SYSTEMY PODATKOWE WYKŁAD 1 10.10.12
Definicja podatku – świadczenie pieniężne, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne na rzecz władz państwowych, które są uprawnione do nakładania podatków i ich ściągania. W zamian za wpłacony podatek nie otrzymujemy żadnego świadczenia – nieodpłatne, brak odpłatności bezpośredniej, jest tylko pośrednia – są gromadzone w 1 funduszu, a potem rozdzielane na różne cele, w których każdy z obywateli partycypuje. Jest też ogólne.
Nieodpłatność oznacza, że płacąc podatki nie możemy oczekiwać w zamian bezpośrednio żadnego świadczenia.
Pośredniość świadczeń oznacza, że korzystamy z różnych świadczeń finansowych z podatku, np. ochrona wewnętrzna. Innym przykładem może być edukacja w zakresie podstawowym. Jest to tzw. Element płatności bezpośrednich.
Podatek jest świadczeniem ogólnym, tj. każdy obywatel podlega obowiązkowi zapłaty podatku.
Podatek zapisuje także art. 6 (ordynacja podatkowa)
Podatek pobierany na rzecz budżetu państwa, samorządu terytorialnego, gminy (1 część definicji jest taka sama jak 1 definicja)
Podatek:
Zasilający budżet państwa (podatki centralne)
Zasilający budżet samorządu terytorialnego (podatki lokalne)
Podstawowy tryb uchwalania podatków to ustawowy. Wszystkie elementy konstrukcji podatku, podmiot, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień są wprowadzone w formie ustawy.
Elementy konstrukcji podatku: :
-podmiot
-przedmiot
-podstawa
-stawki
-skale podatkowe
-organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień
-warunki płatności podatku.
Elem muszą być zawarte w ustawie.
Każdy jest zobowiązany do płacenia podatku w miarę swoich możliwości – określone w konstytucji.
Ustawy podatkowe nie mogą być przyjmowane w trybie pilnym. Wszystkie nowo uchwalane podatki muszą być ogłoszone w formie elektronicznej do 30 listopada. Ustawa nie może działać wstecz – czyli nie może dotyczyć zdarzeń/czasu przeszłego.
System podatkowy w Polsce szybko się zmienia, jak jest coś korzystnego to trzeba od razu korzystać, bo niedługo może już nie być takiej okazji.
Źródła prawa podatkowego:
Konstytucja RP (dział finanse publiczne)
Ordynacja podatkowa (ustala prawa i obowiązki podatników)
Ustawy podatkowe
Ust. O podatku VAT, akcyzowym, o zryczałtowanym podatku dochodowym, dochodowym od osób fizycznych, dochodowym od os. Prawnych, o podatku tonażowym, podatku od kopalin (dotyczy podatków centralnych), itp.
Ust. O Funduszach (Pracy, Świadczeń Gwarantowanych)
Ust. O podatku od spadków i darowizn, podatku od nieruchomości, itp. (dotyczy podatków lokalnych)
Prawo podatkowe NIE jest skodyfikowane.
Głównym celem podatków jest cel fiskalny.
Danina – ma charakter para podatku (składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, wpłaty na: Fundusz Pracy, Fundusz Świadczeń Gwarantowanych, Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych + opłaty wszelkiego rodzaju, m.in. opłata targowa, uzdrowiskowa, miejscowa, administracyjna, za posiadanie psa + opłaty celne)
Podatki są na odrębnym rachunku bankowym, a na innym składa się wpłaty, m.in. na Fundusz Pracy czy na Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Źródła prawa:
Akty prawa europejskiego:
Różnego rodzaju rozporządzenia
Dyrektywy (podlegają mu VAT, akcyza)
Harmonizacji za pomocą dyrektywy podlegają m.in. podatek VAT i akcyza.
Dyrektywa określa konkretne rozwiązania prawne jakie mają zostać wprowadzone do krajowych systemów prawnych. Natomiast sposób wprowadzenia (implementacji) zależy od rządu konkretnego państwa.
Dyrektywa stanowi pośredni sposób harmonizacji, jednocześnie jest to główny sposób…
Umowy bilateralne (ratyfikowane umowy) – wówczas mają pierwszeństwo przed umowami krajowymi
Regulacja podatku w Konstytucji (dział 10 Finanse Publiczne art. 217)
Podatki i inne daniny publicznoprawne muszą być regulowane przez ustawę (tzw. tryb ustawowy).
Wszystkie elementy konstrukcji podatku mają być wprowadzone w trybie ustawy (wszystkie elementy tj.: przedmiot, podmiot, stawki podatkowe, podstawa opodatkowania, skale podatkowe, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień, warunki płatności podatku)
Art. 84 Konstytucji również mówi o podatkach, mianowicie, ze każdy jest zobowiązany do płacenia podatków.
Art. 167 Konstytucji – organy nadające obowiązek płacenia podatków
Ustawy podatkowe nie mogą być przyjmowane w trybie pilnym (np. 1 czytania)
Zmian w podatkach nie można wprowadzać w obowiązującym roku podatkowym. Należy ogłaszać je do 30 listopada roku poprzedzającego wprowadzenie nowego podatku.
Zasada poszanowania praw nabytych (nie można odebrać osobie dóbr dopiero co nabytych, trzeba wyznaczyć okres przejściowy, przez który dana osoba będzie mogła korzystać z nabytego wcześniej dobra)
Zasada – ustawa nie działa wstecz.
WYKŁAD 2 17.10.12
Samorządy terytorialne mogą określać wysokość podatków lokalnych i ulg w granicach określonych przez Ustawę.
Uchwalanie podatków w trybie referendum – odesłanie do woli mieszkańców, uczestnictwo 1/3 i powyżej połowa musi opowiedzieć się „za” podatkiem. Podatek musi mieć konkretne przeznaczenie środków, np. na cele infrastrukturalne.
Jest to tzw. podatek celowy.
Referendum najczęściej organizuje się przy okazji innych wyborów, np. wyboru Prezydent czy samorządu, co wynika z wysokich kosztów jego przeznaczenia.
Pod wprowadzany przez gminę w trybie referendum musi mieć określony cel przeznaczenia.
Samoopodatkowanie mieszkańców – wiedzą, że poprawi się jakość ich życia.
Konieczność nakładania podatków wynika m.in. z:
Art. 217 Konstytucji – podmiot, przedmiot, stawki podatkowe, podstawy opodatkowania, skale podatkowe, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień, warunki płatności podatku.
Danina – termin historyczny
Inne daniny publicznoprawne (tzw. Obciążenia quasi-podatkowe, para podatkowe) to np.:
Wpłaty na Fundusz Prawny
Wpłaty na FGSS
+ opłaty: skarbowa, abonamentowa
Opłaty abonamentowe, np. za TV – ściągane w trybie egzekucyjnym
Cechy opłat publiczno-prawnych:
Przymusowe
Bezzwrotne
Cechuje je odpłatność bezpośrednia (w zamian otrzymuje się jakieś bezpośrednie świadczenie od państwa)
Z podatków tworzony jest fundusz, z którego później rozdysponowane są środki, np. na subwencje czy dotacje (fundusz ma charakter centralny) i udziałach w podatkach dochodowych. Wpływy z podatku dochodowego spadają z roku na rok.
Obciążenia samorządu lokalnego:
Szkoły
Opieka zdrowotna – (opłacaniem długów powiatowych szpitali czy przychodni zajmują się samorządy, w przeciwnym przypadku szpital czeka przekształcenie w spółkę)
Podatek cenowy – środki z niego będą przeznaczone na cele najczęściej infrastrukturalne.
generalnie podatki nie mają charakteru cenowego.
Art. 217 K - Podatki i inne daniny publ-pr mogą być wpr jedynie w formie ustawy, podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawki, skale pod, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień. Inne daniny: obciążenia para podatkowe np. wpłaty na fundusz pracy, gwarant świadcz pracowni; opłaty: skarbowe, abonamentowe. Opłaty publ-pr, cechy podobne do podatków: przymusowe, ale różnią się tym, e cechuje je odpłatność bezpośrednia (za świadczenie wpłacający otrzymuje określone świadczenia).
Płatność pośrednia – każdy w różnym stopniu korzysta ze świadczeń zapewnionych przez państwo, np. pomoc społeczna, ochrona zdrowia, ale opiera się na płatności składkowej, czyli kto nie płaci ten nie korzysta.
[Wpływy z pod dochodowych spadają, więc udziały też spadają. Zamykanie szkół, opieka zdrowotna: nie ma pieniędzy, zamiana w spółki, długi trzeba spłacić, jak nie to przejmuje osoba prywatna.]
Art. 84 K: każdy jest zobowiązany do świadczeń na rzecz państwa w zakresie sowich możliwości finansowej (zdolność podatkowa).
[reglamentacje dewizowa – zakaz posiadania przez obywateli polskich złota w sztabach lub innych walut, oddanie w depozyt; obowiązek zakupu obligacji dla każdego pracującego. W zamian za zakup obligacji było zwolnienie z podatku dochodowego do pewnej wysokości]
Oprócz zasad K, są jeszcze zasady, które są wypracowane przez Trybunał Konstytucyjny i mają służyć, żeby system dobrze funkcjonował:
a. ustawa nie działa wstecz (nie można wymagać od ludzi opłaty od rzeczy/zdarzenia z przeszłości.
b. wszelkie zmiany podatkowe musza być dokonane i opublikowane do 30 listopada roku poprzedzającego.
c. Przed większymi zmianami w syst pod musza być stosowane wakacjo legis – okres od wprowadzenia do wejścia podatku (2 tyg-6mies).
d. zas poszanowania praw nabytych – żeby podatnik nie był zaskakiwany zmianami, żeby zmiana nie powodowała diametralnie zmiany jego sytuacji
e. zmiany w syst pod były wprowadzane przez ustawę budżetową – obładowywanie ub – ub nie może wprowadzać nowych podatków ani zmian w wysokości już istniejących.
[Przeciętnie na rozpatrzenie sprawy przez TK trzeba czekać ok roku. TK bada zgodność przepisów z K]
Powyższe zasady stworzono w celu sprawnego funkcjonowania państwa.
Źródła prawa podatkowego, wynikające z przystąpienia Polski do UE
Konstytucja
Ustawy podatkowe
Prawo europejskie (rozporządzenia, dyrektywy)
Unia fiskalna – kontrola budżetów państw i ich wydatków.
Systemy podatkowe mają charakter narodowy, poza dyrektywami które implementują sprawy w całej UE.
Regulacje w innych państwach UE:
-blok wschodni z reguły w latach 90 wprowadziło nowe konstytucje,
-na ogół w K jest przyjęta zasada, że podatki należy wprowadzać w formie ustawy, ale zakres jest bardzo różny, -- obowiązki podatkowe są traktowane dosyć ulgowo : Włochy, Grecja,
- abolicja podatkowa – dla tych co nie płacili i się ujawnią, niedostają kary, ale muszą zapłacić podatek
-K określa wszystkie obowiązujące podatki, nie trzeba wprowadzać poprzez ustawy
-belgia – podatki na ½ lata, potem muszą być odnawiane
-Niemcy: podział w K na podatki, które zasilają kraj, gminę, związek, wyraźny podział,
WYKŁAD 3 24.10.12
Egzamin
Ogólne zasady kształtowania podatku
Zas wprowadzania pod, funkcjonowania pod (konstytucja, tryb konsty)
Zas Ady konstytucyjne
Ogólne zasady kształtowania podatku
Zasady wprowadzania i funkcjonowania podatków (art. 217 Konstytucji + rozporządzenia UE)
zasada RETRO NON AGIT - prawo nie działa wstecz
System podatkowy - ogół podatków obowiązujących w danym kraju w danym czasie i musi tworzyć logiczną całość, jest spójny.
Nie ma jednego ponadnarodowego systemu, każdy kraj ma swój narodowy system. Oprócz VAT, akcyza (podatki pośrednie)– opierają się na dyrektywach unijnych (sposób harmonizowania podatku – zasady, a sposób wprowadzania zależy od kraju).
Instrumentem walutowym który harmonizuje podatki pośrednie jest dyrektywa UE.
Bardziej wystandaryzowane (scharmonizowane) są podatki pośrednie, np. podatek VAT, akcyza które oparte są na dyrektywach unijnych.
Obecna sytuacja: unia walutowa – wspólna waluta
Przyszła sytuacja:
Unia bankowa – wspólny nadzór nad bankami, przestrzeganie zasad udzielania pożyczek dla krajów zadłużonych, np. Grecji, Irlandii czy Hiszpanii
Unia fiskalna – kontrolowanie budżetów państw UE, nadzór nad podatkami.
Unia fiskalna sprawuje nadzór nad budżetami i podatkami państw członkowskich. Jednolite podstawy opodatkowania. Na początku dotyczyła by krajów strefy euro, a w następnej kolejności reszty członków UE.
Unia walutowa- bankowa i fiskalna – gdyby była wprowadzona to musiałby być wprowadzony nadzór nad budżetami i podatkami krajów ue. Podstawowe znaczenie będzie miało jednolite ustalanie podstawy opodatkowania, na razie niższe są w krajach Eu Wsch.
Spowolnienie gospodarcze – konsumpcję wspomagają wpływy pieniężne z zagranicy.
Nie można źle oceniać szarej strefy, bo jest źródłem przeżycia dla wielu osób, mimo, że dochody nie płyną do państwa, bo te osoby nie płacą podatków. Przedsiębiorcy wolą zaoszczędzić. Podatek dochodowy od osób fiz – 1 mln podatników brakuje – wyjechali za granicę.
Elementy konstrukcji podatku:
-podmiot
(podatnik płaci na budżety; płatnik i inkasent- podatki typu samorządowego, np. rolny, leśny, wójt jest upoważniony do inkasowania podatku, jego odpowiedzialność dotyczy pobory podatku, podatek ustala gmina; podatnik – pod doch os os fiz, od spadków i darowizn; notariusz może być płatnikiem, jego zakres opow. Jest szerszy , bo wymierza ten podatek, oblicza go i potem odprowadza
-przedmiot
(rzeczy lub zdarzenia z którymi wiąże się powstanie obowiązku podatkowego – uzyskanie dochodu, zakup nieruchomości itp.)
-podstawa
(wartościowo określony przedmiot opodatkowania – może to być wartość rynkowa, czyli przeciętna cena obowiązująca na dane dobro na danym terenie, w us nawet jeżeli ceny rynkowe spadają to tam płaci się od średniej ceny rynkowej, ale jak rosną to szybko się podnosi też wymiar podatku
z wymiarem pod łączy się kumulacja:
a. czasowa – kumuluje się dochody uzyskane w ciągu roku,
b. tery tor – wszystkie dochody uzyskane w kraju, ale też dochodów uzyskanych za granicą
indywidualne opodatkowanie, jest też łączne opodatkowanie małżonków – chcą zrezygnować z kumulacji dochodów małżonków
osoby samotnie wychowujące dzieci – dzieli się przez 2, ale jak ma kilkoro dzieci to i tak dzieli się tylko na dwa
kumulacja przedmiotowa – kumuluje się wszystkie dochody)
-stawki
kwotowe – określa się jaką kwotę należy opłacić, w warunkach inflacyjnych ona się dewaluuje, wyrównuje poziom inflacji, ale zawsze się coś dołoży, występuje w podatkach lokalnych, samorządowych
Procentowe- określa się jaki % podstawy opodatkowania odprowadza się tytułem podatków)
-skale podatkowe
(degresywne:
proporcjonalna – stawka jest stała, należność podatkowa rośnie tak jak podstawa opodatkowania
Progresywne - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowani rośnie należność podatkowa
progresywna+proporcjonalna – podatek dochodowy, do pewnego poziomu progresywna, a od pewnego poziomu proporcjonalna
regresywna – jeżeli ktoś wypłaca dochód poniżej jakiejś kwoty to musiał odprowadzać podatek dodatkowy, równoważący )
-organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień
(mogą występować z mocy samego prawa, ale duża część ulg jest uznaniowa – powstaje na podstawie decyzji i tu występuje sporo nadużyć,
ulgi mogą mieć charakter: gospodarczy, np. związane ze środkami poniesionymi na inwestycje lub związane z ilości zatrudnionych dodatkowych osób lub zatrudnienia osób bezrobotnych; socjalny – ze wzgl na niski dochód, np. ulgi rodzinne, z tyt wychowywania dzieci – jak ktoś ma niskie dochody to nie ma nawet jak odliczyć tej ulgi, czasem stosuje się podatek negatywny – jeżeli nie masz takiego dochodu żeby zapłacić, to dostaniesz od nich dopłatę z tytułu niskiego dochodu i niemożliwości skorzystania z ulgi,z tyt leczenia, rehabilitacji)
-warunki płatności podatku
Funkcje podatków:
Fiskalna – związana z zasilaniem budżetu państwa lub budżetu samorządowego, ma charakter powszechny, po to się nakłada podatki, aby zapewnić państwu dochody
Regulacyjna – określa wpływ podatków na dochód i majątek podatnika, może być rozpatrywana w ujęciu marko (udział podatków w podziale dochodu np. pkb), mikro (jak poszczególne podatki wpływają na dochody podatników, czy można jest zapłacić z bieżących dochodów; jeżeli wpływa na majątek to jest podatek realny, czyli wpływa na niszczenie źródeł, narusza podstawę płacenia podatków,
podatki mogą mieć charakter: bezpośredni – podatek dochodowy, pośredni - wydatki, konsumpcja
Stymulacyjna - związana z łagodzeniem obciążeń podatkowych. Jej zewnętrznym przejawem są ulgi i zwolnienia. Są one określone w ordynacji podatkowej.
Powszechny charakter podatku – to znaczy, że każdy podatek w w/m stopniu ją spełnia, choć różnią się między sobą efektywnością, najbardziej wydajne – powszechne pod względem podmiotu (opodatkowane prawie wszystkie podmioty), przedmiotu (wszystkie dochody lub usługi, to co nie jest wyraźnie wyodrębnione że nie trzeba płacić podatku to od tego należy płacić) i stawki (VAT – coraz większy zakres produktów podlega opodatkowaniu)
Ekonomiczne skutki opodatkowania: jeżeli dochody przeciętne nie wzrastają, a ceny rosną, to wpływy mogą być niższe niż się spodziewamy, więc nie można zwiększać stawek.
Zwolnienie jest wyłączeniem z opodatkowania. Natomiast ulga jest zaniechaniem wymiaru lub poboru podatku.
Ulgi i zwolnienia:
powstają na mocy prawa
ulgi uznaniowe (duża część)
Ulgi mogą mieć charakter:
Gospodarczy:
Ulgi z tyt. Zatrudnienia dodatkowych osób
Ulgi z tyt. nowej działalności (zatrudnianie lokalnych społeczności)
Ulgi na inwestycje innowacyjne
Socjalny:
Ulga rodzinna
Ulga z tyt. wychowywania dzieci (obliczane od kwoty podatku) [w innych krajach, np. ulga negatywna (nie masz dochodu to i tak ci dopłacą); w Polsce dotyczy głównie osób mających wysokie dochody]
Ulga z tyt. leczenia, rehabilitacji osób niepełnosprawnych
Rodzinny
Ulga z tyt. leczenia, rehabilitacji osoby niepełnosprawnej
System ulg w Polsce jest mizerny : (
Funkcje podatków:
Fiskalna:
zasilanie budżetu państwa, (budżetów centralnych i samorządowych)
ma powszechny charakter – każdy podatek taką funkcję pełni (w mniejszym lub większym stopniu dostarcza środków do budżetu państwowego, budżetów samorządowych).
Podatki różnią się między sobą wydajnością. Najbardziej wydajne są te które mają charakter powszechny pod względem
Podatki są powszechne pod względem:
Podmiotu (obejmuje wszystkich podatników),
przedmiotu (obejmuje wszystkie dochody, np. podatek dochodowy od os. Fiz.),
stawki podstawowej– są najbardziej wydajne. Najbardziej powszechny jest podatek VAT.
Regulacyjna (dochodowa, redystrybucyjna):
określa wpływ podatków na kształtowanie dochodu i majątku podatnika.
Może być rozpatrywana w ujęciu:
makro – określa udział podatków w PKB ,
mikro – jak poszczególne podatki wpływają na dochody podatników. Udział podatków w dochodach podatników
Może kształtować dochód w sposób bezpośredni (podatki dochodowe) lub pośredni (VAT, akcyza)
Istnieje ścisły związek między tymi funkcjami. Im większy podatek tym mniejsze dochody, oszczędności, konsumpcja, czyli większe uszczuplenie podatników.
Każdy podatek powoduje skutki ekonomiczne
Ekonomiczne skutki opodatkowania – sytuacja gdy rosną ceny a dochody są stałe, wówczas wpływy z podatków mogą być niższe (nie należy podwyższać stawek)
WYKŁAD 4 31.10.12
Egzamin zerowy pod koniec stycznia
źródło „Finanse i prawo finansowe” A. Majchrzycka-Guzowska, rozdział 3; lub Małecki; ale głównie z wykładów,
Trzeba wcześniej zaliczyć ćwiczenia!!!
Podatki, pojęcie systemu, Klasyfikacja podatków, systemy podatkowe i czynniki kształtujące, zasady podatkowe, teoria podatków (zasady podatkowe – Smith, Wagner), polski system podatkowy.
Ulgi i zwolnienia dzielą się na:
Ustawowe – z mowy prawa, do ich zaistnienia nie potrzebne jest wydawanie decyzji
Uznaniowe – potrzebna jest decyzja np. Ministra Finansów albo urzędu skarbowego
Dominują ulgi uznaniowe, pomimo że miały być zniesione
Typy ulg:
Ulgi z tytułu tworzenia dodatkowych miejsc pracy
Ulgi innowacyjne (na inwestycje)
Ulgi socjalne (związane z wychowywaniem dzieci, łączne opodatkowanie małżonków, odliczenie z tytułu wychowywania osoby niepełnosprawnej)
Ulga internetowa
Ulgi rodzinne odliczane są od podatku a nie od dochodu (osoby o małych dochodach lub nieosiadające dochodów nie mogą z niej korzystać). Również rolnicy nie płacą podatku dochodowego, więc też nie korzystają z tej ulgi.
Obsługa długu (zadłużenia) jest tzw. wydatkiem sztywnym, czyli musi być zapłacony. Obniża on wielkość redystrybucji środków…
System podatkowy – ogół podatków obowiązujących w danym kraju w danym czasie powiązany myślą przewodnią (spójny system podatkowy) w Polsce jest mało spójny, niestabilny, mało wydajny i w ogóle słaby :P
Zasady podatkowe (postulaty pod adresem osób które tworzą i egzekwują podatki) – mają zwiększać efektywność…
WYKŁAD 5 7.11.12
31 STYCZNIA – egzamin
ZASADY PODATKOWE - reguły, które powinny być spełnione przy kształtowaniu systemu podatkowego; mogą być omawiane w ujęciu historycznym (przedstawicielem jest Adam Smith – jedna stawka w stosunku do wszystkich). Zasady Smith’a:
Zasada równomierności – każdy powinien się przyczyniać do funkcjonowania państwa i w związku z tym ponosić określone ciężary;
Zasada pewności – podatek był z góry określony, żeby podatnik z góry wiedział jaki podatek ma zapłacić i kiedy;
Zasada dogodności – podatek powinien być pobierany w momencie najbardziej dogodnym dla podatnika np. w momencie uzyskania dochodu;
Zasada taniości - tani wymiar i pobór podatków, żeby państwo nie ponosiło zbyt dużych kosztów; ale także żeby podatnik był w małym stopniu obciążony.
Wagner – (XIXw.) drugi ekonomista, który opracował zasady podatkowe, uwzględnił interes państwa, rozbudował katalog zasad podatkowych, podzielił je na następujące grupy:
Zasady fiskalne – wybór odpowiednich źródeł opodatkowania, które zapewniałyby stałe wpływy do budżetu, (podatki pytajne):
wydajność
pewność
elastyczność (podatek dochodowy jest elastyczny)
Zasady gospodarcze – uwzględniały interes podatnika jak i państwa; nie powinno się drugi raz sięgać do tego samego źródła opodatkowania. Chodzi o nienaruszalność źródeł dochodu.
Zasady sprawiedliwości – powszechność i równość podatku (tzn. żeby obejmowały wszystkich), później pojawiło się pojęcie dostosowania podatku do możliwości płatniczej podatnika pojęcie zdolności płatniczej podatnika (Wagner wprowadził to pojęcie). Czynniki, które określają zdolność płatniczą to: stan rodzinny, ilość osób będących na utrzymaniu itp. Te podatki są sprawiedliwe, które są progresywne ale nie można zbyt daleko tej progresji posunąć.
* Zasada sprawiedliwości poziomej – osoby które znajdują się w identycznej sytuacji powinny płacić taki sam podatek
* Zasada sprawiedliwości pionowej – wraz ze wzrostem dochodu wzrasta wysokość podatku
Zasady techniki podatkowej – prostota, dogodność, taniość
Podatek progresywny – wraz ze wzrostem dochodu wzrasta wysokość podatku (podatek elastyczny np. podatek dochodowy).
Domiar podatkowy –
Podatki dzielimy na: nominalne i realne.
Podatki powinny być tylko nominalne tzn. opłacane z bieżących dochodów, nie powinny naruszać masy majątkowej, niszczyć podatnika.
Dzień wolności podatkowej – dzień od którego zaczynamy pracować dla siebie
Podatki wzrastają ze względu na wzrost wydatków.
WYKŁAD 6 14.11.12
Klasyfikacja podatków:
kryterium przedmiotowe: podatki majątkowe, przychodowe, dochodowe, konsumpcyjne(od wydatków)
podatki wpływające do budżetu państwa: wymienione w ustawie budżetowej: VAT, akcyza, podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych, od wydobycia miedzi i srebra
podatki wpływające do budżetów samorządowych (głównie gminy):
kryterium podmiotowe (podstawowe kryterium do 1989r.): podatki od gospodarki uspołecznionej, nieuspołecznionej i od ludności. Wyraźny akcent na gospodarkę uspołecznioną.
Do 1975 był podatek od wynagrodzeń. Ludność prawie nie płaciła podatków osobiście do 1991r (do wprowadzenia podatku dochodowego od osób fizycznych).
Kryterium podmiotowe ma dzisiaj pomocnicze zastosowanie, dominuje kryterium przedmiotowe.
Szersze ujęcie podatków OECD: obejmuje też ubezpieczenia,
I.Podatki majątkowe – zasilają budżety samorządowe:
podstawa opodatkowania to posiadanie:
podatek od nieruchomości, od środków transportowych, od psów
podatki od zmiany stanu posiadania:
od odpłatnego powiększenia majątku: transakcja kupna-sprzedaży, umowy dożywocia, umowy pożyczki, objęcia udziałów w spółce
od nieodpłatnego powiększania majątku (nabycia nieruchomości i ruchomości): podatek od spadków i darowizn,
II.Podatki przychodowe np. zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych
III.Podatki dochodowe: uwzględniają dochód po potrąceniu kosztów uzysku
podatek dochodowy od osób fizycznych (18%, 32%).
Podatek dochodowy od osób prawnych (19% - podatek liniowy)
Na Zdolność podatkową podatnika wpływają: wiek, wykształcenie, stan zdrowia, wysokość kwot wolnych od podatków, wysokość stawek podatków.
WYKŁAD 7 21.11.12
Ordynacja podatkowa – reguluje prawa i obowiązki podatników
Obowiązek podatkowy - wszyscy są zobowiązani do płacenia, określone w ustawach, nieskonkretyzowana wielkość podatku jaką płatnik musi zapłacić z tyt. danego podatku
Zobowiązanie podatkowe - skonkretyzowany co do wysokości, osoby, terminu, przedmiot opodatkowania, termin wykonania, ustawy, skal. Powstają w niejednolity sposób:
1. Na mocy decyzji US lub innego(wójt, gmin); od nieruch, karta podatkowa, od spadków i darowizn, pod rolny, leśny; w decyzji są określone wszystkie elementy podatku i jest to decyzja konstytutywna-tworzy zp, może być jednokrotnie płatny lub w ratach, w określonych terminach
2. z mocy samego prawa – w związku z powstaniem określonego zdarzenia prawnego (mamy dochód z prac, kupujemy coś w sklepie), urząd nie wydaje decyzji adm, jednak niekiedy się to zdarza, np. jeśli wysokość została źle wyliczona, lub wtedy gdy podatek ma być rozłożony na raty. Zeznanie podatkowe – płatnik sam wymierza sobie podatek i dokonuje zapłaty, ponosi konsekwencje z tyt. niedokładnego wypełnienia zobowiązań (mała pomyłka – korekta/ oszustwo - sankcje). Przeważnie zasilają budżet państwa.
Podmioty ułatwiające obsługę podatkową
Podatnik, organ podatkowy + inne podmioty, które ułatwiają płacenie podatków,
Inkasent - pod rolny i leśny, może to być wójt, sąd gminy – pobranie podatku i wpłacenie w terminie do budżetu gminy, nie dopowiada za wymiar podatku).
Płatnik – pod dochodowy od os fiz, samo obliczenie podatku, ale te osoby kt mają dochód tylko z 1 źródła, nie chcą się rozliczyć ze współmałżonkiem, nie chcą ulg, może być to ZUS, ale trzeba zgłosić chęć takiego rozliczenia, czyli oświadczenia, każdy kto nie złoży to rozlicza się sam. Występuje przy podatku dochodowym.
Notariusz – obowiązki podobne jak płatnika w pod dochodowym.
Wygasanie zobowiązań podatkowych:
Efektywne
– takie, które wiążą się z zasilaniem budżetu państwa/samorządowego, czyli chodzi o zapłatę podatku, przepisy określają jak dokonuje się zapłaty, przedsiębiorstwa – przelew, os fiz – płatności gotówkowe, karta podatkowa, droga elektroniczna, przysporzenie do budżetu; tryb zaliczkowy – zaliczki, a potem ostateczne rozlicznie najczęściej 30 kwietnia (pod dochodowy)
-przejęcie prze SP majątku za długi budżetowe
Nieefektywne
– potrącenie bezsporne i wymagalne (wyrok sądowy) wierzytelności, potrąca się kwotę wierzytelności od podatku; potrącenie z poprzednich nienaliczonych nadpłat
–umorzenie – na wniosek podatnika, muszą istnieć przesłanki do umorzenie czyli ważny interes podatnika lub państwa, nie przysparza budżetowi środków
- zaniechanie wymiaru/poboru podatku, zależy w jakim następuje momencie – jeżeli został skierowany do podatnika nakaz płatniczy to wtedy jest zaniechanie poboru, jeżeli przed decyzją to zaniechanie wymiaru i poboru
-przedawnienie zapłaty podatku – liczy się okres 5 lat od końca roku w którym miała nastąpić zapłata podatku, rzadki przypadek; 3 lata jeżeli urząd w ogóle nie wydał decyzji co do wymiaru podatku
Podatek ujemny - jeżeli nie wykorzystamy ulgi, można ją odebrać otrzymując zasiłek
Kiedyś był system domiaru podatku – do właściciela przedsiębiorstwa, przesyłali kilka po sobie i można było splajtować
Odpowiedzialność majątkowa za zobowiązania podatkowe
Jest dosyć szeroko zakreślona; podatnik odpowiada całym swoim majątkiem; małżonkowie też za te powstałe w czasie trwania małżeństwa w zakresie wspólnego majątku lub rozdzielnego; rozwodnik – do wysokości udziału w jakim skorzystał, związana z korzyściami majątkowymi jakie wyniósł; osoby trzecie (bliskie)– małżonkowie, rodzeństwo, zstępni, ojczym, macocha, osoby pozostające w faktycznym pożyciu, w zakresie w jakim można udowodnić, że z czegoś korzystały (przy spadku tych osób nie ma, obciążona jest czysta wartość spadku, jeżeli przyjmuje się spadek wprost to odpowiada się całym majątkiem to można źle na tym wyjść, np. spłacać długi, ale rozwiązanie jest takie: przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiadam całym majątkiem, ale do czystej wartości spadku, czyli nie dopłacam co interesu).
Odpowiedzialność firmanta – interes polegający na przejęciu firmy, dot. osób niezamożnych, otworzenie firmy na czyjeś nazwisko, często się zdarza, że ten właściciel prawny ukrywa swoje długi i można zostać z jego długami, wchodzi w życie odpowiedzialność solidarna, czyli urząd nie zwraca uwagi od kogo ściąga, wtedy firmant odpowiada za długi, może wystąpić z roszczeniem regresowym do właściciela, ale rzadko się udaje
Odpowiedzialność spółki akcyjnej, zoo – za długi odpowiada zarząd, chyba że członek zarządu uchyla się od opow i wniósł wniosek o upadłość
Systemy podatkowe:
Historyczne – powstają w toku rozwoju państw, występują w większości państw zachodnich, mozaika podatków z różnych okresów i nowelizacje
Racjonalny – taki, który jest tworzony od nowa, np. po przemianach ustroju gospodarczego w Polsce, nie jest całkiem nowy, raczej mieszany, logiczny, przestrzega pewnych reguł
Wielo podatkowe - utopijne
Jedno podatkowe – utopijne, nie zapewniają trwałych przychodów
Państw europy zachodniej -
Nowo przyjętych (e śr-wsch) – biedniejsze, niższy poziom rozwoju
różnią się tym , że więcej uprzywilejowań, niższych stawek występuje w pastwach e śr-wsch
WYKŁAD 8 28.11.12
Systemy podatkowe w krajach wysoko rozwiniętych
Szwecja - wysoki poziom opieki zdrowotnej, opieka nad obywatelem jest od chwili urodzenia do śmierci i to dotyczy nie tylko obywateli.
Zakres obciążeń podatkowych zależy od systemu ubezpieczeń społecznych.
System ubezpieczeń społecznych dzielimy na:
budżetowy – Wielka Brytania, Dania
składkowy – zwiększa obciążenia podatkowe
Istnieje możliwość albo łącznego opodatkowania (małżonkowie) albo zasada indywidualnego opodatkowania.
Większość państw przeszła od łącznego do indywidualnego opodatkowania (wyjątkiem jest Portugalia).
Systemy podatkowe krajów zachodnich mają charakter prorodzinny i socjalny – w podatkach dochodowych jest miejsce na uwzględnienie sytuacji osobistej podatnika (zdolności podatkowej).
Występują ogromne kwoty wolne od podatków (np. w Szwecji).
Wielka Brytania przechodzi na system zasiłków (np. dla rodzących dzieci).
Francja – ma kwotę wolną od podatków niską, ale jest prowadzona zasada ilorazu rodzinnego (głowa rodziny składa deklarację podatkową, uwzględnia w niej członków rodziny i w zależności od wieku osób w rodzinie otrzymuje się ulgi). Polega to na tym, że kwotę dochodu dzieli się przez ilość osób, przypisując im wagi finansowe i od tego oblicza się podatek.
Francja ma największy wskaźnik dzietności, prowadzi najlepszą politykę prorodzinną.
Prorodzinność przejawia się w :
kwocie wolnej od podatku
najniższej stawki podatkowej
ulgach
W Polsce:
Ulga rehabilitacyjna jest odliczana od dochodu.
Ulga z tytułu wychowywania dzieci odliczana jest od kwoty podatku. Trzeba zmienić konstrukcję tej ulgi, powinna być odliczania od dochodu.
W krajach starej Europy jest bardzo rozwinięty system ulg (szczególnie w Szwecji). Są one zróżnicowane w zależności od wieku dzieci.
Ulga na Internet i ulga rehabilitacyjna w Polsce są najbardziej trwałe i wykorzystywane. Ulga na Internet ma być zlikwidowana.
W Polsce występuje także ulga dla osób samotnie wychowujących dzieci – dochody dzieli się tylko na dwa, niezależnie od liczby dzieci.
WYKŁAD 9 5.12.12
Kraje północne (Szwecja, Dania, Norwegia) – mają bardzo rozwinięty system pomocy społecznej, wysokie podatki są uwarunkowane wysokimi dochodami.
Kraje dokonujące transformacji – w latach 90. wszystkie te kraje przechodziły kryzys, szalała inflacja. Naczelnym hasłem była walka z inflacją (poprzez ograniczanie dostępów do kredytów).
Pojawiła się konstrukcja podatku liniowego ale w Polsce nie został przyjęty. Natomiast w większości państw transferujących został wprowadzony. Liderami we wprowadzaniu tego podatku były Estonia, Litwa i Łotwa. Stawki podatku liniowego: Słowacja 19%, Rumunia 16%, Bułgaria…
Te państwa mają niską kwotę wolną od podatku albo wcale jej nie mają. W większości te państwa nie przewidują ulg na dzieci. Występuje tam bardzo duży wzrost stawki VAT.
Argumenty zwolenników podatku liniowego: zwiększa wzrost gosp., ilość miejsc pracy, łatwiejsza ściągalność tego podatku (niewątpliwa zaleta), zmniejszenie kosztów ściągalności podatku.
SYSTEMY PODATKOWE EUROPY ZACHODNIEJ (OD KASI)
Podatki progresywne są ze zróżnicowanymi stawkami
1800 euro w Irlandii do 35000euro w Szwecji – kwoty wolne od podatku
Średnia stawka trzydzieści parę %, tendencja – wprowadzenie wysokiej stawki dla osób osiągających duży dochód
Rośnie rola redystrybucyjna podatku (ubóstwo kontra szybkie bogacenie się)
W system podatków wprowadzono indeksację (wzrost inflacji powoduje wzrost kwoty wolnej od podatku)
Bardzo rozwinięty system ulg na dzieci
Przeciętne wydatki w europie na cele socjalne wynoszą około 23% PKB
Przyjmuje się ze podatek dochodowy od osob fizycznych jako podatek osobisty i powinien wnikać w sytuację rodzinną obywateli.
Zasada indywidualnego opodatkowania, Francja, Luksemburg, Portugalia (opodatkowanie wspólne, łączne), większość krajów ma wybór czy rozliczać się indywidualnie czy łącznie.
W Polsce najistotniejsze są ulgi: internetowa, z tytułu rehabilitacji osób niepełnosprawnych
Ulga z tytułu wychowywania dzieci (odliczana od kwoty podatku) nie spełnia swojego celu, ponieważ powinna pomagać rodzinom ubogim. Natomiast w praktyce zyskują ci którzy mają wysokie dochody.
Wskaźnik Giniego (0;1)
W Polsce 0,4 – bardzo wysoki, dużo osób żyje w ubóstwie
W bardzo dobrej sytuacji są kraje północne, które mają szeroko rozwinięty system pomocy społecznej
W Niemczech również jest szeroki wachlarz pomocowy; ulgi standardowe i niestandardowe
Przy analizie finansowej państw UE-27 mówi się o tzw krajach dokonujących transformacji gospodarczych. (kraje Europy Środkowo wschodniej, kraje Bałtyckie, Węgry, Bułgaria, Rumunia, Słowenia)
W krajach tych masowo dokonywano prywatyzacji firm państwowych. Najpierw doprowadzało się też firmy do upadłości, a potem sprzedawało za marne grosze. Wpływy ze sprzedaży miały isć na Fundusz Rezerwy Demograficznej
W pierwszych latach (90 tych) te państwa przeżywały kryzys, produkt globalny spadł o 20-30%, szalała inflacja
Ze względu na słabą koniunkturę w europie Polska również cierpi z tego powodu , zwłaszcza polski eksport
WYKŁAD 10 12.12.12
"0" w środy (zapisy) - nie ma 2
3-5 pytań otwartych po 2 pkt; stawki polskie, zagranicznych nie trzeba, chyba że na wyższą ocenę
Gospodarka opiera się na:
eksporcie (dobrze, gdy waluta jest słąba, sytuacja krajó, które o nas eksportuj ateż nie jest za ciekawa, cała Europa jest w marazmie i w zw. z tym coraz mniej do nas eksportują)
konsumpcji wewnętrznej (niskie płące, wysokie bezrobocie powodują, że konsumcja ogranicza się do niezbędnego minimum, konsumpcja dramtycznie spada)
transferze pieniedzy z zagranicy ( Polacy za granicą przesyłąją pieniądze swoim rodzinom, dzięki temu artują polską gospodarkę)
OPODATKOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Do 89 roku ok 90% podatkó pochodziło z państwowych podmiotów gospodarzcych. obowiązywał dualizm aktów prawnych:
dla podmiótw pozaroliczych
dla podmiotów gospodarki państwowej
Dominował w tamtych czasach ryczałt (do obecnych czasów pozostały 3 ryczałty: karta podatkowa, ryczałt dla duchownych, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych).
Prywatne firmy były opodatkowane bardzo wysoką stawką, popierane były firm państwowe.
Okres transformacji
najlepsza jest własność prywatna (prywatyzacja majątku państwowego)
system tych przedsiębiorstw opierał się na kredytowaniu - wysoka inflacja sprawiła, że zadłużenie (kredyty) zostały przeliczone wskaźnikiem inflacji (%), doszły inne problemy: część pzredsiębiorstw produkowała dla innych krajów (dla zagranicy), te przedsiębiorstwa też miały kłopoty (nie spłacały zobowiązań wobec polskich przedsiębiorstw, które eksportowały za granicę). w konsekwencji polskie przedsiębiorstwa upadały.
Prawie 78% kapitału zagranicznego w polskich bankach.
Obecnie 97-98% stanowią msp (mikor, małe i średnie przedsiębiorstwa). Tworzą one ok. 50% produktu globalnego. System opodatkowania dostosowuje się do możliwości msp.
Opodatkowanie:
na zasadach ogólnych
opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób prawnych
--//-- fizycznych z zachowaniem niektórych przywilejów
w formie ryczałtu (zryczałtowane)
karta podatkowa (ryczałt kwotowy)
od przychodów ewidencjonowanych (stawki %)
dla duchownych
Msp - 5-% pkb, tworzą rynek pracy
Teraz wszyscy tworzą spółki – remedium na wszystko, np. szpitale, ich długi mają spłacić gminy, ale jak nie spłacą to przekształcają się w spółki
W pl: mikro i małe przedsiębiorstwa: opodatkowanie na zasadach ogólnych i zryczałtowanych (mikro do 10 os. zatrudnionych), podatek dochodowy od os fizycznych - spółka bez osobowości prawnej, spółka z osobowością prawną – podatek dochodowy od osób prawnych
Opodatkowanie na zasadach ogólnych lub zryczałtowanych
Opodatkowanie na zasadach zryczałtowanych
Ustawa regulująca poch z 98 roku i była już nowelizowana, obejmuje regulacje:
1. Karta podatkowa (stawki kwotowe) – ryczałt tzw. kwotowy, reguluje ją ustawa z 98 roku, która byłą już wiele razy nowelizowana. Określa konkretną kwotę jaką trzeba zapłacić za przyznanie karty podatkowej, do ustawy dołączony jest wykaz podmiotów, jakie mogą się rozliczać za pomocą karty podatkowej. Jest to jedyna forma opodatkowania przy której bierze się pod uwagę wielkość zatrudnienia. W zależności od rodzaju działalności można zatrudniać od 3 do 5 osób lub więcej, pod warunkiem, że to będą osoby zatrudnione pochodzące z terenu gminy.
Wysokość ryczałtu zależy do:
a. rodzaju działalności (normy przychodowości),
b. lokalizacja zakładu(najniższe stawki miejscowości < 5 tys. mieszkańców),
c. ilość osób zatrudnionych (najniższe przy 0, gdy tylko właściciel pracuje; do 5 osób, ale sezonowo można zatrudnić więcej osób)
- opodatkowanie małżonków wspólne nie jest możliwe, jeśli jeden z nich korzysta z karty podatkowej;
2. Ryczałt podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych (stawki %) – pojawił się w 94 roku, na podstawie rozporządzenia ministra finansów, narzucone, a potem można było zrezygnować, potem weszła ustawa. Opodatkowany jest przychód, musi być rejestrowany (książka sprzedaży). Przeznaczona dla tych, którzy rozpoczynają działalność, nie są na liście do karty i nie przysługuje im opodatkowanie od os prawnych, przychód ze sprzed nie może przekraczać 150 tys euro.
Stawki od 5-20%, jest to o tyle dogodniejsza forma, że daje możliwość odliczenia składek na świadczenia społeczne, darowizn itp. Początkowo obawiano się tej formy, okazało się, że jest dogodniejsze niż na zasadach ogólnych, dlatego potem pojawił się przepisy ograniczające możliwość korzystania z ryczałtu – wykluczono rodzaje działalności, które są bardzo dochodowe: apteki, lombardy, doradcy finansowi, sprzedaż produktów z akcyzą. Może korzystać np. rolnik, który prowadzi działalność agroturystyczną.
[W UE – podatek od spółek (30-40%), Irlandia (12,5%), dlatego jest siedzibą wielu firm. Kraje transformacji gospodarczej (Litwa, Łotwa, Estonia, polska, Czechy) – podatek dochodowy na zasadach ogólnych: progresywny, liniowy (stawka nominalna i efektywna, nominalna bardzo wysoka 60%, a duże ulgi, następowała redukcja ulg i stawki nominalnej)]
Ryczałt kościelny
[UE prowadzi prace nad ujednoliceniem podstawy obliczania podatku. Stawka jest wskaźnikiem czy obciążenie jest duże czy małe, duże znaczenie na wysokość podatku będzie miała podstawa opodatkowania (które koszty będą mogły być odliczane, a które nie, jeśli będzie w miarę jednolity katalog to będzie to krok w kierunku ujednolicenia stawek, będą poszkodowane państwa europy śr-wsch).
Nasz budżet jest party na podatkach pośrednich (od przepływu towarów, usług, kapitału), konsumpcja ulega ograniczeniu, 2,5 mln ludzi życie w ubóstwie, 10 mln zagrożonych utratą pracy, więc przychody z podatków są niskie. W pl dużo firm powstaje, ale dużo też upada. Brak stabilności też wpływa na wysokość przychodów podatkowych.]
Mentalność podatkowa:
północna (duże podatki, duże ulgi z tyt. wychowywania dzieci, pomoc osobom straszym, rzetelne płącenie podatków)
południowa (włosi generalnie nie płacą podatków, co jakiś czas ogłaszana jest abolicja, która ma skłonić osoby nie płacące podatków do ujawnienia się, wtedy płaci tylko określoną sumę jako zadośćuczycienie)
Szara strefa tzw. Europy Zachodniej (starej europy) - dotyczy głównie Włoch, Grecji.
USA - podatki stanowe, ogólny podatek dochodowy, pilnują podatków.