Praca zaliczeniowa ze współczesnego języka polskiego

Karolina Zdzieszyńska, Filologia polska, II rok

OKO

Przedmiotem mojej pracy jest próba odtworzenia językowego obrazu świata leksemu oko (z ograniczeniem do oko).

Słownik języka polskiego, pod red. M. S. B. Linde, Warszawa 1994, wyd. 2, poprawne i pomnożone Lwów 1885, t. III.

Oko, a, n.; 1) narzędzie widzenia. Krup. 2, 278. et 287. ( W tym znaczeniu dawny Plur. abo raczej Dualis, miał oce, n.p. Dwie oce mając. Budn. Math. 18, 9, zkąd ocemgnienie. Kpcz. Gr. 2, p. 161; dziś plur. tak się odmienia: N. oczy, G. oczy, [właściwie ócz. 2] D. oczom, A. oczy, Instr. oczami, oczyma, Loc. w oczach). [Gen. Oczu i Instr. oczyma są szczątki Dual. 2].

Po wyjaśnieniu znaczenia słowa następują przykładowe zdania i frazeologizmy, w których występuje leksem oko.

Słownik języka polskiego, pod red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiecki, Warszawa 1904, t. III

Oko, a, + lpd. Oce, lm. Oczy, [oka], 2 pp. Lm. Oczu, ócz, 6 pp. lm. oczami, oczyma, [oczom], [Woko, gm. Fonar] l. anat. (oculus) narząd do patrzenia, widzenia służący: O. pojedyncze, proste u człowieka i zwierząt kręgowych. O. złożone u owadów. O. kołem stojące, O. w słup = O. wpatrzone w jedno miejsce (o. fixus). Oczy zamglone, zasnute, jakby za szkłem ( oculi obnubilati).

Po definicji podane są przykłady z literatury, frazeologizmy i przykładowe zdania, w których znalazł się leksem oko.

Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewski, Warszawa 1963, t. V.

Oko n II, M. oczy a. oka, D. oczu (rzadziej ócz a. ok, przestarz. oczów) Ms. oczyma, oczami a. okami 1. lm M. oczy <<narząd wzroku u ludzi i zwierząt; zdolność widzenia, zmysł widzenia, wzrok; spojrzenie, wejrzenie>> 2. lm M. oka << coś podobnego do oka, przypominającego oko; krążek, kółko>> a) <<drobny przedmiot okrągły lub tworzący kółko, pierścień>> b) <<w dzianinie: pętelka, pętla sieci liny>> c) <<krążek tłuszczu na powierzchni płynu>> d) <<odsłonięte miejsce na zarosłej powierzchni wody; niewielka, okrągła lśniąca powierzchnia wody>> 3. lm M. oka <<kamień, szkiełko oprawione w pierścionku, w spince itp.>> 4. lm M. oka krac. a) <<jeden z punktów liczonej wartości karty>> b) <<rodzaj prymitywnej, hazardowej gry w karty, dwadzieścia jeden>> 5. blm. żegl. a) <<służba obserwacyjna na dziobie statku>> b) <<marynarz pełniący taka funkcję>> 6. lm M. oka daw. <<jednostka wagi równa 3 funtom (około 1 ½ kg)>>

Słownik języka polskiego, pod. red. R. Łąkowski, Warszawa 1979, t. 2.

Oko n II, N. okiem 1. lm M. oczy, D. oczu (ócz), N. oczami (oczyma) << narząd wzroku; u ludzi i kręgowców złożonych z kulistej gałki ocznej i układu pomocniczego, obejmującego narząd łzowy, spojówkę, powieki, mięśnie; także zmysł widzenia, wzrok; spojrzenie, widzenie>> 2. lm M. oka, D. ok, N. okami <<coś, co przypomina kształtem gałkę oczną, drobny przedmiot okrągły lub tworzący kółko>> 3. lm M. oka, D. ok, N. okami <<duże oczko – pętelka w dzianinie, sieci itp.>> 4. lm M. oka, D. ok, N. okami, p. oczko w zn. 6. 5. blm, żegl. <<służba obserwacyjna pełniona przez marynarza na dziobie statku; marynarz pełniący tę służbę>> 6. lm M. oka, D. ok, N. okami, żegl. <<pętla na końcu liny>>

Słownik synonimów i antonimów, M. Pawlus, B. Gajewski, Bielsko-Biała 1997.

Słownik nie odnotowuje synonimów ani antonimów z leksemem oko.

Słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, Warszawa 2003, t. II.

Oko 1. <<narząd wzroku u ludzi i zwierząt, znajdujący się w głowie (u ludzi w górnej części twarzy), składający się z gałki ocznej oraz mięśni gałki ocznej, gruczołów łzowych, spojówek i powiek>> 2. <<zdolność widzenia; zmysł wzroku, wzrok>> 3. <<wzrok w chwili patrzenia, wyrażający charakter emocje itp. patrzącego; spojrzenie, wejrzenie>> 4. <<kropla tłuszczu pływająca na powierzchni jakiegoś płynu, zwykle zupy>> 5. książk. a) <<to, co jest kształtem podobne do oka lub pełni podobną funkcję>> b) <<okrągła lśniąca powierzchnia wody>> 6. <<duże oczko – pętelka w dzianinie, sieci itp.>> 7. krac.; zob. oczko w zn. 6. 8.środ. żegl. a)<<służba obserwacyjna na dziobie statku pełniona przez marynarza w czasie złej widoczności>> b) <<marynarz pełniący tę służbę>> c) <<pętla na końcu liny, wykonana w specjalnym sposób, służąca m. in. Do mocowania lin na omasztowanie>>

n II, N. okiem; w zn. 1,2,3 lm. MB. oczy, D. oczu, C. oczom, N. oczami, a. oczyma, Ms. oczach; w zn. 4,5,6,8c lm MB. oka, D. ok, C. okom, N. okami, Ms. okach; w zn. 7,8a,8b blm; w zn. 4 zwykle w lm.

Słownik frazeologiczny PWN z Bralczykiem, oprac. E. Sobol, Warszawa 2008.

• Ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało – zwrot podkreślający wyjątkowość i rzadkość czegoś

• Bać się, nie móc, nie śmiać itp. spojrzeć komuś w oczy, pokazać się komuś na oczy – wstydzić się kogoś z powodu własnego lub czyjegoś postępowania

• Bez drgnienia powiek; bez zmrużenia oka, powiek (powieki); bez mrugnięcia okiem – a) bez namysłu, bez wahania b) nie zdradzając zaskoczenia lub zdenerwowania

• Bielmo spadło komuś z oczu; łuska, zasłona, spadła komuś z oczu – ktoś nagle zobaczył rzeczy takimi, jakie są w rzeczywistości, poznał prawdę, której wcześnie nie dostrzegał, pozbył się złudzeń

• Być czyimś okiem i uchem – informować kogoś, zwłaszcza swojego zwierzchnika, o wszystkim, co może być dla niego ważne

• (Ciemne, czerwone) plamy, płatki płaty itp. latają komuś przed oczami – ktoś widzi niewyraźnie, ktoś ma zaburzenia wzroku

• Coś bije uderza w oczy, bije po oczach – coś się wyróżnia, zwraca uwagę, zwykle swym wyglądem, daje się łatwo zauważyć

• Pot. Dla zmydlenia oczu – żeby ukryć przed kimś prawdę, żeby uniemożliwić komuś rozeznanie się w sytuacji

• Gdzie ja miałem ( ja miałam, on miał, itp.) oczy? – zwrot, który mówiący wyraża zdumienie z powodu tego, że wcześniej nie zauważył lub nie zrozumiał czegoś

• Ginąć, niknąć, gasnąć w oczach – z dnia na dzień tracić siły, co raz gorzej wyglądać

• Iść, pójść itp. dokąd, gdzie oczy poniosą, zaprowadzą – iść, pójść wszystko jedno dokąd, bez określonego celu

• Jastrzębi wzrok; jastrzębie oczy, spojrzenie; orli wzrok; orle oczy, sokole oko (oczy); sokoli wzrok – bardzo dobry wzrok, bystre, przenikliwe spojrzenie

• (Jeden, pierwszy) rzut oka – spojrzenie, zwłaszcza pobieżne, powierzchowne

• Kocie, sowie oczy, koci, sowi wzrok – oczy, wzrok, które mają zdolność widzenia w ciemności

• Komuś robi się, zrobiło się ciemno, czarno w oczach, przed oczami; komuś ciemnieje, pociemniało, ćmi się, zaćmiło się w oczach - ktoś ma zaburzenia wzroku spowodowane osłabieniem, zmęczeniem, chorobą itp.

• Pot. Kręgi, cienie, sińce pod oczami – oczy o łagodnym sennym, bezmyślnym wyrazie

• Ktoś sypie, komuś sypią się z oczu błyskawice, pioruny; ktoś ciska, miota itp. z oczu błyskawice, pioruny; czyjeś oczy miotają, ciskają itp. błyskawice, pioruny – ktoś się złości, gniewa, uzewnętrznia swój gniew, swoje wzburzenie.

• Leźeć, pchać się, włazić, wchodzić komuś w oczy; pchać się komuś przed oczy – a) być ciągle przez kogoś widzianym, spotykanym b) naprzykrzać się, narzucać komuś

• Mieć ( dobre, bystre) oko – a) mieć bardzo dobry wzrok b) być spostrzegawczym, bystrym

• Mieć kogoś, coś na oku – a) obserwować kogoś, coś, być ostrożnym, czujnym w stosunku do kogoś b) strzec, pilnować kogoś, czegoś, czuwać nad kimś c) mieć coś upatrzonego, wiązać z kimś, z czymś swoje plany, zamierzenia, nadzieje

• Mieć kogoś, coś przed oczami, w oczach - przypominać lub wyobrażać sobie kogoś, coś

• Mieć obłęd, szaleństwo w oczach – wyglądać zachowywać się jak osoba szalona

• Mieć oczy szeroko otwarte – być czujnym, ostrożnym

• Mieć oko na coś, na kogoś – a) pilnować, strzec kogoś, czegoś, czuwać nad kimś b) obserwować kogoś, być ostrożnym, czujnym w stosunku do czegoś

• Móc spojrzeć, popatrzeć komuś w oczy – być przekonanym o swojej uczciwości wobec kogoś, mieć czyste sumienie

• Na czyichś oczach – a) w czyjejś obecności b) nie ukrywając nic, jawnie, otwarcie

• Na ładne, piękne oczy; dla ładnych pięknych oczu – bezinteresownie

• Na naszych oczach – teraz, współcześnie, w dający się właśnie zaobserwować sposób, w trwającym obecnie momencie historycznym

• Na oczach świata – w sposób jawny i dla wszystkich wiadomy

• Na oko – a) w przybliżeniu b) sądząc z wyglądu, z pozoru, kierując się pierwszym wrażeniem

• Na pierwszy rzut oka – sądząc z wyglądu, kierując się pierwszym wrażeniem

• Nie dać, nie pozwolić komuś zmrużyć oka – nie pozwolić komuś zasnąć

• Nie ma na kim, na czym oka zatrzymać pot. zawiesić – nie ma w pobliżu nikogo, niczego atrakcyjnego, godnego zainteresowania

• Nie (móc) zamknąć oczu; nie (móc) zmrużyć oka – nie spać ani na chwilę, nie móc zasnąć nawet na chwilę

• Nie wiedzieć gdzie oczy podziać, schować –wstydzić się kogoś, czuć się wobec kogoś zażenowanym

• Oczy ( całego) świata – (międzynarodowa) opinia publiczna

• Oczy komuś się zaświeciły ( do kogoś, do czegoś) – w czyichś oczach pojawił się błysk, świadczący o żywym zainteresowaniu, chęci posiadania czegoś

• Oczy komuś wilgotnieją, zwilgotniały; ktoś czuje wilgoć w oczach – komuś łzy napływają, napłynęły do oczu, komuś chce się płakać, ktoś jest wzruszony

• Oczy, oczka komuś się świeca, śmieją się itp. do kogoś, do czegoś – komuś ktoś lub coś się podoba, ktoś jest zachwycony czymś lub kimś

• Oczy, powieki komuś ciążą, kleją się, zamykają się; sen komuś klei, zamyka, skleił oczy, powieki – kogoś ogarnia senność, komuś chce się spać, ktoś zasnął

• Oczy, posp. ślepia, gały, wyszły, wylazły itp. komuś na wierzch, z orbit – ktoś jest czymś zdumiony, zaskoczony, przerażony itp.

• Oko cyklonu – a) centrum burzliwych, niebezpiecznych wydarzeń b) obszar ciszy w centrum cyklonu

• Patrzeć, popatrzeć, spojrzeć itp. na kogoś na coś łaskawym, życzliwym, przychylnym okiem – traktować kogoś, odnosić się do kogoś łaskawie, przychylnie, życzliwie

• Patrzeć, przyglądać się, spojrzeć itp. chciwym, zachłannym, zazdrosnym itp. okiem – patrzeć, przyglądać się, spojrzeć itp. chciwie, zazdrośnie, zachłannie

• Patrzeć, spoglądać, zerkać na coś, na kogoś kątem oka, spod oka; obserwować coś, kogoś kątem oka, spod oka – patrzeć na kogoś, na coś ukradkiem

• Pilnować, strzec kogoś, czegoś jak oka w głowie, jak źrenicy oka – pilnować, strzec kogoś, czegoś szczególnie gorliwie, troskliwie

• Pod czyimś okiem - pod czyjąś opieką, kontrolą, pod czyimś kierunkiem

• Prześwidrować, świdrować, przewiercić itp. kogoś, coś oczami, spojrzeniem, wzrokiem, przeniknąć kogoś, coś okiem, spojrzeniem, wzrokiem – spojrzeć na kogoś, na coś uważnie, badawczo, przenikliwie

• Przewracać, wywracać oczami – a) poruszać gałkami oczu, patrząc w górę lub w bok, wyrażając jakieś emocje b) patrzeć zalotnie, zalecać się, wdzięczyć się

• Przymknąć, przymrużyć, zamknąć na coś oko (oczy) – tolerować coś, udawać, że się nie widzi czegoś negatywnego

• Robić, zrobić (duże, wielkie, okrągłe) oczy - być bardzo zdziwionym, zaciekawionym, przestraszonym itp.

• Rwać oko (oczy) – zwracać uwagę, budzić zainteresowanie swoim atrakcyjnym wyglądem

• Rybie oczy – a) oczy bardzo jasne, wypukłe, okrągłe b) wzrok, spojrzenie bez wyrazu

• Sarnie oczy – a) duże, brązowe oczy b) łagodne, płochliwe spojrzenie

• Skakać komuś, sobie (wzajemnie) do oczu – kłócić się zaciekle

• Stracić, tracić, zgubić, gubić kogoś, coś z oczu ( z oka) – a) przestać, przestawać widzieć kogoś lub coś b) nie wiedzieć, gdzie ktoś przebywa i co się z nim dzieje

• Strzelać oczami, oczkami przestarz. strzyc okiem (oczami), oczkiem (oczkami) – a) spoglądać, rozglądać się zalotnie, kokieteryjnie, wesoło b) rozglądać się ukradkiem, zerkać lękliwie

• Śmierć patrzy, zagląda itp. komuś w oczy; ktoś patrzy, zagląda, spogląda itp. śmierci w oczy – komuś grozi śmierć, ktoś jest w śmiertelnym niebezpieczeństwie

• Świdrowate oczy, oczka; oczy, oczka jak świderki – oczy patrzące badawczo, bystro, przenikliwie

• Toczyć, potoczyć, wieść, powieść okiem (oczami), wzrokiem, spojrzeniem (po czymś, po kimś) – rozejrzeć się dookoła, spojrzeć kolejno na wszystkich

• Urosnąć, zyskać w czyichś, we własnych oczach – stać się bardziej szanowanym, podziwianym, cenionym przez kogoś, zacząć bardziej cenić i szanować siebie samego

• Utkać, utopić w kimś, czymś oczy, wzrok, spojrzenie; wbić, wpić się w kogoś, w coś oczy, oczami, wzrokiem, spojrzeniem – wpatrywać się w kogoś, w coś, przyglądać się komuś, czemuś długo, uporczywie, badawczo

• W czyichś oczach – w czyjejś ocenie, w czyimś odczuciu, mniemaniu

• We własnych oczach – według swojej oceny, we własnym mniemaniu

• Wyobrazić, wyobrażać sobie coś, myśleć, marzyć o kimś, o czymś

• Wisieć, zawisnąć oczami, wzrokiem, spojrzeniem na kimś, na czymś – przyglądać się komuś lub czemuś badawczo, uporczywie, wyczerpująco

• Pot. Wlepiać w coś, w kogoś oczy, posp. gały, ślepia; wytrzeszczać, wybałuszać, wywalać na coś, na kogoś oczy, gały, ślepia – wpatrywać się w coś, w kogoś z ciekawością, uwagą, zdumieniem

• W oczach – w ciągu bardzo krótkiego czasu, w widoczny sposób, z każdą chwilą

• Wodniste oczy – a) oczy o tęczówkach jasnym, nieokreślonym kolorze b) oczy pozbawione wyrazu

• Wykłuwać komuś czymś oczy – wymawiać, wytykać coś komuś, dokuczać komuś czymś

• W (żywe) oczy – jawnie, bezczelnie, cyniczni, bez żadnego skrępowania wobec kogoś

• Zamydlić, mydlić komuś oczy – stworzyć, stwarzać pozory czegoś, wprowadzić, wprowadzać kogoś w błąd, nie mówiąc mu prawdy, wmawiając mu coś

• Za, poza (czyimiś) oczami – w tajemnicy przed kimś, bez czyjejś wiedzy

• Zatonąć oczami, spojrzeniem, zatopić oczy, spojrzenie w kimś, czymś – patrzeć na kogoś, na coś długo, intensywnie

• Zatonąć w czyichś oczach – popatrzeć w czyjeś oczy długo i intensywnie

• Zdjąć komuś bielmo z oczu; zdjąć, zedrzeć komuś łuską, zasłonę z oczu – ukazać komuś niedostrzeganą przez niego, lecz powszechnie znaną prawdę

• Zejść, schodzić komuś z oczu – usuwać się skądś, żeby nie być przez kogoś widzianym, żeby uniknąć kontaktu, spotkania z kimś

• Zginąć, zniknąć komuś z oczu – a) przestać być widocznym b) przebywać nie wiadomo gdzie

• Zjadać, jeść, połykać itp. chłonąć, pochłaniać kogoś, coś oczami, wzrokiem – patrzeć na kogoś, na coś z zachwytem, chciwością, pożądliwością

• Złe oko (oczy) – wzrok, spojrzenie przynoszący nieszczęście

• Zmaleć, maleć, stracić, tracić we własnych, czyichś oczach – stracić szacunek, dobra opinię, które się miało u kogoś, stracić dobre mniemanie o sobie samym

• Zrobić, puścić przestarz. sypać do kogoś (perskie) oko, oczka – a) zmrużyć oko znacząco, porozumiewawczo lub kokieteryjnie b) dać znać, że tylko na pozór traktuje się coś poważnie

• Z zamkniętymi, z zawiązanymi oczyma – a) nie zastanawiając się, bezbłędnie, nieomylnie b) z całkowitym zaufaniem, bez namysłu

• Żabie oczy – wypukłe, wyłupiaste oczy

Słownik Lindego podaje jedną definicję leksemu oko:

<<narzędzie widzenia>>

Słownik warszawski podaje tak jak Linde jedną definicję;

<<(oculus) narząd do patrzenia, widzenia służący>>

Słownik języka polskiego Doroszewskiego notuje aż dwanaście znaczeń:

<<narząd wzroku u ludzi i zwierząt; zdolność widzenia, zmysł widzenia, wzrok; spojrzenie, wejrzenie>>

<< coś podobnego do oka, przypominającego oko; krążek, kółko>>

<<drobny przedmiot okrągły lub tworzący kółko, pierścień>>

<<w dzianinie: pętelka, pętla sieci liny>>

<<krążek tłuszczu na powierzchni płynu>>

<<odsłonięte miejsce na zarosłej powierzchni wody; niewielka, okrągła lśniąca powierzchnia wody>>

<<kamień, szkiełko oprawione w pierścionku, w spince itp.>>

<<jeden z punktów liczonej wartości karty>>

<<rodzaj prymitywnej, hazardowej gry w karty, dwadzieścia jeden

<<służba obserwacyjna na dziobie statku>>

<<marynarz pełniący taka funkcję>>

<<jednostka wagi równa 3 funtom (około 1 ½ kg)>>

Słownik języka polskiego Łąkowskiego podaje pięć znaczeń. Pierwszą w porównaniu do poprzedników bardziej precyzuje. Pozostałe cztery powtarzają się także i u Doroszewskiego:

<< narząd wzroku; u ludzi i kręgowców złożonych z kulistej gałki ocznej i układu pomocniczego, obejmującego narząd łzowy, spojówkę, powieki, mięśnie; także zmysł widzenia, wzrok; spojrzenie, widzenie>>

<<coś, co przypomina kształtem gałkę oczną, drobny przedmiot okrągły lub tworzący kółko>>

<<duże oczko – pętelka w dzianinie, sieci itp.>>

<<służba obserwacyjna pełniona przez marynarza na dziobie statku; marynarz pełniący tę służbę>>

<<pętla na końcu liny>>

Słownik synonimów i antonimów Pawlusa nie odnotowuje synonimów ani antonimów z leksemem oko.

Słownik języka polskiego pod redakcją Dubisza dziesięć definicji. Dziewięć z nich pojawia się już wcześniej natomiast jest jedna niepowtarzająca się dotąd:

<<wzrok w chwili patrzenia, wyrażający charakter emocje itp. patrzącego; spojrzenie, wejrzenie>>

<<narząd wzroku u ludzi i zwierząt, znajdujący się w głowie (u ludzi w górnej części twarzy), składający się z gałki ocznej oraz mięśni gałki ocznej, gruczołów łzowych, spojówek i powiek>>

<<zdolność widzenia; zmysł wzroku, wzrok>>

<<wzrok w chwili patrzenia, wyrażający charakter emocje itp. patrzącego; spojrzenie, wejrzenie>>

<<kropla tłuszczu pływająca na powierzchni jakiegoś płynu, zwykle zupy>>

<<to, co jest kształtem podobne do oka lub pełni podobną funkcję>>

<<okrągła lśniąca powierzchnia wody>>

<<duże oczko – pętelka w dzianinie, sieci itp.>>

<<służba obserwacyjna na dziobie statku pełniona przez marynarza w czasie złej widoczności>>

<<marynarz pełniący tę służbę>>

<<pętla na końcu liny, wykonana w specjalnym sposób, służąca m. in. Do mocowania lin na omasztowanie>>

Podsumowanie

Leksem oko początkowo tak jak u Lindego miał tylko jedną podstawową definicję. Jednak na przestrzeni lat pojawiły się szersze. Słownik Dubisza z 2003 roku podaje aż 10 znaczeń. To ukazuje jak językowy obraz świata leksemu oko zyskał na znaczeniu. Wskazuje to również pokaźny zasób frazeologizmów.

Konotacje

K1 [określenie narządu wzroku]

• Narząd do patrzenia

• Narząd wzroku u ludzi i zwierząt

K2 [określa zmysł widzenia]

• Zdolność widzenia

• Wzrok

• Spojrzenie

• Wejrzenie

• Wzrok w chwili patrzenia, wyrażający charakter, emocje

K3 [określenie kształtu]

• Krążek

• Kółko

• Coś przypominającego oko

• Pętelka sieci, liny

• Szkiełko oprawione w pierścionku

K4 [określenie gry karcianej]

• Rodzaj prymitywnej gry w karty 21 – oczko

• Jeden z punktów liczonej wartości karty

K5 [określenie służby obserwacyjnej na statku]

• Marynarz pełniący służbę na dziobie statku w czasie złej widoczności

K6 [określenie tafli wody]

• Niewielka, okrągła, lśniąca powierzchnia wody

• Odsłonięte miejsce na zarosłej powierzchni wody

K7 [jednostka wagi]

• Jednostka wagi równa 3 funtów (1 ½ kg)

K8 [kropla tłuszczu pływająca po zupie]

• Krążek tłuszczu na powierzchni płynu

K9 [ robienie czegoś bez wahania]

• Bez drżenia powiek

• Bez zmrużenia oka

• Bez mrugnięcia okiem

K10 [określenie czegoś wyróżniającego się]

• Coś bije po oczach

K11 [określenie utraty sił]

• Gasnąć w oczach

K12 [określenie bardzo dobrego wzroku]

• Jastrzębi wzrok

• Orli wzrok

• Sokole oko

K13 [ obserwować kogoś, coś]

• Mieć kogoś, coś na oku

• Mieć oko na kogoś, coś

K14 [być czujnym ostrożnym]

• Mieć oczy szeroko otwarte

K15 [określenie bezinteresowności]

• Na ładne oczy

K16 [określenie pierwszego wrażenia]

• Na oko

• Na pierwszy rzut oka

• Jeden rzut oka

K17 [ określenie obszaru niebezpiecznego wydarzeń]

• Oko cyklonu

K18 [określenie troski]

• Pilnować kogoś jak oka w głowie

• Pod czyimś okiem

K19 [określenie kłótni]

• Skakać sobie wzajemnie do oczu

K20 [ komuś grozi śmierć]

• Śmierć zagląda komuś w oczy

K21 [określenie zyskania szacunku]

• Urosnąć w czyichś, we własnych oczach

K22 [określenie stwarzania pozorów]

• Zmydlić komuś oczy

K23 [ określenie intensywnego spojrzenia]

• Zatonąć w czyichś oczach

• Zatonąć oczami w kimś, czymś

• Zatopić oczy w kimś, czymś

K24 [określenie utraty szacunku]

• Zmaleć, stracić w czyichś, własnych oczach