Zasada lex criminalis retro non agit – fundamentalna zasada prawa karnego, jedna z podstawowych gwarancji stanu pewności prawnej co do czynów, któr
Podstawa prawna - Art. 42 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 r., Art. 1 § 1 KK.
Jeżeli czyn nie byl zabroniony przez ustawę karną, nie można ściagać „sprawcy“, a także jeżeli czyn podlegał karalności, ale przed prawomocnym osądzeniem nastąpiła całkowita depenalizacja karanie nie następuje.
Wejście w życie ustawy:
Ustawa sama określa datę jej wejścia w życie (nie może być wcześniejsza niż data ogłoszenia ustawy)
Data wejścia w życie ustawy określa inna ustawa np. Art.1utrawa z dnia 6 czerwca 1997 przepisy wprowadzające
Ustanie mocy obowiązującej ustawy:
Uchylenie (derogacja) przez ustawę późniejszą np. Art. 2 ustawy przepisy wprowadzajace KK
Ustawa epizodyczna – sama określa datę początkową, i końcową swojego obowiązywania. Np. Ustawa z 10 maja 1985 r. O szczególnej odpowiedzialnościa karnej.
KAZUS
Anna W. Została oskarżona o organizacje akcji protestacyjnej 14 i 15 grudnia 1981
czyn stał się przestępstwem na mocy dekretu z dnia 12 grudnia 1981 o stanie wojenny
Dekret stwierdzil – wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od odnia uchwalenia
Dekret wskazywał date swojego ogloszenia jako 14 grudnia
Dziennik ustaw z textem dekretyu byl drukowany 17, i 18 grudnia rozpowszechniony zas od 17 grudnia
Pytania;
Czy jej czyn stanowił przestępstwo? – Nie.
Czy została złamana jakaś zasada prawa karnego ? – Tak, lex retro non agit.
Czas popełnienia przestępstwa – regulacja art. 6 KK
Art. 6. § 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.
§ 2. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić.
Reguła ta ma zastosowanie do:
Przestępstw formalnych – bezskutkowych
Wywołanie skutku nie jest wymagane, karalne jest już samo zabronione zachowanie sprawcy np.
Składanie fałszywych zeznań art. 233 § 1 KK
Nieudzielenie pomocy art. 162 KK
Przestępstw materialnych – skutkowych
Do ustawowych znamion przestępstwa należy również określony skutek działania sprawcy np.
Uszkodzenie rzeczy – art. 288 KK
W przypadku przestępstw skutkowych, przestępstwo uważa się – tak jak w przypadku przestępstw bezskutkowych – za popełnione w czasie, w którym sprawca działał, lub zaniechał działania (do którego był obowiązany), a nie w czasie nastąpienia przestęnego skutku.
W przypadku kilku czynów, np znęcanie się (art. 207 KK), to jako datę popełnienia przestępstwa przyjmuje się ostatni dzien w którym przestępstwo nastąpiło.
Ustalenie czasu popełnienia przestępstwa:
Ma znaczenie przy:
Ustaleniu, czy czyn w danej chwili jego popełnienia był zabroniony pod groźbą kary,
Ustaleniu, którą ustawę karną stosować w razie zmiany ustawodawstwa (prawo intertemporalne – międzyczasowe)
Ustaleniu, czy sprawca osiągnął wiek odpowiedzialności karnej,
Ustaleniu czy sprawca w chwili popełnienia czynu był poczytalny (możliwość przypisania winy)
Stosowaniu istytucji amnestii, i abolicji,
Ustaleniu upływu okresu przedsawnienia karalności, powrotu do przestępstwa
Prawo intertemporalne (międzyczasowe) – regulacja art. 4 § 1 KK
Art. 4. § 1. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.
§ 2. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie.
§ 3. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności.
§ 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.
Określa reguły postępowania organów wymiaru sprawiedliwości w sytuacji, gdy nastąpiła zmiana ustawy karnej po popełnieniu przez sprawcę przestępstwa, odpowiadając na pytanie, którą z ustaw należy wówczas stosować.
Nazywane również prawem kolizyjnym – zawiera reguły stosowania ustawy karnej w przypadku wystąpienia „kolizji“ ustaw karnych w czasie,
tj. W sytuacji gdy w czasie popełnienia czynu obowiązywała inna ustawa niż w czasie orzekania w sprawie o ten czyn.
Przepis art. 4, wraz z przepisem art. 1 § 1, ustanawia zasadę niedziałania wstecz ustawy surowszej, czyli ustawy, która wprowadza lub zaostrza odpowiedzialność karną – lex severior retro non agit.
Nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za czyn, który w czasie jego popełnienia nie był przestępstwem, a dopiero został uznany za przestępstwo przez ustawę późniejszą, oraz
Niemoże być wymierzona kara (lub środek karny) surowsza od tej, która była przeidziana za dany czyn w czasie jego popełnienia (w ustawie wcześniejszej)
Z art. 4 § 1 KK, wynika również zasada lex mitior retro non agit nakaz retroakcji ustawy łagodniejszej, względniejszej dla sprawcy.
Korzystny dla sprawcy wyjątek od zasada lex retro non agit
Jedna z przewodnich zasad gwarancyjnych prawa karnego
Pojęcie ustawy względniejszej:
Pojęcie ustawy względniejszej odnieść należy do sytuacji konkretnego sprawcy, określonego przestępstwa, - nie jest istotne która ustawa jest względniejsza generalnie (abstrakcyjnie)
Niedopuszczalne jest stosowanie kombinacji przepisów konkurujących ustaw, np. Wybierając z nich elementy najkorzystniejsze dla sawcy – należy dokonać wyboru jednej
Sąd dokonując oceny nie może opierać się tylko na kryterium rodzaju i wysokości sankcji, lecz dokonać całościowej oceny, uwzględniając również konkretne warunki wymiaru kary
Np. Możliwość zamiany kary na łagodniejszą rodzajowo, warunkowego zawieszenia wykonania kary, nadzywczajnego złagodzenia kary, czy poprzestaniu na orzeczeniu jedynie środka karnego)
Pojęcie ustawy obowiązującej poprzednio:
Dopuszcza możliwość stosowania tzw. Ustawy pośredniej (jeżeli jest ona względniejsza dla sprawcy), a nie tylko ustawy obowiązującej w czasie popełnienia czynu.
PRZECZYTAC ROZDZIAŁ 5.