Zarówno postawa kierownicza jak i podporządkowania, kształtowane są właśnie w grupach rówieśniczych, gdzie jednostki uczą się samorzutnie ustanawiać reguły postępowania (zarówno dla siebie jak i dla innych) oraz uczą się poddawać tym wspólnie ustanowionym regułom. Oprócz tego, jednostka w grupie uświadamia sobie, iż pewne jej postępowanie są społecznie pożądane a inne nie. W grupach rówieśniczych dochodzi do przemiany pierwotnej chęci walki oraz pognębienia przeciwnika - w rycerską rywalizację, która gardzi niezasłużonym zwycięstwem, przyjmując jedynie równe szanse oraz do zanikania postawy polegania na starszych na rzecz polegania na samym sobie. z uwagi na fakt, iż grupy rówieśnicze mają demokratyczny charakter, rozwijają się one lepiej właśnie w państwach demokratycznych. Potrzeba kierowania grupą rówieśniczą jest rezultatem:

sytuacji, w której zainteresowania dzieci i młodzieży są często inne, niż chciało by tego starsze pokolenie lub jego przedstawiciele

rówieśnicy coraz częściej mają skłonność do dawania swego poparcia buntowniczym zachowaniom jednostki wobec grupy, która stara się na nią wywrzeć określony wpływ wychowawczy

Kierunek działalności, jaki dorośli starają się nadać zachowaniu młodocianych osobników, wynikający z ich przyszłej roli społecznej, najczęściej nie odpowiada spontanicznemu i żywiołowemu rozwojowi osobowości dziecka, a takie tworzenie się buntowniczych tendencji jest nieuniknionym rezultatem samego procesu wychowania (tak jak i samo życie społeczne wymaga kontrolowania wielu przyrodzonych dążności człowieka).

Represja społeczna od zawsze stanowiła najpowszechniejszy środek pedagogiczny, lecz jednym z jej psychologicznych skutków jest bunt (czynny lub utajony). Dopóki represja ta jest konsekwentna i czynna, a jednostka ma świadomość, iż każde jej niedozwolone działanie spotka z negatywną i przykrą reakcją ze strony środowiska – stłumienie niedozwolonego zachowania jest skuteczne a ewentualny bunt nie ma czynnego charakteru, jeżeli jednak kontrola ta nie będzie odpowiednio ścisła - zaowocuje to czynnym buntem, któremu towarzyszyć będą próby uniknięcia tej represji lub też otwarty sprzeciw wobec woli określonych osób lub grup.

Jednostki które należą do grupy rówieśniczej i znajdują w niej aktywną pomoc lub moralne wsparcie w swoich czynach - ze strony osób starszych najczęściej spotykają się z represją. Należy zaznaczyć, iż największe szanse na stanie się przywódcą grupy mają najbardziej buntownicze jednostki, a ich postawa zaczyna się udzielać pozostałym członkom grupy. Przywódcą stać się może również zgoła inna osoba, a mianowicie taka, która będzie najlepiej wykonywała czynności należące do programu wychowawczego, jednak wpływ tego rodzaju przywództwa jest o wiele słabszy niż przywódcy - buntownika.

Wpływ wychowawczy wywierany przez rodzinę, otoczenie sąsiedzkie czy grupy rówieśnicze (stanowiące główne składniki środowiska wychowawczego jednostki), nie ma charakteru planowego, dążącego do wyraźnie postawionych sobie celów pedagogicznych przez realizację określonych środków. Ta nieukierunkowana działalność wychowawcza nabiera intencjonalnego charakteru, gdy określeni członkowie starszego pokolenia specjalizują się w niej, więc gdy przygotowywanie kandydatów na przyszłych członków grupy staje się zadaniem starszych członków.

Styczność społeczna istniejąca między nauczycielem i uczniem, z czasem staje się coraz bardziej rzeczowo wyspecjalizowana, bezosobowa i krótkotrwała; dzisiejszy nauczyciel rzadko przygotowuje swoich uczniów do członkostwa w jednej grupie (lub też w zwartym kompleksie grup), lecz kształtuje w nim umiejętności pozwalające na uczestniczenie w jakiejkolwiek grupie, z którą może się zetknąć w ciągu swego życia, udzielając mu specjalnej części wiadomości i uzdolnień niezbędnych dla życia w grupie. Jednak styczność nauczyciela z uczniem jest rzeczowo i czasowo ograniczona, a w ich stosunku społecznym uczestniczy jedynie niewielka część ich osobowości - uczeń przeważającą część życia spędza bowiem poza granicami wpływu swojego nauczyciela, a więc będąc pod zupełnie innymi wpływami (o których zwykle niewiele wiadomo nauczycielowi). Natomiast nauczyciel posiadający bardzo wielu uczniów oraz własne życie prywatne i społeczne – wchodzi w kontakt z danym uczniem tylko jednostronnie i bardzo sporadycznie; jego działania ograniczają się do realizowania pewnego programu, najczęściej jeszcze zacieśnionego do tylko jednej dziedziny wiedzy teoretycznej lub stosowanej, a więc do swojego przedmiotu".

Instytucja szkoły częściowo jest dopełnieniem, a po części również przeciwieństwem zwykłego środowiska życia przyszłych członków społeczeństwa, stanowi ona materialny wyraz dążeń starszego pokolenia do wyselekcjonowania spośród młodzieży jednostek przygotowujących się do czynnego udziału w życiu społecznym. To odcięcie ma na celu chronienie jednostek (podczas owych przygotowań) przed uważanymi za szkodliwe wpływami zewnętrznymi, oraz ułatwienie zogniskowania na nich wpływów dobroczynnych poprzez organizowanie dla nich specjalnych i korzystnych warunków. Pierwotną wersją współczesnej szkoły można uznać pewien obyczaj, panujący wśród niższych ludów, który nakazywał młodzieży na jakiś okres czasu przez terminem przyjęcia ich do plemienia, oddalenie się (wraz z wprowadzającymi ich do grupy starszymi członkami plemienia) oraz poddanie specjalnym ćwiczeniom, gdzie w czasie zupełnej izolacji od reszty plemienia, dowiadywali się oni o pewnych grupowych tajemnicach.

Każda szkoła stanowi grupę społeczną, w której skład wchodzą nauczyciele i uczniowie. Klasyczna szkoła, w czasie odbywania się zajęć szkolnych jest (a przynajmniej usiłuje być) niejako klasztorem, który jest odcięty od świata zewnętrznego oraz jakichkolwiek bodźców, mogących oderwać uwagę uczniów od zajęć; jednak takie społeczne odosobnienie instytucji szkoły nie jest w stanie utrzymywać się zbyt długo, gdyż zarówno nauczyciele jak i wychowankowie - wnoszą do niej ze sobą pewne czynniki pochodzące z innych grup społecznych. Zatem każdy uczeń wraz z przekroczeniem progu klasy, wnosi do niej tradycje i zainteresowania wyrobione oraz nabyte przez niego zarówno pod wpływem rodziny jak i otoczenia sąsiedzkiego. Obok pośrednich wpływów ze strony społeczeństwa starszych, do głosu dochodzą również te, których źródłem są grupy rówieśnicze, zarówno szkolne jak i pozaszkolne (np. terytorialne). Grupy rówieśników diametralnie różnią się od tradycyjnego ustroju grup szkolnych, który zazwyczaj przewiduje jedynie takie zbiorowe czynności, którym inicjatywę i przewodnictwo daje sam nauczyciel, dlatego też grupy rówieśnicze tak często stoją w konflikcie do określonych przez starszych wymagań szkoły oraz nadają działalności swoich członków kierunku odmiennego od tego pożądanego przez nauczycieli. Ponadto to, grupy rówieśnicze mogą pobudzać swoich członków do pełnienia określonych czynności, w czasie oraz miejscach przewidzianych dla zajęć szkolnych, które będą utrudniać lub uniemożliwiać prowadzenie tych zajęć, a nawet wywoływać zbiorowe bunty przeciwko szkolnym władzom.

Współczesna szkoła stanowi miejsce, gdzie krzyżują się różnorodne i niezliczone działania zewnętrzne, a upragnione przez nią odosobnienie, staje się niemal fikcją, z uwagi na co obecna pedagogika przyjęła, iż izolacja szkoły nie jest już jednym z jej celów. Jeżeli więc dalszy rozwój tej instytucji będzie przebiegał dalej w tym samym kierunku - szkoła przestanie już stanowić osobną i stałą grupę, lecz mniej lub bardziej zmienny i przejściowy ośrodek dla młodzieży. Zatem szkoła przyszłości porzuci bezskuteczne próby izolacji jednostki od społeczeństwa w którym ona żyje zostawiając ją w jej naturalnym, konkretnym środowisku. Próby separacji zastąpią natomiast starania, aby to środowisko rozszerzać oraz kierować jego wrastaniem w życie zbiorowe starszych.

Wpływy wychowawcze nie dotykają jednostki na drodze osobistych porozumień, lecz za pośrednictwem (mniej lub bardziej) sztucznych symboli rzeczowych, wśród których wymienić można:

Pismo druk obrazy ilustracje telefon telegraf radio kino multimedia

Jedne ze znamion współczesnej cywilizacji, stanowi rozwój styczności pośrednich, których przykłady zostały powyżej wymienione. We wcześniejszych czasach, wpływy te stanowiły niewielki procent ogółu wszystkich, powoli przenikając do grup, przez co dość łatwo poddawały się asymilacji, jednak najnowsze wynalazki i odkrycia wprowadziły w sferę styczności pośrednich wiele ułatwień i modyfikacji. Obraz stał się międzynarodowy, przez co nie potrzebuje już przekładu (co najwyżej krótkiego komentarza) oraz przedstawia rzeczywistość nie za pośrednictwem sztucznych symboli, lecz dzięki symbolizacji bezpośredniej i zmysłowej, której znaczenia narzucają się wprost każdemu obserwatorowi. Interesem każdego z państw oraz w celu zachowania własnego bytu, jest wymaganie od swoich obywateli znajomości symboli, niezbędnych dla pośredniego porozumiewania się, stąd też umiejętność czytania i pisania są elementarnymi celami wychowania społecznego, stanowiącego pewien poziom kulturalnego rozwoju.

Wraz z rozwojem druku, a przede wszystkim wraz z powstawaniem owych form pośredniego porozumiewania (takich jak telefon, kino, czy radio), ten rodzaj porozumiewania stał się niemal tak samo przystępny umysłom (często nieprzygotowanym do tłumaczeniu symboli), jak porozumiewanie się bezpośrednie. Jednak taka sytuacja stanowić może źródło wielu trudności wychowawczych, gdyż jednostka, która raz opanowała sztukę czytania, uzyskała dostęp do teatrów oraz stacji odbiorczych - ma do swojej dyspozycji niemal nieograniczone pole doświadczeń pośrednich, które w przeważającej części stanowią doświadczenia nie zinstytucjonalizowane społecznie dla określonych celów pedagogicznych oraz nie podlegające kontroli ze strony starszego społeczeństwa.

Zasadniczą funkcję wychowania stanowi przygotowanie niepełnych członków do pełnego udziału w życiu zbiorowym grup, co przejawia się w tym, iż każda z grup stara się wcześniej wpływać na środowisko wychowawcze przyszłego członka oraz narzuca ona czynnikom społecznym realizującym cele wychowania, zadania zgodne z tą funkcją. Grupa domaga się od rodziców jednostki, jej otoczenia sąsiedzkiego oraz rówieśników, szkoły i nauczycieli oraz instytucji wychowania pośredniego - aby w taki sposób wywierali na nią swoje wpływy wychowawcze, aby stała się ona chętna i zdolna do pełnienia przyszłej roli członka grupy.

Rola poszczególnych członków w grupie zależna jest od zachodzącego między nimi a grupą stosunku społecznego. Stosunek społeczny składa się z kontaktu społecznego, a więc związku pomiędzy dwoma stronami, oraz z obowiązków społecznych jednej strony względem drugiej. Kontakt społeczny to zasada, na mocy której dane jednostki są ze sobą w stosunku (czyli posiadają względem siebie pewne obowiązki). W stosunku między jednostką będąc członkiem danej grupy a tą grupą, kontaktem społecznym będzie uznana przez obie te strony przynależność jednostki do grupy, która jest zazwyczaj uwarunkowana różnymi względami (np. terytorium grupy). W stosunku zachodzącym między grupą a jednostką spełniającą pewne specjalne funkcje publiczne, zachodzi ponad to dopełniający i ściślejszy kontakt, który jest rezultatem objęcia przez te jednostkę, za wyrażoną lub milczącą zgodą grupy - urzędowego stanowiska. Stosunek między grupą a jej członkiem jest ustalany niezależnie od tego członka, a najczęściej jeszcze długo przed jego wstąpieniem do grupy, dlatego też zarówno będąc zwyczajnym członkiem jak i zajmując jakieś urzędowe stanowisko - przejmuje on gotowe już oraz znane i określone niezależnie od niego - obowiązki. Każdy członek ma obowiązek czynić dla grupy wszystko to, co przez tradycję lub też dzięki refleksji, grupa ta uważa jako niezbędne dla swojego trwania; z drugiej zaś strony, grupa ma obowiązek czynić dla swoich członków wszystko to, co według niej jest im niezbędne dla należytego wykonywania ich obowiązków względem grupy.

Każda grupa wymaga od swoich członków nie tylko solidarności z innymi członkami grupy (w zakresie wspólnych doświadczeń ocen lub czynności), lecz również traktowania samego faktu przynależności do tej grupy jako cechy absolutnie pozytywnej. Według tej zasady, nieczłonkowie powinni być traktowani jako tylko częściowo dodatnie wartości społeczne, jako ludzie zupełnie obojętni lub wręcz wrogowie.

Wyodrębnienie z otaczającego świata danej grupy społecznej jest możliwie tylko wtedy, gdy grupa ta stanowi niezbyt luźny i mało rozproszony zespół jednostek (brak styczności powoduje zanikanie grupy, gdyż jej członkowie przestają się poczuwać do przynależności do niej). Najprostszą formę skupienia stanowi zgromadzenie wszystkich członków grupy na pewnej ograniczonej przestrzeni, gdzie mogą się oni wzajemnie widzieć oraz słyszeć; jest to więc skupienie zmysłowe, polegające nie tyle na bliskości przestrzennej, co na wszystkich działaniach i reakcjach społecznych, które bliskość ta umożliwia. Grupy zbyt duże dla zbierania wszystkich swoich członków naraz, organizują zgromadzenia częściowe i zastępcze. Zgromadzenie przedstawicieli jest świadomym zastąpieniem zgromadzenie całej grupy, co ma możliwość odbywania się dzięki sytuacji, w której przedstawiciel jest jednocześnie pośrednikiem pewnego odłamu grupy, biorącym czynny udział w zbiorowym życiu całości grupy. Faktyczny ośrodek skupienia grupy stanowi miejsce odbywania się jej zgromadzeń. W grupach zorganizowanych, ośrodkami działania najczęściej są jednostki piastujące stanowiska rządzące, natomiast w grupach niezorganizowanych, ośrodki mogą po prostu stanowić jednostki wybitne w oczach opinii społecznej.

Grupa społeczna wymaga od swoich członków pewnej jedności (choćby w minimalnym wymiarze), gdyż grupom o niejednorodnym składzie grozi niebezpieczeństwo ich rozpadu lub przynajmniej pewna wewnętrzna dysharmonia. Młode pokolenia, na których w przyszłości będzie się opierać byt grupy, mają stanowić dalszy ciąg starszego, ponieważ biorąc pod uwagę trwałość grupy, najlepsze wyjście stanowiłby proces zastępowania jednego pokolenia drugim, gdzie zmiana składu osobistego byłaby niezauważalna, a rola społeczna młodych jednostek - identycznie z rolą starszych. Grupa stawia wymagania owej jednorodności wprawdzie w stosunku do wszystkich swoich członków, jednak w przypadku młodzieży stosowana jest większa natarczywość i bezwzględność wobec egzekwowania tej zasady niż ma to miejsce w stosunku do osób starszych. Zatem młode pokolenie ma być bardziej jednorodne niż starsze, ponadto ma się ono wzorować na starszym pokoleniu, jednak nie takim, jak jest, lecz jakim być powinno. Wzór postępowania (wzór obyczajowy) narzucany przez grupę swoim członkom, zawiera całokształt obyczajów tej grupy. Ogólna zasadą obyczaju jest to, iż w określonych warunkach każdy członek grupy powinien postępować w jeden, raz na zawsze i dla wszystkich określony sposób. Ta sfera obyczajów może dotyczyć niemal wszystkich dziedzin ludzkiego postępowania; poczynając od mieszkania, ubierania się czy jedzenia, aż do takiego postępowania jak poszanowanie ludzkiego życia. Całość obyczajów danej grupy wyznaczana jest przez wzór obyczajowy, który jest wymagany przez starsze pokolenie od młodszych kandydatów na członków grupy. Dana jednostka jest oceniana jako dobry członek i jest pozytywnie odbierana przez otoczenie to taka, która po osiągnięciu dojrzałości zachowuje wszystkie obyczaje grupy. Jedną z właściwości owego wzoru obyczajowego jest to, iż grupa wymaga od jednostki pełnej z nią zgodności oraz przyjmuje on, iż złamanie którejkolwiek z zasad obyczaju wchodzącego w skład wzoru, jest jednoznaczne z odrzuceniem całego wzoru.

Grupa społeczna, której działalność odbywa się na drodze pośrednictwa przez materialne organizmy oraz wymaga zazwyczaj wykorzystania różnych materiałów i narzędzi fizycznych, również sama musi wspomagać się pewnymi materialnymi środkami umożliwiającymi jej byt zbiorowy; środki te mają dwojaki charakter i stanowią:

ogół ciał członków (czyli zbiorowe podłoże organiczne życia społecznego) - każda grupa społeczna ma prawo rozporządzania ciałami swoich członków, które są niezbędne dla realizacji jej celów; proces ten odbywa się na obopólnych korzyściach, gdzie z jednej strony grupa rozciąga opiekę nad swoimi członkami, z drugiej zaś wymaga od nich poświęcania się interesom grupy; wśród tych wymagań można wyróżnić:

mężczyźni mają obowiązek fizycznej obrony grupy oraz jej członków

kobiety mają obowiązek spełniania swoich funkcji macierzyńskich

wszyscy członkowie grupy maja obowiązek dbania o higienę zbiorową i indywidualną

ogół przedmiotów służących do czynności zbiorowych (własność zbiorowa) - czyli całokształt materialnych środków, niezbędnych dla życia społecznego

Obok określonego zasobu materialnego, który stanowi organiczne podłoże życia społecznego oraz własność zbiorową, wspólne zainteresowania każdej grupy zawierają również tzw. kompleks duchowy, który stanowi jej kulturę duchową. Wartości duchowe są to przedmioty, których znaczenie dla działalności ludzkiej wiąże się nie tylko z ich treścią zmysłową oraz z tym co jest dane w spostrzeżeniu lecz również z tym, co ta treść zmysłowa wyraża lub symbolizuje. Do wartości duchowych grupy należą:

mowa

wiedza

przedmioty

literatura

sztuka

obrzędy religijne

obyczaje

moralność

prawo

Wartości duchowe, uważane przez członków danej grupy za wspólne, tworzą kulturę duchową grupy, która w znaczącym stopniu zależy od ciągłości społecznej oraz od przekazywania kulturalnej tradycji swoim nowym członkom. Pierwotną formę trwałości kultury duchowej stanowi przywiązanie starszych członków grupy do pewnych wartości oraz czynności. Kwestia przekazywania młodzieży wartości duchowych stanowi przedmiot planowej i metodycznej pracy pedagoga w sytuacji, gdy wartości te tworzyły kulturę zamarłą lub zamierają. Rezultatem wielkiego rozwoju poszczególnych dziedzin kultury jest uniezależnienie się wartościowania kultury duchowej od różnych kwestii społecznych, natomiast rozrost strony społecznej powoduje zawodową specjalizację jednostek w danej dziedzinie oraz łączenie wartości stanowiących te dziedzinę w zwięzłe systemy.

Ustrój społeczny to cały system czynności regularnie wykonywanych bądź przez ogół członków grupy razem, bądź przez poszczególnych jej członków w zastępstwie ogółu. Czynności społeczne wykonywane przez członków grupy dzielą się na:

prywatne - czyli te, które nie dotyczą grupy jako całości oraz którymi grupa interesuje się tylko na tyle, na ile wymaga ona ich zgodności z uznawanym przez grupę wzorem obyczajowym

publiczne - są one bezpośrednio związane z życiem zbiorowym grupy

W stosunkowo trwałych oraz dokładnie wyodrębnionych i zwartych grupach społecznych, wszelka działalność, uznana za publiczną, poddana jest stałym regułom, które mówią, iż określone czynności maja być pełnione w określony sposób. Takie unormowane, publiczne czynności noszą miano instytucji społecznych. Instytucje te, na niższym poziomie życia społecznego, są aktualizowane przez wszystkich członków grupy, którzy bezpośrednio uczestniczą w pełnieniu unormowanych czynności publicznych, jednak w przypadku licznych grup o dużym zróżnicowaniu wewnętrznym, niemal wszystkie czynności publiczne pełnione są tylko przez pewne jednostki lub podgrupy, które stanowią zastępstwo grupy jako całości. Jednostki pełniące zastępstwo grupy, podlegają sankcji publicznej, gdyż w interesie grupy leży wykonywanie tych czynności zgodnie z ustalonymi normami.

Sankcje społeczne mogą się objawiać w dwojaki sposób: z jednej strony grupa może współdziałać z publiczną działalnością jednostki oraz wspierać ją, zaś z drugiej strony - poddawać kontroli tę działalność, zmuszać jednostkę do wypełniania zobowiązań oraz karać za przekraczanie reguł lub też odebrać jednostce pełnioną przez nią funkcję. Czynności publiczne, pełnione przez wybrane jednostki, prowadzą do powstania i rozwoju władzy oraz instytucji publicznych. Pierwotne źródło władzy stanowi indywidualne przodownictwo w pełnionych przez wszystkich członków czynnościach publicznych. Władza stanowi najwyższą i centralną instytucję; prowadzi ona i skupia w sobie funkcje pozostałych instytucji danej grupy. Oprócz kierownictwa, władza dokonuje również sankcjonowania innych instytucji.

Jednostka która pełni w grupie funkcje publiczne, sama musi należycie być przygotowana do objęcia stanowiska tak, by moce jej własne swobodnie działały, aby pożądane wpływy wywarły skutek dobroczynny, a niepożądane nie miały do niego dostępu.

Charakter tendencji rozwojowych grupy przejawia się w zadania zbiorowych, które grupa stawia sobie jako dalszy cel. Najwcześniejszym a zarazem najbardziej powszechnym dążeniem rozwojowym grupy jest jej dążenie do potęgi, które może się różnie przejawiać, w zależności od typu grupy oraz rodzaju prowadzonej walki o potęgę; może to być:

zniszczenie obcej grupy

podbój lub wchłonięcie obcej grupy

pozbawienie obcej grupy członków

osłabienie lub też rozkład ustroju obcej grupy

ekonomiczne uzależnienie od siebie obcej grupy

Dążenie do potęgi oznacza rozwinięcie tych właściwości grupy, które mają zapewnić jej zwycięstwo. Pierwszy czynnik potęgi grupy stanowi jej liczebność, tak więc dążenie jej do liczebnego wzrostu jest pierwszym z pojawiających się dążeń rozwojowych grupy; wyróżnia się dwa sposoby służące pomnażaniu grupy:

→ rodzenie dzieci

→ prowadzenie rekrutacji nowych członków z zewnątrz

Następnym dążeniem grupy jest jej dążenie do potęgi ekonomicznej, gdzie warunkiem osiągnięcia tego celu jest zwartość grupy, umożliwiająca solidarne i jednolite działania. Dlatego też grupy takie świadomie starają się skupić wokół wspólnego ośrodka tak, by zapobiec ewentualnej decentralizacji oraz starają się utworzyć taki ustrój, który będzie jak najściślej podporządkowywał jednostki woli zbiorowej. Dążenie do potęgi, w sposób nieunikniony zawsze prowadzi do walki o jak najszersze uwzględnienie podstawowych interesów grupy w jej funkcjonowaniu i ustroju.

Wychowawca, poprzez stawianie sobie jako bezpośredni cel, dobro wychowanka oraz jego rozwój osobisty (w pewnym kierunku) lub też przygotowanie go do życia w przyszłych warunkach społecznych - działa on na korzyść przyszłej grupy społecznej tego wychowanka. Przekazane wychowankom umiejętności zawsze podlegają sprawdzianom, których celem jest dobro wszystkich grup społecznych i są one ważniejsze od tych mający na względzie dobro tylko jednej kategorii lub też kompleksu grup. Sprawdziany, których celem jest dobro pewnej grupy lecz we wszystkich potencjalnych warunkach, mają większe znaczenie od tych, które mają na względzie dobro danej grupy tylko w pewnych aspektach.

Przeważając część grup w tym naszym wyjątkowo złożonym świecie społecznym, jest w stanie zachować swoje pierwotne dążenie do wyłączności, natomiast grupy o stosunkowo niskiej liczebności oraz grupy słabe, nie są zdolne skutecznie przeciwstawiać się liczniejszym i silniejszym grupom, którym są podporządkowane.

Wśród podstawowych zadań jednostki wymienia się:

musi ona być przygotowana do brania udziału w zadaniach wielu grup

musi się nauczyć dzielić swoją przynależność między wszystkimi grupami, w których będzie uczestniczyć przy jednoczesnym zachowaniu jedności własnej osobowości

musi mieć umiejętność dostosowywania się do wzorów obyczajowych wielu różnych środowisk, a jednocześnie posiadać jedność moralną, która by te wzory przedstawiała jako specjalne zastosowania jednego ideału etycznego

jednostka powinna brać czynny udział w wielu grupach, lecz nie tylko w nominalnym wymiarze zajmowanych stanowisk publicznych; powinna ona znać i cenić systemy wartości kulturalnych wszystkich grup, do których należy (nie ograniczać się tylko do jednej kultury)

celem jednostki powinno być dążenie do rozwoju wszystkich grup w granicach, w których poszczególne dążenia grup mogą być wzajemnie ze sobą pogodzone