Międzywojenne koncepcje integracji Europy i idee z okresu II wojny światowej

Kluczowe znaczenie dla rozwoju dyskusji o integracji w Europie miały idee austriackiego arystokraty, Richarda Coudenhove-Kalergiego (1894-1972). Swoje założenia ruchu paneuropejskiego po raz pierwszy przestawił on w 1920 r., a następnie rozwinął w broszurze pt. „Pan-Europa” opublikowanej w 1923 r.

Zaproponował utworzenie – etapami - Unii Paneuropejskiej, co doprowadziłoby ostatecznie do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy na wzór St. Zj. Am. Płn. Potrzebę integracji Europy Coudenhove-Kalergi wyprowadzał z dwóch niebezpieczeństw zagrażających jej rozwojowi i egzystencji: wewnętrznego i zewnętrznego. Niebezpieczeństwo wewnętrzne, najgroźniejsze – to nacjonalizm Europejczyków. Zagrożenia zewnętrznego upatrywał w rozwoju Rosji (zwłaszcza dla tożsamości politycznej i duchowej Europy) oraz w rozwoju USA (niszcząca konkurencja dla gospodarki państw europejskich). U podłoża koncepcji leżały też zmiany spowodowane przez traktat wersalski z 1919 r. i cały „system wersalski”, który zamykał epokę państw wielonarodowych i stworzył podstawy istnienia wielu samodzielnych państw. R. Coudenhove-Kalergi i podobnie myślący intelektualiści widzieli szansę odrodzenia Europy w procesach o przeciwnym charakterze do tych dominujących podczas konferencji w Wersalu, a więc w takich, których celem byłaby możliwie pełna integracja w jednym organizmie państwowym społeczeństw oddzielonych granicami6. Koncepcja zjednoczeniowa Europy (paneuropejska) wyrastała więc bezpośrednio z radykalnych przekształceń struktury politycznej

Europy, jakie miały miejsce po I wojnie światowej. Idea paneuropejska nie była wyłącznie koncepcją intelektualną. Niewątpliwym sukcesem ruchu paneuropejskiego było doprowadzenie do I Kongresu, który odbył się w Wiedniu w dniach 3-6 października 1926 r. Na Kongresie tym została powołana Unia Paneuropejska. W wielu krajach powołano krajowe oddziały Unii, w prace których zaangażowani byli też politycy wysokiego szczebla.

Upadek ruchu paneuropejskiego, podobnie jak i niżej wymienionej idei A. Brianda, związany był głównie z pogorszeniem sytuacji ekonomicznej w świecie po wybuchu kryzysu w 1929 r. Osłabło wtedy zainteresowanie wszystkich państw jakąkolwiek współpracą międzynarodową, a jednocześnie państwa próbowały poprawić swą pozycję głównie przez działania

protekcjonistyczne i autarkiczne.

Istotny wkład w rozwój dyskusji na rzecz integracji Europy wnieśli też francuscy myśliciele, w tym wybitny francuski polityki, 10-krotny premier i 15-krotny minister spraw zagranicznych, Aristide Briand (1986-1932), który stworzył najpełniejszy, jak też mający najsolidniejsze fundamenty polityczne, program integracji europejskiej. Wkrótce po zakończeniu I wojny św. przygotował memoriał wzywający do powołania federacji łączącej państwa kontynentu. W maju 1925 r. wypowiedział się po raz pierwszy publicznie za ruchem paneuropejskim Dnia 5 września 1929 r. A. Briand, jako premier i minister spraw zagranicznych Republiki Francuskiej, zaproponował na forum dorocznego Zgromadzenia Ligi Narodów utworzenie „związku federalnego” i „związku solidarności” między narodami Europy8. Rok później przedstawił spójny i szczegółowy projekt utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Filarami nowego porządku europejskiego miały być Francja, Niemcy (był rzecznikiem zbliżenia francuskoniemieckiego)i W. Brytania. Zakładał, że w przyszłej federacji uczestniczyłyby wszystkie państwa kontynentu. Nowy twór miał skutecznie przeciwstawić się naciskowi kapitału amerykańskiego w Europie (w przeciwieństwie do K. Coudenhove-Kalergiego nie eksponował on zagrożenia rosyjskiego). Początkiem miała być unia celna między tymi 3 krajami (Francja, Niemcy i W. Brytania), do której miały później przystąpić inne kraje europejskie. Koncepcja ta nie znalazła zrozumienia i poparcia, nie tylko ze względu na swą śmiałość, ale i wybuch wkrótce wielkiego kryzysu ekonomicznego w świecie. Ostre pogorszenie sytuacji ekonomicznej w świecie spowodowało wzrost bezrobocia i nędzy, co dało pożywkę nastrojom nacjonalistycznym w gospodarce i polityce. Na tej fali w Niemczech - w 1930 r. w wyborach parlamentarnych zwyciężyła partia hitlerowska. Również Stalin potępił

inicjatywę A. Brianda na XVI kongresie partii bolszewickiej. W. Brytania odrzuciła projekt jako „przedwczesny”.

Dyskusje na temat integracji Europy w okresie II wojny światowej

Dyskusje nad integracją Europy były kontynuowane w czasie II wojny światowej. Już

jesienią 1939 r. przystąpiono w W. Brytanii do prac nad koncepcją unii anglo-francuskiej. W

1941 r. – utworzono w W. Brytanii międzynarodowy Komitet Unii Federalnej, złożony z

przedstawicieli 16 państw, w tym Polski. Gorącym zwolennikiem zjednoczenia całej Europy był W. Sikorski. Powstała też koncepcja unii federalnej Polski i Czechosłowacji.

Wkład Polaków w idee rozszerzenia współpracy międzynarodowej był znaczny. Szczególnie widoczna była w tym zakresie aktywność J. Retingera. W czerwcu 1946 r., m.in. z jego inicjatywy, została utworzona Niezależna Liga Współpracy Ekonomicznej. Powstały też inne

ruchy intelektualistów i organizacje.

Międzynarodowa Integracja Gospodarcza

to proces prowadzący do wzrostu zakresu i stopnia powiązań pomiędzy gospodarkami narodowymi oraz podmiotami gospodarczymi w ramach grupy krajów, które podjęły współpracę formułująć jej cele zasady i środki realizacji, a także tworząc instytucje i określając ich funkcje oraz kompetencje decyzyjne.

MIG wg Zbigniewa Komeckiego powstanie jednolitego wewnętrznie powiązanego układu gospodarczego obejmującego co najmniej 2 kraje. Jest ona rezultatem rozwoju trwałych powiązań strukturalnych i wzajemnych dostosowań między istniejącymi na terenie tych krajów przedsiębiorstw dziedzinami działalności gospodarczej i regionami gospodarczymi w taki sposób aby tworzyły jeden wewnętrznie scalony system gospodarczy. Rozwija się kooperacja i specjalizacja, następuje pogłębienie międzygałęziowego i wewnątrzgałęziowego podziału pracy. W skutek takich procesów kraje stają się w dużym stopniu wobec siebie komplementarne. Na obszarze integrujących się krajów rozwijają się rynki zbytu i zaopatrzenia.

Plan Wernera

1970 : 1.celem dekady lat 70-tych było utworzenie UGiW , która ma zapewniac wzrost i stabilnosc wspólnoty i ma byc filarem światowej rownowagi walutowej. 2.wprow. ugiw wiaze sie z przekazaniem uprawnien ze szczebla krajowego na poziom wspolnotowy, co otwiera droge do unii politycznej 3.unia walutowa oznacza pełna i nieodwracalna wymienialnosc walut i całkowita liberalizacje przepywu kapitału 4.pod koniec planu maja powstać ; centrum decyzyjne kontrol. przez Parlaent Europejski i System Bankow Centr. 5.ujednolicenie polityki pienieznej i harmonizacja polit. ekonomicznej.

Raport Delorsa

autorem tego raportu jest Jacques Delors (ówczesny przewodniczący Komisji Wspólnot Europejskich). Raport został opublikowany w 1989 roku, pokazywał perspektywy zjednoczenia Europy, zawierał propozycje dotyczące integracji gospodarczej i walutowej. Raport stanowił podstawę do negocjacji warunków Traktatu o Unii Europejskiej w części dotyczącej Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW).

Raport Delorsa przewiduje 3 etapy utworzenia Unii walutowej:

Etap 1- rozpoczęty w 1990 r., zniesienie wszelkich ograniczeń ruchu kapitału między krajami członkowskimi

Etap 2- rozpoczęty w 1994 roku, kiedy został utworzony Europejski Instytut Walutowy, wzmocnienie koordynacji polityki pieniężnej krajów UE

Etap 3- całkowita i nieodwołalna wymienialność walut, brak ograniczeń w transakcjach kapitałowych, całkowita integracja rynków kapitałowych i pieniężnych, przestała istnieć ECU i została wymieniona na euro w stosunku 1:1, polityka pieniężna jest prowadzona przez Europejski System Banków Centralnych

Wpływ uczestnictwa Polski w UE na gospodarkę

Polska jest liderem wzrostu gospodarczego w Europie i konsekwentnie „dogania”

europejską średnią pod względem stopnia rozwoju. W 2011 r. osiągnęliśmy poziom

65% średniej UE na mieszkańca (na co wpłynęło dodatkowo ogólne zahamowanie wzrostu w UE). Bardzo dobre wyniki gospodarcze przyczyniły się do wzrostu zaufania do polskiej gospodarki.

Wieloletnia analiza bilansu członkowstwa Polski w UE na tle państw regionu, badanie wpływu rozszerzenia na państwa UE-15 oraz sposobu reagowania poszczególnych państw przez kryzys ekonomiczny łącznie potwierdzają tezę, że członkostwo w UE to szansa, z której trzeba umieć skorzystać, a nie automatyczna gwarancja dobrobytu i

rozwoju. Ostateczne koszty i korzyści zależą od modelu rozwojowego i decyzji

politycznych poszczególnych państw – zarówno tych z niewielkim stażem, jak i tych długo pozostających częścią UE. Polska bez wątpienia swoją szanse umiejętnie wykorzystała, co powinniśmy konsekwentnie podkreślać budując pozycję Polski jako lidera procesu integracji. W kolejnych latach następował dalszy spadek liczby osób przebywających i podejmujących pracę za granicą oraz zwiększała się liczba osób powracających do kraju, co potwierdza tezę o stopniowym zmniejszaniu się potencjału emigracyjnego Polaków. Konsekwentnie zmniejszyła się liczba transferów finansowych przekazywanych przez osoby fizyczne do kraju, niemniej wciąż pozostała wysoka: do Polski trafiło 3,67 mld EUR od Polaków pracujących w UE. Dla wyjeżdżających głównym kierunkiem

pozostają tradycyjnie Wielka Brytania, Niemcy i Irlandia. Obawy o wzmożony napływ pracowników do Niemiec i Austrii po otwarciu rynku pracy okazały się nieuzasadnione. Wzrost gospodarczy Polski w 2011 r. był wyższy niż średnia w UE. Po pierwsze wzrost gospodarczy napędzany był przez napływ środków unijnych umożliwiający znaczny wzrost nakładów inwestycyjnych. Drugim ważnym czynnikiem

przyczyniającym się do wzrostu gospodarczego był rosnący eksport. Stosunkowo korzystna sytuacja na tle UE przyczyniła się do wzrostu zaufania do polskiej

gospodarki.

Wspólny rynek

Wspólny rynek powstał na mocy Traktatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), podpisanego w Rzymie 25 marca 1957 r. przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Traktat ten wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. . Zamierzeniem wspólnego rynku byłozniesienie barier handlowych między państwami czlonkowskimi w celu podniesienia dobrobytu gospodarczego i przyczynienia się do „coraz ściślejszego związku między narodami Europy”. Jednolity akt europejski z 1985 r. włączył do traktatu EWG cel utworzenia rynku wewnętrznego, określając go jako „obszar bez granic wewnętrznych, na którym zapewniona jest swoboda przemieszczania się towarów, osób, usług i kapitału”. 1960-62 wprowadzono podstawy prawne do swobody przepływu pewnych form kapitału: w celu podejmowania zagr inw bezp, w celu dokonywania płatności handlowych, z tytułu zaciąganych kredytów, swoboda przepływu z tytułu transakcji kapitałowych zawieranych na giełdach, inne formy objęto liberalizacją warunkową. T- swoboda, K- prawie swoboda, O- swoboda (1968 rozporządzenie, na mocy którego pracownicy i rodziny mogły się swobodnie przemieszczać na obszarze krajów członkowskich) mimo wprowadzenia tej swobody, w latach 70 ograniczano swobodę, wprowadzano okresowe ograniczenia napływu imigrantów z krajów członkowskich (kiedy bezrobocie na rynku pracy było duże, niezrównoważony rynek pracy).

Wspólna polityka rolna wprowadzona w 1972 wraz z funduszem z którego finansowano pomoc dla rolników (fundusz gwarancji i orientacji rolnej).

Polityka konkurencji wprowadzana od początku ukłądów integracyjnych.

Kolejna polityka, formalnie od 1972, wspólna polityka handlowa – należy ją rozumieć jako zagraniczną politykę handlową ewg.

Wspólna polityka transportowa – byłą zapisana w tr rzym, nie została wprowadzona,

Polityka społeczna w 60 ograniczała się do wprowadzenia równych praw pracowników – harmonizowano prawa, w tym prawa kobiet i mężczyzn.

Korzyści: brak ceł wewnętrznych, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ kapitału, usług i ludxzi, efektywniejsza alokacja czynników produkcji,

Konferencja w Messynie i jej rezultaty

Działania wspólnego zgromadzenia EWWiS po 30 sierpnia 1954 r., czyli po negatywnym głosowaniu w zgromadzeniu narodowym Francji w sprawie utworzania EWO oraz aktywność zwolenników integracji gosp. czyli zwolenników planów Beyena doprowadziły do konferencji w Messynie w czerwcu 1955 r. i ta konferencja stanowiła ważny punkt wyjścia do przygotowania planu utworzenia EWG. Konferencja koncentrowała się na wypracowaniu wspólnego stanowiska ministrów spraw zagranicznych szóstki czyli krajów członkowskich EWWiS w sprawie przyszłego projektu integracji gospodarczej. Efektem konferencji bylo powołanie komitetu do sprawy przygotowania takiego projektu pod kierunkiem ministra spraw zagranicznych Belgii P. H. Spaaka. W trakcie konferencji uzgodniono również pod naciskiem Francji utworzenie odrębnej wspólnoty zajmującej się pokojowym wykorzystaniem energii atomowej. Z dyskusji na konf. w Messynie wynikało również że szóstka krajów widzi możliwość przystąpienia do przyszłejj org. gosp. także innych krajów europejskich nie będących członkami EWWiS. Brano pod uwagę możliwość przystąpienia Wlk. Brytanii. Głównym celem powołania przyszłej org. gosp. miało być utworzenie wspólnego rynku 4 swobód / wolności: przepływ towarów, usług, kapitału i osób.

Federaliści po II w.św.

Federaliści europejscy przejawiali dużą aktywnośc w trakcie II w. św. a zwłaszcza Altiero Spinelli, który przebywając w więzieniu razem ze swoim towarzyszem więziennym Rossim przygotował tzw. „Manifest Ventotene” w którym przedstawił swój pierwszy projekt Unii Federalnej i rozwinął go w 1942 jako projekt Stanów Zjednoczonych Europy z podst. zasadami ustrojowymi. Spinelli podobnie jak wcześniej Coundenhowe-Kalergi pracował na rzecz umocnienia ruchu federalistycznego. Organizując 2 konf. pod koniec II w. św. starał się jednoczyć federalistów i zwiększyć ich wpływ na przyszłość Europy. Zasługi Spinellego jako autora koncepcji polegały na tym, że chciał aby wraz z końcem II w. św. Europa weszla w etap tworzenia Unii Federalnej. Spinelli byl federalistą radykalny, nie dopuszczał możliwości tworzenia wspólnej Europy na innych zasadach niż Unia Federalna.

Winston Churchil

19.09.1946 r. przemówienie na Uniwersytecie w Zurichu „The tragedy of Europe”, w tym przemówieniu Churchil podkreślił że istnieje potrzeba odbudowy rodziny europejskiej. W taki sposób i w takim gronie jak to będzie możliwe. Przywódczą rolę w tym procesie powinny pełnić Francja i Niemcy. Podkreślił, że istnieją ku temu ideologiczne podstawy stworzone przez Coundenhowe-Kalergiego. Na koniec swojego przemówienia powiedział że proces budowania wspólnej Europy powinien się w Europie kontynentalnej tzn. bez Wlk. Brytanii.

Kongres w Hadze

1968- pełna unia celna, 1990- swoboda przepływu kapitału, 1999- koordynacja polityki budżetowej i kredytowej, 1999- unia walutowa, początek lat 90-tych koordynacja prawa w dziedzinie pol. społ., koniec lat 60-tych stworzenie warunków do swobody przepływu siły roboczej i pełnego zatrudnienia

Unia walutowa

Unia gospodarcza i walutowa

W czerwcu 1988 r. Rada Europejska potwierdziła, że będzie dążyć do stopniowej realizacji unii gospodarczej i walutowej (UGW). Zadanie wyznaczenia konkretnych etapów dochodzenia do UGW Rada powierzyła komitetowi pod przewodnictwem Jacques'a Delorsa, ówczesnego przewodniczącego Komisji Europejskiej.

W skład komitetu weszli prezesi krajowych banków centralnych Wspólnoty Europejskiej,