Zasady wykonywania ćwiczeń leczniczych

Rodzaje ćwiczeń wchodzących w skład kinezyterapii

Obecnie kinezyterapię dzieli się na:

• miejscową, w której wszystkie oddziaływania dotyczą bezpośrednio narządu zmienionego chorobowo, a ich dobór zależy od stanu funkcjonalnego i zamierzonego celu:

• ćwiczenia bierne

• ćwiczenia czynno-bierne

• ćwiczenia samowspomagane

• ćwiczenia w odciążeniu

• ćwiczenia czynne

• ćwiczenia z oporem

• ćwiczenia prowadzone

• redresje (usuwanie przykurczów stawowych)

• wyciągi

• ćwiczenia synergistyczne

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia relaksacyjne

• pionizacja i nauka chodzenia

• ogólną - ćwiczenia nie objętych chorobą części ciała

• ćwiczenia ogólnokondycyjne

• ćwiczenia gimnastyki porannej

• ćwiczenia w wodzie

• sport inwalidów

ĆWICZENIA BIERNE

cele:

• zamiana ruchu biernego na czynny

• wzmożenie torowania proprioceptywnego

• wzmożenie torowania exteroceptywnego (czucie dotyku)

• wzmożenia torowania ideomotorycznego (automatyczne następstwo bodźca myślowego)

• poprawa trofiki tkanek miękkich objętych porażeniem

• zapobieganie odleżynom (poprawa trofiki, działanie pompy mięśniowej)

• utrzymanie fizjologicznych zakresów ruchu

• utrzymanie prawidłowej elastyczności i plastyczności mięśni, więzadeł i torebek

• zapobieganie procesom osteomalacjiinaczej (rozmiękanie kości lub krzywica dorosłych, to niedostateczna mineralizacja kości).

• zachowanie czucia proprioceptywnego i pamięci ruchowej.

ĆWICZENIA BIERNE

Wskazania:

• porażenia i niedowłady mięśni zarówno wiotkie jak i spastyczne

• początkowy okres uruchomiania stawu po zabiegu operacyjny

• stan po długotrwałym unieruchomieniu kończyn

• zła trofika tkanek miękkich (pacjenci nieprzytomni)

Przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)

ĆWICZENIA BIERNE

Zasady wykonywania ruchu:

• Odcinek bliższy ćwiczonego stawu musi być ustabilizowany tak, aby ruch odbywał się tylko w tym stawie i nie był wspomagany przez ruch w innych stawach.

• Stabilizację uzyskuje się przez odpowiednio dobraną pozycję wyjściową lub przez zastosowanie pasów stabilizujących.

• Chwyt stosowany przy ćwiczeniach biernych musi być pewny - nie może jednak sprawiać choremu bólu.

• ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta

• płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu

• w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu

• w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu

• Wykonując ruchy bierne w stawie trzeba odciągać od siebie kości tworzące staw, aby zmniejszyć nacisk i tarcie powierzchni stawowych o siebie.

• Wszystkie ruchy w ćwiczonym stawie powtarza się 20-30 razy w czasie jednego zabiegu, z uwzględnieniem fazy ruchu, powrotu do pozycji wyjściowej i krótkiej przerwy.

• ćwiczenia bierne wykonuje się 2-3 razy dziennie (im cięższy stan pacjenta tym częściej

• tempo ćwiczeń wolne i rytmiczne

ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE

Wskazania:

• stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych głównie w obrębie narządu ruchu

• stany po unieruchomieniu w opatrunkach gipsowych

• choroby gośćcowe, reumatoidalne

• unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów

• stany atrofii tkankowej

• demineralizacja kości

• oparzenia większych części ciała

• inne zabiegi operacyjne nie koniecznie w obrębie narządu ruchu (np.: stan po mastektomii)

Przeciwwskazania: jak w ćwiczeniach biernych.

ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE

Zasady wykonywania ruchu:

• ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuty

• zadaniem pacjenta jest rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni

• ruch prowadzony w niepełnym zakresie, płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu

• ruch prowadzimy do granicy bólu a nawet lekko ją przekraczamy
  liczba powtórzeń indywidualna dla każdego pacjenta (optymalne jest 3-5 serii po 10 powtórzeń, przerwa między seriami 30s

• w czasie przerwy między seriami wykonywać należy masaż, potrząsania, wibracje

• ćwiczenia czynno-bierne powinny być wykonywane3-5 razy dziennie

• tempo ćwiczeń bardzo wolne i rytmiczne pozwalające pacjentowi na koncentrację i rozluźnienie

• przez cały czas trwania ćwiczeń fizjoterapeuta musi mieć kontakt wzrokowy z pacjentem

ĆWICZENIA SMOWSPOMAGANE
cele:

• zwiększenie zakresu ruchu w stawach

• uzyskanie rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni

• poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie działania pompy mięśniowej

• zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z akinezji

Wskazania:

• ograniczenie zakresu ruchu w stawach

• przygotowanie do redresji wykonywanych przy współudziale fizjoterapeuty

• przygotowanie do ćwiczeń czynnych wolnych

Przeciwwskazania: jak w ćwiczeniach biernych.

ĆWICZENIA SMOWSPOMAGANE

Zasady wykonywania ruchu:

• na ćwiczona kończynę zakłada się podwieszkę połączoną z linką, która biegnie przez bloczek kierunkowy, drugi jej koniec zakładany jest na zdrową kończynę

• pacjent wykonując ruch jedna kończyna wspomaga wykonanie ruchu w stawach drugiej kończyny

• jest to rodzaj redresji którą chory sam wykonuje

• fizjoterapeuta kontroluje czy ruch wykonywany jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu

• przy osłabieniu siły mięśniowej nie dopuszczamy do pełnego zmęczenia

• ćwiczenia samowspomagane mogą być również wykonywane za pomocą laski gimnastycznej

• liczba powtórzeń jednego ćwiczenia wynosi przeciętnie 30

• ćwiczenia samowspomagane wykonuje się 1 raz dziennie, kilka serii

ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU
cele:

• przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

• uzyskanie przyrostu siły mięśniowej do wartości umożliwiających swobodne poruszanie kończyną lub jej częścią (doprowadzenie jej do poziomu na 3 wg. Lowetta)

• utrzymanie fizjologicznego zakresu ruchów w stawach poprzez systematyczne odżywianie chrząstki stawowej

• umożliwienie wykonywania ruchu w stawach w pełnym zakresie , podtrzymując tym samym prawidłową dotychczasową elastyczność mięśni zawiadujących danym stawem, więzadeł i innych struktur

Wskazania:

• zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej

• niepełny zrost kostny

• zmiany zwyrodnieniowe stawów

• ograniczenia ruchomości w stawach

• stany po unieruchomieniu

• zespoły bólowe w obrębie aparatu ruchu

Przeciwwskazania: jw.

ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU

Podwieszenie ćwiczonej kończyny

1.podwieszenie osiowe

• punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się prostopadle nad osią ruchu

• podwieszki zakładamy tak, aby ćwiczona kończyna była w pełni odciążona

• ruch powinien się zaczynać od momentu bezwładności kończyny, tzn. że po każdym wykonaniu ruchu kończyna pozostaje przez chwilę w pozycji wyjściowej

2.podwieszenie pozaosiowe

• punkt zaczepienia linek połączonych z podwieszkami znajduje się poza osią ruchu

• podwieszenie takie daje pełne odciążenie ćwiczonej kończyny, lecz bez jej zrównoważenia

• ruch odbywa się jakby po odcinku koła mając moment wznoszenia (utrudnienie) oraz moment opadania (wspomaganie)

• Dla uzyskania zwiększenia lub zmniejszenia tych momentów należy punkt zawieszenia przesuwać dogłowowo, odgłowowo lub dobocznie w stosunku do osi ruchu

• W celu uzyskania utrudnienia ruchu punkt zawieszenia należy przesunąć w kierunku przeciwnym do wykonywania ruchu

• W celu wspomaganie ruchu punkt zawieszenia należy przesunąć w kierunku wykonywania ruchu

• Pozycje wyjściowe i miejsce zakładania podwieszek są takie same jak przy zawieszeniu osiowym

Odciążenie uzyskujemy również przez: zmniejszenie tarcia o podłoże uzyskuje się poprzez:

• wytalkowanie gładkiej powierzchni, po której odbywa się ruch

• podłożenie pod ćwiczoną kończynę sukna lub krążków z waty

• przymocowanie wrotek do ćwiczonej kończyny

ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU

Zanurzenie chorego w wodzie

• Zanurzenie chorego w wodzie stwarza najlepsze warunki dla pracy słabych mięśni.

• Środowisko wodne powoduje nie tylko odciążenie i rozluźnienie mięśni, lecz również umożliwia wykorzystanie siły unoszącej ciało (dynamiczna siła parcia) dla wspomagania ruchów.

• Ćwiczenia mięśni rąk i stóp jest dogodnie wykonywać w naczyniu z ciepłą wodą.

Podtrzymywanie ćwiczonej kończyny przez kinezyterapeutę

• Odciążenie uzyskuje się wówczas, kiedy kinezyterapeuta podtrzymuje ćwiczony odcinek ciała w czasie ruchu.

• Sposób ten stwarza również możliwość wspomagania lub utrudnienia ruchu.

Zasady wykonywania ruchu:

• pacjent wykonuje ruch samodzielnie w warunkach odciążenia

• ruch prowadzony jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu i w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu

• w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu

• czas trwania serii 5-15 minut (bez bólu)

• ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonuje się 1 razy dziennie

• raz w tygodniu wykonujemy pomiar zakresu ruchomości i siły mięśniowej

• tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni

ĆWICZENIA CZYNNE WOLNE
cele:

• zwiększenie siły i wytrzymałości przede wszystkim określonej grupy mięśniowej

• utrzymanie i zwiększenie zakresów ruchu w stawach

• poprawa koordynacji ruchowej

Wskazania:

• osłabienie siły mięśniowej (minimum 3)

• ograniczenia zakresu ruchomości

• wzmożone spoczynkowe napięcie mięśni

• zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej

• Kinezyterapia

ĆWICZENIA CZYNNE Z OPOREM
cele:

• uzyskanie przyrostu siły mięśniowej

• poprawa wytrzymałości mięśni

• zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, szczególnie powstałych w wyniku unieruchomienia

• zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, powstałych w następstwie procesów patologicznych

• opóźnienie występowania zaników mięśniowych

• uzyskanie kompensacyjnych przerostów siły

• uzyskiwanie przerzutów napięć kontralateralnych do części ciała znajdujących się czasowo w unieruchomieniu

• uzyskanie poprawy koordynacji nerwowo-mięśniowej

• zwiększanie sygnalizacji aferentnej w celu rozszerzenia pól pobudzenia w korze mózgu

Wskazania:

• osłabienie siły mięśniowej

• stany unieruchomienia (np.: opatrunek gipsowy)

WYCIĄGI REDRESYJNE

Zastosowanie:

• przykurcze tkanek miękkich

cele:

• zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich

• uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie

Wskazania:

• ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich

Przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• zła tolerancja na ból

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100

• ogólny ciężki stan pacjenta

ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE

Zastosowanie:

• osłabienie siły mięśniowe

cele:

• przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

• uzyskanie przyrosty masy i siły mięśni

• utrzymanie aktywności mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała

Wskazania:

• Unieruchomienia

• proste zaniki mięśni

• przypadki w których ruch w stawach nie jest wskazany

• przeciwwskazania:

• brak

ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE

Metodyka:

• chorego trzeba nauczyć wykonywania skurczów izometrycznych mięśni

• chory uczy się łatwiej napinania mięśni najpierw kończyny zdrowej, potem równocześnie kończyny zdrowej i chorej,

• w końcu napinani mięśni kończyny chorej

• przewidując konieczność unieruchomienia kończyny należy nauczyć chorego napinania mięśni przed założeniem unieruchomienia

• ćwiczenia izometryczne może chory wykonywać przy pomocy fizjoterapeuty lub sam

• czas trwania skurczu izometrycznego – około 5 sekund,

• czas odpoczynku pomiędzy kolejnymi skurczami – 10 sekund

• okres odpoczynku mięśnia po pracy statycznej mięśnia musi być dłuższy aby zapewnić dostateczne jego ukrwienie, które jest znacznie upośledzone w czasie skurczu izometrycznego.

• Liczba powtórzeń od 6 – 10.

ĆWICZENIA SYNERGISTYCZNE:

• kontralateralne – czynne, polegające na wykonywaniu ruchów z pokonywaniem oporu, dość intensywnie, kończyną przeciwną do kończyny niedowładnej, z urazem lub unieruchomionej w opatrunku gipsowym.

• ipsilateralne – czynne, polegające na wykonywaniu ruchów z pokonywaniem oporu, kończyną wykazującą stan dysfunkcji ruchowej spowodowanej stanem chorobowym, np. niedowładem neurogennym.

Wskazania:

• unieruchomienie kończyny całkowite lub częściowe w opatrunku gipsowym

• ćwiczenie przeszczepionych mięśni

Przeciwwskazania:

• niewydolność krążenia

• niewydolność układu oddechowego

• zły ogólny stan pacjenta

• wysoka temperatura ciała

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Zastosowanie:

• należą do podstawowych ćwiczeń w kinezyterapii, ponieważ sprawność układu oddechowego ma decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów naszego organizmu

• wchodzą w skład niemalże wszystkich programów usprawniania leczniczego

cele:

• nauczenie prawidłowego oddychania

• umiejętność prawidłowego oddychania pożądana jest podczas wykonywania wszystkich ćwiczeń i czynności

• najczęściej spotykanym błędem jest zatrzymywanie oddechu i napinanie pomocniczych mięśni oddechowych podczas wykonywania ćwiczeń i czynności wymagających większego wysiłku oraz brak pełnego wydechu

Bezdech powoduje:

• wzrost ciśnienia

• spadek tętna

• utrudniony dopływ tlenu do narządów

• zwiększenie wydolności narządu oddechowego

• przed przystąpieniem do ćwiczeń oddechowych możemy przeprowadzić ocenę stanu i sprawności układu oddechowego

Wskazania:

• podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych

• choroby układu oddechowego

• stan przed i po zabiegach chirurgicznych

Przeciwwskazania:

• ostry okres chorób narządu oddechowego i krążenia