ZABURZENIA EMOCJONALNE U DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM

Rozwój emocjonalny dzieci w wieku wczesnoszkolnym, cechuje się wzbogacaniem i zróżnicowaniem życia uczuciowego. Dziecko przeżywa już takie uczucia jak zazdrość, gniew, strach i lęk, radość, przyjemność, sympatię, zmartwienie i ciekawość. Kształtują się też uczucia społeczne. U dziecka prawidłowo rozwijającego się pogoda i zadowolenie są dominującymi stanami emocjonalnymi. Dziecko w tym wieku uzewnętrznia swoje uczucia w sposób bardzo wyraźny i czytelny dla otoczenia.

Lęk

Podstawowym objawem, a zarazem źródłem nerwicy jest lęk, czyli silny stan napięcia z towarzyszącym mu poczuciem zagrożenia i bezsilności. Jest to emocja bezprzedmiotowa, niejasne jest źródło lęku.. Dziecko w celu uniknięcia przeżywania leku uruchamia różne mechanizmy obronne, np. u dziecka bojącego się pójścia do szkoły mogą to być: bóle brzucha, wymioty i podobne symptomy nerwicowe.

Najczęstsze u dzieci są lęki nocne, które wywoływane są często silnymi wzruszeniami, niepokojami, niepowodzeniami przeżytymi w szkole.

Moczenie mimowolne

Jest to najpowszechniejszy rodzaj zaburzeń dziecięcych. Występuje częściej u chłopców niż dziewcząt. Związane jest to przede wszystkim z nieprawidłowościami w środowisku rodzinnym. Dziecko zaczyna się moczyć, gdy w jego otoczeniu pojawiają się sytuacje zbyt dla niego trudne, np. groźba utraty miłości rodziców, drastyczne zaostrzenie stawianych dziecku wymagań itp. Dziecko moczące się jest narażone na wiele nieprzyjemnych przeżyć ze strony rodziny i rówieśników, co pogłębia sytuacje stresowe dziecka.

Zaburzenia łaknienia

Nerwicowy brak apetytu występuje u dzieci często. Często wynika z wielu konfliktowych sytuacji w domu. Jest jednocześnie skutkiem błędów wychowawczych i wywołuje nowe błędy ( np. nadmierna koncentracja uwagi na jedzeniu, straszenie dziecka).

Zaburzenia apetytu mogą być reakcją na trudną sytuacje domową dziecka, na bodźce odbierane przez dziecko jako zagrażające poczuciu bezpieczeństwa, bywa również wyrazem niechęci do rodziców, a także sposobem zwrócenia na siebie uwagi rodziców.

Jąkanie

Jest jednym z zaburzeń mowy dzieci. Może pojawić się nagle, pod wpływem urazu psychicznego, bądź w efekcie długotrwałych sytuacji stresowych. Jąkanie ,będąc rezultatem napięć emocjonalnych staje się przyczyną dalszego pogłębiania się zaburzeń. Dzieci jąkające się narażone są na szyderstwa ze strony rówieśników. Jąkanie najczęściej jest jednym z wielu objawów świadczących o procesie nerwicowania się dziecka.

Tiki

Są to nagłe, mimowolne wyładowania ruchowe, różnych grup mięśniowych niepodlegające świadomej kontroli. Najczęściej spotykane postacie tików to : mruganie oczami, grymasy twarzy, podrygiwanie lub wyciąganie ramion. Tiki pojawiają się w wieku szkolnym raczej rzadko. Ich wystąpienie świadczy o poważnych zaburzeniach emocjonalnych. Podłożem tików są silne przeżycia i sytuacje konfliktowe, a także nieprawidłowe postawy rodziców.

Dzieci zahamowane psychoruchowo

Są to dzieci lękowe z obniżoną aktywnością i trudnościami nawiązywaniu kontaktów społecznych. Ponieważ swym zachowaniem nie sprawiają zazwyczaj kłopotów wychowawczych, zatem ich cierpienie pozostaje niezauważone przez dorosłych. Bardzo ważne jest, aby zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa poprzez akceptację go takim, jakim jest, bez oceniania, zawstydzania.

Dzieci obojętne uczuciowo

Są to dzieci, które nie potrafią nawiązać kontaktów uczuciowych z dorosłymi i rówieśnikami oraz współodczuwać radości i smutków innych osób. Istotą związku między dzieckiem a rodzicami (zwłaszcza z matką) jest silna, pierwotna potrzeba przywiązania dziecka. Pozbawienie kontaktu z matką jest silnym patogennym czynnikiem zaburzającym rozwój emocjonalny dziecka. Dom rodzinny też, nie zawsze zapewnia dziecku zaspokojenie potrzeb miłości i przywiązania.

Dzieci nadpobudliwe

Reakcje tych dzieci są nieproporcjonalne silne do działającego bodźca. Pobudzenie, aczkolwiek silne, trwa jednak krótko. W efekcie są to dzieci męczliwe, niewytrwałe w działaniu. Dla ich rozwoju szczególnie niekorzystne jest wychowanie niekonsekwentne. Zmienność wymagań i ocen postępowania dziecka powodują, że nie może ono korzystać z nabytych doświadczeń.

Dzieci agresywne

Za agresywne uważa się dziecko, które wywołuje konflikty, bije dzieci, przedrzeźnia lub przezywa, skarży, męczy zwierzęta lub niszczy przedmioty. W wyniku tych działań powstaje ból i cierpienie lub szkoda materialna. Agresja jest z reguły reakcją na lustrację, zachowaniem naśladowczym lub zachowaniem instrumentalnym, jeśli służy dziecku do realizacji jakiegoś celu. Celem agresji może być chęć zwrócenia na siebie uwagi. Szczególnym rodzajem agresji werbalnej jest tzw. skarżenie, zwłaszcza potajemnie. Od reakcji dorosłych zależy, czy ten sposób postępowania utrwali się u dziecka Wymierzanie kar tylko na podstawie oskarżeń jest częstym błędem opiekunów i wychowawców, utwierdza przy tym agresora, że należy skarżyć.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA ZABURZEŃ

Dla rozwoju zaburzeń emocjonalnych dziecka szczególne znaczenie ma jego środowisko społeczne, a zwłaszcza rodzina, ponieważ niewłaściwe funkcjonująca jest przyczyną wielu zaburzonych zachowań dziecka. Ważnym elementem środowiska rodzinnego jest struktura rodziny (pełna czy niepełna) oraz warunki bytowe. Najbardziej wyraźnie jednak na rozwój emocjonalny dziecka wpływają postawy rodziców, wzajemne relacje między nimi a dzieckiem. Spośród wielu postaw jedynie postawa akceptacji dziecka, miłości do niego może sprzyjać prawidłowemu rozwojowi emocjonalnemu. Taka postawa cechuje rodziców, którzy akceptują dziecko takim, jakie jest, mimo, że krytycznie oceniają jego złe zachowanie, współdziałają z dzieckiem, dają mu rozumną swobodę w działaniu i traktują jak pełnoprawnego członka rodziny. Unikanie i odtrącanie dziecka, nadmierne wymagania w stosunku do niego i nadopiekuńczość są przyczynami wielu zaburzeń w jego rozwoju. Sposób zachowania dzieci jest odpowiedzią na postawy, jakie prezentują wobec siebie rodzice.

Istotne jest także dla dzieci środowisko szkolne. Może ono stymulować rozwój dziecka, ukierunkować jego rozwój społeczny i uczuciowy. Może być ono jednak również przyczyną nieprawidłowości rozwojowych. Wszystko zależy od warunków natury psychicznej, stwarzanych przez szkołę.