Witamina C
Witamina C – nazwa ta odnosi się do grupy związków o podobnych właściwościach - o właściwościach witaminy C, posiadają aktywność antyszkorbutową i antyoksydacyjną. Zawierają dwa składniki i ich sole, kwas L-askorbinowy i kwas L-dehydroaskorbinowy i ich sole, czyli askorbinany i dehydroaskorbiniany. Kwas alfa-skorbinowy jest główną formą spożywczą witaminy C.
Witamina C jest pochodną heksozy, podobną do glukozy i z niej jest ona syntetyzowana w organizmach żywych. Człowiek i liczne gatunki zwierząt tj. świnka morska, ptaki, człowiek, nietoperz, ryby i bezkręgowce, nie syntetyzują witaminy C - brak enzymu oksydazy L-gulonolaktonowej, co uniemożliwia syntezę witaminy C z glukozy.
Witamina C – funkcje:
Kofaktor dla hydroksylazy prolinowej i lizynowej, enzymy ważne w produkcji kolagenu,
Zaangażowany w biosyntezę elastyny, fibronektyny, proteoglikanów, matrix kostnej, witamina C jest niezbędna do wzrostu do syntezy tkanki łącznej, do zapewnienia elastyczności skóry
Odgrywa rolę w ekspresji genu dla kolagenu i komórkową ekspresję prokolagenu
Zaangażowanie w absorpcje, transport i magazynowanie żelaza, redukuje jon żelazowy do żelazawego, może stymulować syntezę ferrytyny, sprzyja magazynowaniu żelaza w komórkach, coś tam syntezę kortykosteroidów, aldosteronu, konwersja cholesterolu do kwasów żółciowych i funkcjonuje jako czynnik redukujący dla oksydaz,
Kwas askorbinowy jest najważniejszym rozpuszczalnym w wodzie antyoksydantem, dlatego może chronić przed chorobami przewlekłymi takimi jak choroba niedokrwienna serca i nowotwory,
90% witaminy C w codziennej dziennej pochodzi z owoców i warzyw, papryka czerwona i zielona, papryczki chili, pomidor, brukselka, kabaczki, pietruszka, szpinak i brokuły, owoce cytrusowe, soki różnego rodzaju, czarna porzeczka, truskawki, owoce dzikiej róży. Małą zawartość witaminy C – orzechy i ziarna, natomiast zawierają dużo witaminy E, rozpuszcza się w tłuszczach. Gotowanie niszczy aktywność witaminy C. Kwas dehydroaskorboniwy w świeżych owocach to tylko 5-10%, reszta to kwas askorbinowy, w przypadku produktów przetworzonych, pasteryzowanej gotowanej, kwas dehydroaskorbinowy stanowi 30% całkowitej witaminy C, lecz ma on słabszą aktywność.
Kwas D-askorbinowy, epimer kwasu L-askorbinowego, dodawany do żywności, jako antyoksydant. Kwas izoaskorbinowy, bardzo mała aktywność witaminy C
Witamina C + bioflawonoidy = synergizm. Np. rutinoskorbin, rutozyd + witamina C. Inne, witamina C z bioflawonoidami z kwercetyną bądź bioflawonoidy z owoców cytrusowych. Działanie synergistyczne polega na chronieniu komórek przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, wzmaga nasz potencjał antyoksydacyjny na poziomie reakcji z glutationem. Bioflawonoidy zapobiegają utlenianiu witaminy C.
Mechanizm działania:
Najsilniejszy rozpuszczalny w wodzie antyoksydant, wymiata reaktywne formy tlenu i rodniki azotowe. Kwas askorbinowy i askorbiniany są świetnymi reduktorami. Działają jako kofaktory w różnych reakcjach biochemicznych redukując metale, głównie żelazo i miedź.
Witamina C (i E) w trakcie reakcji wolnorodnikowych utleniają utlenieniu, może być utleniona przez RFT i rodniki azotowe. Rodnik ponadtlenkowy, nadtlenkowy, hydroksylowy i tlenku azoty jak również tlen singletowy (pochodna tlenu nierodnikowa), nadtlenoazotyn, podchloryn.
Witamina C hamuje peroksydacje lipidów, antyoksydacyjne uszkodzenia DNA i uszkodzenia białek. Askorbinian jest utleniany przez RFT i rodnik azotowy do rodnika semidehydroaskorbinowego. Jest to proces odwracalny przy udziale enzymu NADH-redukatazy semidehydroaskorbinianowej. Rodnik potrafi się zregenerować, ale może tez ulec konwersji do dehydroaskorbinianu, a dehydroaskorbinian może przejść przy udziale enzymow glutationu w askorbinian, lub może ulec wydaleniu (obieg witaminy C w organizmie).
Witamina C jest na tyle silnym antyoksydantem, że może działać jako drugi antyoksydant. Polega to na tym, ze regeneruje alfa tokoferol, czyli witaminę E, z jej rodnikowej formy.
Witamina C zabezpiecza stężenie zredukowanego glutationu, wzmacniając wewnątrzkomórkowy potencjał oksydacyjny.
Witamina C i miażdżyca: Zapobieganie oksydacji LDL, poprzez zmiatanie rodników ponadtlenkowych w wodnej fazie. Wzmacnia funkcje śródbłonka przez wpływ na syntezę tlenku azotu (NO), zapobiega jego inaktywacji przez zmiatanie ponadtlenkowych rodników. Wysokie stężenie witaminy C związane jest z podaniem dożylnym a nie doustnym. Max doustna dawka jest to 1 g, 2-3 g w zastrzyku. Witamina C zwiększa aktywność syntazy tlenku azotu, INOS. Może modulować syntezę prostaglandyn, przeciwzapalnych i rozszerzających naczynia. Może nieznacznie obniżać ciśnienie krwi ponieważ zwiększa syntezę PGE1,
Profil lipidowy: Niektóre badania sugerują, że witamina C zmiejsza stężenie cholesterolu całkowitego, zwiększa HDL, zapobiega agregacji płytek.
Hamowała Helicobacter pylori.
Witamina E – zbiorczy termin dla rodziny związków, które są strukturalnie i biologicznie podobne do najlepiej poznanego związku czyli alfa-tokoferolu. Rodzinę tą dzielimy na dwie grupy: tokofenole i tokotrienole. Witamina E wystepuje naturlanie w ośmiu formach, 4 tokoferole i 4 tokotrienole: alfa, beta, gamma, delta. W ludzkiej surowicy występuje w formie alfa tokoferol w formie D-alfa-tokoferolu.
W formie naturalnej witamina E wystepuje w roślinach, zwierzętach, brązowych, zielonych, niebieskich algach. Najbogatszym źródłem roślinnym będzie olej, jadalny, nierafinowany roślinny, z różnych roślin, słonecznikowy, rzepakowy, z ryżu, z pestek winogron, z oliwek. Zwierzęta: słonina i smalec. Witamina E w tłustym mięsie, mleku, maśle. W olejach 50% stanowi alfatokoferol, soja i olej kukurydziany zawierają natomiast 10x więcej gammatokoferolu niż alfa. Palmowy i kokosowy są bogatym źródłem tokotrienoli. Inne źródło roślinne, orzechy, zboża, warzywa i owoce. W formie nienaturalnej, otrzymuje się witaminę E w postaci estrów octan D-alfatokoferolu, bursztynian D-alfa tokoferolu. Same estry nie mają właściwości antyoksydacyjnej, musza ulec hydrolizie do D-alfa-tokoferoli, aby być aktywne. Inna forma witaminy E to mieszane tokoferole, będąca mieszaniną naturalnych homologów tokoferolu, D-alfa, D-beta. Nie są to zestryfkowane formy, mimo, że również otrzymywane są z oleju roślinnego w procesie próżniowej destylacji parowej.