NAUKA CZYTANIA I PISANIA
Proces czytania
Czytanie – zdaniem- E. Malmquist- to szereg wspólnych umysłowych działań zróżnicowanych w zależności od wieku i dojrzałości czytającego, od rodzaju czytanego tekstu, stopnia jego trudności oraz od celu czytania. Czytanie jest zatem aktywnością wieloczynnościową: składa się na nią wiele komponentów, w powiązaniu z uczuciowym zaangażowaniem i zainteresowaniem osoby czytającej, w tym:
Wrażeń wzrokowych przekazywanych do mózgu;
Percepcji w kontekście rozumienia poszczególnych wyrazów;
Funkcji mięśni oczu;
Zapamiętywania przeczytanego tekstu;
Przechowania w pamięci rzeczy i faktów z przeszłości; działań asocjacyjnych i przetwarzających, w wyniku wcześniej nabytych doświadczeń.
Etapy:
- przygotowawczy (przedszkole- przygotowanie dzieci)
- elementarzowy (poznawanie liter)
- poelementarzowy (doskonalenie umiejętności czytania)
Psychofizjologiczne mechanizmy czytania.
Proces czytania należy rozpatrywać jako zjawisko wymagające współdziałania szeregu właściwości nie tylko psychicznych człowieka, w tym współdziałania analizatorów (wzrokowego, słuchowego, kinestetycznego), sprawnego przebiegu procesów myślowych, odpowiedzialnych za prawidłową analizę i syntezę informacji, ich przetworzenie, ich skojarzenie z wcześniejszym doświadczeniem. A. Brzezińska proponuje równocześnie, by w takim ujęciu wyróżnić trzy aspekty umiejętności czytania (wzajemnie od siebie uzależnione):
Aspekt techniczny (kojarzenie znaków graficznych z fonicznymi)
Aspekt semantyczny (rozumienie znaczeń czytanego tekstu / czytanie ze zrozumieniem)
Aspekt krytyczno-twórczy (refleksyjny/ krytyczny stosunek do czytanego tekstu; interpretowanie)
Metody
Syntetyczne
Opanowanie umiejętności czytania w aspekcie technicznym; Przechodzenie od elementu (np. litery/ znaku graficznego) do całości (całego zdania/ słowa)
Metoda alfabetyczna
Znana już w starożytności; Jednostka podstawową czytania w tej metodzie są nazwy liter zestawione w porządku alfabetycznym- utrudniało to tworzenie sylab
Metoda fonetyczna
W. Ickelsamer uważał, że naukę czytania należy rozpocząć od rozkładu wyrazu na dźwięki, czyli głoski wyjaśniając ich artykulację, dopiero potem zapoznać dzieci ze znakami tych głosek czyli literami, by wreszcie przystąpić do czytania wyrazów.
Metoda sylabowa- zgłoskowa-> na początku poznaje się sylaby.
Analityczne
Prezentowanie w nauce czytania jednostek językowych mających określone znaczenie, tj. wyrazy, części zdania i całe zdania; Istota jest połączenie analizy wzrokowej ze słuchową
Metoda wyrazowa
Wprowadzenie znacznej liczby znanych wyrazów, by w przyszłości mogły służyć do tworzenia zdań, a następnie ułatwiły analizę i wyodrębnienie z nich poszczególnych liter.
Metoda zdaniowa. Za podstawę przyjmuje się zdanie;
Analityczno-systemowe
Zapewnia poznanie znaków graficznych języka pisanego oraz rozumienie czytanego tekstu. Odciąża od zapamiętywania zbyt dużej liczby wyrazów ; Punktem wyjścia jest wyraz lub zdanie. Za pomocą analizy słuchowej lub wzrokowej następuje przejście od zdania do wyrazu lub od wyrazu do głoski, zgłoski, litery.
O charakterze wzrokowym ( wyraz postrzegany wzrokowo; z zapisu graficznego wyodrębniony zostaje znak graficzny w postaci litery, literze przyporządkowuję się „obraz dźwiękowy” ; analiza wzrokowa-> słuchowa-> synteza. )
O charakterze fonetycznym ( Podstawą jest budowa dźwięku wyrazów. Na początku następuje rozpoznanie słuchowe wyrazu , a dopiero potem wyodrębnienie głosek. Głoską przyporządkowany jest kolorowy kartonik zastępujący literę , która wprowadzana jest później.)
O charakterze funkcjonalnym ( podstawą jest relacja funkcjonalna, czyli stosowanie różnych metod analityczno-syntetycznych o charakterze wzrokowym i fonetycznym za względu na udział w tym procesie funkcji wzrokowej i słuchowej. Analiza od wyrazu-> sylaba-> litera-> głoska a synteza odwrotnie.
Globalne- dziecko zauważa różnice między wyrazami
Money<- po tym ogonku dzieci kojarzyły, że to małpa. MONKEY<- tego dzieci już nie potrafiły przeczytać.
Inne metody.
Glena Domana (196…coś)
Na wielkich kartkach pokazujemy dziecku wyraz (już w 9 tygodnia życia) czerwoną czcionką. Ważna jest kolejność wyrazów ( nauczają rodzice). Od samego urodzenia dzieci uczą się czytać. Nie tylko pokazujemy i mówimy np. kot. Nie tylko wielka czcionka, ale też głośno mówimy ten wyraz. Wskazujemy palcem na ten wyraz. Jest określone w jakim dniu życia dziecka wprowadzać jaki wyraz.
Ireny Majchrzak „Wprowadzenie dziecka w świat pisma”
Podobna do globalnej. Uczyła czytać na podstawie rozpoznawania swoich imion. Wypisały swoje imiona, porównywały, samogłoski, spółgłoski itd. W jej imię wpisane jest jakieś znaczenie. Ułóżmy jakieś jeszcze wyrazy z rozsypani.
Można zrobić to w klasie. Każdemu uczniowi pisze się jego imię. Z każdym uczniem powinno się analizować to imię i zestawić z innym imieniem. ( w przedszkolu) Te kartki powinny być potem przyklejone do jakiejś ściany. Np. każde dziecko przed zajęciami staje przy swojej kartce. Należy te kartki czasami poprzyklejać. Imię zapisane literami pisanymi.
Jagoda Cieszyńska
Czytanie podzielone na 5 etapów:
- sylaby otwarte (np. pa) i sylaby zamknięte (par)
Bogdan Rocławski- Klocki LOGO
4 ścianki- litera drukowana duża i mała oraz pisane w liniaturze duża i mała
Każdy uczeń ma mieć na ławce taki zestaw klocków. A nauczyciel ma mieć na sztaludze drewnianej takie duże klocki.
Etapy nauczania czytania:
- Nauczyciel wymawia głoskę „o”
- Potem przykłada do ust coś co ma kształt tych ust „Zobaczcie w takim kształcie były moje usta”
- Pokazujemy literkę na klocku i czekamy, aż dzieci ułożą usta w literkę „o”
- krótkie wyrazy z pomocą tych literek.
Nauka pisania odbywa się na tzw. śladach czytania. Pisanie polega na wykonywaniu określonych ruchów ręki, dzięki którym kreśli się litery połączone w wyrazy.
Zdaniem T. Wróbla na czynność pisania składają się trzy elementy:
Element psychologiczny- dotyczy analizy syntezy słuchowej, wzrokowej oraz ruchowej. Psychologia pisania wymaga, aby dziecko posiadało słuchowe wyobrażenia odpowiednika litery w postaci głoski, ujmowało literę i wyraz jako pewną całość oraz potrafiło wyobrazić sobie drogę kreślenia danej litery.
Element fizjologiczny- uwarunkowanie czynności pisania polega na złożonych pobudzeniach nerwowych, ich integracji w korze mózgowej i w aparacie ruchowym ręki.
Element motoryczny (ruchowy)- na ten element pisania składają się ruchy ramienia i przedramienia, zwane ruchami większymi, oraz ruchy kości dłoni, zwane ruchami małymi.
Tak, więc pisanie jest aktem psychomotorycznym, na który składają się takie elementy jak:
- słuchowe wyodrębnienie głoski,
- rozpoznawanie jej odpowiednika literowego,
- rozmieszczenie kolejnych liter w wyrazie, napisanie litery lub wyrazu.
Nauka pisania sprowadza się w istocie do następujących czynności: pokazu poprawnego wzoru danej litery, analizy jej elementów składowych, pokazu sposobu kreślenia oraz ćwiczenia ręki dziecka w poprawnym kreśleniu poszczególnych liter, zespołów liter, wyrazów.Pismo dziecka jest poprawne wówczas, kiedy odpowiada następującym wymogom (kryteriom): jest czytelne (czytelność), odpowiada wymogom pisemności (pisemność), jest estetyczne.