Grochowiak

1. Stanisław Grochowiak urodził się 24 stycznia 1934 roku w Lesznie Wielkopolskim. Przez pierwsze dwadzieścia lat swojego życia mieszkał i uczył się w tym mieście. Wyjątkiem był czas okupacji, który rodzina Grochowiaków spędziła w Warszawie oraz krótki okres nieukończonych studiów polonistycznych w Poznaniu. W 1953 roku przeprowadził się do Wrocławia, skąd dostał ofertę pracy w Tygodniku Katolickim. Po dwóch latach spędzonych na Dolnym Śląsku powrócił do Warszawy, gdzie związał się najpierw z Instytutem Wydawniczym PAX, a następnie współredagował takie czasopisma jak Za i Przeciw (w 1957 roku), Współczesność (od 1956 do 1960 roku), Nowa Kultura (od 1961 do 1963 roku), Kultura (od 1963 do 1970 roku), Poezja (od 1972 do 1975 roku) i Miesięcznik Literacki (od 1975 do śmierci). Po swoim głośnym debiucie literackim w 1956 roku zaliczono go do tak zwanego pokolenia Współczesności (poza Grochowiakiem zalicza się do niego między innymi Andrzeja Bursę, Ernesta Brylla, Marka Hłaskę, Jerzego Harasymowicza, Ireneusza Iredyńskiego, Marka Nowakowskiego, Władysława Terleckiego i Edwarda Stachurę). Pierwszy tomik poezji artysty nosił tytuł Ballada rycerska. Krytyka uznała wydawnictwo za jeden z najważniejszych debiutów czasu odwilży, umieszczając Grochowiaka obok takich twórców jak Zbigniew Herbert czy Miron Białoszewski. Już w pierwszym tomiku poetyckim znalazły się utwory, które do dziś uważa się za jedne z najlepszych w dorobku artysty. Wśród wierszy z Ballady rycerskiej można znaleźć chociażby: Świętego Szymona Słupnika, Don Kiszota czy Verlaine’a. Debiutancki zbiór ujawnił jedną z cech charakterystycznych całej późniejszej twórczości Grochowiaka, mianowicie inspirację kulturą francuską, barokiem i średniowieczem. Można się w nich dopatrzyć elementów turpistycznych. Również w 1956 roku, nieco wcześniej niż Ballada rycerska na rynku pojawiła się pierwsza powieść artysty – Plebania z magnoliami, którą można był zaliczyć do nurtu tak zwanej powieści produkcyjnej.
   Grochowiak zrezygnował jednak z pisania prozy w 1965 roku, kiedy ukończył trzydzieści lat. Skupił się wówczas na poezji i dramatach. Kolejne tomy wierszy – Menuet z pogrzebaczem (z 1958 roku), Rozbieranie do snu (z 1959 roku) i Agresty (z 1963 roku) uważa się za wyznaczające w twórczości poety okres fascynacji turpizmem i groteską. Kolejne tomiki – Kanon (z 1965 roku) i Nie było lata (z 1969 roku) z kolei stanowią zwrot poety w stronę klasyczności. Ostatni etap twórczości artysty to takie zbiory jak: Polowanie na cietrzewie (z 1972 roku), Bilard (z 1975 roku) i Haiku Images (z 1975 roku). Powszechnie uznano je za gorsze od poprzednich. Duży wpływ na ich kształt miały problemy materialne poety, a także przewlekła choroba alkoholowa. Przyczyniło się to do tego, że pisarz za życia stał się zapomniany. Sytuacja trwała ta przez ponad piętnaście lat. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia niejako na nowo odkryto jego wczesną poezję. Stanisław Grochowiak zmarł 2 września 1976 roku w Warszawie z powodu powikłań choroby alkoholowej. Po 1989 roku stał się obiektem nagonki młodego pokolenia poetów, którym nie podobały się nie tylko jego utwory, ale i życiowa postawa. Grochowiak nie krytykował publicznie poczynań komunistycznych władz, a także często pojawiał się w telewizji i prasie codziennej, przez co uznano go za zdrajcę.

2. Cechy charakterystyczne twórczości

Grochowiak – narąbał całych ćwierci baroku, połci, dekadencji, kawałów ekspresjonizmu, doprawił je Norwidem, Libertem, Gałczyńskim, Bóg wie czym jeszcze, wszystko to wrzucił do kotła, zagotował, odcedził i ciepłe jeszcze sprasował w gęste, treściwe wiersze.

- tak o inspiracjach i stylu poetyckim Stanisława Grochowiaka pisał wybitny krytyk literacki Jan Błoński w swojej znanej pracy Odmarsz.

Poeta odegrał istotną rolę w powojennej poezji. Uważał się za poszukiwacza nowych form wyrazu i kanonów artystycznych. Zwrócił się wówczas w stronę turpizmu, nurtu epatującego brzydotą. Najbardziej zostało to uwidocznione w trzech tomach wierszy: Menuet z pogrzebaczem, Rozbieranie do snu oraz Agresty. Można w nich odnaleźć elementy groteski, którą uzyskiwał poprzez śmiałe zestawienia sfer sacrum i profanum. W utworach z wymienionych tomików pojawiają się również przedmioty codziennego użytku, które w oczach poety stały się wyznacznikiem najwyższego piękna. Tę afirmację rzeczywistości Grochowiaka z czasem zaczęto nazywać mizerabilizmem. Okres klasyczny w twórczości poety, czyli część wierszy ze zbioru Agresty oraz całe Nie było lata i Kanon charakteryzował się zmianą nie tylko formy, ale i tematyki utworów artysty. Wówczas to skupił się głównie na pisaniu pięknych i łagodnych sonetów, z których większość poruszała tematykę miłosną. Poza tym w wierszach tego okresu Grochowiak dotykał również zagadnień związanych ze starością, codziennością czy akceptacją.
Niezależnie od okresu, cała twórczość poetycka artysty charakteryzowała się piękną kolorystyką. Grochowiak przykładał szczególną uwagę do barw, które nadawały niektórym utworom dodatkowego znaczenia lub po prostu stanowiły środek artystyczny.