Antropologia kulturowa współczesnego świata – notatki z wykładów

8.10.2013

Antropologia współczesności – antropologia amerykańska XXI w.

Zarzucenie pojęcia kultury, wprowadzenie szczególnego rozumienia współczesności, współczesność o charakterze hybrydowym.

15.10.2013

Antropologia

- nauka o człowieku

- 3 nazwy jednego terminu: etnologia, antropologia społeczna, antropologia kulturowa; oprócz tego etnografia, antropologia fizyczna, antropologia filozoficzna

Początki dyscypliny

- w XIX w. pojawia się opcja „swój-inny”; relacja ta badana jest w formie możliwie egzotycznej; centrum: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, peryferia: kolonie afrykańskie

- pojawiają się katedry badające te relacje

- nauka kontynentalna (europejska) przekształca się w etnologię (geografia + historia)

Antropologia w Stanach Zjednoczonych

Silny związek między antropologią kulturową a fizyczną, całościowe badanie człowieka, silne nastawienie biologiczne widoczne w behawioryzmie, badanie człowieka w uwikłaniu kulturowym.

Etnologia

- nauka o ludzie, barbarzyńcach

- polski odpowiednik: ludoznawstwo

- etnos (grupa etniczna; z gr. lud, plemię, grupa społeczna) odróżnialne od natio (łac. naród)

- idea natio rodzi się dzięki rewolucji francuskiej, naród jako zbiór abstrakcyjnych idei (Francja, USA)

- w Niemczech funkcjonował model przedoświeceniowy natio jako grupy połączonej pokrewieństwem, religią, itp.

- mówiąc o Polakach, Niemcach, Francuzach nie mamy problemu mówić „naród”, inaczej niż w przypadku Romów, Bośniaków, Łemków o których powiemy prędzej „grupa etniczna”

- Polska jako pierwszy kraj skolonizowany (rozbiory)

- etnologia bada lud możliwie egzotyczny, peryferyjny, w przypadku kraju narodowego etnolog zajmuje się ludem wsi; zawsze badamy to, co nie znajduje się w centrum (jest „inne”) w odróżnieniu od narodu

- w Europie mówimy o mniejszościach etnicznych, w USA o rasach bądź typach antropologicznych/pochodzeniowych:

● Biali

● Afroamerykanie

● Latynosi

● Azjaci

● rdzenni Amerykanie

Antropologia kultury

- inaczej antropologia społeczna lub etnologia

- kulturowa antropologia kultury

Etnografia

- metoda zbierania danych wyjaśnianych, uogólnianych przez etnologów lub antropologów

- obserwacja uczestnicząca

- w nauce radzieckiej zlikwidowano etnologię zastępując ją etnografią → w związku z tym w Polsce każdy etnograf był jednocześnie etnologiem

Paul Rabinow, „Znaczenie czasu, znaczący czas – o antropologii współczesności” (USA, 2007)

- lata 80. – nastąpienie zwrotu tekstualnego

- współczesny świat nie jest światem monad, żyjemy w świecie poszatkowanym (hybrydy)

- Rabinow to uczeń Clifforda Geertza

Clifford Geertz

- lata świetności: 1950 – 1980

- twórca kierunku antropologii interpretacyjnej

- koncepcja kultury: człowiek uwiązany w siatce znaczeń (webs of significance → tego, co znaczące)

- koncepcja działań, którym ludzie przypisują określone znaczenia

- kultura często nazywana algorytmem

- stratyfikacja – świat widziany warstwowo:

● psychologia

● socjologia

● biologia

● chemia

● maszyna

- gdzie kończy się człowiek jako podmiot? Nazistowskie i bolszewickie eksperymenty

- Geertz nie stworzył żadnej szkoły

- kultura jest efektem ewolucji, stąd u Geertza brak podejścia stratyfikacyjnego

- dokonuje on rozróżnienia między grupą a społeczeństwem

- w latach 50. Prowadził badania w Indonezji, za Pitirimem Sorokinem (lata 30.)

Pitirim Sorokin

1. Integracja przyczynowo-funkcjonalna → społeczeństwo

- społeczeństwo to twór pełniący pewną funkcję

- każde działanie służy podtrzymywaniu całości

1. Integracja logiczno-znaczeniowa → kultura

- kultura jako „serce” (serce pełniące funkcję) działające wg algorytmu

- webs of significance

22.10.2013

Współczesność wg Rabinowa – ruchomy stosunek nowoczesności; relacja nowoczesności do nienowoczesności (tradycji); nowoczesność to etos, postawa; próba wprowadzenia czegoś nowego z utrzymaniem czegoś starego; współczesność to czasoprzestrzeń.

Oświecenie wg Kanta – wyjście ze stanu bezkrytyczności w stosunku do autorytetu (XVIII w.)

Podział na:

● przednowoczesność (przed XIX w.)→ przyjmuje świat takim, jakim jest

● nowoczesność (XIX – lata 60. XX w.)

● ponowoczesność (od lat 60. XX w.)

Michel Foucault

- nowoczesność jako postawa propozycjonalna (propositional attitude)

- przekonanie – nastawienie człowieka myślącego wobec zdań (np. Świeci słońce.)

- postawa przekonaniowa, intencjonalna

Proposition a sentence

Proposition to zdanie, twierdzenie, sąd w sensie logicznym, czyli relacja, struktura łącząca ze sobą kategorie, jest efektem myślenia. Sentence to zdanie w sensie gramatycznym.

Rabinow o nowoczesności

Nowoczesność jako postawa, etos charakteryzujący się krytycznością i dążeniem do tego co nowe; osobą nowoczesną jest osoba opowiadająca się za tym co nowe.

Foucault o nowoczesności

Nowoczesność to zerwanie z tradycyjnością, dążenie do nowości, ale i zdystansowany, ironiczny stosunek do nich. Osoba nowoczesna to osoba żyjąca po Koperniku – świat przestaje być oczywisty; jest to osoba krytyczna.

Współczesność jako czasy hybrydowe

Raymond Williams, relacja stare-nowe, elementy relacji triadycznej:

1. Dominujący (dominant)

2. Rezydualny (residual) → podrzędny, pozostały

3. Emergentny (emergent) → wyłaniający, pojawiający się

Element dominujący może zamienić się miejscami z pozostałymi elementami.

James Faubion

Związki przyczynowo-skutkowe – związki między zdarzeniami (events), powiązanie zdarzeń z działaniami (actions); przykłady wg Rabinowa: upadek bloku sowieckiego, rozwój Internetu.

Donald Davidson, superweniencja (supervenience) – stan, przekonanie, że działania mentalne są pochodnymi działań fizykalnych.

George Marcus, problem antropologii – zderzenie poziomu mikro z poziomem makro, poruszamy się po poziomie mikro ignorując poziom makro.

29.10.2013

Tobias Rees – antropolog, Niemiec wykształcony w Niemczech, następnie przeprowadza się do USA, odpowiedź do Rabinowa ws. współczesności

Biologia syntetyczna

- 2 prawa genetyki Mendla

- wyjaśnienie – odpowiedź na pytanie „dlaczego”

Ernest Nagel

- stworzył typologię wyjaśnień, 4 typy wyjaśnień naukowych:

1) Dedukcyjne – zakłada wnioskowanie dedukcyjne, wniosek wynika z przesłanek

2) Probalistyczne (prawdopodobne) – związek między przesłankami a wnioskami nie jest koniecznym

3) Teleologiczne/funkcjonalne – pojęcie celu: dlaczego człowiek posiada płuca? Celowość jest przymiotem człowieka tak samo jak jest przymiotem przyrody

4) Genetyczne – np. dlaczego w poznańskiej gwarze jest tyle niemieckich wyrażeń?

Prawa statystyczne i niestatystyczne – prawo krzyżowania grochu Mendla

Rabinow, biologia syntetyczna – syntetyzowanie białek, genomu, itd., elementy energetne wspólnie ze sobą mieszane, są to sztuczne elementy wzajemnie kojarzone w celu tworzenia nowych substancji → assemblage (instalacja) np. Unia Europejska – unia państw wzajemnie do siebie nieprzystających; ale również organizm, rodzina

Clifford Geertz, badania w Indonezji

- kapong – rodzaj migracji indonezyjskiej ze wsi do miast

- na Indonezji panuje synkretyzm religijny trzech wierzeń: animizmu, hinduizmu i islamu; wpływ 2 partii sprawił, że społeczeństwo musiało określić się bardziej jako hinduiści albo jako muzułmanie

Zmiana biosu prowadzi do zmiany logosu.

Anthropos podlega szczególnej kontroli.

Foucault, biowładza – władza nad populacją, kontrolowanie życia populacji; w średniowieczu kontrolowano śmierć ludzi poprzez straszenie piekłem.

Bildung – niemiecki termin oznaczający kształcenie ogólne

Claude Levi-Strauss, strukturalizm

- mity należy wg niego czytać metaforycznie i metonimicznie

- podział mitu na osiem mitemów

1. I have been to Rome.

2. I have done it.

3. I have a friend.

Zdania 1, 2, 3 → relacja syntagmatyczna

Zdania 1, 2 → relacja paradygmatyczna

Strukturalizm – zakłada, że naszymi relacjami rządzą struktury

Poststrukturalizm – możliwość narzucenia sztucznych struktur na świat

5.11.2013

Ustrojstwo (contraption)

- termin dwuznaczny, po części pejoratywny, ale też ironiczny

- określenie autorstwa Marcusa, istotny dla niego jest wymiar ironiczny

- rodzaj ustrojstwa złożonego z różnych nieprzystających do siebie części

- jest to pojęcie pojemniejsze od pojęcia aparatu lub instalacji

Fundując nowy świat przemysłowy Rabinow funduje nowy słownik, który będzie go opisywał:

● aparat

● instalacja

● ustrojstwo

→ rzeczywistość ma charakter złożony, dynamiczny, zmienny

Antropolodzy w XXI w. opisują sytuację z lat 80. i 90. ubiegłego wieku, krytykują kulturę i słownik jako coś spójnego, stałego, niezmiennego, odrębnego.

Geertz: kultura jako sieć znaczeń, znaczących, opis gęsty; to, co znaczące – receptury, algorytmy, systemy kontrolne znajdujące się poza naszym ciałem, człowiek jako osoba kreatywna, a nie odtwórcza.

Zbiory wzorów:

- tradycja (powtarzalność i naśladownictwo)

- obyczaj

Cały świat jest jednym wielkim aparatem, powrót do myślenia barokowego, świat jako mechanizm.

Z Marcusem łączy Rabinowa krytyka antropologii

- zwrot tekstualny albo refleksyjny w latach 80.

- perspektywa siebie uwikłanego w relację z Innym

- zarzucenie idei kultury jako czegoś stałego

- idea współczesności, idea przedstawienia dająca relacje swój-obcy

- odniesienie przedmiotowe – idea przedstawienia

a) metaforyczne

b) niemetaforyczne

- najważniejsza jest pragmatyka, wpływ na ludzi, a nie odniesienie przedmiotowe

- metafora ma wymiar semantyczny → odniesienie przedmiotowe wskazuje na coś innego niż wskazuje

Idea przedstawienia

James Clifford, „Writing culture” („Kłopoty z kulturą”)

- Clifford rozważa autorytet etnograficzny

- 4 typy autorytetu etnograficznego:

a) obiektywizujący

- zakłada, że antropolog przedstawia obcego takim, jakim jest

- tekst przezroczysty

- w latach 50. i 60. badacze uświadamiają sobie, że nie da się już stosować tego autorytetu

b) interpretujący

- opis zagęszczony - w opisie tym robi się tyle pięter, że aż robi się zagęszczony od powiązanych ze sobą pojęć → kryzys zrozumienia

- kryzys przedstawienia lat 80. – relacja pisma do czytelnika – w latach współczesnych problemem tym staje się kultura

c) dialogiczny

d) polifoniczny

Marcus: niechęć do terminów mentalnych

Sposoby patrzenia na świat:

● potoczne

● estetyczne

● religijne

● naukowe

19.11.2013

- pojęcie tożsamości tak jak pojęcie kultury jest odrzucane przez antropologów

- tożsamość w sensie potocznym („ja”) i w sensie formalnym („ciągłość, stałość”)

- rezygnujemy z pojęcia kultury, ale nie rezygnujemy z bycia kulturowym

- kultura do tej pory była celem, a teraz kultura staje się środkiem do badania celu – współczesności (kultura w sensie: to, co kulturowe); współczesność jako ruchomy stosunek; to, co kulturowe – potoczność, codzienność

- kultura jako forma życia jakieś wspólnoty

- odrzucenie kultury, a zachowanie tego, co kulturowe – „forma życia” Wittgensteina; gry językowe i pozajęzykowe

- forma, sposób życia – obyczaj, tradycja, orientowanie się wobec świata

Marcus, ustrojstwo w kategorii hybrydy

- przeciwstawienie tego co holistyczne temu co hybrydowe

- holizm zakłada stałość, odrębność, spójność, a współczesność nie jest stała i spójna

- pojęcie hybrydy w oświeceniu jako zróżnicowanego gatunkowo tworu → narodziny rasizmu, faszyzmu, bolszewizmu; Żydzi jako zanieczyszczenie; z początku pojęcie idei czystości było czysto fizyczne, potem intelektualne

- obecnie waloryzowane są zmienność i zróżnicowanie

Zwrot tekstualny w antropologii

1. Etnografia – metoda badawcza, obserwacja uczestnicząca, zbieranie danych

2. Antropologia/etnologia – uogólnienie, opis zebranych danych

Idea przedstawienia – uznawanie naszych obrazów za transparentne, podczas gdy transparentne nie są → zwrot tekstualny, rewizja sposobów przedstawiania

James Clifford

- relacja swój-obcy, obcy nie ma głosu, mówi za niego antropolog

Pojęcie z bliska, pojęcie z oddali (odklejone od świata)

Experience – near

} concepts

Experience – distant

Self – jaźń

- Zachód – indywidualistyczny

- Maroko – wspólnotowy

- Bali (religia hinduistyczno-buddyjska, krąg życia, samsara)

- Jawa, Indonezja – rozdarcie pomiędzy partiami, potrzeba zachowania wewnętrznej równowagi

Problem ontologiczny i epistemologiczny

1. Ontologia

- nauka o bycie

- Rabinow: chce rozpoznawać nowe światy, pole badawcze, potrzeba oswajania nowych światów – w latach 70. są to dla niego ośrodki biotechnologiczne, gdzie syntezuje się białko; tubylec to ekspert, naukowiec, rozpoznaje nowe technologie, tworzy nowy słownik technologiczny stworzony do badania nowego świata

1. Epistemologia

- dotyczy wiedzy

- Marcus wierny tradycyjnym badaniom stawia nacisk na tubylczy punkt widzenia

- zdobywanie wiedzy poprzez dialog z obcym

- etnografia wieloplanowa, wielomiejscowa

Multi – sited

} ethnography

Multi – lokale

- Marcus zajmował się tzw. uprzywilejowanymi rodzinami, np. „dynastiami” w Teksasie, i powiązywał ich rozwój z innymi miejscami; jedna wspólnota się rozrosła, inne zanikają

Dwa trendy:

1. Para-etnografia – to, co współczesny tubylec mógłby zaoferować antropologowi do badania

2. Wyobrażenie (imaginery) – antropolog musi sobie wyobrażać, co i dlaczego chce badać

Zwrócenie się ku obcemu i oddanie mu głosu.

26.11.2013

James Faubion

- Uniwersytet Rice

- różnica między współpracą (collaboration) a koordynacją (coordination) w stosunku z innymi; współpraca z reprezentacjami innych profesji design studios (biura projektowe), antropologami, inżynierami, prawnikami

Studia kulturowe a kulturoznawstwo

Design studios

- projekt antropologiczny nigdy nie jest projektem skończonym

- sieć, w której badania antropologiczne trwają długo

- długotrwały projekt

- collaboration

Christopher Kelty

- prowadził badania nad Internetem

- zasadniczą pracą antropologii jest pisanie, kompozycja

- wspólny słownik, wspólne cele – coordination

- kolaboracja dotyczy uzgadniania pracy w terenie, współpraca z innymi

- utwór jest efektem komponowania, jest otwarty, ustalamy problem, który może być odniesiony do kolejnego zagadnienia

- w ramach tak badanej współczesności staje się ona centrum naszego zainteresowania

- rozróżnienie między kulturą a tym co kulturowe, odrzucenie kultury, zachowanie tego co kulturowe

- kultura zamiast celem staje się środkiem

1988, James Clifford – pojęcie tożsamości jest tak kłopotliwe, że najlepiej z niego zrezygnować

Lila Abu-Lughod

- amerykańska badaczka zajmująca się egipskimi terminami

- „Writing Against Culture” – książka powstała w odpowiedzi do „Writing Culture”

- redaktorzy „Writing Culture” James Clifford i George Marcus zapomnieli o 2 ważnych grupach: feministach oraz halfies (połówkach)

- halfies – osoby, których tożsamość kulturowa jest zmieszana z powodów rodziców, podróży, zamieszkania, religii, edukacji zagranicznej, itp.; służy to jako rodzaj motta; halfie ma zróżnicowaną tożsamość

- tożsamość – wywodzi się od dialektyki Parmenidesa, „byt jest”

- punkt wyjścia w antropologii: swój-obcy, opozycja zasadzająca się na zasadzie nierówności, na przełomie lat 80. i 90. następuje odwrócenie ról – obcy stają się swoimi, a antropolodzy obcymi

- kultura ujmowana jest przez antropologów jako spójna, bezczasowa, odrębna – kryją się za tym idee oświeceniowe, charakter z jednej strony organiczny, z drugiej holistyczny, oświeceniowe biologiczne podejście antropologów kulturowych

Trzy strategie pisania pozwalające uniknąć napięcia swój-obcy:

1. Dyskursu i praktyki

- charakter pragmatyczny

- Pierre Bourdieu

- pełen niejasności

- formacje dyskursywne (np. okrętów, lotniskowców; dyskursy występujące w gromadzie, służy to podtrzymywaniu relacji władzy), aparaty, technologie

- niwelowanie hierarchii

1. Powiązania

- charakter polityczny

- antropolog uwikłany w sieć zależności ze swoją grupą i grupą badaną

1. Etnografia szczegółu

-pisanie o poziomie możliwie lokalnym

- zaniechanie generalizowania

- język potoczny w pisaniu

- podejście feministyczne

- pisanie o codzienności jednostki

Richard Rorty (przełom lat 80. i 90.) – lepiej być bliżej cierpienia jednostki

Odrębność nie musi oznaczać wartości.

3.12.2013

Czy musimy odrzucać pojęcie różnicy, jeśli odrzucamy pojęcie hierarchii?

Tożsamość w sensie ontologicznym

W filozofii konfucjańskiej nie występuje pojęcie bytu, ale stawania się (problem metafizyki Zachodu)

Jacques Derrida, differance

- Algierczyk żydowskiego pochodzenia, który uciekł do Francji w 1940 roku, Vichy pozbawiło go obywatelstwa ze względu na żydowskie pochodzenie – dwukrotna utrata tożsamości

- walka z metafizyką Zachodu, ucieleśnieniem („Na początku było Słowo” itp.); ucieleśnia się jedno, ale już nie inne

Problem ucieleśniania

- differer – odsuwać, odróżniać

- nieobecność znaczenia, w słowie potencjalnie znajduje się nieskończenie wiele znaczeń

Ferdinand de Saussure

- językoznawstwo strukturalne, pierwotna wobec tekstu jest mowa

Spójność, bezczasowość, odrębność

- 3 elementy będące dziedzictwem romantyzmu

- nie musimy zawsze wiązać je z pojęciem kultury

- antropolodzy odrzucają kulturę ze wzg. na wyżej wymienione elementy

Ernest Gellner

- naród jako problem; naród jako pojęcie ma około 300 lat

- grupa etniczna nie posiada państwa, grupa narodowa ma państwo

- zestawienie grupy narodowej z grupą rolniczo-pasterską (10 tys. lat)

- w tym, co nowoczesne zawiera się to, co tradycyjne, nowoczesność nosi piętno tradycyjności

- przeciwieństwem tradycji nie jest nowoczesność tylko alienacja(?)

- człowiek nowoczesny wywodzi się z tradycji

- obie próby stworzenia nowego człowieka w Europie – Rewolucja Francuska i bolszewicka – zakończyły się hekatombą

Platon

- doksa – wiedza potoczna

- episteme – wiedza prawdziwa

Postawa przednowoczesna, nowoczesna oraz ponowoczesna

- przednowoczesna: postrzeganie świata takim, jakim jest, świat bezpośredniego doświadczenia

- nowoczesna: zatracenie bezpośredniości, szukanie dna

- ponowoczesna: powrót do bezpośredniości, ale bez oczywistości, ironia

10.12.2013

Idea hybrydy (ostatnie zagadnienie antropologii współczesności)

- na czym polega problem hybrydy?

- problem sięga czasów oświecenia; hybryda jako łacińskie słowo oznaczające zmieszane potomstwo, np. człowieka wolnego i zniewolonego

- oświecenie propaguje ideę czystości, która to idea zostaje przejęta przez nazizm, faszyzm, bolszewizm; idea biologiczna przenika do idei społecznej, a następnie do ideologii politycznej

- kiedyś pozytywnie waloryzowana była czystość, a negatywnie hybryda – obecnie jest na odwrót

- Geertz: antropologia jako coś pośredniego pomiędzy nauką a sztuką

- idea dyfuzjonizmu, dyfuzji kulturowej jako pochodnej zjawiska fizycznego → dyfuzja jako zmieszanie 2 różnych stanów skupienia tworzących nowy twór trwający przez krótki czas; dotyczy takich substancji jak koloidy (np. dezodorant) – czy podobnie jest w przypadku dyfuzji kulturowej?

- mamy do czynienia z kręgami kulturowymi mającymi określone cechy kulturowe

- 2 kręgi kulturowe zapożyczają od siebie wzajemnie, dyfuzja sprawia, że pewne cechy zostają wzbogacone

William Reevers (?), różnica pomiędzy ewolucjonizmem a dyfuzjonizmem

Ewolucjonizm nie zakłada dominacji jednej kultury nad inną, kładzenie nacisku na zapożyczenia. W przypadku dyfuzjonizmu społeczność o charakterze słabszym zapożycza cechy od społeczeństwa silniejszego (np. Wielkopolska posiada cechy kultury pruskiej, a na Brytanię składają się cechy kultury celtyckiej <najsłabszej>, anglosaskiej oraz normańskiej <najsilniejszej>)

Czy zapożyczenia maja charakter trwały?

Ludwig Wittgenstein, nierozkładalne cechy kulturowe

- idea atomizmu

- podstawowymi atomami języka są słowa

- odniesieniami świata są podstawowe atomy będące przedmiotami lub indywiduami

Kazimierz Ajdukiewicz

- wiedza – proces psychiczny, np. rozumowanie, pamięć, spostrzeżenie, sąd, twierdzenie

- sąd (proposition) – zdanie logiczne odnoszące się do stanu rzeczy, na które odpowiadamy tak/nie albo prawda/fałsz

2 perspektywy:

1. Sądy syntetyczne a posteriori

2. Sądy analityczne a priori

→ zderzenie dwóch perspektyw

→ zasadniczy problem źródeł wiedzy

→ charakter logiczny tych 2 perspektyw

→ stosujemy w kontekście wiedzy

Tradycja europejska

1. Nurt kontynentalny

- myślenie aprioryczne

- Kant, Kartezjusz

1. Nurt brytyjski (wyspiarski)

- empiryzm

- Wittgenstein choć został wychowany w nurcie kontynentalnym, to zasadnicze piętno odcisnął na nim empiryzm

- idea prawdopodobieństwa

Hybrydy nigdy nie są substancjami trwałymi. Idea atomizmu i hybrydy zakłada niespójność świata.

Według polskiej szkoły to, czy zdanie jest analityczne czy syntetyczne, zależy od kontekstu z którego na niego spojrzymy.

Ajdukiewicz: zdania empiryczne są pochodną zdań teoretycznych → słownik holistyczny

Atomizm ma charakter mityczny, idea hybrydy niesie za sobą ryzyko niespójności, zakłada ona potencjalną chaotyczność i niewspółmierność, wg Rabinowa jest to stan permanentny, jest to stanowisko grożące nienaukowością.

Rita Redi(?)

- antropolożka hinduskiego pochodzenia

- w latach 2003-2005 prowadzi projekt badawczy dotyczący badań ludzkiego genomu, jednak projekt zostaje zarzucony ze względów ideologicznych (obawa o zarzut rasizmu)

- hinduskie spojrzenie na badanie zróżnicowania genomu ludzkiego

- badanie wspólnot cechujących się spójnością

Arjun Appadurai

- hinduski myśliciel

- wg niego nie ma tożsamości w zglobalizowanym świecie

- artykuł „Caught!” – caught jako słowo dwuznaczne: przyłapanie, albo utkwienie w sieci zależności

● ukazanie problematyki współczesnego antropologa

● opowieść o przemianie zachodzącej w antropologii podczas badań polegających na obserwacji uczestniczącej

● przywołanie Malinowskiego

● pole badawcze rozpada się na kawałki → chaos, hybrydyczność, interdyscyplinarny charakter pracy, współpraca (collaboration)

● zebranie rozsypanych elementów w 1 całość

● spójność jest nieodłącznym elementem udanej współpracy

● metafora kłącza pozwala spojrzeć na badania jak na coś zerwanego, ale też na coś co można podjąć na nowo

● autorytet polifoniczny Jamesa Clifforda

17.12.2013

Etniczność

1991 - Jose Limon pisze o problemie przedstawiania oraz o zwrocie

Problem etniczności

Etniczny – etnos, od greckiego słowa ethnikos oznaczającego obcego w sensie tożsamościowo-religijnym: nie-Greka i nie-Żyda; później ten termin zostaje utożsamiony z tym co ludowe oraz porównywany z terminem ‘naród’ (natio).

Etnologia jako nauka – słowo etno dotyczy ludu, jest to nauka o ludziach

W Europie mówi się o mniejszościach etnicznych i narodowych. Wyznacznikiem tego co narodowe (pojęcie pochodzi z XIX w.) jest państwo, idea ucieleśniona w instytucjach. Etnos z kolei również jest ideą, ale nieucieleśnioną w instytucjach, grupa etniczna nie posiada państwa.

Problem etniczności w USA

- pierwotnie używano terminu rasa (ekwiwalent słowa kultura)

- z pojęciem etnosu nie wiąże się kolor skóry czy pochodzenie

- 5 grup w Ameryce: biali, Latynosi, Azjaci, autochtoni, Afroamerykanie → Latynosi w niektórych stanach stanowią taką ilość mieszkańców, że język hiszpański jest językiem urzędowym, ponadto w szkołach uczniowie najczęściej jako język obcy wybierają hiszpański

Jose Limon

Zadaniem antropologa jest obrazowanie bieżącego strumienia zdarzeń

Lata 70. XX w. w Teksasie w mieście Mexicanos

- podobnie w latach 70. XX w. Polska była państwem kolonialnym, „stanem” ZSRR

- zestawienie własnej perspektywy badawczej z perspektywą prekursorów:

a) George Bourke

- XIX-wieczny oficer kawalerii prowadzący badania etnograficzne (1890)

- zajmował się miejscowymi mexicanos

- był antymeksykańskim rasistą, kierował się stereotypami, sam z pochodzenia był Irlandczykiem (Irlandia jako jedyna europejska kolonia brytyjska)

b) Amerigo Paredes

- anglomeksykański antropolog

- w 1950 pisze o doświadczeniach z lat 30.

- w latach 50. wydaje książkę „Z pistoletem w ręce” opowiadającą o meksykańskim bohaterze Cortezie (heroiczne czasy mexicanos)

Książka Limona "Representation, Ethnicity, and the Precursory Ethnography: Notes of a Native

Anthropologist"

- Limon musi zgrać, pogodzić ze sobą heroiczną opowieść o Cortezie z własnymi nieheroicznymi doświadczeniami z tancbudy, gdzie po ciężkim tygodniu pracy ludzie z klasy robotniczej tańczą polkę (tzn. gdzie meksykańskie odpowiedniki „karków” i „blachar” tańczą odpowiednik disco-polo)

- portret ówczesnych mexicanos: dziedziczne bezrobocie i brak wykształcenia

- tancbuda jako obraz rozpadu heroicznego okresu mexicanos

- problem relacji między modernizmem a postmodernizmem (jako termin negatywny)

- społeczeństwo ponowoczesne, konsumpcyjne ma negatywny wpływ na grupy i na jednostki

- zestawienie terminu modernizmu z postmodernizmem (rozczłonkowanie, fragmentaryczność, utopienie się w codzienności, odmóżdżenie po tygodniu pracy w tancbudzie)

- modernizm jest umiejętnością dystansu, odniesienia teraźniejszości do przeszłości, kontrola sytuacji

Kategoria choreografa

- grupa taneczna kontrolowana przez choreografa

- w przypadku tancbud punktem odniesienia są tańczące pary na parkiecie, a choreografami (kontrolą) są orkiestra na żywo, obserwujący pod ścianą ludzie oraz triada występująca w samym człowieku: pożądanie seksualne, alkohol i chęć ulżenia zmęczeniu → są to siły mające charakter postmodernistyczny

Można być wiernym Paredesowi ujmując temat w sposób podobny w modernistycznym sensie co Paredes.

7.01.2014

Problem etniczności

- słowo wywodzi się od greckiego terminu ethnikos oznaczającego niewiernego, obcego; wtórnie stosowany przez Żydów

- próba przypisania innego znaczenia, jako – wspólnego pochodzenia

- słownik nauk społecznych jest pochodną słownika nauk biologicznych

4 mniejszości:

1. Turcy

2. Fryzowie – gr. etniczna

3. Duńczycy – gr. narodowa

4. Romowie – charakter nomadyczny, brak pełnych praw

Rogers Brubaker

- grupa etniczna jest konstruktem, a nie substancją

- charakter postulowany

- reifikacja – proces społeczny, polega na powoływaniu do życia i posługiwania się taką kategorią

- reifikacja grup → Serbowie, Chorwaci, muzułmanie

- etnos jest narzędziem konfliktu, wojny

Wyznaczniki etniczności:

● religia

● język

● pochodzenie

●

● terytorium

Willard Van Orman Quine

Sentence – zdanie

Meaning – znaczenie

14.01.2014

Rogers Brubaker

- Alzacja i Lotaryngia jako ziemie o niejasnej tożsamości kulturowej

- 1999 – badania nt Europy, ale jakiej? Wschodniej czy środkowo-wschodniej?

- wg Baumana Europa Środkowa to sztuczny twór wynikający ze zderzenia Zachodu ze Wschodem

- wg Kundery Europa Środkowa istnieje, jest to dziedzictwo austrowęgierskie

Sposób konstruowania tożsamości w oparciu o rasę, etniczność, naród, itp.

Czynienie grup projektem

- etniczność to zaprojektowany wzór

- 1388, Kosowo – bitwa Serbów i Turków na Kosowym Polu; symboliczna data podporządkowania Bałkanów Imperium Osmańskiemu czego skutki widoczne są na mapie byłej Jugosławii do dzisiaj

- w Albanii 2/3 ludności stanowią muzułmanie, 1/3 prawosławni; w Bośni imigranci z Bizancjum będący manichejczykami stali się muzułmanami

→ oba te kraje są odizolowanymi grupami

- 1388 – bitwa moskiewska z Tatarami → Moskwa staje się Rosją

- Armia Wyzwolenia Kosowa stanowi zarzewie konfliktu prowadzącego do powstania Kosowa, była to operacja będąca wynikiem planowanych akcji

Narzędzia tego typu organizacji:

- państwa (ministerstwa, biura, agencje prawne, militaria, gangi, partie, stowarzyszenia etniczne, media, itd.)

Elementy kojarzone z etnicznością:

● odrębność

● zwartość

● spójność

→ są to cechy nie grup etnicznych, ale organizacji, np. IRA, Partia Pracująca Kurdystanu (Kurdowie żyją w Syrii, Iraku, Iranie, Płd. Kaukazie oraz w Kurdystanie), Armia Wyzwolenia Kosowa; organizacje te działają w kategorii konfliktu

Ramowanie i kodowanie

- dlaczego konflikt ma charakter etniczny?

- np. w przypadku konfliktu pomiędzy kibolami wyzywanie kibiców gości od Żydów

- charakter etniczny ma zasadnicze znaczenie poprzez przypisywanie znaczeń

- istotny składnik działania organizacji jako identyfikacji „nas” wobec „nich”

Etniczność jako poznanie

- zasadnicze sposoby postrzegania, przedstawiania, interpretowania świata społecznego

- zetnizowane sposoby widzenia, pamiętania

Różnica między pogromem a zamieszkami

Rozróżnienie nauk społecznych i humanistycznych

- grupowanie ma charakter przygodny

- ramowanie służy maskowaniu np. interesów klasowych

- cele organizacyjne są maskowane przez twory typu etnos oraz tworzenie mitów, produktów (np. FC Barcelona, Real Madrid)

- pragmatyczność – tworzenie kategorii etnicznych

- rola liderów organizacyjnych, etnicznych

- ramowanie i kodowanie służy tworzeniu mitów (np. polskie godło, orzeł biały pochodzi w rzeczywistości od tradycji rzymskiej)

Grupa etniczna nie jest przyczyną, ale skutkiem konfliktu.

Zwrócenie uwagi na mechanizmy wewnątrzgrupowe.

Antropologia współczesnego świata – antropologia świata zmiennego, dynamicznego, niesubstancjalnego.

21.01.2014

Podsumowanie wykładów

6 zagadnień

1. Antropologia i jej przemiany

- antropologia kulturowa, szczególnie amerykańska

- z jednej strony antropologia współczesności

- antropologia kulturowa (Wlk. Brytania) jest bliska antropologii społecznej (USA) i etnologii (ludoznawstwa – nauka o ludach uprawiana w Europie)

- w obszarze Polski stanowi domenę humanistyki, w obszarze pozapolskim – domenę społeczną

- wywodzi się z modelowej dziedziny oświecenia: biologii

● wyjaśnienie funkcjonalne

● zaczerpuje z biologii słownik

● bliskie sformułowanie: rasa

- antropologia jako nauka

● powstaje w II połowie XIX wieku

● relacja swój-obcy, centrum-peryferium, badanie społeczeństw lokalnych, peryferyjnych oraz zamorskich (out the seas) → skojarzenie z kolonializmem

1. Przełom tekstualny

- lata 80. XX w.

- Clifford, Rabinow, Marcus, Fisher

- zerwanie z ideą przedstawienia, problem przedstawienia tego co egzotyczne

- etnografia – metoda antropologii, prowadzenia badań, obserwacja uczestnicząca (B. Malinowski), wymiar praktyczny (w przeciwieństwie do antropologii mającej wymiar teoretyczny)

- pokłosie tego przełomu: antropologia współczesności

- definicja współczesności – znajduje się w przesłanych na maila artykułach!

- współczesność – stosunek między tym co nowoczesne, a co nienowoczesne

- dwa rozumowania współczesności: współczesność jako modern i współczesność jako contemporaneity

- współczesność jako contemporaneity:

● współczesny = nowoczesny, dzisiejszy

● osadzenie w tradycji, coś jest nowoczesne w odniesieniu do tradycji

● człowiek walczący z tradycja jest wyalienowany

● osoba współczesna dystansuje się zarówno od nowoczesności jak i tradycji

● zrównanie i rozróżnienie współczesności i nowoczesności

1. Problem hybrydy

- idea gatunków zmieszanych Geertza

- w czasach oświecenia rozróżnienie ras, kultur, społeczeństw miało charakter uporządkowany – należąc do jednego gatunku nie możemy należeć do drugiego, świat składa się z jednorodnych i oddzielnych kategorii (tradycja arystotelesowska, parmenidejska)

- Geertz: człowiek jako cebula, składa się on z poszczególnych warstw, jest przede wszystkim maszyną

- dzisiaj bardziej waloryzujemy to co zmieszane niż to, co niezmieszane, zmieszanie ma charakter pozytywny

- problem dyfuzji, nietrwałości takiego związku, bricolage, koloidy, instalacja, aparat, ustrojstwo (efekt przypadkowych interakcji)

- hybrydy mają w sobie coś z nieprzewidywalności

1. Problem kultury

- współcześni antropolodzy rezygnują z pojęcia kultury jako monad

- „Writing against culture” – książka powstała w odpowiedzi do „Writing culture”

- kultura nie ma charakteru hybrydowego, dlatego nie nadaje się do badania współczesności

- 3 cechy monadycznej kultury: bezczasowość, odrębność, spójność

- element ujednolicania

- państwo narodowe = jednorodne

- odrzucenie kultury ze względu na brak jednorodnych wspólnot

- koncepcja powiązań – badacz zanurzony jest w jakąś historię

- etnografia szczegółu – jesteśmy więźniami swoich małych narracji – każdy nasz dzień wygląda tak samo

- relacja swój-obcy: feminiści, halfies i selfies to osoby zmieszane, które podważają relacje swój-obcy

- problem różnicy, na ile przemyca kwestię problemu hierarchii?

- nie mówmy o kulturze, mówmy o tym, co kulturowe

- 3 aspekty komunikacji: język, sztuka, obyczaj

- pojęcie kultury można zastąpić pojęciem współczesności

1. Problem etniczności rasy

- w konstrukcje zawiera się pragmatyczny element

- Brubaker

- rasa i etniczność mają charakter poznawczy, element kognitywny

1. Problem słownika i przedstawienia

- 1958 – Peter Winch, „Idea nauki o społeczeństwie”

- 1976 – Michel Foucault, wykłady