Podstawy prawa oświatowego
Dr Bożena Czech-Jezierska
Prawo oświatowe
w systemie źródeł prawa
Prawo oświatowe jako część
prawa administracyjnego
Stosunek administracyjnoprawny
Nierównoważność podmiotów
Władztwo administracyjne
Szczególna postać władztwa państwowego
Polega na uprawnieniu organu administracji do jednostronnego kształtowania sytuacji prawnej podmiotu administrowanego przez wydawanie aktów prawnych oraz do stosowania przymusu w celu ich zrealizowania
Szkoła jako zakład administracyjny
Zakład administracyjny, zakład publiczny (zakład użyteczności publicznej) jedność osób i rzeczy, powoływana przez organy administracji publicznej, bądź za ich zezwoleniem przez inne podmioty, dla trwałej realizacji określonego zadania publicznego (R. Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 31).
Jednostka realizująca zadania administracji świadczącej
Organizuje zaspokajanie potrzeb społecznych w sferze oświaty (inne: szkolnictwa wyższego, ochrony zdrowia, opieki i pomocy społecznej).
Posiada trwale wyodrębnione środki osobowe i rzeczowe do świadczenia usług społeczno-kulturalnych
Organy szkół (dyrektor, rada szkoły) to organy administrujące – wykonują administrację publiczną poza strukturą administracji rządowej i samorządu terytorialnego
Prawo oświatowe
Przepisy systemowe
Przepisy regulujące stosunek pracy nauczycieli
Pozostałe przepisy
Rozporządzenia
Prawo wewnętrzne szkół
Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz.U.2004.256.2572 j.t.
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela Dz.U.2006.97.674 j.t.
Ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej Dz.U.2011.139.814
Prawo wewnętrzne szkół
Statut szkoły (placówki)
Regulaminy
Regulamin działalności rady pedagogicznej
Regulamin działalności rady szkoły (placówki)
Regulamin rady rodziców
Regulamin samorządu uczniowskiego
Uchwały kolegialnych organów szkoły
Zarządzenia dyrektora
Art. 70 Konstytucji RP
1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.
2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.
3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.
4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.
5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.
Co określa ustawa
o systemie oświaty?
rodzaje szkół istniejących w Polsce,
zasady działania Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, okręgowych komisji egzaminacyjnych, kuratora oświaty (a także kuratorium oświaty jako jednostki pomocniczej dla kuratora),
zasady pomocy stypendialnej dla uczniów,
zasady spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
wykaz i zakres kompetencji dyrektorów szkół i placówek, rad pedagogicznych oraz społecznych organów w systemie oświaty
(rad rodziców, Krajowej Rady Oświatowej i wojewódzkich rad oświatowych oraz samorządów uczniowskich),
zasady finansowania oświaty,
zasady działania prywatnych placówek oświatowych.
Co reguluje Karta Nauczyciela?
status prawny nauczycieli,
uprawnienia emerytalne i rentowe nauczycieli,
inne uprawnienia socjalne nauczycieli,
zasady zatrudniania i zwalniania nauczycieli,
sposób nadzoru nad pracą nauczycieli i zasady pociągania nauczycieli do odpowiedzialności dyscyplinarnej
Zadania systemu oświaty
Art. 1. System oświaty zapewnia w szczególności:
1) realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju;
2) wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny;
3) możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty;
4) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej;
5) możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami;
5a) opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych;
6) opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie;
7) upowszechnianie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych;
8) możliwość uzupełniania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego, zdobywania lub zmiany kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych;
9) zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi;
10) utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach;
11) upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie postaw sprzyjających jego wdrażaniu w skali lokalnej, krajowej i globalnej;
12) opiekę uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej i życiowej;
13) dostosowywanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy;
13a) kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym;
14) przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia;
15) warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego;
16) upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie oraz kształtowanie właściwych postaw wobec zagrożeń i sytuacji nadzwyczajnych.
Zasady systemu oświaty wynikające z art. 1 USO:
powszechność kształcenia, wychowania i opieki,
pomocnicza funkcja wychowawcza szkoły wobec rodziny,
prawo obywateli i ich organizacji do tworzenia i prowadzenia szkół i placówek,
równość w dostępie do wykształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci niepełnosprawnych i szczególnie uzdolnionych.
Struktura systemu oświaty
Art. 2. System oświaty obejmuje:
1) przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego;
2) szkoły:
a) podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego,
b) gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego,
c) ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne,
d) artystyczne;
3) placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego;
3a) placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych;
3b) placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych;
4) poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu;
5) młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;
6) (uchylony);
7) placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania;
8) (uchylony);
9) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli;
10) biblioteki pedagogiczne;
11) kolegia pracowników służb społecznych.
System edukacji w Polsce
Szkolnictwo artystyczne
określono w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie określenia typów szkół artystycznych publicznych i niepublicznych oraz zasad ich działania, a także sposobu i terminu wprowadzenia nowych typów szkół artystycznych oraz przekształcenia dotychczasowych szkół w szkoły nowego typu i ich funkcjonowania w systemie oświaty
(Dz.U.1999.14.125 ze zm.)
Szkoły artystyczne (1/2)
Zgodnie z § 1 rozporządzenia, z dniem 1 września 1999 r. wprowadzono następujące typy szkół artystycznych publicznych i niepublicznych:
1) szkoły muzyczne, obejmujące:
a) sześcioletnie ogólnokształcące szkoły muzyczne I stopnia, dające podstawy wykształcenia muzycznego, wykształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej, możliwość dalszego kształcenia w szkole muzycznej II stopnia oraz uprawniające do kształcenia w gimnazjum,
b) sześcioletnie szkoły muzyczne I stopnia, dające podstawy wykształcenia muzycznego oraz możliwość dalszego kształcenia w szkole muzycznej II stopnia,
c) sześcioletnie ogólnokształcące szkoły muzyczne II stopnia, dające wykształcenie muzyczne oraz wykształcenie ogólne w zakresie gimnazjum i liceum profilowanego, umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
d) sześcioletnie szkoły muzyczne II stopnia, dające wykształcenie muzyczne;
Szkoły artystyczne (2/2)
2) szkoły plastyczne, obejmujące:
a) sześcioletnie ogólnokształcące szkoły sztuk pięknych, dające wykształcenie plastyczne oraz wykształcenie ogólne w zakresie gimnazjum i liceum profilowanego, umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
b) czteroletnie licea plastyczne, dające wykształcenie plastyczne oraz wykształcenie ogólne w zakresie liceum profilowanego, umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego;
3) szkoły baletowe, obejmujące:
a) dziewięcioletnie ogólnokształcące szkoły baletowe, dające wykształcenie baletowe oraz wykształcenie ogólne w zakresie klas IV-VI szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum profilowanego, umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
b) sześcioletnie szkoły sztuki tańca, dające podstawy wykształcenia tanecznego;
4) czteroletnie szkoły sztuki cyrkowej, dające wykształcenie cyrkowe;
5) szkoły policealne, dające możliwość uzyskania lub uzupełnienia wykształcenia zawodowego w różnych dziedzinach artystycznych;
6) szkoły pomaturalne bibliotekarskie i animatorów kultury.
Placówki oświatowo-wychowawcze
Najszersza i najmniej precyzyjnie określona grupa jednostek
Przykłady:
szkolne schroniska młodzieżowe.
pałace młodzieży,
ogniska pracy pozaszkolnej,
jednostki organizacyjne, określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. Nr 109, poz. 631), wydanego na podstawie art. 71 ust. 1 pkt 1 USO, obowiązującego od 1 września 2011 r.
punkty katechetyczne (wg orzecznictwa SN, w celu objęcia osób zatrudnionych w tego rodzaju jednostkach korzystnymi przepisami o ubezpieczeniach społecznych)
Szkoła publiczna
1) zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania;
2) przeprowadza rekrutację uczniów zgodnie z zasadą powszechnej dostępności;
3) zatrudnia nauczycieli o wymaganych prawem kwalifikacjach;
4) realizuje:
programy nauczania uwzględniające odpowiednią do typu szkoły podstawę programową,
ramowy plan nauczania
ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów;
5) zapewnia uzyskanie świadectw i dyplomów państwowych.
Kto może zakładać i prowadzić szkoły?
jednostki samorządu terytorialnego - tylko szkoły publiczne
odpowiedni ministrowie - tylko szkoły publiczne
Minister właściwy do spraw wewnętrznych
Minister Obrony Narodowej
Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego
Minister właściwy do spraw rolnictwa
Minister właściwy do spraw środowiska
Minister Sprawiedliwości
osoby prawne
osoby fizyczne
Co wyróżnia szkoły publiczne?
powszechność i bezpłatność kształcenia, wychowania i opieki, jest zagwarantowana w pełni wyłącznie w szkołach i placówkach publicznych.
Oprócz szkół ogólnodostępnych (podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych) wyróżniamy także szkoły adresowane do pewnych kategorii użytkowników, czyli np.:
szkoły specjalne, integracyjne,
z oddziałami integracyjnymi i sportowymi,
sportowe i mistrzostwa sportowego,
szkoły artystyczne
Typy kształcenia ze względu na dostępność i otwartość szkół:
1) kształcenie masowe,
2) kształcenie elitarne,
3) kształcenie uniwersalne
Przedszkole publiczne (art. 6)
1) realizuje programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę programową wychowania przedszkolnego;
2) zapewnia bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie;
3) przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności;
4) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach.
Szkoła publiczna (art. 7)
Szkoły publiczne umożliwiają uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych.
1) zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania;
2) przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności;
3) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach, z zastrzeżeniem ust. 1a;
4) realizuje:
a) programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego, a w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - również podstawę programową kształcenia w zawodach,
b) ramowy plan nauczania;
5) realizuje ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów.
Szkoła niepubliczna (art. 7)
może uzyskać uprawnienia szkoły publicznej wymienione w ust. 2, jeżeli:
1) realizuje programy nauczania uwzględniające podstawy programowe wymienione w ust. 1 pkt 4 lit. a,
2) realizuje zajęcia edukacyjne w cyklu nie krótszym oraz w wymiarze nie niższym niż łączny wymiar obowiązkowych zajęć edukacyjnych określony w ramowym planie nauczania szkoły publicznej danego typu,
3) stosuje zasady klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, o których mowa w ust. 1 pkt 5, z wyjątkiem egzaminów wstępnych,
4) prowadzi dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych,
5) w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - kształci w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, o której mowa w art. 24 ust. 1,
6) zatrudnia nauczycieli obowiązkowych zajęć edukacyjnych, o których mowa w pkt 2, posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych; przepisy ust. 1a i 1d stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem art. 86.
Publiczność szkół
Art. 8.
Szkoła podstawowa i gimnazjum może być tylko szkołą publiczną lub niepubliczną o uprawnieniach szkoły publicznej.
Wynika to z obowiązku szkolnego określonego w art. 15 u.s.o.
Struktura komisji egzaminacyjnych
Centralna Komisja Egzaminacyjna podlegająca nadzorowi ministra wł. Ds. oświaty i wychowania
okręgowe komisja egzaminacyjne o zasięgu terytorialnym (jednostki budżetowe nie posiadające osobowości prawnej, identyfikowane nr REGON)
Wychowanie przedszkolne
Art. 14. 1. Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat. Wychowanie przedszkolne jest realizowane w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego. [punkty przedszkolne, zespoły wychowania przedszkolnego]
1a. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat. Obowiązek szkolny tych dzieci może być odroczony do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.
1b. W szczególnie uzasadnionych przypadkach wychowaniem przedszkolnym może także zostać objęte dziecko, które ukończyło 2,5 roku.
2. Przedszkole realizuje programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę programową wychowania przedszkolnego.
3. Dziecko w wieku 5 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego.
3a. Obowiązek, o którym mowa w ust. 3, rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 5 lat. W przypadku dziecka, o którym mowa w ust. 1a, obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko rozpocznie spełnianie obowiązku szkolnego.
4. Zapewnienie warunków do spełniania obowiązku, o którym mowa w ust. 3, jest zadaniem własnym gminy.
Obowiązek nauki, a obowiązek szkolny
Art. 15.
1. Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia.
2. Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia.
Od 1.09.2014 – 6 lat
Wyjątki od zasady podjęcia nauki w wieku 6 (5) lat
Art. 16
Psychofizyczna dojrzałość do podjęcia nauki szkolnej przed ukończeniem 6 lat przed 1 września
Odroczenie rozpoczęcia spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego
Obowiązek szkolny spełnia się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjum, publicznych albo niepublicznych.
5a. Po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki spełnia się:
1) przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej;
2) przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy.
Sieć szkół publicznych
Droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać:
1) 3 km - w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych;
2) 4 km - w przypadku uczniów klas V i VI szkół podstawowych oraz uczniów gimnazjów.
Jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka:
1) przekracza odległości wymienione w ust. 2, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu albo zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej;
2) nie przekracza odległości wymienionych w ust. 2, gmina może zorganizować bezpłatny transport, zapewniając opiekę w czasie przewozu.
Ponadto obowiązki dotyczące bezpłatnego transportu uczniów niepełnosprawnych
Obowiązki rodziców
Art. 18.
1. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu są obowiązani do:
1) dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły;
2) zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne;
3) zapewnienia dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć;
4) informowania, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego spełnianego w sposób określony w art. 16 ust. 5b.
2. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi nauki, na żądanie wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której dziecko mieszka, są obowiązani informować go o formie spełniania obowiązku nauki przez dziecko i zmianach w tym zakresie.
3. Rodzice dziecka realizującego obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 8, są obowiązani do zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w tym zezwoleniu.
Organy nadzoru pedagogicznego
Minister właściwy ds. oświaty
(podstawowe kompetencje i zadania: art. 22 u.s.o.)Wojewódzki kurator oświaty
– powoływany przez wojewodę za zgodą ministra właściwego ds. oświaty i wychowaniaKurator oświaty - charakterystyka
Podstawowym zadaniem kuratora oświaty jest sprawowanie nadzoru pedagogicznego. Podlegają mu wszystkie szkoły i placówki publiczne i niepubliczne, placówki doskonalenia nauczycieli, w tym niepubliczne placówki doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, które znajdują się na terenie województwa, z wyjątkiem tych szkół i placówek które podlegają nadzorowi właściwych ministrów. Jednak nawet w tych placówkach, kurator oświaty sprawuje nadzór pedagogiczny w zakresie nauczania przedmiotów ogólnokształcących.
realizuje politykę oświatową państwa, współdziałając w tym zakresie z organami jednostek samorządu terytorialnego.
Kurator oświaty - zadania
sprawowanie nadzoru pedagogicznego nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówkami oraz placówkami doskonalenia nauczycieli;
wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach określonych w ustawie o systemie oświaty;
współdziałanie z radami oświatowymi powołanymi na podstawie ustawy o systemie oświaty;
wykonywanie zadań organu wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego:
w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego – w sprawach szkół publicznych, zakładanych i prowadzonych przez osoby prawne i fizyczne, oraz szkół i placówek niepublicznych,
w stosunku do dyrektorów szkół – w sprawach z zakresu obowiązku szkolnego i obowiązku nauki oraz w sprawach skreślenia uczniów z listy uczniów;
realizowanie polityki oświatowej państwa, a także współdziałanie z organami jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu i realizowaniu odpowiednio regionalnej i lokalnej polityki oświatowej, zgodnych z polityką oświatową państwa;
opracowywanie programów wykorzystania środków na dofinansowanie doskonalenia nauczycieli, wyodrębnionych w budżecie wojewody;
organizowanie olimpiad, konkursów, turniejów, przeglądów oraz innych form współzawodnictwa i prezentacji osiągnięć uczniów szkół na obszarze województwa;
współdziałanie z okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi;
badanie potrzeb nauczycieli w zakresie doskonalenia oraz inicjowanie i koordynowanie działań związanych z doskonaleniem nauczycieli;
wspomaganie działań w zakresie organizowania egzaminów i sprawdzianów w szkołach;
współdziałanie z organami jednostek samorządu terytorialnego w zakresie kształtowania i rozwoju bazy materialnej szkół i placówek;
współdziałanie z właściwymi organami, organizacjami i innymi podmiotami w sprawach dotyczących warunków rozwoju dzieci i młodzieży, w tym w przeciwdziałaniu zjawiskom patologii społecznej;
koordynowanie, wspomaganie i nadzorowanie organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży na obszarze województwa w okresie ferii letnich i zimowych.
Kurator – decyzje administracyjne w sprawach:
polecenia usunięcia uchybień w pracy szkoły lub placówki, polegających na prowadzeniu działalności z naruszeniem ustawy (art. 34 ust. 1)
przeniesienia ucznia, który podlega obowiązkowi szkolnemu, do innej szkoły na wniosek dyrektora szkoły (art. 39 ust. 2a)
uchylenia w całości lub w części statutu szkoły publicznej (art. 60 ust. 3)
przyznania lub cofnięcia akredytacji publicznej lub niepublicznej placówce kształcenia ustawicznego bądź oświatowej działalności gospodarczej (art. 68b ust. 2, 5 i 8)
przyznania lub cofnięcia akredytacji publicznej lub niepublicznej placówce doskonalenia nauczycieli
stwierdzenia, w trybie nadzoru pedagogicznego, niespełniania przez szkołę niepubliczną mającą uprawnienia szkoły publicznej obowiązujących ją standardów, wynikających z art. 7 ust. 3 ustawy, co jest przesłanką jej wykreślenia z ewidencji bądź cofnięcia jej uprawnień szkoły publicznej (art. 83 ust. 1 pkt 3 oraz art. 88)
Kompetencje kuratora jako organu wyższego stopnia nad JST sprawy w zakresie:
zezwolenia lub odmowy zezwolenia na założenie szkoły lub placówki publicznej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego
(art. 58 ust. 4)
odmowy wpisu szkoły lub placówki niepublicznej do ewidencji (art. 82 ust. 4)
wykreślenia szkoły lub placówki niepublicznej z ewidencji
(art. 83 ust. 2)
cofnięcia szkole niepublicznej uprawnień szkoły publicznej (art. 88).
Kurator jako organ wyższego stopnia wobec dyrektorów szkół
Decyzje w sprawach:
wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły, a także odroczenia obowiązku szkolnego lub obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego
(art. 16 ust. 2 i 4);
skreślenia ucznia, który nie podlega obowiązkowi szkolnemu, z listy uczniów szkoły (art. 39 ust. 2);
odmowy udzielenia zezwolenia na indywidualny program lub tok nauki oraz wyznaczenia uczniowi nauczyciela-opiekuna (art. 66 ust. 1).
Kuratorium oświaty - Aparat pomocniczy wojewódzkiego kuratora oświaty
Kurator oświaty
Delegatury kuratorium oświaty
nazwę , siedzibę oraz zakres działania kuratorium oraz delegatur określa statut urzędu wojewódzkiego.
Delegatura kuratorium jest oddziałem zamiejscowym kuratorium, nie stanowi zatem odrębnej jednostki organizacyjnej. Jej siedziba znajduje się w innej miejscowości niż główna siedziba urzędu.
Przesłankami utworzenia delegatur jest zapewnienie:
sprawnego wykonywania zadań, w szczególności gdy wymaga tego sieć szkół i placówek na obszarze województwa lub warunki komunikacyjne,
właściwego wykorzystania wykwalifikowanej kadry niezbędnej do sprawowania nadzoru pedagogicznego,
racjonalnego wykorzystania środków budżetowych, w szczególności zmniejszenia kosztów funkcjonowania administracji poprzez racjonalne wykorzystanie istniejącej bazy lokalowej i wyposażenia technicznego.
Organem uprawnionym do tworzenia, nadzorowania, przekształcania oraz likwidacji kuratoriów i ich delegatur jest wojewoda.
Pracą kuratorium kieruje kurator przy pomocy wicekuratora.
Ostatnie zmiany
14 listopada 2014 r. weszła w życie tzw. ustawa sześciolatkowa.
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 2013, poz. 1265)
Wprowadza ona regulacje dotyczące objęcia obowiązkiem szkolnym dzieci sześcioletnich.
Datą wprowadzenia obowiązku szkolnego dla 6-latków był 1 września 2014 r.
Ostatnie zmiany
od września 2014 roku klasy I liczą do 25 uczniów. Taki przepis obowiązuje od września 2014 roku i dotyczy klas I-III (we wrześniu 2014 klasy I-wsze, we wrześniu 2015 r. klasy I-wsze i II-gie, od września 2016 r. klasy I-III);
w latach szkolnych 2014/2015 i 2015/2016 - w szkołach, gdzie utworzonych jest więcej niż 1 oddział klasy I, dzieci były dobierane do poszczególnych oddziałów klasowych według wieku, począwszy od najmłodszych;
Od września 2014 roku:
obowiązek szkolny obejmuje wszystkie dzieci 7-letnie (rocznik 2007) oraz dzieci 6-letnie, urodzone w okresie 1 stycznia - 30 czerwca 2008 r.;
spełnianie obowiązku szkolnego mogły rozpocząć również dzieci urodzone w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2008 r., jeśli taka była wola ich rodziców;
spełnianie obowiązku szkolnego mogły rozpocząć również dzieci 5-letnie (urodzone w roku 2009) jeśli taka była wola ich rodziców. W tym przypadku decyzję podejmuje dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Takie prawo będzie obowiązywało również kolejne roczniki;
We wrześniu 2015 roku:
obowiązek szkolny objął dzieci 7-letnie, urodzone w okresie 1 lipca - 31 grudnia 2008 r. oraz wszystkie dzieci z rocznika 2009 (6-latki).
http://www.men.gov.pl/
http://www.6latki.men.gov.pl/
Odpowiedzialność prawna opiekuna/nauczyciela
Za stworzenie warunków bezpieczeństwa w placówce odpowiedzialny jest dyrektor. Zakres odpowiedzialności określają takie dokumenty, jak: ustawa o systemie oświaty, ustawa Karta Nauczyciela, rozporządzenie o bezpieczeństwie zajęć, rozporządzenie o rekreacji ruchowej i rozporządzenie o turystyce szkolnej.
Bezpieczeństwo
Pojęcie bezpieczeństwa w placówce w wyżej wymienionych aktach prawnych, nie odnosi się tylko do pojęcia bhp, ale oznacza szerszy zasięg działań, przede wszystkim działań profilaktycznych, zapobiegających na etapie tworzenia dokumentów organizacyjnych placówki. Są to: statut szkoły i dokumenty około-statutowe w postaci regulaminów, instrukcji i zarządzeń.
Bezpieczeństwo
Dyrektor, jako jedyna osoba reprezentująca szkołę na zewnątrz, ma obowiązek posiłkować się, dla wsparcia swoich działań w zakresie bezpieczeństwa życia i zdrowia dzieci i nauczycieli, aktami prawnymi pozaszkolnymi. Każdy nauczyciel, zatrudniony w danej placówce, ma obowiązek zapewnienia, pozostawionym jego opiece dzieciom i młodzieży, bezpieczeństwa, chroniąc je przed zagrożeniami, tak, aby nie dopuścić do narażenia na utratę zdrowia lub życia uczniów.
Odpowiedzialność
nie musi nastąpić zaistnienie faktu utraty zdrowia lub życia wskutek niewłaściwych działań lub niewłaściwie prowadzonej opieki w czasie realizacji formy pedagogicznej, aby ponosić odpowiedzialność i zostać skazanym, zgodnie z kodeksem karnym. Przestępstwa te należą do tzw. przestępstw formalnych. Z reguły naruszenie art. 160 powstaje w związku z art. 210 lub w związku z art. 211 kodeksu karnego.
Odpowiedzialność
Art. 160 kodeksu karnego przewiduje odpowiedzialność karną opiekuna, który świadomie naraża osobę powierzoną opiece, na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo znacznego uszczerbku na zdrowiu.
Opiekun chce, lub godzi się na to, że swoim działaniem lub zaniechaniem doprowadza do sytuacji, w której osobie powierzonej jego opiece, grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo. Przykładowo, prowadzenie zajęć lekcyjnych lub pozalekcyjnych w zakresie wychowania fizycznego, w pomieszczeniu, obiektach nieprzystosowanych i nie zatwierdzonych planami budowlanymi oraz nie zweryfikowanych, tym samym nie dopuszczonych do użytkownika (korytarz szkolny, holl, itp.). Można powiedzieć, że czyn z art., 160 kodeksu karnego, występuje wtedy, kiedy sprawca doprowadza do sytuacji utraty życia lub rozstroju zdrowia podopiecznego. Przykładem może być eksperyment z gazami, gdy jest przeprowadzany na lekcji chemii, w pomieszczeniu odpowiednio nieprzystosowanym.
Metodyka prowadzenia zajęć dydaktyczno - wychowawczych powinna być zgodna z zatwierdzonym programem nauczania. Program nauczania nie powinien wykraczać poza ministerialne podstawy programowe na danym etapie edukacji i poziomie nauczania. Nauczyciel - opiekun, któremu powierzono grupę dzieci do 15 roku życia jest osobą, na którą nałożono obowiązek troszczenia się o małoletniego. Natomiast obowiązek szczególnej troski nałożony jest na osoby, którym powierzono pod opiekę małoletnich do 13 roku życia. W znaczeniu prawnym oznacza to pełną odpowiedzialność opiekuna za każdy niedozwolony czyn małoletniego.
Ustawodawca kodeksu karnego, jak również zapisy ustawy o systemie oświaty i ustawy Karta Nauczyciela, ustanawiają ochronę dobra powierzonych dzieci i młodzieży do lat 18, w tym szczególnie podkreśla się obowiązek sprawowania ciągłej opieki nad małoletnimi do lat 15. Za czyn niedozwolony, który wyczerpuje znamiona art. 210 kodeksu karnego, uznaje się porzucenie (lub pozostawienie) osoby małoletniej, choćby na chwilę, bez opieki. Rozróżnić można działalność sprawcy umyślną lub nieumyślną. Działalność umyślna, to świadome działanie (mimo ciągłego obowiązku opieki), niesprawowanie opieki lub porzucenie podopiecznego w stosunku, do którego nauczyciel opiekun jest obowiązany sprawować bezpieczny nadzór. Dla zaistnienia tego przestępstwa nie jest konieczne, aby zaistniał stan niebezpieczeństwa utraty zdrowia lub życia przez porzuconego.
PRZYKŁADY:
Nauczyciel prowadzący zajęcia wychowania fizycznego dodatkowo sprawuje opiekę nad grupą uczniów, zwolnionych z zajęć wychowania fizycznego i przebywających na sali w miejscu prowadzenia zajęć.
PRZYKŁADY:
Powierzenie grupy uczniów pod opiekę nauczycielowi - opiekunowi w większej liczbie, jak stanowią przepisy zewnętrzne, bez udzielenia wsparcia w zakresie wykonywania opieki poza obiektami szkolnymi.
PRZYKŁADY:
Organizacja obozowej formy wypoczynku dla dzieci, które nie ukończyły 13 roku życia. Jeżeli sprawca czynu, opiekun - wychowawca, na którym ciąży obowiązek sprawowania bezpiecznej opieki, poprzez swoje działanie nieumyślnie, dopuści do zagrożenia utraty zdrowia lub życia osoby małoletniej, podlega karze ograniczenia lub pozbawienia wolności.
PRZYKŁADY NIEUMYŚLNEGO DZIAŁANIA
Spożywanie pokarmów poza stołówką, przez dzieci uczestniczące w obozach, koloniach, wskutek czego dzieci uległy zatruciu.
Niezastosowanie się do regulaminów przewozowych PKP lub PKS w punkcie mówiącym o ilości podopiecznych na jednego opiekuna.
Przyjęcie pod opiekę, w czasie zajęć, większej liczby uczestników, jak stanowi zapis w statucie szkoły, bądź w regulaminie zajęć lub imprezy.
PRZYKŁADY NIEUMYŚLNEGO DZIAŁANIA
Sprawowanie opieki nad grupą większą liczebnie niż zezwalają przepisy oraz zdrowy rozsądek w szczególnych warunkach terenowych takich jak: góry, kąpieliska, lasy, imprezy o dużym przeludnieniu itp.
Planowanie lub udzielanie tak zwanego czasu wolnego dzieciom do 15 roku życia będących pod opieką wychowawcy nauczyciela, opiekuna, w takich formach zorganizowanych jak: kolonie, wycieczki, obozy, imprezy.
PRZYKŁADY NIEUMYŚLNEGO DZIAŁANIA
W sensie prawnym oznacza to pozostawienie dzieci bez opieki i nadzoru , porzucenie to nosi znamiona naruszenia prawa karnego. W świetle zapisów w ustawie o systemie oświaty, a szczególnie w artykułach: 33, 34 i 39, w powiązaniu z art. 218 kodeksu karnego, dyrektor placówki ma szczególny obowiązek zadbania, aby realizowane przez nauczyciela formy edukacyjne, odbywały się w warunkach pełnego bezpieczeństwa, zarówno dla samego nauczyciela, jak i dla dzieci biorących w nich udział.
Szczególnie na uwagę zasługują zapisy w ustawie systemie oświaty i Karta Nauczyciela w art. 12 i 63. Nauczyciel, z racji pełnienia obowiązków służbowych, korzysta z prawa do ochrony, takiej samej, jak funkcjonariusz publiczny. Ale treść zapisów art. 12 i 63 nakłada dosyć szczegółowe obowiązki zachowania i postępowania przez osoby pełniące funkcje publiczne.
W obecnej sytuacji realizacja zadań służbowych przez nauczyciela, jako osoby sprawującej państwowe funkcje publiczne, jest obwarowana pewnymi nakazami. Należy szczególną uwagę zwrócić na takie formy, jak: uprawnienia, pełnienie obowiązków, podjęcie działań lub ich zaniechanie.
Niewiedza i nieznajomość przepisów nie może być przyczyną niestarannego wykonywania zadań lub zaniechania działań. Zatem nauczyciel - opiekun - wychowawca jest zobowiązany do podnoszenia swoich umiejętności, kwalifikacji oraz wiedzy w zakresie znajomości obowiązujących przepisów prawa w sferze wykonywanych zadań opiekuna -wychowawcy - nauczyciela jako funkcjonariusza publicznego.