Definicje przystosowania

Jest wiele definicji przystosowania i adaptacji:

* Havinghurst i Levner uważają, że jest to pełnienie ról społecznych.

* Ekel, Janiszewski i Piaget uważają, że jest to stan całkowitej równowagi między organizmem a jego środowiskiem, charakteryzujący się pełnym zaspokojeniem potrzeb i bezproblemowym funkcjonowaniem organizmu.

* Wojciechowski uważa, że adaptacja to realizacja swoich potrzeb społecznych i zaspokojenie potrzeb innych.

W znaczeniu ogólnym jest to długotrwały proces powodujący zmiany w budowie ciała, zmieniający zachowania człowieka, jego przyzwyczajenia itp. w celu ułatwienia mu życia i rozwoju w określonych warunkach klimatycznych, geograficznych, kulturowych.

Dwa wymiary przystosowania

a) Indywidualny, osobowy:

- zaspokajanie potrzeb jednostki w nowym środowisku

- realizacja wartości zbieżnych z wartościami innych osób

- dobre samopoczucie jednostki, poczucie szczęścia, satysfakcja życiowa, samorealizacja, poczucie zadowolenia, aktywność jednostki w środowisku, współdziałanie z innymi- to symptomy dobrego przystosowania

- radzenie sobie z trudnościami, umiejętność znoszenia ograniczeń zmiany standardów zaspokajania swoich potrzeb

- ważny jest aktualny poziom rozwoju dziecka (związany z wiekiem dziecka, jego indywidualnymi możliwościami odbioru, przetwarzania i przekazywania informacji, a także

posiadanym zakresie kompetencji komunikacyjnych)

b) społeczny (relacje z rówieśnikami):

- zachodzi między organizmem a środowiskiem

- proces spostrzegania świata, przetwarzania informacji, zapamiętywania wrażeń i doświadczeń

- różnice indywidualne- dwie jednostki w jednakowym środowisku obiektywnym będą zachowywać się różnie, ponieważ posiadają różne środowiska "osobiste" tj. wyposażenie genetyczne, indywidualną biografię, wychowanie w rodzinie

Zdolności przystosowawcze człowieka są zdeterminowane:

- genetycznie

- zależą od środowiska socjokulturowego, ekonomicznego

- zależą od historii rozwoju osobniczego i niszy ekologicznej, w której żyje

Dwa sposoby rozumienia przystosowania:

1. Jako proces- odpowiadamy na pytanie, jak jednostka adaptuje się do środowiska, albo z jakich zachowań korzysta np. w nowej sytuacji

2. Jako wynik- efekty działania procesu przystosowania

Ogólne kryteria przystosowania:

1. Ze względu na stan jednostki:

- wewnętrzne

- osobowe

b) zachowania jej wobec grupy społecznej:

- zewnętrzne

- społeczne

Typy adaptacji:

a) aktywna- człowiek przystosowuje się do warunków zewnętrznych, tak by odpowiadały jego potrzebom, chroniły przed niebezpieczeństwem i wspomagały osobiste zadowolenie

b) pasywna- przystosowanie się jednostki do warunków zewnętrznych, których z jakichś przyczyn zmienić nie może

Nieprzystosowanie

Nieprzystosowanie przejawia się w:

- złym samopoczuciu jednostki

- cierpieniu

- niezadowoleniu z siebie

- braku współdziałania przy realizacji zadań grupowych

- unikaniu kontaktów społecznych

- osłabieniu aktywności intelektualnej i społecznej

Czym jest przystosowanie dla dziecka?

Zmiana środowiska jest dla każdego dziecka sytuacją nową, często trudną. Prawie zawsze kontakt z nową osobą dorosłą czy też dzieckiem odbywa się przy udziale rodzica. Natomiast pójście do przedszkola jest sytuacją gdzie dziecko(po raz pierwszy) zostaje samo z wieloma nowymi dla siebie osobami. Jego całkowicie naturalną reakcją jest pełen rezerwy stosunek do wszystkiego co się wokół dzieje. Im szybciej dziecko odzyska poczucie bezpieczeństwa, które towarzyszyło mu do tej pory nieustannie, tym szybciej ta rezerwa zniknie. W znacznie trudniejszej sytuacji są dzieci, które przychodzą do przedszkola z już utwierdzonymi pewnymi postawami niechęci i braku zaufania czy też wrogości wobec każdej nowo poznanej osoby. Takim dzieciom bardzo trudno nawiązać kontakty z innymi dziećmi, znacznie dłużej trwa ich proces adaptowania się do nowego środowiska i do obowiązujących wymagań. Adaptacja dziecka do szkoły musi być rozpatrywana jako proces trwający w czasie. Przebieg tego procesu zależy od różnych czynników. Dzieci o negatywnych doświadczeniach, które doznały wiele krzywdy i niesprawiedliwości, które czują się niechciane i odrzucone, potrzebują znacznie dłuższego czasu na oswojenie się. Natomiast dzieci o dużym poczuciu bezpieczeństwa potrzebują tego czasu niewiele.

Ważną rolą rodzica jest pomoc w oswojeniu wszelakich strachów swojego dziecka. Pójście malucha do przedszkola to zmiana jego codziennych przyzwyczajeń, która prowadzi do nasilenia się strachu dziecka przed nowym otoczeniem, nieznanymi ludźmi, a przede wszystkim byciem przez kilka godzin bez mamy. Dzieci przychodzące do przedszkola różnią się między sobą  pod względem adaptacji. Jednym przychodzi to łatwiej, inne zaś długo wyrażają niezadowolenie. Znacznie szybciej nawiązują kontakt z dziećmi i nauczycielami.

Pójście do przedszkola to pierwsza poważna zmiana w życiu dziecka. Dziecko znajduje się w nowej sytuacji, musi sprostać różnym wyzwaniom, np. czynnościom samoobsługowym, wymaganiom dotyczącym nauki i zabawy, dlatego też naturalnym uczuciem towarzyszącym dziecku jest lęk. U dziecka mogą występować stany emocjonalne, objawiające się tzw. lękiem separacyjnym, spowodowanym długotrwałą rozłąką. Nowa sytuacja może być postrzegana jako stan zagrożenia więzi z matką. Dzieci cierpiące na lęk separacyjny wykazują nadmierną potrzebę kontaktu z opiekunem. Zbyt wczesne posyłanie dzieci do przedszkola (żłobka) potęguje odczuwanie tego rodzaju lęku, gdyż są one jeszcze niedojrzałe do zaakceptowania i znoszenia dłuższej nieobecności matki. Jest to tzw. lęk przed porzuceniem, który częściej występuje u dzieci z objawami zaburzonego funkcjonowania. Dziecko pozostawione w przedszkolu obawia się, że rodzice zapomną o nim i nie odbiorą go na czas, towarzyszy wtedy dziecku uczucie niepokoju i przekonania, że zostanie na zawsze w przedszkolu.

Ogromne znaczenie mają także relacje z rówieśnikami. Lęk przed odrzuceniem przez grupę powoduje negatywne emocje i wyzwala niechęć do przedszkola. Dzieci odrzucone, nie są zapraszane do wspólnej zabawy, izolują się od grupy, czują się osamotnione i nierozumiane.

Wspieranie dziecka w procesie przystosowania dziecka do przedszkola

* Bardzo ważną rolę w przystosowaniu dziecka do przedszkola odgrywa nauczyciel. Musi on zdobyć jak najwięcej informacji o umiejętnościach dziecka i jego trudnościach, by pomóc mu je rozwiązać.

* Dobrym wprowadzeniem dziecka do nowego środowiska może być inicjatywa rodziców, którzy wspólnie z dzieckiem przyjdą do przedszkola podczas dni otwartych, aby razem zapoznać się z nowym miejscem, z placem zabaw, z pomieszczeniami przedszkola itp.

* Rodzice powinni przejawiać pozytywne nastawienie do przedszkola, aby swoim zachowaniem zachęcić dziecko do zapoznania się z przedszkolem

* Rodzice powinni często rozmawiać z dzieckiem o przedszkolu, tłumaczyć mu dlaczego musi tak iść, powinni je zachęcać mówić o różnych atrakcjach czekających na niego

* W czasie dni adaptacyjnych rodzic powinien postarać się by dziecko mogło porozmawiać ze swoją przyszłą panią, powinien zawsze wyrażać się o niej ciepło

* Rodzice powinni starannie usamodzielniać dziecko

* rodzic stawiający dziecku wyraźne granice funkcjonowania, dokładnie określający co dziecku wolno, a czego nie, wpływa pozytywnie na poczucie bezpieczeństwa dziecka

* rodzic powinien stopniowo przyzwyczaja dziecko do przebywania pod opieką osób trzecich

* Rodzice powinni unikać długich pożegnać(nadmierna opiekuńczość zakłóca rytm przystosowania), powinni pozwolić dziecku wziąć do przedszkola ulubioną zabawkę żeby miało "kawałek domu" ze sobą

* Rodzice powinni być ciekawi co dziecko robiło na zajęciach, powinno z nim powtarzać np. nowo poznane piosenki itp.

* Dziecko trzeba odbierać tak jak się obiecało, żeby uniknąć histerii i braku zaufania z jego strony

Dwa sposoby włączenia dziecka w środowisko przedszkolne:

1. Dziecko samo przystosowuje się do przedszkola, bez wyraźnego udziału rodziny i specjalnego programu adaptacyjnego ze strony przedszkola.

R Dz Prz

2. Zastosowanie planowego, celowego programu przedszkola włączającego w swoje środowisko dziecko przy współpracy jego rodziny.

Doświadczenia wyniesione z rodzinnego domu stanowią podstawy zachowań w tym środowisku. Interakcja dorosły- dziecko jest podstawowym źródłem rozwoju psychicznego dziecka.