1. WPROWADZNIE

2. PRZYCZYNY WAD WYMOWY

3. DYSLALIE- KRYTERIUM ILOŚCIOWE

   1. ZE WZGLĘDU MA LICZBĘ NIEPRAWIDŁOWO REALIZOWANYCH CECH DYSTYNKTYWNYCH

      ZE WZGLĘDY NA LICZBE ZABURZONYCH STREF ARTYKULACYJNYCH

      ZE ZWGLĘDU NA LICZBE GŁOSEK NIEPRAWIDŁOWO ARTYKUŁOWANYCH

4. DYSLALIE- KRYTERIUM JAKOŚCIOWE

   1. ZE ZWGLĘDU NA WADLIWY SPOSÓB ARTYKULACJI

      ZE ZWGLĘDY NA NAZWE GŁOSKI NIEPRAWIDŁOWO ARTYKUŁOWANEJ

      ZE WZGLĘDU NA DŁUGOŚĆ CIĄGU FONICZNEGO

5. KRYTERIA PRZYCZYNOWE

   1. ZE WZGLĘDU NA RODZAJ PRZYCZYNY

      ZE WZGLĘDU NA POCHODZENIE PRZYCZYNY

6. KRYTERIUM ROZWOJOWE

   1. ZE WZGLĘDU NA WIEK DZIECKA

7. KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

   1. ZE WZGLĘDU NA SYTUACJE KOMUNIKACYJNE

      ZE WZGLĘDU NA POZYCJE WOKALICZNE I SĄSIEDZTWO FONETYCZNE

      ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ NASILENIA ZABURZENIA

8. BIBLIOGRAFIA

1. WPROWADZENIE

Wady wymowy przyporządkowane są do terminu dyslalia. Są to różnego rodzaju zaburzenia i wady artykulacyjne. Dyslalia polega na niemożności prawidłowego wymawiania jednego, kilku, kilkunastu, a nawet wszystkich dźwięków mowy, dotyczy to zaburzeń dźwiękowej strony języka (artykulacyjnej) objawiających się:

• zniekształceniem głosek (deformacją)

• zastępowaniem głosek (substytucją)

• opuszczaniem głosek (elizją)

Wadliwą wymowę rozpoznajemy wówczas, gdy mowę dziecka (czynność mówienia lub/i rozumienia) wykształca się później niż u jego rówieśników. Do najczęściej występujących wad wymowy wymagających interwencji logopedy zaliczamy te o charakterze zniekształcenia głosek oraz wszelkie deformacje lub zastępowanie głosek trudniejszych do wymówienia głoskami łatwiejszymi.

Stworzenie jednolitej definicji wad wymowy jest niemożliwe, ponieważ można wyróżnić dwie tendencje panujące na gruncie nauk zajmujących się zaburzeniami mowy:

1. wady wymowy jako tylko te zjawiska, w których występują nieprawidłowości w realizacji fonemów

2. wady wymowy jako zjawiska, w których występuje nieprawidłowa wymowa głosek oraz nieprawidłowości w realizacji elementów prozodycznych, jak np. akcent czy rytm wypowiedzi słownej.

Dyslalię w pierwszym znaczeniu omawia w szczegółach I. Styczek. Drugie znaczenie znajduje odbicie w pracach L. Kaczmarka.

Dyslalia – to „wada wymowy polegająca na realizacji fonemów w sposób niezgodny z normą ustaloną przez zwyczaj społeczny” (L. Karczmarek, 1966r).

Według G. Demel „o wadach (defektach”) wymowy mówimy wtedy, gdy odbiega ona od normy fonetycznej ogólnie przyjętej w danym języku. Wady te obejmują szeroką gamę odchyleń od tej normy, poczynając od drobnych nieprawidłowości w realizacji poszczególnych głosek aż po ciężkie wady, które utrudniają kontakt z otoczeniem i powodują złe przystosowanie jednostki do życia społecznego” [Demel 1994, s.31].

Jeszcze inaczej pojęcie dyslalii określa H. Spionek, która nazywa nią „symptom zaburzenia rozwoju mowy, dotyczący tylko jednego aspektu języka – aspektu artykulacyjnego”(G. Jastrzębowska, 1998r.)

Termin dyslalia po raz pierwszy został użyty przez Józefa Franka w 1827 roku. Tenże profesor Uniwersytetu Wileńskiego określił tym mianem wszystkie (z wyjątkiem utrudnionego wymawiania oddzielnych głosek) rodzaje błędów mowy o różnej etiologii.

1. PRZYCZYNY WAD WYMOWY

Do najczęstszych wad wymowy zaliczamy:

• Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego: nieprawidłowa budowa języka (język zbyt długi- makroglosja, język zbyt krótki- mikroglosja, język zbyt gruby- ankyloglosja), nieprawidłowa budowa podniebienia (podniebienie gotyckie- zbyt mocno wysklepione ku górze, rozszczepy podniebienia), wady zgryzu (zgryz otwarty, zgryz skrzyżowany, przodozgryz, tyłozgryz, nadgryz, zgryz głęboki), anomalie zębowe, np. w czasie wymiany uzębienia, rozrost trzeciego migdałka, polipy, skrzywienie przegrody nosowej, przerost śluzówki nosa

• Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów artykulacyjnych: brak pionizacji języka, niska sprawność języka, warg, żuchwy, zakłócona praca mięśni napinających i przywodzących wiązadła głosowe, trudności w koordynacji pracy wiązadeł głosowych z pracą nasady, nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego

• Nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu: niedosłuch, wybiórcze upośledzenie słuchu

• Nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego: zaburzenia analizy i syntezy słuchowej, zaburzenia słuchu fonematycznego, zaburzenia kinestezji artykulacyjnej

• Czynniki psychiczne: brak zainteresowania mową innych, odczuwanie własnej artykulacji jako czynności męczącej i sprawiającej trudność, wypowiedzi są ograniczone, co z kolei nie sprzyja prawidłowemu rozwojowi fonetycznej strony języka

• Czynniki społeczne, niesprzyjające warunki uczenia się: nieprawidłowe wzorce fonetyczne, nieprawidłowa atmosfera, styl wychowania i postawy rodziców, brak stymulacji rozwoju mowy.

3.DYSLALIE- KRYTERIUM ILOŚCIOWE

3.1 ZE WZGLĘDU MA LICZBĘ NIEPRAWIDŁOWO REALIZOWANYCH CECH DYSTYNKTYWNYCH

Patrząc na liczbę nieprawidłowo realizowanych cech dystynktywnych głoski logopedzi wyróżniają:

• Dyslalię prostą- która polega na nieprawidłowej realizacji jednej cechy dystynktywnej fonemunp., gdy dziecko zamiast š wymawia głoskę s (głoski te różnią się jedynie miejscem artykulacji) PRZYKŁAD: kosz-kos

• Dyslalię złożoną- która polega na nieprawidłowej realizacji kilku cech dystynktywnych fonemunp., gdy dziecko zamiast š wymawia d (głoski różnią się miejscem artykulacji, dźwięcznością oraz stopniem zbliżenia narządów mowy) PRZYKŁAD: kosz-kod

  2. ZE WZGLĘDY NA LICZBE ZABURZONYCH STREF ARTYKULACYJNYCH

Biorąc pod uwagę to kryterium wyróżniamy:

• Dyslalię monomorficzną- która polega na zaburzonej artykulacji głosek jedynie z grupy o tym samym miejscu artykulacjinp. spółgłosek środkowojęzykowych: ś, ź, ć, dź

• Dyslalię polimorficzną- która polega na zaburzonej artykulacji głosek z grup o różnych miejscach artykulacjinp. spółgłosek środkowojęzykowych i przedniojęzykowo-dziąsłowych.

  2. ZE ZWGLĘDU NA LICZBE GŁOSEK NIEPRAWIDŁOWO ARTYKUŁOWANYCH

Logopedzi biorąc pod uwagę to kryterium wyróżnili:

• Dyslalię jadnoraką- która polega na nieprawidłowej artykulacji jednej głoskinp. rak- jak/ lak, kura- kula, kosz- kos

• Dyslalię częściową- która polega na wadliwej artykulacji kilku głosek; przy tej wadzie zrozumiałość mowy się nieco zmniejszyła

• Dyslalię wieloraką- polegającą na wadliwej artykulacji wielu głoseknp. spółgłosek przedniojęzykowo-dziąsłowych; zrozumienie mowy jest już znacznie zmniejszone

• Dyslalię całkowitą (totalną, uogólniona, bełkot)- polegającą na wadliwej artykulacji głosek z grup o różnych miejscach artykulacji; w tym momencie mowa jest zupełnie nie zrozumiała.

4.DYSLALIE- KRYTERIUM JAKOŚCIOWE

4.1 ZE WZGLĘDU NA WADLIWY SPOSÓB ARTYKULACJI

Wynikające z owego podziału logopedzi wyróżniają:

• Mogilalię- brak realizacji lub opuszczenie jakiegoś fonemu; tutaj wyróżniamy:

• Mogilalię pełną- brak realizacji jakiegoś fonemu zauważany w nagłosie, śródgłosie i w wygłosie

• Mogilalię ograniczoną- brak realizacji jakiegoś fonemu tylko w jakiś pozycjach, np. opuszczanie głoski r jedynie w nagłosie

• Mogilalię całkowitą- fonem spółgłoskowy realizowany jako tzw. zero fonetyczne

• Mogilalię częściową- zmienia się sąsiedni segment wokaliczny

• Paralalię- to substytucja, zastępowanie głoski lub głosek innymi PRZYKŁAD: sz-s szafa-safa

• Dyslalię właściwą- polegającą na deformacji głoski lub głosek, zmiana miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia,np. seplenienie międzyzębowe.

  2. ZE ZWGLĘDY NA NAZWE GŁOSKI NIEPRAWIDŁOWO ARTYKUŁOWANEJ

W wyżej podanym kryterium możemy spotkać:

• Sygmatyzm (seplenienie)- to nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych wszystkich trzech szeregów: I - ciszącego, tj. ś, ź, ć, dź; II - syczącego tj. s, z, c, dz; III - szumiącego tj. sz, ż, cz, dż; określenie dentalizowane oznacza, że głoski te są realizowane ze znacznym zbliżeniem górnych i dolnych zębów; w obrębie sygmatyzmu (seplenienia) występuje:

  • Parasygmatyzm- substytucje głosek, czyli zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo:

    • spółgłoski: sz, ż, cz, dż - zastępowane są szeregami: s, z, c, dz ;
      PRZYKŁAD: myszy - mysy, szafa - safa, żaba - zaba, czekolada - cekolada, dżungla - dzungla

    • oba szeregi: s, z, c, dz, i sz, ż, cz, dż - zastępowane są przez szereg : ś, ź, ć, dź ;
      PRZYKŁAD: szafa - śafa, żaba - źaba, czekolada - ćekolada, dżungla - dźungla, sałata - śałata, zapałki - źapałki, cebula - ćebula, dzbanek - dźbanek

    • spółgłoski zwarto szczelinowe: c, dz, ć, dź, cz, dż - mogą też być zastępowane przez spółgłoski szczelinowe: s, z, ś, ź, sz ;
      PRZYKŁAD: cebula - sebula, dzbanek - zbanek, ćma - śma, dźwig - źwig, czapka - szapka, dżokej - żokej

    • spółgłoski dentalizowane: s, sz, ś, c, cz, ć - są zastępowane przez spółgłoskę zwartą t ;
      PRZYKŁAD: cebula- tebula, czapka - tapka, ćma - tma

    • głoski z, rz, ź, dz, dż, dź – mogą być zastąpione przez spółgłoskę zwartą d ;
      PRZYKŁAD: zapałki - dapałki, rzeka - deka, zima - dima, dzwonek - dwonek, dżokej - dokej, dziki – diki

• Mogisygmatyzm- głoski dentalizowane w ogóle nie są realizowane przez dziecko, nie istnieją w jego systemie fonetycznym PRZYKŁAD: szafa - afa, koza - koa, świnka – finka

• Sygmatyzm właściwy- polega na nieprawidłowej (zdeformowanej) wymowie głosek dentalizowanych; deformacje są wynikiem zmiany miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia:

  • Sygmatyzm przyzębowy- charakteryzuje się nieprawidłową artykulacją głosek dentalizowanych wskutek płaskiego ułożenia przodu języka, który zbyt mocno przylega do wewnętrznej strony siekaczy; podczas artykulacji nie tworzy się rowek, a powietrze wychodzi szerokim strumieniem; brzmienie głosek jest przytępione

  • Sygmatyzm dorsalny- charakteryzuje się artykulacją głosek sz, ż, cz, dż, w której przednia część języka zbliża się do wałka dziąsłowego, podczas gdy czubek języka jest przy dolnych siekaczach

  • Sygmatyzm gardłowy- polega na gardłowej wymowie głosek dentalizowanych; powstaje na skutek rozszczepu podniebienia lub braku aktywności podniebienia

  • Sygamatyzm krtaniowy- powstaje, gdy głoski dentalizowane zastępowane są przez szmer wytwarzany w krtani (tzw. zwarcie krtaniowe); pod naciskiem wydychanego powietrza głośnia jest rozsunięta i prąd powietrza, który się przez nią wydostaje, wytwarza szmer; powstaje w wyniku rozszczepu podniebienia oraz wiotkości mięśni krtani i nagłośni.

  • Sygmatyzm wargowy- powstaje, gdy przy artykulacji głosek dentalizowanych szczelina tworzy się między wargami; język pozostaje bierny

  • Sygmatyzm wargowo- zębowy- polega na tworzeniu się bardzo wąskiej szczeliny między dolną wargą a górnymi siekaczami (jak przy artykulacji w-f) lub między górną wargą a dolnymi siekaczami; język jest bierny; głoski brzmią wtedy podobnie jak ostro brzmiące f

  • Sygmatyzm boczny- charakteryzuje się nieprzyjemnym brzmieniem; artykulacja polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka; szczelina nie tworzy się wzdłuż linii środkowej języka, lecz z boku; układ warg jest nieprawidłowy, rozchylają się one w miejscu przechodzenia powietrza; Wyróżnia się dwa rodzaje tej wymowy:

• Ze zwarciem przednim – język układa się tak, jak trzygłosce l, powietrze przepływa bokiem, prawą lub lewą stroną;

• ze zwarciem tylnym – środek języka unosi się ku podniebieniu i zwiera się z nim z jednej lub z obydwu stron

• Sygmatyzm boczny lewostronny/prawostronny- polega na niesymetrycznym, lewostronnym/prawostronnym ułożeniu całego języka podczas artykulacji; szczelina tworzy się z lewej/prawej strony

• Sygmatyzm boczny międzyzębowy- polega na ty, że brzeg języka wsuwa się lewostronnie między zęby trzonowe

• Sygmatyzm międzyzębowy- przy artykulacji głosek dentalizowanych (niektórych lub wszystkich) język wsuwa się między zęby w linii środkowej lub bocznej; w taki sam sposób mogą być wypowiadane głoski: t, d, n

• Sygmatyzm międzyzębowy wieloraki- polega na tym, że w trakcie artykulacji nie tylko głosek ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ale także głosek t, d, n czubek języka wsuwa się między zęby

• Sygmatyzm nosowy całkowity- układ języka jest nieprawidłowy, ponieważ zwiera się on z podniebieniem; powietrze wydychane przedostaje się do jamy ustnej szczeliną powstałą przez zbliżenie obsady języka do tylnej ściany gardła wytwarzając nieprzyjemny poszum nosowy

• Sygmatyzm nosowy częściowy- układ języka jest prawidłowy, a podniebienie miękkie jest zupełnie opuszczone, co powoduje, że w czasie artykulacji głosek dentalizowanych powietrze wydychane jednocześnie wydostaje się przez nos i usta; brzmienie głosek dodatkowo zniekształca rezonans nosowy

• Sygmatyzm podniebienny- w wyniku zbliżenia czubka języka do podniebienia twardego powstaje trący, nieprzyjemny szmer; najczęściej występuje przy zgryzie otwartym, przodozgryzie i palatalizacji; wymowa głosek: sz, ż(rz), cz, dż zbliżona jest do wymowy miękkich: ś, ź, ć, dź

• Sygmatyzm przydechowy- polega na tworzeniu dźwięków syczących w takiej formie, że przypominają one chuchający szmer

• Sygmatyzm świszczący- bardzo ostre, świszczące brzmienie głosek dentalizowanych, które powoduje silny prąd powietrza powstały w wyniku utworzenia się głębokiego rowka wzdłuż linii środkowej języka

• Sygmatyzm szumiący- wymowa głosek dentalizowanych jest szmerowa i charcząca

• Rotacyzm (reranie)- polega na zaburzonej artykulacji głoski r

• Mogirotacyzm- polega na opuszczaniu głoski r w wyrazach

• Pararotacyzm- polega na zastępowaniu głoski r innymi głoskami wymawianymi prawidłowo: najczęściej l, rzadziej j, sporadycznie d, n, u, w PRZYKŁAD: rak-lak, bór- bój

• Rotacyzm właściwy- brzmienie głoski r jest zdeformowane na skutek zmiany miejsca artykulacji.

• Rotacyzm boczny- strumień powietrza przeciskając się między krawędzią boczną języka a górnymi dziąsłami powoduje powstawanie nieprzyjemnego brzmienia

• Rotacyzm gardłowy- powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła (możliwe testowanie ręką); gardłowa wymowa głoski r, z wibracją języczka i podniebienia miękkiego, zbliżona jest do wymowy francuskiej głoski r

• Reranie hiperpoprawne- polega na przesadnie wydłużonej wymowie głoski r; powstały dźwięk jest sztuczny, nienaturalny

• Rotacyzm języczkowy- drganie powoduje języczek będący zakończeniem podniebienia miękkiego

• Rotacyzm krtaniowy- polega na wadliwej-krtaniowej artykulacji głoski r

• Rotacyzm miedzyzębowy- polega na drganiu czubka języka wsuniętego między zęby

• Rotacyzm nosowy- powstaje w wyniku niedomykania się wejścia do jamy nosowej; głoska r swoim brzmieniem zbliżona jest do ng; taka wymowa głoski r często współwystępuje z nosową wymową innych dźwięków

• Rotacyzm podniebienny- podczas artykulacji wibruje całe podniebienie miękkie na skutek zbliżenia tylnej części języka do podniebienia miękkiego; powstały dźwięk przypomina y

• Rotacyzm policzkowy- Prąd powietrza skierowany jest w bok i powoduje drgania jednego lub obu policzków, drga również czubek lub krawędzie języka – powstaje dźwięk o nieprzyjemnym brzmieniu

• Rotacyzm wargowy- polega na przeniesieniu miejsca artykulacji głoski r na obie wargi

• Kappacyzm- polega na nieprawidłowej artykulacji głoski k

• Mogikappacyzm- polega na opuszczaniu głoski k w wyrazach PRZYKŁAD: oń- koń

• Parakappacyzm- polega na zamianie głoski k na inne głoski, głównie na t lub g

• Kappacyzm właściwy - polega na zmianie miejsca artykulacji głoski k, najczęściej do krtani

• Gammacyzm- polega na nieprawidłowej artykulacji głoski g

• Mogigammacyzm- polega na opuszczaniu głoski g w wyrazach PRZYKŁAD: ęś- gęś

• Paragammacyzm- polega na zamianie głoski g na inne głoski, głównie na d lub k

• Gammacyzm właściwy- polega na zmianie miejsca artykulacji głoski g, najczęściej do krtani

• Kiganie- to rzadko występująca postać dyslalii polegająca na zaburzonej artykulacji głoski

ki PRZYKŁAD: cukier- cuker

• Giganie- to rzadko występująca postać dyslalii polegająca na zaburzonej artykulacji głoski

gi PRZYKŁAD: Giewont- Gewont

• Lambdacyzm- polega na nieprawidłowej artykulacji głoski l

• Mogilambdacyzm- to opuszczenie głoski l w wyrazach PRZYKŁAD: las- as

• Paralambdacyzm- zastępowanie głoski l przez głoskę: j, w, ł, dźwięk podobny do y oraz najczęściej przez li PRZYKŁAD: las- lias

• Lambdacyzm właściwy- to deformowanie głoski l, najczęściej wymawiana jest międzyzębowo

• Mowa bezdźwięczna-to brak realizacji głosek dźwięcznych i zastępowanie ich odpowiednikami bezdźwięcznymi; głoski b, bi, d, z, ż, ź, dz, dż, dź, w, wi, g, gi zastępowane są odpowiednio głoskami p, pi, t, s, sz, ś, c, cz, ć, f, fi, k, ki

• Rynolalia (nosowanie)- polega na mówieniu z nieprawidłowym rezonansem nosowym

• Rynolalia otwarta- charakteryzuje się tym, że artykulacji głosek ustnych towarzyszy nadmierny rezonans nosowy

• Rynolalia zamknięta- charakteryzuje się zmniejszeniem rezonansu nosowego podczas artykulacji głosek nosowych

• Rynolalia mieszana- polega na braku lub osłabieniu rezonansu nosowego z jednoczesną nazalizacją głosek ustnych.

  2. ZE WZGLĘDU NA DŁUGOŚĆ CIĄGU FONICZNEGO

Tutaj możemy wyróżnić:

• Dyslalię głoskową- polegającą na nieumiejętności prawidłowego wypowiadania niektórych głosek, np. sz –s; ż-z; cz-c

• Dyslalię sylabową- dziecko opuszcza lub wstawia sylaby (np. zamiast babusia –busia; lokomotywa-komotywa); fonemy mogą być właściwie realizowane w izolacji, ale w sylabie występują realizacje niewłaściwe, jedne głoski są opuszczane lub wtrącane, inne-zastępowane, przestawiane

• Dyslalię wyrazową- nie wymawiane są poprawnie określone wyrazy, pomimo prawidłowego wymawiania wszystkich głosek w tychże wyrazach

• Dyslalię zdaniową- nieumiejętność budowania zdań ze znanych badanemu wyrazów

5. DYSLALIE- KRYTERIUM PRZYCZYNOWE

5.1 ZE WZGLĘDU NA RODZAJ PRZYCZYNY

Patrząc na to kryterium możemy wyróżnić:

• Dyslalię funkcjonalną (czynnościową)- polegająca na wadliwej wymowie głosek przy braku uszkodzeń organicznych w budowie aparatu artykulacyjnego

• Dyslalię organiczną (mechaniczną)- uwarunkowana jest obwodowymi uszkodzeniami: niedosłuchem, anomaliami jamy ustnej i uzębienia, a także anomaliami języka i podniebienia; przyczyna zaburzenia są defekty anatomiczne peryferyjnego narządu artykulacyjnego

5.2 ZE WZGLĘDU NA POCHODZENIE PRZYCZYNY

Biorąc pod uwagę pochodzenie przyczyny dyslalię dzielimy na:

• Dyslalię centralną- spowodowana jest uszkodzeniem ośrodków i dróg unerwiających narządy mowy

  • Dyslalia ośrodkowa- dotyczy nieprawidłowego funkcjonowania oraz struktury ośrodkowego układu nerwowego

  • Dyslalia motoryczna- powstająca w wyniku zaburzeń przewodnictwa odśrodkowego, tj. od kory mózgowej do nerwów obwodowych

  • Dyslalia sensoryczna- wywołana przez zaburzenia przewodnictwa wstępującego – od obwodu do kory mózgowej

  • Dyslalia obwodowa- powstająca w wyniku nieprawidłowej budowy receptora słuchowego lub obwodowego narządu artykulacyjnego; możemy tu wyróżnić dyslalię- słuchową, wargową, językową zębową, podniebienną

• Dyslalię asocjalną- spowodowaną czynnikami psychicznymi, np. brak zainteresowanie mową innych ludzi

• Dyslalię środowiskową- powstaje na skutek działania niekorzystnych czynników środowiskowych, np. nieprawidłowe wzorce językowe, niewłaściwe postawy wychowawcze

• Dyslalię sprzężoną- są to zaburzenia artykulacyjne połączone z innymi defektami rozwojowymi, np. z upośledzeniem umysłowym

6. DYSLALIE- KRYTERIUM ROZWOJOWE

6.1 ZE WZGLĘDU NA WIEK DZIECKA

Ze względu na wyżej wymienione kryterium dyslalię dzielimy na:

• Dyslalię fizjologiczną- która związana jest z nieukończonym rozwojem mowy dziecka, np. na skutek prostego opóźnienia mowy

• Dyslalię faktyczną- która pojawia się u osób, u których proces kształtowanie mowy już się zakończył.

7. DYSLALIE- KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

7.1 ZE WZGLĘDU NA SYTUACJE KOMUNIKACYJNE

Kryterium to dotyczy częstości pojawiania się zaburzonej artykulacji w określonych sytuacjach komunikacyjnych i dyslalię dzielimy tu na:

• Dyslalię stałą- pojawia się ona w każdej sytuacji komunikacyjnej

• Dyslalię niestałą- pojawia się ona jedynie w niektórych sytuacjach, np. jedynie w mowie spontanicznej

7.2 ZE WZGLĘDU NA POZYCJE WOKALICZNE I SĄSIEDZTWO FONETYCZNE

Według tego kryterium logopedzi podzielili dyslalię na:

• Dyslalię konsekwentną- polega na tym, że dziecko wadliwie artykułuje głoski bez względu na sąsiedztwo fonetyczne i pozycję głoski w wyrazie, np. dziecko w każdym przypadku zamienia głoskę sz na s w nagłosie, śródglosie i nagłosie PRZYKŁAD: szafa- safa, kosz- kos, koszt- kost

• Dyslalię niekonsekwentną- dziecko posiada różne sposoby wadliwej artykulacji, np. np. sz jest zamieniane na s raz w nagłosie, raz w śródgłosie, raz w wygłosie

7.3 ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ NASILENIA ZABURZENIA

Tutaj logopedzi wyróżniają:

• Dyslalię uporczywą- która się charakteryzuje stałym i konsekwentnym występowaniem zaburzeń artykulacji; ten rodzaj dyslali wymaga korekcji logopedycznej

• Dyslalię nieuporczywą- która się charakteryzuje niestałym i i/lub niekonsekwentnym występowaniem zaburzenia artykulacji.

BIBLIOGRAFIA:

1. Ewa Małgorzata Skorek, Oblicza wad wymowy. Wydawnictwo Akademickie „Żak” Warszawa 2001

2. Genowefa Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. WSIP, Warszawa 1994 [w:] Ewa Małgorzata Skorek, Oblicza wad wymowy. Wydawnictwo Akademickie „Żak” Warszawa 2001

3. Jastrzębowska G. Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej. Uniwersytet Opolski, Opole 1998 [w:] Ewa Małgorzata Skorek, Oblicza wad wymowy. Wydawnictwo Akademickie „Żak” Warszawa 2001

4. Internet:

• www.logopedia.pl

• www.logopedia.net.pl

• www.literka.pl

• www.pedagogika.us.edu.pl

• www.sp39-gda.webpark.pl/w14.html