1. Definiowanie pojęcia państwo. Podstawowe znaczenia terminu „państwo”. Elementy państwa jako organizacji społecznej. Cechy państwa.

PAŃSTWO najwyższa polityczna, terytorialna, suwerenna, przymusowa organizacja społeczeństwa, posiadająca swoisty aparat władzy , posługująca się prawem w celu realizacji swoich zadań.

Państwo jako organizacja społeczna:

• System celowy: państwo nie jest systemem celowym w pełnym tego słowa znaczeniu- więzi w tej gr.społ. są rozmaite, posiada jednak element organizacyjny wykształcony na tyle, że można mówić o org.społ.

• Własne normy postępowania: normy stanowione przez państwo mają szczególną postać- tworzą prawo + szereg instytucji stojących na straży tego prawa, dysponujących legalnym przymusem

• Złożona struktura: (najbardziej złożona ze wszystkich gr.społ.), obejmuje zarówno ludzi jak i różne jednostki org, które mają określony status i muszą respektować reguły postępowania ustalone przez państwo

• Uniwersalizm: obejmuje zasięgiem ludzi o różnej przynależności grupowej, klasowej, narodowościowej, rasowej, religijnej

Cechy państwa:

• Organizacja polityczna: działalność społ.związana ze sprawowaniem władzy państwowej, czyli politycznej

• Przymusowa: przymusowa przynależność do państwa każdego członka społeczności zorg. w państwo i tylko państwo ma prawo ustanowienia reguł obowiązujących w różnych obszarach życia społ.których stosowanie jest zabezpieczone przymusem legalnym

• Integrująca i rozstrzygająca konflikty społ:

• konfliktowość interesów (interes wynika z potrzeby) : sprzeczność strukturalna, aksjologiczna, polityczna (zróżnicowanie dostępu do władzy to jeden z najistotniejszych konfliktów), funkcjonalna

• dążenie do integracji (teoria consensusu – zgoda społ. na podstawie obowiązujących norm i wartości dominuje nad rozbieżnościami interesów)

• Suwerenna: niezbędny atrybut każdego państwa, równoznaczność z niepodległością

• Terytorialna: zasadnicze kryterium państwowości, państwo zachowuje pełnię swej władzy na wyodrębnionym terytorium, czynnik w znacznym stopniu konsolidujący społ, ściśle wiąże się z suwerennością , obejmuje obszar ziemi, wody śródlądowe, przyległy pas wód morskich, przestrzeń powietrzną nad obszarem lądowym i morskim aż do strefy przestrzeni kosmicznej

• Posiadająca aparat państwowy: posługuje się przymusem legalnym, zachowuje w tym zakresie pozycję wyłączną, na aparat państwowy składają się org. państwowe, różne co do struktury, funkcji, kompetencji + system zarządzania: aparat administracyjny

1. Geneza państwa. Teorie genezy państwa. Historyczny rozwój państw.

• Doktryna teologiczna: ( starożytność/ średniowiecze, cementowała państwo i miała antyrewolucyjny wymiar)

• Św. Augustyn: państwo jest dziełem Boga na ziemi

• Św. Tomasz z Akwinu: państwo jest dziełem ludzi, ale władza pochodzi od Boga

• Patriarchalna: państwo powstało z rodziny, rodzina podstawową org. społ. i komórką państwa

• Patrymonialna: władza państwowa wywodzi się z prawa własności do ziemi (książę panuje na swym terenie w imię odwiecznego prawa własności, lud – poddany władzy państwowej i dzierżawca ziemi)

• Teoria umowy społecznej: sztuczny twór, państwo jako wynik zawartej umowy, dający początek państwu i prawu, nie efekt nadprzyrodzonych mocy lecz racjonalnego działania ludzi

• Teoria podboju: Duhring: powstanie państwa upatruje się w zastosowaniu przemocy z zewnątrz, Gumplowicz: decydujące znaczenie ma walka ras – powstanie państwa wynikiem starć różnych rasowo plemion

• Teoria rozwarstwienia klasowego: kluczowe dla powstania państwa były procesy zachodzące wew. społ. korzenie org. państwowej: ustrój rodowo-plemienny

• Socjologiczne

• Solidarystyczna: państwo- org. solidaryzująca interesy różnych gr. społ. geneza państwa= podział pracy

• Organiczna: zjawiska społ. = najwyższy rodzaj zjawisk biologicznych=> państwo i społ.= organizm, role gr. społ. = role poszczególnych części ciała u człowieka

• Akceptacji: władza państwowa pochodzi od uznania jej przez społ.

Historyczny rozwój państw:

• Polis gr. miasto-państwo

• Civitas/ res publica rzym. gmina pełnoprawnych obywateli, rzecz publiczna

• Imperium struktura polit. władająca wielkim terytorium, imperium jest zorganizowane wokół państwa- mocarstwa

• Kraj średniowiecze, termin koncentruje się na czynniku terytorialnym

• Stato/ state/ etat/ Staat termin powstały we Włoszech, wieloznaczeniowy, odpowiedni dla różnych tworów państwowych (monarchia, republika, prowincja, państwo-miasto itd.) , w XVI i XVII w przeniknął do j.fr, ang i niem.

3. Funkcje państwa. Klasyfikacje funkcji państwa.

Funkcja państwa: gł. kierunki jego działalności , realizujące zadania jakie państwo sobie stawia, zakres tej działalności określony jest celami jakie państwo chce osiągnąć

Klasyfikacja funkcji państwa:

• Społeczne

• Ogólnonarodowe

• Klasowe

• Trwałe i czasowe

• Wewnętrzne

• Organizowania kierowanie przez państwo instytucjami

• Regulowania regulowanie stosunków społ.przy pomocy zakazów i nakazów

• Ochronna przestrzeganie ładu i porządku, przeciwstawianie się różnym formom anarchizacji społ.

• Gospodarcza ekonomiczna

• Socjalna pomoc socjalna ubogiej części społ.

• Wychowawcza wpływ państwa na kształtowanie się świadomości obywateli, nauka, kultura, oświata

• Zewnętrzne

• Obrony

• Ataku

• Status quo utrzymanie stanu istniejącego

• Adaptacyjna zmiany w systemie prawnym, które dostosowują państwo do zachodzących zmian

• Innowacyjna prognozowanie kierunku rozwoju społ.

4. Typy i formy państw. Klasyfikacja form państw

Typy państw:

• Antyczno- orientalny

• Helleński

• Rzymski

• Średniowieczny

• Współczesny

Forma państwa: budowa organów władzy państwowej, środki i metody sprawowania władzy, terytorialno-administracyjny ustrój państwa

Klasyfikacja form:

• Struktura organów władzy

• Monarchia

• Republika

• Reżim polityczny:

• Państwa demokratyczne

• Niedemokratyczne

• Ustrój administracyjno-terytorialny

• Jednolite (unitarne)

• Złożone (federacyjne)

4. Państwo demokratyczne i niedemokratyczne. Zasady i cechy charakterystyczne państwa demokratycznego. Demokratyczne państwo prawne

Niedemokratyczne: może być zarówno monarchia jak i republika

Demokracja:

• Bezpośrednia: władza ustawodawcza realizowana przez zebranie ogólne wszystkich obywateli (obecnie realizowana tylko poprzez referendum)

• Pośrednia władza wykonywana przez organ wybrany przez ogół obywateli

Elementy państwa prawa:

• Praworządność działania administracji

• Niezależność sądów

• Zasada podziału władz

Zasady ogólnoustrojowe państwa prawa:

• Gwarancja praw i wolności obywatelskich

• Prymat prawa stanowionego nad innymi porządkami normatywnymi

• Prymat konsytucji i ustaw w systemie źródeł prawa

• Instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw obywateli (prawo realne)

4. Państwa niedemokratyczne: autorytarne i totalitarne

Państwo autorytarne:

• Silna, zhierarchizowana władza, przekonanie o jej nieomylności, skoncentrowana wokół jednej lub grupy osób

• Bezwzględne wymaganie posłuszeństwa : brak akceptacji wszelkiego buntu lub krytyki

• Ideologia : popiera lub skłania do przyjęcia rządów autorytarnych i wychwala autorytaryzm jako wzór, system poglądów i wartości propagujące silną i zhierarchizowaną władzę, kult przywódcy, absolutny porządek i zasadę podporządkowania się, odrzucenie demokracji, przeciwstawienie się idei równości ludzi

Państwo totalitarne:

• Ideologia: ingerująca we wszystkie aspekty życia społ, mająca na celu stworzenie idealnego społ, likwidację jednostek antypaństwowych, dobrobyt, wzmocnienie państwa na arenie międzynarodowej

• Monopartyjność: partia kierowana często przez dyktatora, wszystkie ważne stanowiska państwowe z nominacji partyjnych

• Rozbudowana tajna policja: zapobiega wszelkim formom sprzeciwu

• Kontrola środków masowego przekazu

• Kontrola sił zbrojnych

• Scentralizowane zarządzanie niechęć wobec wszelkich form samorządu

10. Pojęcie prawa. Podstawowe kategorie prawne: norma prawna, przepis prawny, stosunek prawny, podmioty prawa, zdolność prawna

Norma prawna: jest najmniejszym stanowiącym strukturalną całość elementem prawa. Jest regułą zachowania, która daje odpowiedź na pytania: kto?; w jakich warunkach?; jak powinien się zachować? I co się dzieje w przypadku nie wykonania nakazu czy zakazu podanego w sposobie żądnego zachowania.

Przepis prawny: fragmenty zdań (norm prawnych) stanowiące całość gramatyczną, wyodrębnione przez prawodawcę i występujące w tekście normatywnym jako artykuł, paragraf, punkt.

Stosunek prawny: zachowania podmiotów uczestniczących w stosunku prawnym są wyznaczone przez normy obowiązującego prawa, ma charakter obustronny

Podmioty prawa: ten, kto może posiadać uprawnienia i obowiązki, może być to osoba fizyczna, osoba prawna lub organizacja państwowa

Zdolność prawna: polega na tym, że można być podmiotem praw i obowiązków

10. System prawa. Podziały prawa w ramach systemu. Prawo publiczne i prywatne, przedmiotowe i podmiotowe, gałęzie prawa.

System prawa: całokształt norm obowiązujących w danym czasie w państwie

Cechy systemu prawa:

• Jednolitość

• Różnorodność

• Zupełność

• Określony stopień niesprzeczności

Podział prawa:

• Pionowy

• Poziomy

• Przedmiotowe

• podmiotowe

Prawo przedmiotowe: całość obowiązującego w państwie prawa, o cechach generalności i abstrakcyjności, jest podstawą do podejmowanych decyzji

Prawo podmiotowe: sfera uprawnień podmiotu prawa

Prawo publiczne , a prywatne: rozróżnienie interesu publicznego od indywidualnego, podział wg kryterium interesu, podmiotowego, ochrony prawa

Gałęzie (działy) prawa) :

• prawo międzynarodowe

• wewnątrzpaństwowe

• konstytucyjne

• administracyjne

• finansowe

• cywilne

• rodzinne

• pracy

• karne

• spółdzielcze

• handlowe

• wekslowe

• czekowe

10. Źródła prawa. System źródeł prawa w III Rzeczypospolitej Polskiej.

Źródłem prawa w RP są:

• Konstytucja

• Ustawy

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Rozporządzenia

*Regulamin sejmu i senatu to też źródła prawa.

System źródeł prawa RP składa się z aktów normatywnych pochodzących od:

• Organów władzy ustawodawczej (Sejm, Senat, Zgromadzenie Narodowe)

• Konstytucja

• Ustawy konstytucyjne

• 2 rodzaje ustaw ratyfikacyjnych

• ustawy zwykłe

• niektóre uchwały Sejmu i Senatu

• Organów władzy wykonawczej

• Terenowych organów administracji rządowej

• Organów samorządu terytorialnego

14. Zasady i procedury tworzenia prawa.

Ustawa konstytucyjna – to taka ustawa, która dokonuje zmian w obowiązującej ustawie.

Umowa Międzynarodowa:

• ratyfikowane są wtedy, gdy dotyczą: pokoju, sojuszu, układu politycznego

• podpisuje ją premier

• zgoda na ratyfikacje ma być wyrażona w ustawie

Ustawa zwykłą:

projekt może wysunąć:

• Sejm

• Senat

• Prezydent

• 15 posłów oraz komisje sejmowe

• 100 tyś. Obywateli

• w sejmie są 3 czytania, po czym projekt (jeśli jest dobry) zostaje poddany głosowaniu (większością głosów)

• później idzie do senatu, ten w ciągu miesiąca może zaakceptować, odrzucić, lub nanieść poprawki

• kiedy ustawa jest uchwalona przez sejm i senat idzie do prezydenta, który musi ją podpisać

• po podpisaniu ustawa musi być opublikowana w dzienniku ustaw

Organy wykonawcze: prezydent, premier, rada ministrów, ministrowie

• -prezydent może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia, postanowienia, akty urzędowe w ramach konstytucyjnych kompetencji

Rozporządzenie – wydawane jest na mocy ustawy w celu jej wykonania

• rada ministrów wydaje rozporządzenia i uchwały zgodnie z konstytucją

• -premier i ministrowie wydają rozporządzenia i zarządzenia

Wojewoda (terenowy organ władzy wykonawczej) – stanowi prawo miejscowe, obowiązujące

na terenie danego województwa, publikuje się je w dzienniku urzędowym danego województwa

Samorząd terytorialny – stanowi uchwały i przepisy porządkowe