrażliwość jąder na LH
Nabrzmienie penisa mężczyzna zawdzięcza aktywacji przywspółczulnego układu nerwowego – musi być zrelaksowany. Gdy działa układ współczulny – cztery f:
- Flight – ucieczka
- Fight – walka
- Fright – przerażenie
- F… - powiedzmy seks
Jak sprawdzić czy impotencja to problem organiczny czy stresopochodny?
- opaska
- znaczki
Prawdopodobnie zakończenia nerwowe prowadzą do rozszerzenia naczyń w członku za pośrednictwem tlenku azotu.
KOBIETY
Podwzgórze uwalnia LHRH, który stymuluje przysadkę do uwolnienia LH – stymuluje jajniki do uwolnienia jajeczek i FSH – stymulujący jajniki do syntezowania estrogenu.
I połowa cyklu miesięcznego (faza folikularna) – stężenie LHRH, LH, FSH i estrogenu rośnie – poziom kulminacyjny w chwili owulacji.
II faza – lutealna
Progesteron powstający w ciałku żółtym w jajniku staje się hormonem dominującym, stymuluje ściany macicy do przygotowania się do zagnieżdżenia zapłodnionego tuż po owulacji jajeczka, z którego rozwinie się embrion – rytmiczne wahania.
U samic niewielka ilość męskiego hormonu – u ludzi z nadnerczy(5% tego co u mężczyzn) – androstendion. Enzym pochodzący z żeńskich komórek tłuszczowych zazwyczaj eliminuje te androgeny, przekształcając w estrogen.
Gdy się odchudzasz, głodujesz – mniej estrogenów, co hamuje procesy w układzie rozrodczym. To samo dzieje się u kobiet bardzo aktywnych fizycznie.
Ciąża – 50 tys. Kalorii, Karmienie piersią – 1000 kalorii dziennie
Faza folikularna wydłuża się podczas stresu.
Poziomy progesteronu są często zahamowane, co zakłóca dojrzewanie ścian macicy, uwalnianie prolaktyny koliduje z działaniem progesteronu (mało prawdopodobne staje się zagnieżdżenie jajeczka)
Estrogen chroni kości. Karmienie piersią może być środkiem antykoncepcyjnym ze względu na uwalnianie prolaktyny, ale muszą być spełnione określone warunki.
Bezpośrednie połączenie między brodawkami sutkowymi a podwzgórzem – jeżeli sutki są stymulowane (i to u obu płci) to podwzgórze daje znak przysadce, by ta wydzielała prolaktynę. Jeśli jest jej wystarczająco dużo, to zatrzymuje proces rozrodu (przy niskim poziomie estrogenu i progesteronu).
Po usunięciu jajników brakuje estrogenu, co objawia się brakiem zainteresowania seksem. Genitalia i inne części ciała mają liczne receptory estrogenowe i stają się pod wpływem hormonu bardziej wrażliwe na stymulację dotykową.
Poronienia:
- reakcja na obcy zapach samca
- aktywacja współczulnego układu nerwowego, wywołuje zwiększone uwalnianie noradrenaliny i adrenaliny, a te zmniejszają ukrwienie macicy, a tym samym mniej tlenu dotrze do płodu (hipoksja) – uduszenie nastąpi, gdy tych epizodów będzie wiele
- stres
A. Colbin określa 5 sfer powiązania jedzenia z seksem:
- zmysłowa
- romantyczna
- chemiczna
- społeczna
- energetyczna
6.12.2012
Temat: Komunikacja między ludźmi.
Definicje:
Komunikacja – proces organizowania wiadomości w celu stworzenia znaczenia
Wiadomości – słowa, dźwięki, działania i gesty, którymi ludzie w toku interakcji wyrażają siebie wobec innych:
-wyrażanie werbalne
-wyrażanie niewerbalne
Symbol – słowa, dźwięki, działanie lub gest, które odnosi się do jakiegoś obiektu. Pełni funkcję referencyjną – odnosi się do pojęć abstrakcyjnych (uczucia, emocje, myśli, nastroje, postawy, przekonania) oraz do mniej abstrakcyjnych (ludzie, czynności, wydarzenia, obiekty fizyczne)
Organizowanie – odnosi się do zarządzania lub kierowania ludźmi, procesami lub materiałem
Znaczenie – interpretacja wiadomości do tego, jak jest ona rozpoznana lub zrozumiana
Komunikacja – proces tworzenia. Nadawanie, odbieranie i interpretowanie komunikatów między ludźmi.
Blokady komunikacji:
1. krytycyzm
2. pogarda
3. pozycje obronne
4. budowanie murów
Komunikacja
Proces – znaczenie wypowiedzi jest sytuacyjne, wymaga dopowiedzenia, nadaje znaczenie temu, co stanie się później
Komunikacja tworzy nasz świat społeczny
Jest funkcjonalna – pomaga wyjaśnić, tworzyć pomysły, negocjować, kierować, podejmować decyzje, służyć realizacji specyficznych celów każdej interakcji
Może też spełniać funkcję relacyjna – dotyczy emocjonalnych aspektów związków
Jest ograniczająca (normy, wartości, przekonania) i wyzwalająca w i poza kontekstem
Jest adaptacyjna
Jest holistyczna: co ludzie robią razem? W określonym czasie? W określonym miejscu? Co doprowadziło do tej interakcji? Jakie są u nich nadzieje na przyszłośc?
Wymaga koordynacji
Cechy komunikacji:
- proces dynamiczny
- proces społeczny – respektujemy te normy i zasady, które obowiązują w społeczności, z którą chcemy się porozumiewać
- proces symboliczny – posługujemy się znakami, symbolami, które są do zidentyfikowania , jeśli znamy kod
- interakcyjność
- proces celowy i świadomy
- proces złożony
Poziomy komunikacyjne:
- faktyczny (podtrzymanie rozmowy)
- instrumentalny (wyraźny cel)
- afektywny (ważna rola emocji)
Poziomy – piramida D. Mc Quaila
- komunikowanie masowe
- komunikowanie instytucjonalne
- komunikowanie międzygrupowe
- komunikowanie w grupie (wiele relacji)
- komunikowanie interpersonalne
- komunikowanie intrapersonalne
Kanał komunikacji:
- formalny – oficjalna
- nieformalny – spontaniczna, dynamiczna, niedookreślona, dotyczy bliższych relacji
MODELE KOMUNIKACJI
Proces komunikacji może być rozumiany jako:
1. transfer informacji (model liniowy, model działania)
2. uzgadnianie znaczenia
3. perswazja
4. tworzenie społeczności
Podstawowy model kompetencji komunikacyjnych:
Transfer informacji (model liniowy, model działania)
Model opracowany przez Claude’a E. Shannona i Warena Warnera
Podstawowe pytania:
-Kto? Co? Do kogo? Jakim kanałem? Z jakim skutkiem?
- Model liniowy zakłada jednokierunkowy tor komunikacji. W przestrzeni edukacyjnej można przyjąć, że np. klasyczny wykład może mieć taką formę. Czy treść zostanie właściwie przekazana słuchaczom zależeć będzie od tego, czy wykładowca wziął pod uwagę możliwości percepcyjne słuchaczy.
UZGADNIANIE ZNACZEŃ
Interakcyjny model komunikacji
Dwustronne, naprzemienne komunikowanie – jeśli ktoś występuje w roli nadawcy, w tym samym czasie nie może występować w roli odbiorcy.
Perswazja
Komunikacja jako perswazja – wykorzystanie komunikacji do wzmocnienia zamienienia lub modyfikowania postaw, wartości, przekonań i działań słuchaczy (jakaś forma wpływu)
Społeczeństwo i model komunikacji:
- społeczność (wspólnota) – grupa osób, które znajdują się w tej samej fizycznej, duchowej lub wirtualnej przestrzeni i dążą do wspólnego celu
- Co ludzie mówią jeden do drugiego? Kiedy? Gdzie? Jaki jest stosunek ich wspólnego działania?
- Społeczność – związek, grupa, organizacja.
BARIERY KOMUNIKACYJNE (brudna dwunastka niszczycieli komunikacji)
I. osądzanie
Krytykowanie – wyrażanie negatywnych ocen o drugiej osobie, jej działaniach lub postawach
Przezywanie – nadawanie etykiety, poniżanie kogoś lub podciąganie go pod stereotyp
Stawianie diagnozy – analizowanie dlaczego osoba zachowuje się w taki sposób, w jaki się zachowuje, odgrywanie psychiatry – amatora
Chwalenie połączone z oceną – wydawanie pozytywnego osądu o drugiej osobie, jej działaniach lub postawach
II. Dawanie rozwiązań
5) Rozkazywanie – nakazywanie drugiej osobie robienia tego, co chcesz aby było zrobione
6) Grożenie – staranie się o kontrolę nad działaniem drugiej osoby przez grożenie jej negatywnymi konsekwencjami, jakie ją mogą spotkać z jej strony
7) Moralizowanie – mówienie drugiej osobie co powinna zrobić
8) Stawianie zbyt wielu lub niewłaściwych pytań – często są to pytania zamknięte
9) Doradzanie – udzielanie rad, dawanie drugiej osobie rozwiązania dla jej problemów
III. Unikanie udziału w troskach drugiego człowieka
10) Odwracanie uwagi - odsunięcie na bok problemu drugiej osoby przez odwrócenie jej uwagi
11) Logiczne argumentowanie – próba przekonania drugiej osoby przez odwołanie się do faktów lub logiki, zazwyczaj bez brania pod uwagę emocjonalnego aspektu sprawy
12. Uspokajanie – próba powstrzymania negatywnych emocji odczuwanych przez drugą osobę
* Jako 13 barierę uznaje się mówienie innym, że stawiają bariery.
KOMPETENCJE KOMUNIKACYJNE :
- kompetencja komunikacyjna dotyczy stopnia, w jakim pożądane cele są osiągane przez komunikację w sposób stosowny do sytuacji.
- kompetencja określa czy dana osoba komunikuje się skutecznie i stosownie do kontekstu.
- wykorzystanie werbalnego i/lub niewerbalnego zachowania do osiągnięcia preferowanych celów w sposób, który jest stosowany do kontekstu
Komunikacja jest uważana za kompetentną wtedy, gdy osoba komunikująca się spełnia oczekiwania innych ludzi.
Kontekst:
-typ kontekstu – rutynowy sposób myślenia i negowania na określony epizod komunikacyjny: kultura, czas, związek, sytuacja, funkcja
-poziom kontekstu – liczba osób komunikujących się w danym epizodzie i zakresie
-kontekst interpersonalny (małej grupy, komunikacji publicznej)