SULFONAMIDY I ANTYBIOTYKI część I

SULFONAMIDY:

• Klasyczne leki chemioterapeutyczne

• Pochodne kwasu sulfanilowego

Działają:

• Moczopędnie

• Hipoglikemicznie

• Przeciwbakteryjnie

Mechanizm działania

• Posiadają właściwości antagonistyczne w stosunku do kwasu p-aminobenzoesowego (PABA), niezbędnego do syntezy kwasu foliowego przez bakterie. Kwas foliowy jest niezbędny do syntezy nukleotydów purynowych i rozmnażania bakterii

• Bakterie same wytwarzające PABA są oporne na sulfonamidy

• Rzadko stosowane w zakażeniach wywołanych paciorkowcami, gronkowcami, dwoinką zapalenia opon mózgowych, pałeczką okrężnicy, rzadziej w zakażeniach odcinka dróg moczowych ze względu na powstawanie szczepów opornych

• Nie działają na grzyby, wirusy, riketsje

• Oporność drobnoustrojów ogranicza zastosowanie sulfonamidów

- większość szczepów jest oporna

- oporność ma charakter krzyżowy

Mechanizmy oporności na sulfonamidy

• Nadprodukcja PABA

• Zmniejszenie się powinowactwa leku do enzymów na skutek mutacji modyfikującej miejsce wiązania leku

• Zmniejszenie się zdolności leku do przechodzenia przez błonę komórkową bakterii

Stosuje się połączenie sulfonamidów z antymetabolitami kwasu foliowego:

TRIMETOPRYMEM, TETROKSOPRYMEM, PYRIMETAMINĄ

Sulfonamidy wchłaniają się dobrze – większość podawana doustnie, metabolizm w wątrobie a wydalanie z moczem.

Sulfonamidy były pierwszymi skutecznymi lekami w leczeniu uogólnionych zakażeń. Obecnie ich znaczenie zmalało z powodu otrzymania związków bardziej aktywnych, ponadto wiele drobnoustrojów wytworzyło oporność.

Miejscowe:

Przed zabiegiem chirurgicznym na przewodzie pokarmowym FTALYLOFULFOTIAZOL

Zapalenie spojówek – SULFACETAMID (Albucid) roztwór i maść

Katar – SULFATIAZOL (Sulpharinol)

Zakażenia skóry – SULFANILAMID (Pabiamid)

Zakażenia oparzonej skóry – MAFENID, sól srebrowa, SULFADIAZYNY

Ogólne:

Doustnie w zakażeniach układu moczowego, narządów płciowych, układu oddechowego i oka, u pacjentów nieprzytomnych w zapaleniu opon mózgowych

Sulfonamidy nie działają w obecności ropy!

Podział sulfonamidów

• Szybkie wchłanianie z przewodu pokarmowego i szybkie wydalanie przez nerki

• Leczenie zakażeń układu moczowego

SULFAFURAZOL (AMIDOKSAL)

SULFADIMIDYNA

SULFAKARBAMID (URENIL)

SULFATIAZOL – nieżyty błony śluzowej nosa

• Szybko wchłaniane o zwolnionej eliminacji

SULFADIMETOKSYNA

SULFAFENAZOL – krople do oczu

SULFAMETOKSYDIAZYNA

SULFAMETOKSAZOL

• Nie wchłaniane z przewodu pokarmowego

SULFAGUANIDYNA

SULFANILAMID

SULFACETAMID

SULFASALAZYNA

SULFAMESALAZYNA

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE SULFONAMIDÓW

• Alergia

• Gorączka

• Wysypki skórne

• Pokrzywka

Fotosensytazja

• Nudności

• Wymioty

• Biegunka

• Uszkodzenie nerek

• Zaburzenia hematologiczne

-> anemia granulocytopenia, trombocytopenia

BISEPTOL

(Kotrimoksazol tj. sulfametoksazol + trimetoprym działa 50x silniej niż sulfonamidy)

Zakres działania -> szeroki

• Hamuje rozwój bakterii G+, G-, escherichia coli, salmonella

Mechanizm działania -> złożony

• Działa antagonistycznie do kwasu p-aminobenzoesowego (PABA)

• Hamuje reduktazę kwasu foliowego

• Wynikiem działania obu części składowych jest hamowanie syntezy puryn w komórkach bakteryjnych (przeciwbakteryjne, bakteriostatyczne)

• Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego

• Łatwo przenika do tkanek

Zastosowanie kliniczne

• Zakażenia nawracające

Zapalenia płuc wywołane przez pneumocystis carinii

• Zakażenie gronokokowe, meningokowe, haemophilus influenzae

• Zakażenia układu moczowego

• Zakażenia pochwy i gruczołu krokowego

• Zakażenia układu pokarmowego

ANTYBIOTYKI

• Grupa leków wchodząca w skład chemioterapeutyków

• Leki produkowane przez żywe organizmy

• Działające przeciwko innemu życiu

• Mają wysoki indeks terapeutyczny

- dużą rozpiętość między dawką terapeutyczna a toksyczną

Antybiotykiem nazywamy lek – prototyp terapeutyczny otrzymywany z organizmów żywych np. pleśni, bakterii. Mają swój prototyp w substancjach otrzymywanych z żywych organizmów, otrzymywane syntetycznie i półsyntetycznie.

Antybiotyki to substancje wytwarzane przez bakterie i grzyby, które mają zdolność hamowania procesów życiowych drobnoustrojów chorobotwórczych. Mogą działaś bakteriostatycznie i fungistatycznie (hamują rozmnażanie bakterii i grzybów) oraz bakterio- i grzybobójczo (zabijają bezpośrednio komórki bakterii i grzybów chorobotwórczych).

Antybiotyki

• Naturalne – produkty drobnoustrojów

• Syntetyczne – posiadają odpowiedniki w naturze

Chemioterapeutyki

• Syntetyczne

• Bez naturalnego odpowiednika

• Mogą być otrzymywane na drodze pół syntezy

• Działają bakteriobójczo

• Nie mają swojego prekursora wśrów żywych organizmów

Działanie leków przeciw-drobnoustrojowych:

• Hamowanie wzrostu i rozmnażania drobnoustrojów

- leki bakteriostatyczne

• Zabijanie drobnoustrojów

- leki bakteriobójcze

- prowadzą do zachwiania funkcji żywej komórki bakteryjnej i jej rozpadu – do lizy

- efekt ten wywołują różnymi drogami

-> hamują biosyntezę ściany komórkowej, błony cytoplazmatyczne

-> blokują syntezę białka bakteryjnego

-> blokują syntezę DNA

Antybiotyki można podzielić na 3 główne grupy, w zależności od mechanizmu i miejsca och oddziaływania na komórki drobnoustrojów:

• Uszkadzające strukturę ściany i (lub) błony komórkowej oraz zaburzające czynności w nich odbywające się

CEFALOSPORYNY, PENICYLINY, POLIMYKSYNY, COLISTYNA, WANKOMYCYNA

• Hamujące syntezę białek strukturalnych i enzymatycznych cytozolu

ERYTROMYCYNA, LINKOSAMIDY, NEOMYCYNA, STREPTOMYCYNA, TERTACYKLINY

• Uszkadzające materiał genetyczny drobnoustrojów

RAFAMYCYNA, RYFAMPICYNA, ETAMBUTOL, GRYZEOFULWINA

Zakres działania antybiotyków

Bakterie G+ o wąskim spektrum działania

• Barwią się na niebiesko i maja grubą ścianę

Działają głównie na G-

• Salmonellozy, pałeczki, paciorkowce, gronkowce

- barwią się na czerwono

- antybiotyki o szerokim zakresie działania

- działają na bakterie G+ i G-

Objawy niepożądane antybiotyków

• Bezpośrednie (trwałe zmiany)

• Pośrednie

• Zjawiska alergiczne

Bezpośrednie:

• Powodują długotrwałe uszkodzenia wątroby (objaw hepatotoksyczny)

• Uszkadzają nerkę (objaw nefrotoksyczny)

• Działają na kości i zęby (objaw osteotoksyczny)

• Działają na układ krwiotwórczy, szpik, na powstawanie ciałek krwi (objaw mielotoksyczny)

• Działają na ośrodkowy układ nerwowy, powodują zawroty, bóle głowy (objaw neurotoksyczny)

• Działają zwiotczająco na mięśnie szkieletowe, tak działa streptomycyna (objaw kuraropodobne)

• Działają na przewód pokarmowy (efekt gastryczny)

Pośrednie:

• Dysbakteriozy (nadkażenia), dochodzi do tego stanu, jeżeli stosujemy antybiotyki szerokozakresowe, które mają za zadanie likwidację stanu zapalnego np. ucha

• Antybiotyk taki zniszczy bakterie, które wywołały stan zapalny,

• Ale również bakterie saprofityczne (jeżeli ich poziom się zmniejszy to do przewodu pokarmowego trafią inne bakterie

• Grzybice -> zespół złego wchłaniania – produkowane są fermenty jelitowe np. soki trzustkowe o obniżonej ilości np. enzymów rozkładających białka i tłuszcze; zaburzony jest poziom witamin z grupy B i K

LEKI PRZECIWBAKTERYJNE I PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA PUNKT UCHWYTU

Inhibitory syntezy ściany bakteryjnej

B- laktamy, „PCKM” PENICYLINY, CEFALOSPORYNY, KARBAPENEMY, MONOBAKTAMY, BAKTERIOBÓJCZE

• Aktywują enzymy autolityczne

• Mają działanie bakteriobójcze co prowadzi do lizy komórki

• B-laktamy zabijają tylko dzielące się bakterie

• Mikoplazmy i formy Mycobacterium brak ściany komórkowej (zatem B-laktamy nie działają na te organizmy)

Oporność bakterii na B-laktamy polega na:

• Produkcji B-laktamaz

• Redukcji przepuszczalności błony wewnętrznej

Penicylinazy

• Bakterie broniąc się przed antybiotykami powodują rozbicie pierścienia B-laktamowego (gronkowce) i w efekcie powstaje kwas penicyloilowy – nieaktywny, jeżeli dojdzie do otwarcia pierścienia B-laktamowego powstaje aminokwas alanina

• Nie ma właściwości bakteriobójczych

GRUPY PENICYLIN

PENICYLINY NATURALNE

Penicylina G

• Benzylowa, prokainowa, benzatynowa tzw. DEBECYLINA

• Podawana w postaci soli potasowych i sodowych drogą pozajelitową, ponieważ w przewodzie pokarmowym ulega rozkładowi, w soku żołądkowym ulega hydrolizie

• Może również być podawana domięśniowo

Zastosowanie:

• Zapalenie płuc

• Zapalenie wsierdzia

• Anginy

• Choroby reumatyczne, które mogą doprowadzić do zapalenia mięśnia sercowego, działają na kiłę, rzeżączkę

Penicylina V tj. fenyksometylopenicylina V-cylina OSPEN

• Ma wąski zakres działania

• Może być podawana doustnie

• Nie jest wrażliwa na kwas solny

• Wrażliwa na penicylinazy

• Ona rozkładana przez enzymy bakteryjne

Zastosowanie:

• Profilaktyka zakażenia górnych dróg oddechowych

• Kiła

Penicyliny penicylinazooporne

Mają wąski zakres działania:

• Nafcylina, Metycylina, Oksacylina, Kloksacylina tj. SYNTARPEN, Dikloksacylina, Flukloksacylina

• Podawane w zakażeniach gronkowcem, paciorkowcem, posocznicach

• Podawane drogą doustną i pozajelitową

• Nie jest rozkładana przez kwas solny

Penicyliny szerokozakresowe

Aminopenicyliny tj. AMPICYLINA, AMOKSYCYLINA tj. DUOMOX ma większą skuteczność

Zastosowanie:

Bakterie G+ i G-, zapalenia dróg moczowych, oddechowych, zapalenia ucha środkowego, w stanach biegunkowych, w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, w zakażeniach dróg żółciowych, w zapaleniu opon mózgowych.

Stosować Lakcid, by odbudować florę bakeryjną

Duomox + kwas klawulonowy = AUGMENTIN tj. AMOKSIKLAW

Karboksypenicyliny:

KARBENICYLINA, TIKARCYLINA, TIMENCIN

Działanie:

• Bakterie G+, G-

• Antybiotyki szeroko zakresowe, półsyntetyczne

• Stosowane w zakażeniach escherichia coli, która wywołuje stany zapalne dróg moczowych, żółciowych, oddechowych oraz w leczeniu posocznic

• Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• Wrażliwe na kwas solny

• Podawane drogą pozajelitową

Objawy niepożądane:

• Uszkadzają układ krwiotwórczy

• Powodują trmbocytopenię – zmniejszają ilości płytek krwi, więc zaburzają krzepliwość krwi Acyloaminopenicyliny

AZLOCYLINA, MEZLOCYLINA, PIPERACYLINA

Zastosowanie:

• Zakażenia dróg moczowych

• Zakażenia układu oddechowego

• W posocznicach

Zalety penicylin:

• Niska toksyczność

• Silne działanie bakteriobójcze

• Dobra penetracja do tkanek – zwłaszcza w stanie zapalnym

Wady penicylin:

• Wrażliwa na B-laktamazy

• Szybka eliminacja (konieczność częstego podawania)

• Obciążenie jonami sodu i potasu

Działania niepożądane penicylin

• Uczulenie (wstrząs anafilaktyczny, 10% śmiertelności, należy wykonać próbę uczuleniową z testarpenem)

• Wysypki skórne (ampicylina, amoksycylina)

• Anemia hemolityczna i małopłytkowość

• Neurotoksyczność (drgawki, uwaga na pacjentów z padaczką)

• Depresja szpiku

• Upośledzenie punkcji płytek, hipokaliemia