18. WPOCHWIENIE JELITA

Wpochwienie/wgłobienie (invaginatio intestini s. intussusceptio) to wsunięcie się jednego odcinka jelita (część wgłobiona) w przylegający odcinek (część przyjmująca wgłobienie). Może ono wystąpić w każdym miejscu w przewodzie pokarmowym, ale wgłobienie biodrowo- okrężnicze (jelito biodrowe wchodzące w okrężnicę) wydaje się występować najczęściej. Powstaje w wyniku nieprawidłowych ruchów robaczkowych i skurczów okrężnych lub braku ruchów robaczkowych pewnych odcinków jelit. Rzadziej przyczyną są guzy nowotworowe, ciała obce lub pasożyty.

- wpochwienie biodrowo-okrężnicze - wiąże się z aktywnym zapaleniem jelit (zwłaszcza u młodych zwierząt) które zakłóca prawidłową motorykę i przyczynia się do wgłobienia się mniejszego jelita w większe; Może jednak wystąpić u zwierząt z ostra niewydolnoscią nerek, leptospirozą, uprzednim zabiegiem na jelitach i innymi problemami; Niedrożnośc jelita i zastój krwi w ścianie wgłobionego odcinka, biegunka z niewielką ilością krwi, wyczuwalny przez omacywanie zgrubiały odcinek jelita

Objawy> 1. Postać ostra – wymioty, biegunka z niewielką ilością krwi, ból brzuszny, wyczuwalny przez omacywanie zgrubiały odcinek jelita

2. Postać przewlekła – mniejsze wymioty, bół brzuszny, krwawe stolce

Zwierzęta często mają niepoddającą się leczeniu biegunkę i obniżone stężenie albumin w surowicy w wyniku utaty białek z obrzękniętej błony śluzowej

Przewlekłe wgłobienie – często u zwierząt młodych z enteropatią, utatą białka i niezarażonych tęgoryjcem lub u zwierząt z niespodziewanymi zaburzeniami w okresie zdrowienia po parwowirusowym zapaleniu jelit

- wpochwienie jelita czczego – przyczyny takie same jak wpochwienia jelita biodrowego do okrężnicy;

Objawy> takie same, brak krwi w kale, silniejsze przekrwienie błony śluzowej, sporadycznie może być martwica jelita, bakterie i ich toksyny przenikają do jamy otrzewnej; W ciężkich przypadkach niedokrwienia może dojść do przerwania ciągłości jelit.

- wpochwienie ślepo-okrężnicze – występuje rzadko, przyczyną może być włosogłówka która powoduje zapalenie jelita ślepego

Objawy> krwawienie z wgłobionego jelita ślepego, co prowadzi do niedokrwistości, dominuje obecność krwi w stolcu, nie wywołuje niedrożności, nie występuje biegunka

19. SKRĘT JELITA GRUBEGO

Zdarza się najczęściej u koni z powodu sprzyjającej budowy anatomicznej. Dochodzi do obracania i przemieszczania się pokładów okrężnicy względem siebie, co nazywamy przemieszczeniem się jelita grubego (rotatio colonis magni). Przemieszczenie się może wynosić od 90 do 360 stopni co prowadzi do powstawania niedrożności przewodu pokarmowego (ileus). Podobnym skrętom i przmieszczeniom ulega jelito ślepe u koni i świni (rotatio coeci). Okrężnica u koni i jelito ślepe ulegają również zagięciu ku tyłowi (retroflexio coli et flexio coeci). Skutki skrętu jelia grubego są podobne do skrętu jelita cienkiego – skręcone części są ciemnoczerwone, naczynia krezkowe wypełnione dużą ilością krwi, krezka obrzmiała, galaretowata. Jelita grube zazwyczaj zawierają duże ilości treści pokarmowej i mas kałowych. Produkty gnicia jakie tu powstają powodują szybką autointoksykację organizmu. Rozwija się niedokrwistość w wyniku skrwawienia się do jamy brzusznej. Dochodzi tez do ostrego wzdęcia gazowego jelit cienkich i żołądka, które często pękają a rozprowadzona w jamie brzusznej treść przyczynia się do zatrucia organizmu i śmierci. Znaczenie mają też zrosty otrzewnowe. Przyczyny powstawania skrętów są różne – największe znaczenie nieregularna, odcinkowo wzmożona perystaltyka gdy w innych miejscach dochodzi do jej osłabienia. Oprócz tego wypełnienie poszczególnych odcinków pokarmem, gazami lub masami kałowymi. Są to również: nagłe kładzenie się i wstawanie zwierząt, tarzanie się, pasożyty w jelitach, uchyłki, guzy nowotworowe, nadwrażliwość nerwowa.

20. ZWYRODNIENIA WĄTROBY

W wątrobie stwierdza się: zwyrodnienie miąższowe (degeneratio parenchymatosa hepatis), zwyrodnienie wodniczkowe (degeneratio hydropica hepatis), tłuszczowe (degeneratio adiposa hepatis), amyloidowe (degeneratio amyloidea hepatis).

- zwyrodnienie miąższowe – makroskopowo wątroba ćma, szara, krucha przy ucisku, na przekroju miąższ ma zatartą budowę zrazikową, powiększenie struktury hepatocytów, wnika duża ilość wody, komórki stają się pęcherzykowate

- zwyrodnienie wodniczkowe – powstaje pod wpływem niedotlenienia, długotrwałego zatrucia, w przebiegu chorób zakaźnych z długotrwałym podwyższeniem temperatury; Znaczne rozszerzenia w obrębie mitochondriów i siateczki endoplazmatycznej, jądro na obwodzie powiększonej komórki;

- zwyrodnienie kwasochłonne – komórki kształtu trapezowatego, wybarwiają się intesywniej eozyną, zmiany charakterytyczne dla przewlekłych zatruć

- zwyrodnienie glikogenowe – zwiększone odkładanie się glikogenu w komórkach wątrobowych

- zwyrodnienie tłuszczowe – powstaje przy przewlekłych niedoborach różnych endogennych związków

- zwyrodnienie amyloidowe – zwyrodniała wątroba jest krucha, ciężka i blada, przy nacinaniu ciastowata, powierzchnia przekroju jednolita, o matowym połysku, czasem słoninowata;

21. ZWŁÓKNIENIE WĄTROBY

Włóknienie wątroby (fibrosis heapatis) – efekt przyrostu składników nie komórkowych wątroby (kolagen, proteoglikany, elastyna); Nadmierna produkcja elementów tkanki łącznej powodują stwardnienie narządu, odnowę komórek wątrobowych i bliznowacenie; Główną przyczyną są przewlekłe toksyczne uszkodzenia narządu; Rozpoczyna się w różnych miejscach, często w przestrzeniach bramnych, stopniowo obejmuje inne części zrazików, powoduje zanik komórek wątrobowych; Ograniczone do niektórych obszarów wątroby może towarzyszyć rozszerzeniom światła naczyń krwionośnych (teleangiectasis) lub limfatycznych (lymphagiectasis). Rozszerzenia naczyniowe najczęściej występują u bydła (przyczyną -> syndrom zapalenia żwacza). Występują też u starych kotów. Częściej pod torebką narządu, towarzyszą zwyrodnieniom tłuszczowym wątroby, guzowatym rozrostom komórek wątrobowych (hyperplasia nodularis hepatis) oraz przewlekłym zapaleniom naczyń żółciowych i wątroby (cholangiohepatitis chronica).

22. PĘKNIĘCIE WĄTROBY

Pęknięcie wątroby (ruptura hepatis traumatica) może nastąpić na skutek gwałtownych urazów np. w wypadkach drogowych, uderzeń innych zwierząt itp. Wrażliwość wątroby na uraz zwiększa się w przypadkach równoczesnego występowania zwyrodnienia wątroby, szczególnie tłuszczowego i amyloidowego. Gdy wątroba jest powiększona (choroby nowotworowe u ptaków) może wystąpić pęknięcie pod wpływem niewielkiego urazu – samoistne pęknięcie (ruptura hepatis s. idiopathica). Może być pęknięcie miąższu tylko podtorebkowe tzn. przy zachowaniu ciągłości torebki wątrobowej (ruptura subcapsularis heaptis), ale również uszkodzone zostają hepatocyty. Powodują je wynaczenienia w miejscu pęknięcia. Gojenie się nastepuje przez rozległe bliznowacenie. Może pęknąć osłabiona torebka i krew wydostaje się do jamy brzusznej – śmierć z wykrwawienia.

23. PASOŻYTY WĄTROBY

a) Kokcydioza wątroby (coccidiosis hepatis) – króliki, zające

Eimeria stiedai w kom. nabłonka przewodów żółciowych. Makroskopowo guzki, szarobiałe ogniska wielkości ziarna prosa o miękkiej konsystencji. Histopatologicznie przewlekłe zapalenie przewodów żółciowych (cholangitis chronica coccidiosa), w konsekwencji polipowaty rozrozst nabłonka kanalików i tkanki łącznej. Uszkadzają przewód pokarmowy, prowadzą do biegunki i śmierci.

b) Ogniska martwicowe spowodowane przez Trichomonas columbae – u młodych gołębi

c) Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) – u bydła, owiec i wolnożyjących przeżuwaczy

d) Motyliczka wątrobowa (Dicrocoelium lanceolatum, Fasciola magna) – dojrzałe formy w przewodach żółciowych – przewlekłe zapalenie przewodów żółciowych (cholangitis chronica)

e) Przywra kocia – koty, psy, lisy

f) Bąblowica (echinococcosis hepatis)

g) Wągrzyca wątroby (cysticercosis hepatis) – występuje u królików I zajęcy, wągry tasiemca psiego (taenia pisiformis) w wątrobie;

U owiec, świń , kóz oraz wolno żyjących przeżuwaczy i bydła występuje wągier cienkoszyjny – cysticercus tenuicollis – forma rozwojowa tasiemca taenia hydatigena

U owiec i kozy może wystąpić wągier Taenia ovis – pasożytuje w jelicie cienkim psów;

U owiec w wątrobie coenurus cerebralis – wągier tasiemca Multiceps Multiceps

Wyjątkowo w wątrobie Cysticercus bovis – wągier tasiemca nieuzbrojonego

h) Glistnica wątroby (ascaridiosis)

Toxocara canis – psy Toxocara cati – koty Neoascaris vitulorum – cielęta Asaris suum – świnie Ascaridia galli - ptaki

24. MOTYLICZNOŚĆ WĄTROBY

Motyliczność wątroby (distomatosis hepatis) wywołana jest przez obecność dorosłych postaci motylicy wątrobowej (Fasciola hepatica) u bydła, owiec i wolno żyjących przeżuwaczy w przewodach żółciowych wątroby lub rzadziej występujęcej motyliczki wątrobowej (Dicrocoelium lanceolatium, Fasiola magna). Powodują one przewlekłe zapalenie przewodów żółciowych (cholangitis chronica), obejmuje ono ścianę przewodów i otaczającą tkankę łączną (pericholangitis), następnie tk. łączną śródzrazikową w zrazikach leżących wokół przewodów żółciowych (paracholangitis). Pasożyty utrudniają przepływ żółci, powodują rozszerzenie przewodów żółciowych, bujanie ich nabłonka, odkładanie się soli wapnia i magnezu – tworzenie odlewów mineralnych. Toksemia powoduje uszkodzenia kom. wątrobowych. Na skutek procesów zapalnych nastepuje rozrost tkanki łącznej i wątroba ulega stwardnieniu. Motylica wątrobowa uszkadza narząd już wcześniej – młode formy przywry przedsotając się do miąższu drążą kanały by osiągnąć przewody żółciowe. W miejscu wędrówki powstają wynaczynienia krwi, martwica komórek wątroby, nacieki eozynofilii i komórek fagocytarnych oraz młoda tkanka łączna która w późniejszym okresie ulega bliznowaceniu. Przy licznej inwazji zmiany takie powstają w wielu miejscach i doprowadzają do zapalenia pasożytniczego wątroby (hepatitis interstitialis parasitaria multiplex). Ogniska zapalne się ze sobą łączą tworząc zapalenie rozsiana miąższu (hepatitis interstitiialis diffusa) – u bydła często lewy płat; Dodatkowo inwazja tych przywr powoduje niedokrwistość, wychudzenie, puchlinę jam ciała, obrzęk tkanki łącznej podskórnej (hydrops universalis) oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Powoduje też zwiększoną wrażliwość na alfatoksyny wykazujące działanie mutagenne czyli zwiększona wrażliwość na nowotwory wątroby. Pasożyty obniżają też zdolność detoksykacyjną wątroby, wzrost wolnych rodników, przyczyniają się do zaburzeń w układzie immunologicznym, zwiększony efekt cytotoksyczny, nacieki neutrofili oraz eozynofilii.

25. WĄGRZYCA WĄTROBY

Wągrzyca wątroby (cysticercosis hepatis)

Taenia pisiformis – króliki i zające, wągrzyca wątroby (cysticerskosis hepatis) wągry tasiemca psiego, larwy wędrują w miąższu wątroby uszkadzając komórki wątrobowe, po 2 miesiącach dostają się pod otrzewną, do sieci, przepny, pod torebkę wątroby gdzie powstają pęcherzyki zawierające lawy o długości 13 mm

U świń, owiec, kóz i wolno żyjących przeżuwaczy wągier cienkoszyjny (cysticercus tenuicollis) tasiemca taenia hydatigena (forma dojrzała pasożyt. u psów) Wągier w wątrobie przeżuwacza wielkości jaja kurzego jest połączony z wątrobą cienką szyjką. Wągry mogą występować w różnych miejscach jamy brzusznej, mają podobny wygląd.

U owiec, kóz, Taenia ovis – występujący w jelicie u psów, częściej występuje on w mięśniach szkieletowych, sercu, ale może też być pod otrzewną trzewi, w tym wątroby.

U owiec w wątrobie można stwierdzić obecność Coenurus cerebralis – wągier tasiemca bąblowca (Multiceps Multiceps) występującego w jelitach psów.

Wyjątkowo w wątrobie może znaleźć się cysticercus bovis – wągier tasiemca Taenia saginata.

26. OBRZĘK ŚLEDZIONY

Obrzmienie śledziony (tumor lienis) spotyka się w ogólnoustrojowych procesach zapalnych. Dzieli się je na tzw. ostre obrzmienie śledziony (tumor lienis acutus inflammatorius) i obrzmienie rozrostowe (tumor lienis hyperplasticus).

Ostre obrzmienie występuje np. w przebiegu wąglika (tumor lienis anthracocicus); Charakteryzuje je napięta torebka, na przekroju obficie ocieka krwią, przypominającą smołę lub fusy z czarnej kawy. W obrazie mikroskopowym naczynia tętnicze i oka miazgi czerwonej są wypełnione erytrocytami, między którymi znajdują się leukocyty, a grudki limfatyczne zanikają. Silne powiększenie śledziony towarzyszy również: septycznemu zapaleniu macicy (metritis septica), ostrej piroplazmozie i anaplazmozie u bydła, ostremu przebiegowi zołzów u koni, posocznicowej formie różycy u świń, ostrej pasterelozie i posocznicy paciorkowcowej u królikówm, a także anemii izohemolitycznej u noworodków prosiąt, źrebiąt.

Obrzmienie rozrostowe występuje między innymi w Salmonellozie cieląt, Różycy świń, Wirusowemu ronieniu klaczy, Posocznicy dipol- i streptokokowej u cieląt, Psitakozie, ornitozie, Anemii zakaźnej kotów.

27. SKRĘT ŚLEDZIONY

Skręt śledziony (torsio lienis) dookoła osi długiej od 180 stopni do 240 stopni spotyka się u świń i jest najczęściej przypadkowo diagnozowany. Zmiana ta jest uwarunkowana dużą ruchomością więzadła śledzionowo-żołądkowego, a jej następstwem może być zamknięcie żył i zastój krwi. W przypadku uciśnięcia tylko żył następuje przekrwienie zastoinowe i zawały krwawe, a przy zamknięciu także tętnic – martwica. Zejście procesu polega albo na otoczeniu zmiany torebką łącznotkankową, albo rozmiękaniu i częściowej resorpcji. W późniejszym okresie obserwuje się w torebce rdzawo-brunatną mazistą masę bogatą w złogi hemosyderyny. Skręt śledziony wraz ze skrętem żołądka występuje tylko u psów dużych ras (dogi, dobermany) i charakteryzuje się silnym przekrwieniem zastoinowym narządu i charakterystycznym zgięciem w kształcie litery V.