EKONOMIA RYNKU PRACY

dr Krzysztof Nyklewicz [e-mail] konsultacje: śr. 14:45 – 16:15 czw. 13:00 – 14:30 Listy: 25.02., 11.03., 18.03., 25.03., 08.04., 22.04., 29.04.	ZAL – test 8 pytań zamkniętych i 2 otwarte zamknięte – 3 odpowiedzi, 1 z nich prawidłowa, po 1 pkt otwarte – po 1,5 pkt (trzeba na nie odpowiedzieć, za brak odpowiedzi punkty ujemne) 15 minut na napisanie testu, podział na 3 grupy zaliczenie od 6 pkt za wszystkie obecności +1pkt 20 maja zaliczenie 18:30 pierwsza grupa (15-20 min)

WYKŁAD 1 25.02.2015

Rynek pracy i jego kategorie

1. Specyfika rynku pracy

2. Próba definicji rynku pracy

3. Kategorie rynku pracy

- popyt na pracę

- podaż pracy

1. Cena pracy i stawka płac

2. Współczynnik aktywności zawodowej

Ad. 1. Specyfika rynku pracy

Pojęcie „rynek pracy” posiada w literaturze i w praktycznej działalności zróżnicowane konotacje. Następstwem tego faktu jest brak jednej, powszechnie akceptowanej jego definicji.

Etymologia pojęcia rynek pracy wskazuje, że uwzględnia ono dwa abstrakty, a mianowicie „rynek” i „pracę”. Jest on miejscem, w którym spotykają się nabywcy i sprzedawcy w celu uzgodnienia warunków wymiany, w tym głównie ceny.

Teoria rynku pracy jako teoria ekonomiczna bada swój obiekt z ustalonego przez kryteria gospodarcze punktu widzenia. Główne jej zainteresowanie skierowane jest na poznanie reguł rządzących pozyskiwaniem, wymianą i wynagrodzeniem pracy.

Aby wykorzystanie pracy ludzkiej przybliżyć poznaniu ekonomicznemu, należy ją postrzegać jako towar. Stąd ekonomiczna teoria rynku pracy opiera się na założeniu o towarowym charakterze pracy.

Cokolwiek kupuje się na rynku musi mieć cenę. Praca, będąc towarem jak każdy inny, jest w warunkach gospodarki towarowej kupowana i sprzedawana po odpowiedniej cenie. Ceną tą jest stawka płacy za pracę.

Istnieją istotne podobieństwa i różnice między rynkiem pracy a rynkiem dóbr. Na obu działają podobne prawa ekonomiczne i występują podobne kategorie ekonomiczne jak popyt, podaż i cena.

Na rynku pracy stają naprzeciw siebie pracobiorcy i pracodawcy, a ich zachowanie podlega określonym regułom ekonomicznym. Pracobiorcy próbują uzyskać za swą pracę możliwie wysoką płacę, nabywcy natomiast dążą do zatrudnienia pracowników o najwyższych kwalifikacjach zawodowych i cechach sprzyjających wysokiej wydajności, bez konieczności ponoszenia dodatkowych wydatków.

Tego rodzaju ujęcie, przedstawiające wyraźną analogię między oboma rynkami, wynika z faktu, że tu i tam sprzedawcy i nabywcy uczestniczą w procesie wymiany, strumienie dóbr (usług) płyną naprzeciw strumienia pieniądza, a umowne uzgodnienia regulują kontakt między kontrahentami.

- Praca nie jest abstrakcyjnym towarem i warunki, w jakich występuje na rynku i jest tam sprzedawana, różnią się od warunków w jakich występują i są sprzedawane dobra rzeczowe.

- Innymi specyficznymi cechami siły roboczej jako towaru jest to, że nie jest „wytwarzana” z punktu widzenia sprzedaży, nie można jej magazynować, nie odznacza się płynnością finansową i nie można jej pierwotnie akumulować.

Rynek jest polem, na którym każdy jego uczestnik posługuje się w mniejszym lub większym zakresie odpowiednią strategią, aby ustalić na nim swoją pozycję oraz zaspokoić swoje aspiracje. Szczególna pozycja siły roboczej z punktu widzenia strategii rynkowej wynika z jej specyficznych cech.

- Po pierwsze, siła robocza jest traktowana jako towar, lecz nie dociera na rynek w ten sam sposób jak inne towary. Jej ilość, jakość i moment wejścia na rynek mogą być kalkulowane w bardzo wąskich granicach w odniesieniu do jej zbywalności.

- Po drugie, o wielkości podaży siły roboczej decydują trzy czynniki: procesy demograficzne, stosunku własności i regulacje instytucjonalne, pozwalające się jej utrzymać w sposób inny niż sprzedaż na rynku. Najczęściej oferent pracy jest zmuszony do jej sprzedaży, by zapewnić sobie utrzymanie. Tymczasem dla niego samego jest ona bezużyteczna. Tak długo, jak jej nie sprzedaje, nie może zapewnić sobie środków do życia. „Bezwartościowość” siły roboczej dla jej właściciela stanowi drugą specyficzną cechę towaru „siła robocza”.

WYKŁAD 2 11.03.2015

- Po trzecie, konieczność sprzedaży siły roboczej i jej bezużyteczność dla jej właściciela sprawiają, że konkurujący ze sobą oferenci pracy nie mają prawie żadnych możliwości zróżnicowania swojej oferty, podczas gdy właściciel lub sprzedawca dóbr rzeczowych może odpowiednio nią manipulować. Odmienność sytuacji stron na rynku pracy w porównaniu do rynku dóbr prowadzi do innych relacji między ceną i ilością – oferta pracy jest relatywnie sztywna, a w warunkach konkurencji może nawet rosnąć przy spadającej płacy.

- Po czwarte, praca związana jest z jej ludzkim „nosicielem”. Kupujący ją dysponuje zarówno towarem, jak i jego właścicielem. Właśnie ten warunek możliwości wydawania mu poleceń czyni pracę szczególnym czynnikiem produkcji.

Podsumowanie: Przymus sprzedaży, powiązanie z podmiotem pracy, bezwartościowość towaru dla jej bezrobotnego właściciela i oligopolistyczny rynek popytu opisują normatywny dylemat konstrukcji rynku pracy i znamionują problemową ograniczoność czysto teoretyczno-ekonomicznego widzenia tego rynku.

2. Próba definicji rynku pracy

Terminowi „rynek pracy” przypisuje się dwa wymiary interpretacyjne: uogólniający i konkretyzujący.

Rynek pracy w wymiarze uogólniającym wyraża ogół form i procesów najmu pracowników przez pracodawców, a także ogól instytucji, uwarunkowań oraz czynników negocjacji warunków zatrudnienia, pracy i płac.

Istota rynku pracy w wymiarze konkretyzującym sprowadza się do konfrontacji ofert pracy i ofert chęci podjęcia pracy, czyli relacji między popytem na pracę i podażą pracy.

Rynek pracy jako kategoria ekonomiczna jest pojęciem syntetycznym, obrazującym kształtowanie się relacji pomiędzy podażą zasobów siły roboczej a popytem na nie, a więc całokształt stosunków wymiennych zachodzących pomiędzy pracobiorcami a pracodawcami w związku z wymianą przez pierwszych ich zdolności do pracy na płacę świadczoną przez drugich.

Ukazuje z jednej strony zmiany w demograficznym przyroście podaży pracy, a z drugiej rezultaty zmian w zatrudnieniu. Jest swego rodzaju zwierciadłem gospodarki, w którym znajdują odbicie skutki decyzji i mechanizmów polityki gospodarczej. [D. Kotłorz (red.) Ekonomia rynku pracy, Katowice 2007, s. 11]

Rynek pracy w ujęciu socjologicznym zawiera trzy ważne aspekty:

- jest instytucją życia społecznego, a więc stałym, regularnym i nawykowym współdziałaniu ludzi uwzględniającym jako podstawę uznane wartości, zwyczaje i normy. Normatywną podstawę rynku stanowi uznanie dla kupna i sprzedaży specyficznego towaru – pracy;

- jest instytucją ekonomiczną, ponieważ koncentruje się na wymianie, dystrybucji i cyrkulacji specyficznego dobra rynkowego, jakim jest praca;

- jest instytucją, w której silnie uwidacznia się aspekt wymiany, co oznacza, że w wyniku współdziałania ludzi dochodzi do spotkania wolnego właściciela – oferenta własnej siły roboczej – i jej nabywcy, to jest pracodawcy, również suwerennego w swoich decyzjach o kupnie. [W. Kozek, Rynek pracy. Perspektywa instytucjonalna, WUW, Warszawa 2013, s. 16]

3. Kategorie rynku pracy

Popyt na pracę będziemy rozumieć jako zapotrzebowanie (chłonność) gospodarki na potencjał ludzi zdolnych do pracy, co oznacza w praktyce liczbę oferowanych miejsc pracy w gospodarce (zajętych i wolnych). Można więc mówić w tym przypadku o zrealizowanej i niezrealizowanej części popytu na pracę. Tak ujęty popyt można opisać równaniem:

D = E + V

Gdzie:
D – popyt na pracę,
E – pracujący,
V – wolnie miejsca pracy.

W praktyce pojęcie podaży pracy jest zwykle tożsame z pojęciem zasoby pracy (zasoby siły roboczej) oraz ludność aktywna zawodowo (czynna zawodowo). Obejmują one osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w typowych warunkach istniejących w gospodarce. Zasoby pracy obejmują wszystkich tych, którzy pracują lub są zdolni i gotowi do podjęcia pracy (zarejestrowani w odpowiednich urzędach pracy). Z definicji tej wynika, że podaż pracy jest częścią ludności w wieku produkcyjnym.

Przyjmując, iż podaż pracy obejmuje pracujących i bezrobotnych, można zapisać:

S = E + U

Gdzie:

S – podaż pracy,
E – liczba pracujących,
U – liczba bezrobotnych.

4. Cena pracy i stawka płac

Pod pojęciem ceny pracy rozumie się dochody, jakie uzyskują poszczególne jednostki (pracobiorcy) ze sprzedaży swojej pracy. Cena ta jest określona jako stawka płac.

Stawka płac to liczba jednostek pieniądza wypłacanych przez nabywcę usługi pracy (pracodawcę) za każdą jednostkę czasu wydatkowanej pracy. Może to być wyrażona w postaci nominalnej lub realnej.

Płaca nominalna stanowi pieniężne wynagrodzenie za jednostkę czasu pracy.

Natomiast płaca realna określa ilość produktów, jaką można nabyć za pieniądze stanowiące płacę nominalną, przy danych cenach dóbr konsumpcyjnych.

Innymi słowy, płaca realna określa siłę nabywczą płacy nominalnej.

WYKŁAD 3 18.03.2015

5. Współczynnik aktywności zawodowej i wskaźnik zatrudnienia

Relacja między podażą pracy (zasobami pracy) a liczbą ludności w wieku produkcyjnym określana jest mianem współczynnika aktywności zawodowej. Jest on podstawową miarą rynku pracy.

Im wyższy jest ten współczynnik, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym jest czynna zawodowo. Przyjmując, iż podaż pracy obejmuje pracujących i bezrobotnych, można zapisać:

S = E + U

Z przyjętej definicji współczynnika aktywności zawodowej wynika, że:

$$a_{z} = \frac{S}{L_{p}}$$

Gdzie:

a_z - współczynnik aktywności zawodowej,

S – podaż pracy,

L_p - ludność w wieku produkcyjnym.

Równanie (1) przyjmuje więc następującą postać:

a_zL_p = E + U

Podaż pracy może być analizowana jako wielkość globalna (obejmując wszystkich aktywnych zawodowo na danym rynku pracy) lub w zależności od cech demograficznych i społeczno-zawodowych można wyodrębnić różne grupy tworzące zasoby pracy (płeć, wiek, zawód, wykształcenie, rodzaj wykonywanej pracy).

Im wyższy jest ten współczynnik, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chce pracować zawodowo.

Jego wysokość zależy od wielu czynników:

- poziomu i zmiany stawek płac,

- preferencji jednostek w zakresie kształcenia,

- modelu rodziny,

- liczby dzieci w rodzinie i sposób ich wychowywania,

- możliwości znalezienia pracy.

Najbardziej popularnym i często wykorzystywanym miernikiem zatrudnienia, który jest jednocześnie miarą rynku pracy jest wskaźnik zatrudnienia – udział osób pracujących w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej lub danej grupy (wiek produkcyjny 15-60, 15-65), w %.

Odpowiedz na pytania:

1. Na co wskazuje etymologia pojęcia „rynek pracy”?

2. Jakie są podobieństwa i różnice między rynkiem pracy a rynkiem dóbr?

3. Na czym polega specyfika „siły roboczej” jako towaru?

4. Jak zdefiniowana jest kategoria „rynek pracy”?

5. Co wiesz o rynku pracy w ujęciu socjologicznym?

6. W jaki sposób określa się pojęcie „podaż pracy”, a w jaki „popyt na pracę”?

7. Co rozumiesz pod pojęciem „cena pracy”?

8. O czym informuje współczynnik aktywności zawodowej i wskaźnik zatrudnienia?

TEMAT: WYBRANE TEORIE RYNKU PRACY

Plan wykładu:

1. Teoria neoklasyczna

2. Teoria keynesowska

3. Instytucjonalizm

4. Teorie segmentacji rynku pracy

5. Teoria „swoich” i „obcych”

6. Teoria poszukiwań na rynku pracy

2. Teoria keynesowska

- Teoria została sformułowana przez Keynesa, który przyjął założenie sprowadzające się do stwierdzenia, że rozmiary zatrudnienia w gospodarce określane są przez wielkość efektywnego popytu, wygenerowanego z popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego.

- W tej sytuacji o wielkości zatrudnienia decyduje skłonność do konsumpcji i stopa inwestycji. Popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych zależy od ich dochodów uzyskiwanych w postaci płac, zysków itp. Ponieważ część tych dochodów jest zwykle oszczędzana, tym samym przeznaczana jest na inwestycje.

- Głównego źródła nierównowagi gospodarki – zdaniem Keynesa należy upatrywać w niestabilności gospodarki, stąd przewidywania przedsiębiorców są wysoce niepewne, co wywołuje wahania w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, a w konsekwencji negatywnie odbija się na rozmiarach efektywnego popytu.

- W jego koncepcji, popyt efektywny kształtuje się na poziomie niedostatecznym, stąd nie ma warunków do wchłonięcia całej produkcji. W tej sytuacji przedsiębiorcy dostosowując się do niego ograniczają rozmiary produkcji i zatrudnienia, co prowadzi do tworzenia bezrobocia.

- Tak więc bezpośrednią przyczyną bezrobocia jest niedostateczny popyt efektywny. Samo obniżenie płac w tej sytuacji nie jest w stanie doprowadzić do przywrócenia pełnego zatrudnienia.

- Wyrównywanie podaży i popytu na pracę dokonuje siew rzeczywistości nie przez płace, które nie wykazują pożądanej elastyczności, a raczej przez zróżnicowanie szans zatrudnienia. Te z kolei zmieniane są bezpośrednio przez pracodawców, dostosowujących się do sygnałów płynących z rynku produktów o spadku lub wzroście popytu rynkowego, poprzez zwalnianie lub angażowanie pracowników.

- Podaż siły roboczej jest doskonale elastyczna względem ukształtowanego poziomu płac nominalnych, aż do osiągnięcia pełnego zatrudnienia (punkt A).

- Niedostateczny popyt efektywny sprawia, że krzywa popytu na siłę roboczą przesunięta jest w lewo i przecina się z krzywą podaży pracy przy zatrudnieniu niższym (N1) od pełnego zatrudnienia (N2).

- Powstaje zatem bezrobocie o rozmiarach N2-N1. Ma …

- W tej sytuacji niepełnego zatrudnienia wzrost płac nie jest wcale warunkiem zwiększenia podaży pracy, gdyż wg istniejących stawek płac można zaangażować zazwyczaj większą liczbę robotników niż wynosi bieżące zatrudnienie. Po osiągnięciu pełnego zatrudnienia wzrost płac wywołuje wzrost podaży pracy, a więc w tym wypadku ma zastosowanie ujęcie neoklasyczne.

WYKŁAD 4, 25.03.2015 r.

3. INSTYTUCJONALIZM

• Nieelastyczny mechanizm płacowo cenowy posłużył instytucjonalizmom do dociekań nad treścią życia gospodarczego oraz poszukiwań wymiernym możliwości i oczekiwań skutków działań podejmowanych przez pracowników. Tym, na co instytucjonaliści zwrócili uwagę – stanowi instytucjonalne ramy działalności gospodarczej.

• Teoria, którą wnieśli oni na grunt ekonomii, sytuuje zjawiska zachodzące na rynku pracy w obszarze pojmowanym jako rezultat zespołu ustanawiającego zasady gry, ustanowione przez uczestników rynku pracy.
  Są nimi: pracodawcy, rząd i związki zawodowe.

• Wpływ zatem mechanizmu płac jest ograniczony. To instytucjonaliści postulowali prowadzenie dokładnego opisu istniejących instytucji społecznych i organizacji gospodarczych, co mieć będzie wpływ właśnie na zinterpretowanie analiz zmieniających się struktur poszczególnych instytucji i organizacji.

• Instytucjonaliści – na podstawie przeprowadzonych badań w przedsiębiorstwach wskazali, że procesy stanowiące o znaczeniu płac i mobilności siły roboczej nie są tak blisko powiązane ze sobą, jak sugerowała teoria neoklasyczna.

• Na odwrotne relacje wskazują zjawiska zachodzące w grupach pracowników otrzymujących wyższe wynagrodzenie, wśród których obserwowano niższą skłonność do ruchliwości. Takie zachowania na rynku pracy, wyjaśniono czynnikami historycznymi i instytucjonalnymi mającymi wpływ na kształt wynagrodzeń.

• Nie bez znaczenia są tu stosowane formy kształcenia i doskonalenia zawodowego w miejscu pracy, a także postawy pracowników – wyrażające się lojalnością bądź brakiem zaufania do firmy.

4. TEORIE SEGMENTACJI RYNKU PRACY

Pierwotny i wtórny rynek pracy

Podstawową różnicą między pierwotnym rynkiem pracy (primary labour market) a wtórnym rynkiem pracy (secondary labour market) polega na odmiennych charakterystykach miejsc pracy.

W pierwotnym segmencie posiadają one następujące cechy:

• Wysokie płace,

• Dobre warunki pracy,

• Możliwość szybkiego awansu zawodowego,

• Sprawiedliwe traktowanie,

• Odpowiedni udział w ustanawianiu reguł pracy,

• Respektowanie praw indywidualnych a przede wszystkim stabilność zatrudnienia.

Tymczasem miejsca na wtórnym rynku pracy odznaczają się:

• Niskimi płacami,

• Niewielkimi dodatkami do płacy zasadniczej,

• Niskimi świadczeniami socjalnymi (nawet ich brakiem), wysokim wskaźnikiem fluktuacji,

• Niewielkimi możliwościami awansu zawodowego,

• Samowolną kontrolą przełożonych.

Równolegle do różnic w miejscach pracy powstają również dyferencje w sposobie zachowania zatrudnionych. W segmencie pierwotnym pracownicy starają się traktować swoje miejsca pracy jako nienaruszalną własność. Identyfikują się ze swym miejscem pracy i przedsiębiorstwem. Zdobycie stanowiska postrzegają jako zaplanowaną i dobrze przemyślaną inwestycję. Sytuacji taka promuje postawy dojrzałe i odpowiedzialne.

Na wtórnym rynku pracy zatrudnieni nie mają najczęściej żadnego stosunku do swego miejsca pracy, zmieniają je często, przychodzą niekiedy za późno do pracy, rekrutują się z ludności napływowej, dopuszczają się też drobnych kradzieży. Na rynek ten kierowane są „pokrzywdzone” grupy osób. Powodem są niekorzystne warunki zamieszkania, niewystarczająca wiedza i zdolności, „niepełne” życiorysy zawodowe i dyskryminacja. Niestabilność w zatrudnienie w tym segmencie jest więc skutkiem oddziaływania obu czynników – charakterystyki miejsc pracy i pracowników.

RYNEK WEWNĘTRZNY I ZEWNĘTRZNY

Koncepcja pierwotnego i wtórnego rynku pracy rozpatrywana jest w perspektywie makroekonomicznej, podczas gdy podstawowe funkcje rynków cząstkowych – alokacyjna, gratyfikacyjna i kwalifikacyjna – mają charakter mikroekonomiczny. Sprzężenie obu płaszczyzn nastąpiło w koncepcji wewnętrznych i zewnętrznych rynków pracy. Suma rynków wewnętrznych tworzy rynek pierwotny, natomiast zewnętrzny rynek obejmuje rynek wtórny.

RYNEK WEWNĘTRZNY PRACY (internal labor market) definiowany jest jako jednostka administracyjna, w obrębie której ustalanie płacy, alokacja i wykształcenie zostają określone przez zestaw administracyjnych reguł i procedur.

RYNEK ZEWNĘTRZNY PRACY (external labor market) w odróżnieniu od wewnętrznego funkcjonuje zgodnie z zasadami konwencjonalnej ekonomii, czyli zorientowany jest neoklasycznie. Decyzje co do płacy, alokacji i wykształcenia są bezpośrednio regulowane przez zmienne ekonomiczne.

5. TEORIE KONFLIKTÓW „INSIDER-OUTSIDER”

• Teoria „swoich” i „obcych” została rozwinięta w latach 80. minionego stulecia, głównie rzez A. Lindbecka i D.J. Snowera, w celu opisania mechanizmów powstawania i utrzymywania się wysokiego bezrobocia oraz wyjaśnienia i uzasadnienia kształtowania się płac na relatywnie wysokim poziomie.

• Myślą przewodnią tej teorii jest fakt wykorzystywania przez określoną grupę pracowników swej silnej pozycji przetargowej do ustalania płac na poziomie znacznie przekraczającym ich wysokość, przy której nastąpiłoby oczyszczenie rynku pracy.

• Grupę insiders (swoich) tworzą pracownicy o specyficznych kwalifikacjach (specyficzny kapitał ludzki) reprezentujący wysoką wydajność pracy i dobrze opłacania. Najczęściej są zrzeszeni w związkach zawodowych.

• Grupa outsiders (obcych) to przede wszystkim pracownicy nie zrzeszeni bądź zatrudnieni w sektorze nieformalnym i bezrobotni. Członkowie tej grupy dysponują zwykle ogólnymi kwalifikacjami, częstokroć na niskim poziomie, dlatego można ich łatwo zastąpić przez nowych pracowników rekrutujących się spośród bezrobotnych.

Zainteresowanie twórców teorii skupia się głównie na „swoich”. Wysuwają tezę iż zaangażowana siła robocza nie może być łatwo wymieniana ze względu na wysokie koszty rotacji załogi, obejmujące:

• koszty przyjęć nowych pracowników (koszty poszukiwać pracowników, ich selekcji, negocjacji i szkolenia),

• Koszty zwolnień (głównie odprawy pieniężne). W tej sytuacji wymiana pracowników jest dla przedsiębiorstwa nieopłacalna.

6. TEORIA POSZUKIWAŃ NA RYNKU PRACY

Rynek pracy, w miarę upływu czasu stał się nieprzejrzysty, powodem tego stanu jest zrezygnowanie z pełnej informacji przeznaczonej dla obu uczestników transakcji. Zarówno pracodawcy, jak i pracobiorcy nie znają warunków istotnych w tej sytuacji. Ma to miejsce w warunkach, których pracownik – do podjęcia właściwej decyzji co do własnej kariery zawodowej, potrzebuje możliwie najpełniejszej informacji o płacach i istotnych uwarunkowaniach, przekonywujących go w aspekcie wyboru interesującego miejsca pracy.

W pojęciu tej teorii, pracobiorca w trosce, aby jego decyzja byłą racjonalna i skutkowała możliwie najwyższym dochodem – powinien na poszukiwanie pracy poświęcić sporo czasu. W wyniku takiego postępowania, powstaje bezrobocie związane z poszukiwaniem pracy. W zaistniałych warunkach zakłada się, że zawsze znajdą się więc pracobiorcy, którzy wybierają świadomie pozycję bezrobotnych w określonym czasie, by móc się rozejrzeć za najlepszymi możliwościami pracy. Jest to forma bezrobocia przejściowego.

Wyłoniona w ramach mikroekonomii teorii „poszukiwań na rynku pracy” – opiera się na trzech podstawowych założeniach, stanowiących że:

• Miejsca pracy różnią się pod względem wysokości wynagrodzeń określanych w ofertach placowych, a pracownicy akceptują je uwzględniając swoje oczekiwania w aspekcie aspiracji płacowych, jakie skłonni byliby zaakceptować. Aspiracje te zmieniają się głównie pod wpływem czasookresu pozostawania bez pracy i ogólnej sytuacji na rynku pracy,

• Stałą cechą współczesnych rynków pracy jest występowanie niekompletnych informacji o możliwościach zatrudnienia, ma to wpływ na kształt poziomu bezrobocia i poszukiwanie zatrudnienia. Na rynku jest to zjawisko powszechne. Występuje także przy równowadze na rynku pracy – stąd jest określane jest jako bezrobocie w stanie równowagi,

• W miarę przedłużania się procesu poszukiwań wśród pracowników zanika iluzja pieniądza, a pojęcie płac nominalnych i cen określa sytuację faktyczną.

Odpowiedz na pytania:

1. Co mówi teoria neoklasyczna na temat funkcjonowania rynku pracy?

2. Jakie stanowisko reprezentował Keynes w sprawie bezrobocia?

3. Co sądzą instytucjonaliści o funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego na rynku pracy?

4. Jakie znasz koncepcje w ramach teorii segmentacji rynku pracy?

5. O czym traktuje teoria konfliktów insider-outsider?

6. Na jakich 3 podstawowych założeniach opiera się „teoria poszukiwań na rynku pracy”?

WYKŁAD 5 - 08.04.2015, 22.04.2015
Zatrudnienie i bezrobocie

Plan wykładu

1. Pojęcie i funkcje zatrudnienia.

2. Definicja bezrobocia i osoby bezrobotnej.

3. Rodzaje i konsekwencje bezrobocia.

4. Mierniki bezrobocia.

5. Naturalna stopa bezrobocia.

1. Pojęcie i funkcje zatrudnienia

„Zatrudnienie jest to aktywność zawodowa, wyrażająca się w odpłatnym (ekwiwalentnym) zaangażowaniu sil i umiejętności ludzkich w procesie pracy, w wyniku której powstają dobra i usługi zaspokajające potrzeby społeczeństwa.

Ekwiwalent występuje w postaci dochodów, a w przypadku wykonywania pracy podporządkowanej przyjmuje on z reguły postać płacy i uprawnień do świadczeń socjalnych dla pracujących i jego rodziny.”

Funkcje zatrudnienia:

- ekonomiczna – zatrudnienie jest czynnikiem wzrostu gospodarczego, wpływa na możliwości rozwoju różnych dziedzin produkcji i usług,

- dochodowa – zatrudnienie stanowi dla ludności najważniejszą formę uzyskiwania dochodów, a więc źródło utrzymania,

- społeczna – zatrudnienie jest formą zaspokajania społecznej potrzeby pracy i wyrazem uczestnictwa jednostek w życiu społeczno-gospodarczym.

Pracujący – definicja GUS

- osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy,

- pracodawcy i pracujący na własny rachunek,

- osoby wykonujące pracę nakładczą,

- osoby pracujące na podstawie umów agencyjnych,

- członkowie spółdzielni produkcyjnych,

- duchowni.

1. Pojęcie bezrobocia i osoby bezrobotnej

Bezrobocie jest jednocześnie kategorią ekonomiczną i kwestią społeczną.

W pierwszym przypadku oznacza niezrealizowaną podaż pracy, będącą rezultatem nierównowagi między podażą siły roboczej (zasoby pracy) a popytem na pracę (miejsca pracy).

W drugim zaś oznacza stan bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość do jej podjęcia, dla których postawą utrzymania są dochody z pracy.

Bezrobotny – definicja z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

- osoba w wieku 18-60 lat – kobieta lub 65 lat – mężczyzna,

- niezatrudniona i niewykonująca pracy zarobkowej,

- zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązujących w danym zawodzie (…),

- zarejestrowana we właściwym (…) urzędzie pracy,

- poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,

- nieucząca się w szkole (z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych),

- jeśli nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu................

Bezrobotny w definicji Badań Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL)

Do kategorii bezrobotnych zalicza się w metodologii BAEL osoby, które spełniają jednocześnie następujące warunki:

- nie pracowały w okresie badanego tygodnia, tzn. nie wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracy przynoszącej zarobek lub dochód,

- aktywnie poszukiwały pracy w ciągu ostatnich czterech tygodni,

- były zdolne i gotowe podjąć pracę w następnym tygodniu.

1. Rodzaje i konsekwencje bezrobocia

Bezrobocie jest złożonym i dynamicznym zjawiskiem gospodarki rynkowej, generowanym przez wiele czynników o różnym stopniu trwałości działania. To stwierdzenie daje podstawę do wyodrębnienia różnych rodzajów bezrobocia.

Bezrobocie frykcyjne (płynne, przejściowe) – będące symptomem normalnie funkcjonującego rynku pracy, związane z naturalną ruchliwością siły roboczej, którą umożliwiają mechanizmy rynku i pełna swoboda zmiany miejsca pracy.

Bezrobocie strukturalne jest rezultatem ogólnej nierównowagi między podażą zasobów siły roboczej a popytem na pracę. Nierównowaga ta wynika z niedostosowania poziomu struktury kształcenia kadr do rzeczywistych potrzeb gospodarki.

Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) pojawia się wówczas, gdy spadek aktywności gospodarczej (koniunktury) powoduje spadek popytu na pracę; ma ono charakter przejściowy, ponieważ wraz z ożywieniem gospodarczym wzrasta też popyt na pracę.

Bezrobocie sezonowe (okresowe) mające charakter cykliczny i wynikające z sezonowości produkcji bezpośrednio uzależnionej od warunków klimatycznych (rolnictwo, przemysł spożywczy, budownictwo, a w usługach – turystyka). Sezonowy charakter ma także bezrobocie absolwentów.

Ze względu na czas trwania wyodrębnia się:

- bezrobocie krótkookresowe – kiedy czas poszukiwania nie przekracza 3 miesięcy;

- bezrobocie średniookresowe – kiedy okres poszukiwania wynosi od 3 miesięcy do 1 roku;

- bezrobocie długookresowe – po przekroczeniu 1 roku przekształca się w bezrobocie chroniczne długookresowe.

W literaturze wymienia się jeszcze:

- bezrobocie technologiczne – spowodowane postępem technicznym, doskonaleniem procesów technologii wytwarzania, pozwalających na oszczędności „pracy żywej” (maszyny zastępują ludzi);

- bezrobocie płynne – oznacza, że zawsze występuje pewna liczba bezrobotnych, ale skład tych osób się zmienia.

Konsekwencje bezrobocia

- dla osób dotkniętych bezrobociem: pogorszenie sytuacji materialnej,

- negatywny wpływ na stan psychiczny i zdrowie osób dotkniętych („spirala upadku”),

- wpływ na kapitał społeczny osoby – osłabienie rodzinnych, towarzyskich i formalnych kontaktów społecznych,

- wpływa na sposób funkcjonowania rodziny (np. zagrożenie przemocą),

- destabilizacja społeczna,

- na poziomie gospodarki kraju: utrata produkcji,

- niszczenie kapitału ludzkiego – pracownicy tracą kompetencje,

- obciążenia finansowe ponoszone przez państwo: koszty bezpośrednie oraz koszty pośrednie.

1. Mierniki bezrobocia

W literaturze przedmiotu wymienia się dwa podstawowe źródła informacji o bezrobociu.

Pierwsze to bieżąca rejestracja bezrobotnych w odpowiednich agencjach i urzędach pracy. Stanowi cenne źródło danych, które pozwalają na bieżącą ocenę skali rejestrowanego bezrobocia i charakterystykę jego struktury według różnych cech (płci, wieku, wykształcenia, sytuacji społeczno-zawodowej, czasu trwania bezrobocia itp.). Dane takie są bardzo przydatne przy opracowywaniu diagnozy bezrobocia dla lokalnych rynków pracy. Metoda ta ma też wady.

Definicja bezrobocia rejestrowanego nie nadaje się do międzynarodowych analiz porównawczych skali bezrobocia ponieważ wiąże się ściśle z określoną regulacją zaliczania do grona bezrobotnych; regulacja ta jest w różnych krajach różna. Na użytek porównań międzynarodowych funkcjonuje inna definicja bezrobocia, sformułowana według kryteriów statystyki międzynarodowej. Wg tej definicji za bezrobotne uznaje się osoby niepracujące (tj. niewykonujące żadnej pracy zawodowej) jednak aktywnie poszukujące pracy i zarazem gotowe do jej podjęcia.

Funkcjonowanie dwóch odmiennych definicji bezrobocia sprawia, że wielkość i struktura bezrobocia mogą się różnić, dlatego przy ocenie skali tego zjawiska konieczne jest sprecyzowanie, o jakim bezrobociu jest mowa, to znaczy, którą definicję bierze się za podstawę rozważań.

Drugim źródłem informacja o bezrobociu jest badanie ankietowe siły roboczej (BAEL). Obejmuje ono nie tylko bezrobotnych, lecz także wszystkie kategorie ludności na rynku pracy, co znacznie zwiększa jego poprawność, a więc i przydatność w stosunku do sprawozdawczości urzędów (biur) pracy.

Prawie we wszystkich krajach w badaniu tego typu są stosowane zalecenia metodologiczne statystyki międzynarodowej (międzynarodowa definicja bezrobotnego), co stwarza możliwość porównań międzynarodowych.

Wskaźnikiem o zasadniczym znaczeniu dla opisu sytuacji na rynku pracy jest stopa bezrobocia jako miernik natężenia tego zjawiska. Jest ona liczona jako:

1. iloraz liczby osób bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo (tj. ludność pracująca i bezrobotna- realny zasób pracy)

2. stosunek liczby osób poszukujących pracy (bezrobotnych) do zatrudnionych w gospodarce, poza rolnictwem indywidualnym.

Drugim oprócz stopy bezrobocia istotnym miernikiem sytuacji na rynku pracy jest relacja między liczbą bezrobotnych a liczbą wolnych miejsc pracy, informująca o realnych możliwościach znalezienia pracy.

• miernik ten jest stosowany równolegle ze stopą bezrobocia. Dopiero analiza tych dwóch mierników daję podstawę do oceny sytuacji na rynku pracy

• jednocześnie wykorzystuje się różne cząstkowe wskaźniki bezrobocia (tzw. wskaźniki przypadków bezrobocia) wg płci, wieku, wykształcenia itp. Ujawniające zróżnicowanie natężenia bezrobocia w poszczególnych przekrojach.

5. Naturalna stopa bezrobocia

Autorami pierwszych koncepcji naturalnej stopy bezrobocia byli Milton Friedman i Edmund E. Phelps (lata 60. XX wieku). Uważali oni, że w gospodarce znajdującej się w stanie równowagi zawsze występuje pewien poziom bezrobocia, który jest niezależny od zmian w popycie globalnym.

M. Friedman wiązał występowanie naturalnej stopy bezrobocia z niedokonałym funkcjonowaniem rynku pracy i jego odstępstwami od modelu doskonałej konkurencji. Twierdził, że:

- koszty zbierania informacji o wolnych miejscach pracy i wolnej sile robczej,
- koszty mobilności siły roboczej,

- zmiany strukturalne na rynku pracy

sprawiają, że w gospodarce zawsze występuje pewien poziom bezrobocia, który jest niezależny od zmian koniunktury gospodarczej.

Zarówno Phelps, jak i Friedman, twierdzili, że w gospodarce występują mechanizmy, które sprowadzają rynek pracy do naturalnej stopy bezrobocia. Różnica między bezrobociem faktycznym i naturalną stopą bezrobocia jest stanem przejściowym.

Teoria naturalnej stopy bezrobocia była dla ekonomistów kolejnym argumentem, który miał być dowodem na niezasadność ekspansywnej polityki pieniężnej. Polityka ta, której celem jest zapewnienie pełnego zatrudnienia w gospodarce, przynosi (zdaniem części ekonomistów) tylko krótkookresowe efekty.

Ekspansja pieniężna powoduje, że w krótkim okresie w gospodarce dochodzi do wzrostu popytu, wzrostu cen, spadku poziomu płac realnych i wzrostu zatrudnienia. W długim okresie pracownicy zauważają spadek realnych płac i żądają wzrostu płac nominalnych. Rezultatem tego jest powrót do wyższych płac realnych, niższy poziom zatrudnienia i wyższa inflacja.

Czynniki wpływające na naturalną stopę bezrobocia

Na naturalną stopę bezrobocia wpływa bardzo wiele czynników. Należą do nich między innymi:

- jakość systemu informacji o wolnych miejscach pracy,

- jakość instytucji państwowych,

- wielkość zasiłku dla bezrobotnych,

- elastyczność systemu edukacji,

- mobilność siły roboczej,

- obecny poziom technologii.

Na wzrost naturalnej stopy bezrobocia, poprzez obniżenie stopy znajdowania pracy, oddziałują cztery szczególne czynniki:

- płace proefektywnościowe,

- korzyści płacowe z przynależności do związków zawodowych,

- płace minimalne,

- ubezpieczenie na wypadek bezrobocia.

Czynniki określające naturalną stopę bezrobocia są niestałe, w związku z tym naturalna stopa bezrobocia również zmienia się pod wpływem tych zmian.

Naturalna stopa bezrobocia jest na ogół wysoka, gdy:

- w gospodarce dokonują się liczne procesy restrukturyzacyjne,

- siła robocza odznacza się niezwykle wysoką liczbą młodych pracowników z wysokimi stopami rotacji,

- minimalne płace oraz zasiłki byłyby większe.

Z kolei na obniżenie stopy bezrobocia powinien wpływać spadek udziału pracowników należących do związków zawodowych. Obecnie tendencje w gospodarce wskazują najprawdopodobniej na obniżanie się naturalnej stopy bezrobocia.

ODPOWIEDZ NA PYTANIA:

1. Co rozumieszpod pojęciem zatrudnienia i jakie funkcje ono pełni?

2. Jak zdefiniowana jest osoba pracująca w metodyce stosowanej przez GUS?
3. W jaki sposób pojmowane jest bezrobocie i co wiesz o osobie bezrobotnej?

4. Co wiesz o rodzajach bezrobocia i jego konsekwencjach?

5. Jak scharakteryzowałbyś źródła informacji o bezrobociu?

6. Jakie mierniki stosuje się dla przedstawienia sytuacji na rynku pracy?

7. Co jest istotą naturalnej stopy bezrobocia?

WYKŁAD 6, 7 - 22.04.2015, 29.04.2015

Polityka zatrudnienia i rynku pracy

Plan wykładu

1. Modele rynku pracy

2. Zadania i funkcje polityki zatrudnienia

3. Cele i rodzaje polityki rynku pracy

1. Modele rynku pracy

W ramach gospodarki rynkowej można wyróżnić 4 podstawowe koncepcje państwowej polityki rynku pracy:

1) państwa dobrobytu,

2) wolnej gospodarki rynkowej,

3) korporatystycznej gospodarki rynkowej,

4) socjalnej gospodarki rynkowej.

1) Polityka rynku pracy w systemie "państwa dobrobytu" sprowadza się do: redukcji podaży pracy poprzez indywidualną koordynację oraz stosowania systemu ubezpieczeniowego na wypadek bezrobocia dla osób zdolnych do pracy, a nie posiadających możliwości zatrudnienia oraz stosowania różnego typu zasiłków ze środków publicznych.

Bezrobocie nie jest dramatem, ponieważ bezrobotni mają zapewnione zasiłki albo pomoc dla bezorbotnych. Nawet kiedy regulacje ustawowe odnoszące się do ochrony stosunku pracy mogą ulegać deregulacji, to z powodu na istnienie alternatyw w postaci planów socjalnych, wcześniejszych emerytur, rent z powodu nieprzydatności zawodowej itd. nie jest to zbytnio dokuczliwe.	Inne rozwiązania prowadzą do zapewnienia dochodów niezależnych od pracy i połączonych z systemem zabezpieczenia państwa opiekuńczego.

2) Rynek pracy w systemie "wolnej gospodarki rynkowej" utożsamiany jest z rynkiem towarowym. W tym wypadku istotę poglądów na rynek pracy najlepiej pokazują 2 następujące stwierdzenia: "dla rynku pracy nie obowiązuje nic innego, jak dla rynku bananów" oraz "Więcej i pewniejszych miejsc pracy można stworzyć tylko przez mniej, a nie przez więcej norm prawa pracy dotyczących ochrony stosunku pracy".

Według opinii przedstawicieli tego kierunku bezrobocie stwarza za wysokie koszty pracy. Można je zmniejszyć za pomocą deregulacji rynku pracy, dzięki czemu wykluczone zostaną instytucjonalne ograniczenia. Powinno się wykluczyć regulacje związane z umowami zbiorowymi, a w głównej mierze ustalenia odnoszące się do płacy minimalnej, aby zapewnić zdolność konkurencyjną bezrobotnych.	Ta strategia oddziałuje integrująco w tym sensie, że przymusza pracobiorców w wyniku braku systemu zabezpieczenia społecznego do podejmowania pracy za płace niższe od zdefiniowanego minimum egzystencji.

4) Wysoki poziom instytucjonalnej kooperacji pomiędzy pracą, kapitałem i państwem cechuje system zintegrowanej "socjalnej gospodarki rynkowej". Budowa tej kooperacji jest inna od struktury w poprzednim modelu i można ją określić jako "instytucjonalnie koordynowaną elastyczność".

- Polityka państwa w socjalnej gospodarce rynkowej jest skierowana na tworzenie elastycznych, indywidualnych zdolności na rynku pracy, w wyniku których da się w cywilizowany sposób sprowadzić różne sprzeczne interesy gospodarcze oraz społeczne na płaszczyznę modus vivendi.	- Przy tym państwo tworzy zazwyczaj prawne ramy elastycznej kooperacji niż ingeruje bezpośrednio w procesy gospodarcze. Interwencja państwa ma w takim razie uniwersalny charakter i nie jest zorientowana selektywnie.

2. Zadania i funkcje polityki zatrudnienia

Polityka zatrudnienia, będąc częścią polityki gospodarczej, zajmuje si ustalaniem oraz wyjaśnianiem w układzie dynamicznym siły sprzężenia procesu rozwoju gospodarki procesami demograficzno-społecznymi, co powoduje, że wskazuje ona na określone cele zatrudnieniowe oraz środki, metody i sposoby prowadzące do ich osiągnięcia, a także oddziałuje na kształtowanie się kierunków i tempa rozwoju zatrudnienia.

Politykę zatrudnienia można więc również określić jako świadome i zgodne interesem ogólnospołecznym oraz indywidualnych pracowników kształtowanie procesów związanych z przygotowaniem, włączeniem do sfery pracy użytecznej, alokacji i racjonalnym spożytkowaniem zasobów ludzkich. Powinna ona zatem dostarczać narzędzi umożliwiających optymalizację w dziedzinie zatrudnienia.

Tradycyjnie wyróżnia się dwie podstawowe funkcje polityki zatrudnienia:

- funkcję ekonomiczną, powiązaną z rozwojem gospodarczym,

- funkcję społeczną, wyznaczoną przez obecne oraz przyszłe warunki rozwoju społecznego.

Niekiedy wylicza się równocześnie inne funkcje, np.:

- poznawczo-normatywną, odnoszącą się do systemu kształcenia,

- dochodową, czyli opartą na zapewnieniu uczestnictwa ludzi w kreowaniu i podziale dochodu narodowego.

Wśród zadań polityki zatrudnienia wymienia się najczęściej:

- pełne i racjonalne zatrudnienie,

- podporządkowanie działań w zakresie wzrostu zatrudnienia maksymalizacji wzrostu produktu społecznego,

- ograniczanie bezrobocia czy też niepełnego zatrudnienia,

- stałe i efektywne zagospodarowanie, w formie aktywizacji zawodowej, pojawiających się nadwyżek siły roboczej.

Warto podkreślić, że głównym zadaniem polityki zatrudnienia w gospodarce rynkowej staje się nie tylko osiągnięcie stanu pełnego zatrudnienia w ogóle, co raczej

- osiągnięcie możliwie wysokiego i efektywnego poziomu zatrudnienia, a także

- ograniczanie niwykorzystywanych produkcjnie nadwyżek siły roboczej, również

- poprzez dążenie do utrzymania możliwej do zaakceptowania przez społeczeństwo stopy bezrobocia.

Osiągnięcie celów polityki zatrudnienia jest zdeterminowane okresem, w którym są realizowane. Inne cele będą bowiem możliwe do osiągnięcia w krótkim, średnim, a inne w długim okresie.

Cele krótkookresowe są związane z zapobieganiem bezrobociu, pomocą w znalezieniu zatrudnienia przy jednoczesnym zapobieganiu(?) dochodu poszukującym pracy. W tym zakresie polityka zatrudnienia może być utożsamiana z polityką rynku pracy.

Ale jeżeli uwzględnimy realizację celów średniookresowych, wśród których należy wymienić: stymulowanie popytu na pracę poprzez redukcję strukturalnej nierównowagi w gospodarce, promowanie inwestycji i tworzenie nowych miejsc pracy, akumulację kapitału ludzkiego oraz eliminowanie ubóstwa, to jej zakres przedmiotowy staje się znacznie szerszy.

W długim okresie celem powinno być osiągnięcie pełnego, produktywnego i swobodnie wybieranego zatrudnienia.

3. Cele i rodzaje polityki rynku pracy

Polityka rynku pracy nakierowana jest głównie na rozwiązywanie problemów strukturalnych rynku pracy i poprawianie skuteczności jego funkcjonowania.

Opiera się na wyspecjalizowanych instrumentach dostosowujących strukturę podaży pracy do struktury popytu na pracę, takich jak na przykład szkolenia zawodowe czy substydiowanie zatrudnienia, ma zatem charakter mikroekonomiczny.

Politykę rynku pracy cechują zwykle cztery zasadnicze cele:

- ograniczenia rozmiarów bezrobocia (cel zatrudnieniowy),

- zmniejszenia niedopasowań strukturalnych na rynku pracy (cel strukturalny),

- podniesienia produkcyjności siły roboczej (cel produkcyjny),

- socjalnego zabezpieczenia osób dotkniętych zwolnieniami i integracji zawodowej bezrobotnych mających szczególne trudności na rynku pracy (cel socjalny).

Polityka rynku pracy jest interwencją państwa stosowaną w przypadku wystąpienia nierównowagi na rynku pracy i z natury rzeczy nie tworzy nowych miejsc pracy o długotrwałym i kapitałointensywnym charakterze.

- Aktywne programy zatrudnienia są ukierunkowane przede wszystkim na przygotowanie bezrobotnych do ponownego ich włączenia w proces pracy i powinny być stosowane w odniesieniu do wyselekcjonowanych , znajdujących się w najtrudniejszym położeniu regionalnych rynków pracy i grup największeo ryzyka. można powiedzieć, że pełną one funkcję "mostu" prowadzącego do przyszłego zatrudnienia.	- Aktywna polityka rynku pracy zmierza do: - aktywizacji zawodowej bezrobotnych, - zmniejszenia niedopasowań strukturalnych na rynku pracy, - podniesienia produkcyjności siły roboczej i weryfikacji gotowości do pracy bezrobotnych

W procesie realizacji celów polityki rynku pracy stosuje się wiele środków, które można podzielić na aktywne i pasywne. W statystykach Eurostatu i OECD wykorzystuje się klasyfikację instrumentów na 9 grup:

- publiczne służby zatrudnienia (pośrednictwo pracy i doradztwo zawodowe wraz z kosztami administracji),

- szkolenia zawodowe,

- rotacja pracy i podział pracy,

- zachęty zatrudnieniowe (programy umożliwiające zatrudnienie osób bezrobotnych lub utrzymania miejsca pracy, które bez wsparcia byłoby zlikwidowane),

- wspieranie zatrudnienia bezrobotnych i rehabilitacja osób niepełnosprawnych,

- bezpośrednie tworzenie miejsc pracy,

- wspieranie podejmowania działalności gospodarczej,

- zasiłki i odprawy dla bezrobotnych,

- wcześniejsze emerytury.

Przedstawiony podział jest rozwiązaniem arbitralnym. W tym ujęciu środki w grupach 1-7 zaliczyć można do instrumentów aktywnych, a grupy 8-9 do pasywnych.

Aktywne instrumenty polityki rynku pracy można podzielić na zorientowane podażowo i popytowo.

- Instrumentami zorientowanymi na podaż pracy, wspierającymi poszukujących pracy są przede wszystkim szkolenie i doskonalenie zawodowe oraz doradztwo zawodowe i po części pośrednictwo pracy. - Należy podkreślić, że wspieranie szkolenia i doskonalenia zawodowego stanowi rdzeń polityki rynku pracy. Główne ich zadanie sprowadza się do dostosowania kwalifikacji zawodowych pracowników do zmian w gospodarce. Wykorzystując instrumentarium szkoleniowe może ułatwić integrację zawodową osobom bezrobotnym i absolwentom szkół z nieadekwatnymi kwalifikacjami.

- Do instrumentów zorientowanych popytowo zalicza się wszystkie formy zatrudnienia subsydiowanego. Można tutaj wskazać w szczególności na takie instrumenty jak: - środki na rzecz utrzymania i tworzenia nowych miejsc pracy dla bezrobotnych, - dotacje płacowe dla firm zatrudniających osoby bezrobotne, - bezpośrednio tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym i organizacjach pozarządowych, - promocje podejmowania działalności gospodarczej.

Instumenty polityki rynku pracy powinny być kierowane do grup problemowych na rynku pracy. W polsce grupy te zostaly określone w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Zalicza się do nich:

- długotrwale bezrobotnych,

- bezrobotnych do 25 roku życia,

- bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych,

- osoby powyżej 50 roku życia i niepełnosprawne,

- bezrobotnych samotnie wychodzujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia,

- pozostających bez pracy po odbyciu kary pozbawienia wolności

Odpowiedz na pytania (bez 9 i 10):

1. Jakie znasz cztery podstawowe koncepcje państwowej polityki rynku pracy?

2. Co stanowi istotę polityki zatrudnienia?

3. Jakie funkcje przypisuje się polityce zatrudnienia?

4. Co wiesz o zadaniach polityki zatrudnienia?

5. Jaki jest wpływ czynnika czasu na politykę zatrudnienia?

6. Czym zajmuje się polityka rynku pracy?

7. Jakie są cztery zasadnicze cele polityki rynku pracy?

8. Jakie są główne zadania aktywnych programów zatrudnienia, a jakie aktywnej polityki rynku pracy?

11. Jakie znasz środki polityki rynku pracy?

12. Wykaż różnicę między instrumentami zorientowanymi podażowo i popytowo.

13. Co rozumiesz pod pojęciem „grupy problemowe na rynku pracy”?