Rozdział XVI – Zagadnienie wadliwości decyzji administracyjnej
Prawidłowość decyzji administracyjnej
decyzja administracyjna jest prawidłowa, jeżeli łącznie spełnia dwie przesłanki:
jest zgodna z normami materialnego prawa administracyjnego;
została wydana zgodnie z normami procesowego prawa administracyjnego
przesłanki prawidłowości decyzji administracyjnej mogą być rozpatrywane z uwagi na poprawność rozstrzygnięcia sprawy, której decyzja dotyczy, konkretyzując prawa i obowiązki stron;
Teoria wadliwości decyzji administracyjnej
musi pogodzić ze sobą wymagania interesu ogólnego oraz interesu jednostkowego;
musi również godzić ze sobą wymagania wynikające z zasady praworządności i z zasady trwałości decyzji administracyjnej;
zatem słuszne jest stwierdzenie, że jakakolwiek, choćby najmniejsza wada decyzji nie może już powodować wycofania jej z obrotu prawnego;
przemawia to za trafnością stanowiska doktryny, w której przy badaniu zagadnienia wadliwości decyzji administracyjnych przyjmuje się założenie istnienia gradacji wad decyzji;
określony ciężar gatunkowy wad powoduje zastosowanie określonych sankcji w zakresie skutków prawnych decyzji w postaci albo sankcji wzruszalności albo też sankcji nieważności decyzji;
Koncepcja nieważności decyzji i wzruszalności decyzji
ta pierwsza - opiera się na założeniu, że decyzje nieważne nie wywołują skutku prawnego do momentu wydania, są aktami pozornymi, nieistniejącymi, niemającymi mocy prawnej;
w przypadku drugiej uznaje się, że decyzje wzruszalne wywołują skutki prawne, mają moc obowiązującą do czasu ich usunięcia z obrotu prawnego;
istnieje także pojęcie aktu pozornego, który nie wchodzi do obrotu prawnego, nie ma cechy prawomocności, nikt tym aktem nie jest związany ani też nie będzie potrzeby eliminowania go z obrotu prawnego przy zastosowaniu trybu określonego przepisami prawa;
uznanie decyzji nieważnej za akt pozorny oznacza postawienie znaku równości między pojęciem decyzji nieważnej i pojęciem decyzji nieistniejącej;
elementem konstytutywnym czynności prawnej jest oświadczenie woli, a jej celem jest wywołanie skutku prawnego umiejscowionego poza pojęciem czynności prawnej, więc decyzja nieważna nie może być aktem pozornym czy tym bardziej aktem nieistniejącym;
taka decyzja istnieje, bo istnieje tzw. zewnętrzny stan faktyczny czynności prawnej, jednakże ze względu na wady, jakimi dotknięta jest decyzja, nie będzie ona zdolna do wywołania skutku prawnego;
skutkiem prawnym decyzji administracyjnej będzie powstanie, zmiana, wygaśnięcie konkretnego stosunku prawnego lub też stwierdzenie istnienia lub nieistnienia tego stosunku;
zagadnienie nieważności łączy się z problemem rozpatrywanym w teorii prawa – stosunku prawa do rzeczywistości;
dostrzega się w nim dwa przeciwstawne nurty badawcze:
wartościująco-normatywny – na jego założeniach opiera się koncepcja nieważności zachodzącej, gdy czynność nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych; doktryny związane z tym nurtem nie rozpatrują skutków faktycznych ludzkich poczynań, lecz zmierzają do oceny zachowania się w sferze prawnej
tutaj jest dużo filozoficzno-doktrynalnych rozmyślań, które nie do końca ogarniam
decyzja administracyjna korzysta z atrybutu domniemania prawidłowości, co oznacza, że ma ona moc obowiązującą dopóty, dopóki nie zostanie we właściwym trybie wyeliminowana z obrotu prawnego; dotyczy to wszystkich rodzajów decyzji wadliwych;
uznanie obowiązywania tego domniemania, które może być obalone wyłącznie we właściwym trybie, oznacza zakwestionowanie istnienia w naszym systemie prawnym decyzji administracyjnych nieważnych z mocy samego prawa;
konstrukcja nieważności z mocy samego prawa może być zastosowana jedynie wtedy, gdy ustawodawca wyraźnie ustanowi w przepisie prawnym taki wyjątek od obowiązywania domniemania prawidłowości decyzji;
Różnica między decyzjami nieważnymi a wzruszalnymi
różnic należy szukać w płaszczyźnie skutków prawnych decyzji;
wchodząc do obrotu prawnego, decyzja wywołuje określone skutki prawne;
ustawodawca może ze względu na stopień wadliwości decyzji uznać ważność już powstałych skutków prawnych decyzji, uniemożliwiając natomiast powstanie dalszych skutków prawnych w przyszłości, albo też może skutki prawne decyzji uznać za nieobowiązujące;
za podstawę wyróżnienia wśród wadliwych decyzji tych, które są nieważne, oraz tych, które są wzruszalne, należy przyjąć jako kryterium zdolność decyzji do wywoływania skutków prawnych uznanych przez prawo;
wzruszalne będą te decyzje, których skutki prawne są przez prawo uznane, ale które są pozbawione zdolności do wywołania skutków prawnych w przyszłości;
uznanie niektórych skutków prawnych decyzji nieważnej jest uzasadnione tym, że prawo nie może zupełnie ignorować rzeczywistości i nie pozostaje to w sprzeczności z generalną koncepcją, której założeniem jest nieuznawanie skutków prawnych decyzji dotkniętej nieważnością;
Rodzaje wadliwości decyzji administracyjnej
materialnopawna – skutkuje sankcją nieważności decyzji; ostatnimi czasy szeroko wprowadzona jest koncepcja sankcji niezgodności z prawem;
procesowoprawna – powoduje sankcję skutkującą wzruszalnością decyzji w trybie wznowienia postępowania
Decyzje nieistniejące
w doktrynie charakteryzowane są jako zachowania faktyczne, zmierzające do wywołania skutków prawnych, którym brak konstytutywnego elementu danego aktu, które to zachowania tylko z pozoru przedstawiają się jako czynności prawne;
istnieje również stanowisko, że czynność prawna nieistniejąca to czynność, która nie stwarza nawet pozoru czynności w sensie prawnym; Baśka się z tym nie zgadza;
charakteryzując zagadnienie decyzji nieistniejących, trzeba wyróżnić dwie sytuacje:
nieistnienie postępowania administracyjnego – decyzje wydane w nieistniejącym postępowaniu zawsze będą decyzjami nieistniejącymi; owo nieistnienie postępowania administracyjnego spowodowane jest brakiem jednego z jego podmiotów;
wydanie decyzji nieistniejących w postępowaniu administracyjnym – chodzi tu o decyzje niezawierające wymaganych przepisami cech zewnętrznych oraz decyzje niedoręczone stronie;
konieczne jest rozgraniczenie przypadków wadliwości decyzji spowodowanych naruszeniem tych przesłanek od przypadków, kiedy mamy do czynienia z decyzją nieistniejącą
taką możemy nazwać decyzję, która nie spełnia wymagań konstytutywnych dotyczących struktury prawnej tego aktu lub nie zostały drugiej stronie doręczone;
decyzje nieistniejące nie korzystają z domniemania prawidłowości i nie wchodzą do obrotu prawnego;
stwierdzenie ich nieistnienia może nastąpić bez zachowania szczególnych wymagań co do trybu postępowania i formy oraz w każdym czasie;