WYKŁAD I

Ochrona pracy - zespół środków i metod zawartych w aktach prawnych, nakładających na pracodawcę obowiązek kształtowania warunków pracy, które zabezpieczałyby pracownika przed zagrożeniem dla ich życia lub zdrowia oraz umożliwiały regenerację utraconych sił biologicznych również poza pracą. Akty prawne to: konstytucja, ustawy, uchwały, rozporządzenia, zarządzenia, instrukcje, wytyczne itp.

BHP zajmuje się egzekwowaniem przepisów i zasad ustalonych przez ochronę pracy. Obejmuje taki zakres warunków, który zagraża życiu lub zdrowie pracownika i które należy eliminować.

Jest to więc minimum zasad i wartości, których pracownicy i pracodawcy winni przestrzegać dla uchronienia przed zagrożeniem zdrowia i życia podczas pracy.

ERGON (z gr.) - czyn, praca

NOMOS ( z gr.) - zwyczaj, prawo, wiedza

1. Ergonomia - zajmuje się optymalizacją pracy rozumianej jako układ współdziałania człowieka ze środkami pracy w określonym środowisku materialnym i społecznym, zmierzający do wytworzenia produktu.

2. Ergonomia - interdyscyplinarna nauka zajmująca się przystosowaniem obiektów technicznych, ich środowiska i środowiska bytowania do anatomicznych
i psychofizycznych możliwości człowieka, zapewniającym sprawne i bezpieczne wykonywanie pracy.

3. Ergonomia - ergonomika, dyscyplina wiedzy zajmująca się zastosowaniem różnych nauk dla zapewnienia optymalnych warunków pracy do właściwości fizycznych
i psychicznych człowieka, czyli takich konstrukcji urządzeń technicznych i kształtowania materialnego środowiska pracy, jakie wynikają z wymagań fizjologii i psychologii pracy, w celu zwiększenia wydajności pracy i przyczynienia się do pomyślności pracownika (Koczocik - Przedpełska)

Najważniejsze dyscypliny kształtujące dorobek współczesnej ergonomii:

• -fizjologia pracy

• -psychologia pracy

• -antropologia

• -organizacja pracy

• -nauki techniczne

• -medycyna pracy

Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne (IEA) ergonomią określa stosunki między człowiekiem a środowiskiem, jego zajęciem, sprzętem, nie tylko podczas pracy ale też podczas zabawy, podróży, rekreacji, itp.

Cecha ergonomiczna obiektu technicznego - właściwość obiektu technicznego ujęta ze względu na wymagania ergonomiczne.

Cecha ergonomiczna mierzalna - cecha ergonomiczna obiektu technicznego, której wartość jest wyrażona liczbą i jednostką miary.

Cecha ergonomiczna niemierzalna - cecha ergonomiczna obiektu technicznego, której nie przypisuje się określonej miary liczb (smak, zapach, barwa - oceniane opisowo, organoleptycznie)

Maksymanta ergonomiczna - wartość maksymalna cechy ergonomicznej obiektu technicznego, stanowiąca ograniczenie górne dla wymagań ergonomicznych (np. odległość pulpitu sterowniczego od siedzącego)

Minimanta ergonomiczna - wartość minimalna cechy ergonomicznej obiektu technicznego, stanowiąca ograniczenie dolne dla wymagań ergonomicznych (np. wysokość otworu drzwiowego).

Optymanta ergonomiczna - wartość optymalna cechy ergonomicznej obiektu technicznego, stanowiąca optimum dla wymagań ergonomicznych.

Działalność ergonomiczna - działalność mająca na celu rozwój ergonomii i jej praktycznych zastosowań.

Ocena ergonomiczna - charakterystyka obiektu technicznego i/lub środowiska wyrażająca stopień ich zgodności z wymaganiami ergonomicznymi,

Arkusz oceny ergonomicznej - dokument zawierający wyniki analizy i ocenę ergonomiczną obiektu technicznego i/lub środowiska.

Historia ergonomii

• Ergonomia jako nauka o przystosowaniu człowieka do pracy i pracy do człowieka istniała od zarania dziejów: rolnicy, sklepikarze, inżynierowie starali się w jakiejś mierze ułatwić sobie pracę - wymyślali narzędzia coraz przyjaźniejsze a także wybierając dla siebie pracę, która była dla nich najbardziej odpowiednia.

• 1857 r - Wojciech Jastrzębowski w "Przyroda i Przemysł": "Nazwiskiem ergonomii (...) oznaczamy naukę o pracy, czyli o używaniu nadanych człowiekowi od stwórcy sił i zdolności.

• Przełom XIX i XX w - początki organizacji pracy na zasadach naukowych. W 1908r. - pierwsza naukowa próba dostosowania pracy do fizjologii i człowieka. W.F. Taylor próbował zoptymalizować wielkość łopaty.

• II wojna światowa - milowy krok w dziedzinie ergonomii. Postęp techniczny wymusił zmiany na stanowiskach pracy, aby zapewnić ochronę zdrowia pracownika. Zaczęto uświadamiać sobie, że człowiek posiada pewne psychofizyczne ograniczenia .

• Lata 50-te i 60-te XX wieku - rozwój ergonomii jako dziedziny aktywności stosowanej w przemyśle. 1962 - powstanie Międzynarodowego Stowarzyszenia Towarzystw Ergonomicznych.

• W Polsce 1974 r. powstał Komitet Ergonomii przy PAN oraz przy NOT. W 1977r. powstało Polskie Towarzystwo Ergonomiczne (PTErg). W 1979 r. Polska była organizatorem VII Światowego Kongresu Ergonomicznego.

Obszary działalności ergonomicznej:

1. Ergonomia korekcyjna

Zajmuje się analizą już istniejących warunków racy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości człowieka oraz formułuje zalecenia poprawiające istniejące stanowiska. Narzędziem tych działań są m.in. tzw. listy kontrolne (Lista Dortmundzka przedstawione w 1964r. na II Kongresie Ergonomicznym w Dortmundzie).

1. Ergonomia koncepcyjna

Stosuje opracowane wytyczne w trakcie projektowania aby zapewnić maksimum niezawodności i bezpieczeństwa, przy jednoczesnym zminimalizowaniu fizycznych, psychicznych i środowiskowych obciążeń pracownika.

1. Ergonomia systemowa

Uwzględnia współzależność elementów biorących udział w procesie pracy, zajmuje się projektowaniem całościowych układów człowiek - maszyna - środowisko, tak aby przy najmniejszym wysiłku i dobrym komforcie pracownika zapewnić możliwie wysoki poziom wydajności i jakości pracy. Wiodąca rola przynależy do człowieka.

Ważnymi narzędziami pracy w ergonomii korekcyjnej i koncepcyjnej są normy i dyrektywy. Opracowane w UE minimalne wymagania bezpieczeństwa racy i ergonomii w zakresie:

• Ręcznego dźwigania ciężarów

• Pracy z monitorami ekranowymi

• Użycia ochron osobistych

• Użycia maszyn i narzędzi

• Projektowania stanowiska pracy

• Zarządzania zdrowiem i bezpieczeństwem

Normy z dziedziny ergonomii obejmują dane:

• związane z cechami człowieka (dane antropometryczne, biomedyczne itp.)

• dotyczące współdziałania człowieka ze środkami pracy: narzędzia, maszyny, systemy produkcji

• dotyczące czynników środowiskowych: temperatury, hałasu, światła itp.

Cele ergonomii

• ma na celu humanistyczną i użytkową optymalizację elementów pracy przez dostosowanie ich do właściwości organizmu ludzkiego i do psychosomatycznych ograniczeń pracownika

• Kształtuje racjonalne stanowisko pracy aby zminimalizować biologiczny koszt wykonywanej pracy (nauki techniczne i ekonomiczno-organizacyjne)

Ergonomia nie jest skrępowana przepisami. Stosuje ona te wszystkie środki i metody, które zabezpieczają przed wypadkami, chorobami zawodowymi i stanowiąc o optymalizacji warunków pracy i eliminuje te wszystkie czynniki które mogą spowodować uciążliwość lub przemijające dysfunkcje niektórych narządów. Interwencja następuje więc nawet w sytuacji, gdy jeszcze żadne normy nie zostaną przekroczone. Jej działanie jest szersze, wkracza w fazy wcześniejsze kształtowania warunków pracy, tak aby praca nie powodowała utraty sił biologicznych.

Co trzeba wiedzieć po 1 wykładzie:

1. Definicja ochrony pracy i BHP

2. Definicja ergonomii i pojęć z nią związanych

3. Historia ergonomii

4. Obszary działania ergonomii

5. Różnice i związki BHP, ochrony pracy i ergonomii

WYKŁAD II

Nadzór nad warunkami pracy

Państwowy nadzór nad warunkami pracy sprawują: Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego, inne państwowe organy nadzoru, np. Urzędy Górnicze, prokuratura.

System ochrony pracy w Polsce uwzględnia również społeczny nadzór nad warunkami bezpieczeństwa i higieny pracy, który sprawują związki zawodowe i Społeczna Inspekcja Pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy

• PIP działa na podstawie przepisów ustawy z dnia 13.04.2007 r. o PIP.

• Jest organem powołanym do nadzoru i kontroli przestrzegania praw pracy, a w szczególności przepisów i zasad BHP, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej.

• Podlega Sejmowi RP, a nadzór nad nią Sprawuje Rada Ochrony Pracy powołana przez Marszałka Sejmu.

• PIP tworzą: Główny Inspektorat Pracy; 16 okręgowych inspektoratów pracy oraz inspektorzy pracy działający w ramach terytorialnej właściwości okręgowych inspektoratów pracy.

• PIP jest powołana do kontroli i nadzoru przestrzegania prawa pracy, a w szczególności przepisów i zasad BHP, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych oraz inicjowania przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym.

Do zadań PIP należy:

1. Nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy

2. Kontrola przestrzegania przepisów BHP

3. Kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej (dotyczy także cudzoziemców)

4. kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu pod względem spełniania przez nie wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, określonych w odrębnych przepisach.

5. Nadzór nad przestrzeganiem warunków stosowania substancji określonych przez Europejską Agencję Chemikaliów.

6. Podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i eliminowaniu zagrożeń środowisk pracy.

7. Współdziałanie z organami ochrony środowiska w zakresie kontroli przestrzegania przez pracodawców przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska.

8. Opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy

9. Wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej uczestnictwo w postępowaniu przed sądem pracy, w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy

10. Wydawanie i cofanie zezwoleń na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia

11. Udzielanie na pisemny wniosek osoby zainteresowanej informacji o minimalnych warunkach zatrudnienia pracowników

12. Współpraca z urzędami państw członkowskich UE odpowiedzialnymi za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienie pracowników

13. Ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie Pracy

Inspektor pracy może nałożyć, w postępowaniu mandatowym mandat karny od 1.000 do 2.000 zł lub wnioskować o ukaranie do sądu rejonowego nawet do 30.000 zł.

Ustawa z dnia 14.03.1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej powołuje ją do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, a w szczególności poprzez nadzór nad warunkami:

• higieny środowiska

• higieny pracy

• higieny radiacyjnej

• higieny wypoczynku i rekreacji

• procesów nauczania i wychowywania

• zdrowotnymi żywności i żywienia oraz przedmiotów użytku

• higieniczno-sanitarnymi w służbie zdrowia

Działalność Inspekcji Sanitarnej polega na sprawowaniu

• zapobiegawczego nadzoru sanitarnego (np. opiniowanie projektów zagospodarowania przestrzennego pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych)

• bieżącego nadzoru sanitarnego (kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne)

• zapobieganiu chorobom zakaźnym i epidemiom (np. dokonywanie ocen epidemiologicznych)

• prowadzeniu działalności oświatowo-zdrowotnej (np. popularyzowanie zasad higieny, zdrowego życia, umiejętności udzielania pierwszej pomocy).

Państwowa Inspekcja Sanitarna Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu, a ten z kolei podlega ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.

Organem doradczym i opiniodawczym Głównego Inspektorowi Sanitarnemu jest Rada Sanitarno - Epidemiologiczna, powoływana na 3 lata.

Zgodnie z przepisami statutu w skład GIS wchodzą departamenty, m.in. Departament Przeciwepidemiczny i Oświaty Zdrowotnej.

Urząd Dozoru Technicznego

• Dozór techniczny to działalność zmierzająca do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska. UDT jest państwową placówką realizującą zadania związane z wykonywaniem dozoru technicznego w zakresie ustalonym w artykule o dozorze technicznym.

UDT podlega ministerstwu gospodarki. Oprócz niego działają Transportowy Dozór Techniczny podlegający Ministrowi ds. transportu, Wojskowy Dozór Techniczny podlegający Ministrowi Obrony Narodowej.

Społeczna Inspekcja Pracy powołana została przez II Kongres Związków Zdrowotnych w czerwcu 1949r. jako służba społeczna, powoływana i pełniona przez samych pracowników w celu wzmożenia kontroli nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy oraz w celu podniesienia stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, jak również wzmocnienia bezpośrednio w zakładach pracy walki z chorobami zawodowymi.

Podstawę prawną działalności SIP stanowi Ustawa o Społecznej Inspekcji Pracy z dnia 24.06.1983r. (Dz. U. z dnia 30.06.1983r.)

SIP reprezentuje interesy pracowników i jest kierowana przez związki zawodowe.

Do zadań SIP należy:

• Kontrolowanie i przestrzeganie przepisów prawa pracy

• Branie udziału w analizowaniu przyczyn wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe oraz kontrolowanie stosowania właściwych środków zapobiegawczych

• Uczestniczenie w przeprowadzaniu społecznych przeglądów warunków pracy

• Uczestniczenie w kontroli przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego.

• Powodowanie kształtowania i przestrzegania przez pracowników właściwych warunków BHP na stanowiskach pracy.

Związki Zawodowe sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy i uczestniczą w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad BHP.

Działanie Związków Zawodowych obejmuje:

1. Zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie prawa pracy

2. Zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy organu samorządu załogi w sprawach zbiorowych interesów i praw pracownika

3. Sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy

4. Współdziałanie z PIP i kierowani działalnością Społecznej Inspekcji Pracy.

Placówki naukowo - badawcze

Sektor naukowo - badawczy w systemie ochrony pracy tworzą instytuty naukowe i placówki badawcze samodzielne lub stanowiące działy wyższych uczelni.

Prowadzą one badania w różnych dziedzinach ochrony pracy i ergonomii, opracowują wytyczne, ekspertyzy, opinie, oceniają prototypy i dostarczają podstaw naukowych do regulacji prawnych z zakresu BHP.

Zajmują się także identyfikacją i charakterystyką zagrożeń występujących w środowisku pracy, procesach technologicznych i materiałach.

BHP w krajach UE

1 maja 2004r. Polska przystąpiła do Unii Europejskiej. Przepisy i zasady dotyczące BHP zwanego w Unii bezpieczeństwem i ochroną zdrowia obowiązujące w krajach UE są sukcesywnie wdrażane w Polsce.

Podstawą prawa w zakresie BHP w UE są art. 94 i 137 Traktatu Rzymskiego ( z 25.03.1957r z późniejszymi poprawkami z 2.10.1997r.)

"Dyrektywy Nowego Podejścia"

Dyrektywy wydane na podstawie art. 94 Traktatu Rzymskiego mają charakter norm maksymalnych i kraje Unii nie mogą ustanawiać norm wyższych niż normy w nich zawarte. Dotyczą one wymogów w zakresie zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i ochrony konsumentów w odniesieniu do jednolitego rynku wewnętrznego.

Dyrektywy wydane na podstawie art.137 Traktatu Rzymskiego dotyczą z kolei bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika i mają charakter norm minimalnych. Określają niezbędne i wystarczające warunki do zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa na stanowisku pracy.

Podstawowym aktem prawnym w UE z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia jest Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich zwana Dyrektywą Ramową.

Zawiera ona ogólne zasady zapobiegania ryzyku zawodowemu.

Na podstawie Dyrektywy Ramowej wydano 16 dyrektyw szczegółowych (po 4):

• Dyrektywy mające powszechne zastosowanie w zakładach pracy

• Dyrektywy dotyczące ochrony pracownika przed działaniem czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych.

• Dyrektywy dotyczące prac niebezpiecznych w górnictwie, na pokładach statków, w atmosferze wybuchowej.

• Dyrektywy dotyczące ochrony pracy kobiet.

Dyrektywa 89/654/EWG dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy.

Zakres regulacji Dyrektywy:

zapewnienie:

• odpowiednich instalacji elektrycznych

• naturalnego i sztucznego oświetlenia

• wymaganej temperatury

Dyrektywa 90/269/EWG w sprawach minimalnych wymagań dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ciężarów.

Dyrektywa 90/270/EWG w sprawach minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe

Dyrektywy dotyczące przemysłu wydobywczego

-Dyrektywa Rady Europy 92/104 EEC z 3.12.1992

-Dyrektywa Rady Europy 92/91 EEC z 3.11.1992

Co trzeba wiedzieć po II wykładzie

• Państwowa Inspekcji Pracy

• PIS

• UDT

• SIP

• ZZ

• Dyrektywy Nowego Podejścia

WYKŁAD III

Ergonomiczna analiza uciążliwości pracy

Praca w szerokim pojęciu oznacza uruchomienie procesów psychofizjologicznych, które powodują przestawienie się ustroju
z wykonywanych czynności na nowy poziom czynnościowy, wyrażający się przede wszystkim w charakterze i intensywności przemiany materii, zmianach parametrów cechujących poszczególne układy i narządy pod względem morfologicznym i fizjologicznym oraz zmiany w sferze psychicznej człowieka
i jego powiązaniach ze społecznością ludzką.

Obciążenie człowieka pracą zawiera dwa odmienne ilościowo i jakościowo komponenty:

• wynikającymi jedynie z obciążenia go samymi czynnościami roboczymi

• zależny od warunków środowiska, w którym proces pracy ma miejsce oraz od charakteru reakcji ustroju pracownika na nie.

Ze względu na systemy biorące udział w wykonywaniu jakichś czynności istnieje:

praca fizyczna, kiedy występuje przewaga udziału organu wykonawczego - mięśni (efektorów)

-dynamiczna kiedy mięśnie wykonują ruch

-statyczna przebiegająca w bezruchu z jednoczesnym napięciem mięśni

praca umysłowa kiedy w przeważającym stopniu zaangażowany jest system nerwowy człowieka, związana z obciążeniem emocjonalnym lub umysłowym (praca twórcza)

Skutki dynamicznego obciążenia człowieka:

• wywoływać hamowanie wydzielania soków trawiennych (w przypadku ciężkich i długotrwałych wysiłków)

• zmniejszyć objętość wody ustrojowej (utrata wraz z potem)

• zmniejszyć objętość krwi bieżącej, zwiększając zarazem jej prędkość przepływu

• zwiększyć stężenie potasu i adrenaliny we krwi

• zwiększyć aktywność układu współczulnego i rdzenia nadnerczy

• pojawić się tzw. białkomocz wysiłkowy (pół godz. po zakończeniu wysiłku)

Skutki obciążenia człowieka wysiłkiem statycznym

• szybki rozwój zmęczenia (w porównaniu z wysiłkiem dynamicznym)

• zmniejszony przepływ krwi przez napięte mięśnie przy jednoczesnym wzroście ciśnienia krwi i przyspieszonej pracy serca

• ucisk mechaniczny na naczynia krwionośne

• złe zaopatrzenie komórek w tlen i odprowadzanie z nich szkodliwych substancji z przemiany materii

• szybki ubytek mięśniowych zapasów

• lokalne zakłócenie homeostazy

Podział pracy wg G. Lehmana - kryterium: rodzaj obciążenia występującego podczas pracy:

1. Obciążenie fizyczne poprzez pracę mięśni: (żadne, lekkie, średnie, ciężkie)

2. Obciążenie umysłowe poprzez napięcie uwagi i procesy umysłowe (nieznaczne, średnie, duże)

3. Obciążenie nerwowe spowodowane przez samą pracę lub przez psychiczne i materialne warunki pracy.

Ocena obciążenia fizycznego składa się z następujących elementów:

1. wielkości wydatku energetycznego WE (kJ)

2. udziału w pracy wysiłku o charakterze statycznym

3. udziału w pracy ruchów o charakterze monotypowym

Wydatek energetyczny

jest miarą fizycznego wysiłku dynamicznego. Metody pomiaru wydatku energetycznego:

A. Gazometryczna

B. Telemetryczna

C. Tabelaryczno - chronometryczna

Metoda gazometryczna opiera się na zasadzie, że WE jest wprost proporcjonalny do użytego podczas pracy powietrza. Polega na określeniu wskaźników wymiany gazowej pracownika.

Do pomiarów ilości zużytego O2 i wydychanego CO2 stosuje się specjalną aparaturę pomiarową. Pomiar wykonuje się podczas wykonywania pracy.

Stosuje się dla prac o stałym, niezbyt ruchliwym trybie i małym wysiłku

W zależności od zużycia tlenu, pracę dzieli sie na:

• lekką - zużycie wynosi 05 - 1,02 l/min

• umiarkowaną - zużycie wynosi 1 - 2 l/min

• ciężką - zużycie większe niż 2 l/min

Praca ciężka powoduje tzw. deficyt tlenowy

Metoda telemetryczna polega na pomiarach tętna. Granica trwałej wydajności pracy jest wówczas, gdy tętno jest o 30 uderzeń /min większe niż dla stanu spoczynku.

Przy pracach bardzo ciężkich przeprowadza się także pomiar czasu restytucji (powrotu tętna do stanu wyjsciowego0. jest to metoda bardziej czuła od metody gazometrycznej, za dopuszczalne przyjmuje się obciążenie pracą, gdy okres restytucji nie przekracza 15 min.

Stosuje się przy pracach ruchliwych, niecyklicznych.

Metoda tabelaryczno - chronometryczna polega na:

1. wyodrębnianiu czynności elementarnych

2. posegregowaniu ich wg jednostek elementarnych zawartych w tabelach (fizjologicznych) określających wartości jednostkowego WE właściwe dla czynności składowych całego procesu ruchowego

3. przeprowadzeniu dokładnego chronometrażu czasu czynności wykonywanych przez pracownika

4. wyliczaniu sumarycznej wartości WE przypadającego na zmianę roboczą

5. skonfrontowaniu wyniku z wartościami przypisanymi dla danej kategorii stopnia ciężkości pracy oraz dokonanie zakwalifikowania badanego typu obciążenia

Stosować można dla każdych warunków pracy, brak konieczności używania aparatury pomiarowej

Praca statyczna powoduje, że mięśnie są cały czas napięte, naczynia włosowate krwionośne ulegają zaciśnięciu.

Ocenę obciążenia statycznego przeprowadza się metodą szacunkową wg skali: małe, średnie, duże, bardzo duże

Ocena opiera się głownie na znajomości : przyjętej postawy ciała, stopnia wymuszonej pozycji i pochylenia ciała, możliwości zmiany pozycji, położenia kończyn i ich ruchów.

Sporządza się chronometraż pracy pracownika. Jeżeli pracownik wykonuje prace w różnych pozycjach do oceny przyjmuje się pozycję ciała o największym obciążeniu statycznym, jeżeli jest utrzymywana dłużej niż 3 godziny na zmianę robocza. Na podstawie danych zawartych w tabeli określa sie stopień obciążenia statycznego słownie i punktowo.

Monotypowość ruchów roboczych występuje, gdy mamy do czynienia z powtarzającymi się ruchami, obciążającymi te same mięśnie. Wywołuje to miejscowe zmęczenia, podczas gdy pozostałe partie pozostają w spoczynku

Ocena monotypowości ruchów -metoda szacunkowa

Do analizy bierze się pod uwagę:

• stopień ograniczenia ruchowego

• liczbę powtórzeń

• wielkość rozwijanych sił przez mięśnie będące w trakcie pracy

STOPIEŃ MONOTYPOWOŚCI	LICZBA POWTÓRZEŃ CZYNNOŚCI
	SIŁA <10 KG
MAŁY	<800
ŚREDNI	800-1600
DUŻY	>1600

Przeciwdziałanie obciążeniom fizycznym

Wydatek energetyczny uzupełnia się poprzez: odpowiednie normowanie pracy, przerwy w pracy

Przeciwdziałanie monotypii - racjonalizacja ruchów roboczych, przerwy w pracy, wypoczynek czynny, rozpraszanie monotonii, np. muzyka.

Badaniem obciążenia psychicznego zajmuje się psychologia pracy.

Bada się je w dwóch różnych aspektach:

• wymagań stawianych przez pracę

• konkretnego organizmu pracującego człowieka

Obciążenie psychiczne w aspekcie wymagań stawianych przez pracę, przeprowadza się w oparciu o oceny cząstkowe związane z etapami pracy, tj.

• z odbiorem informacji

• z podejmowaniem decyzji

• z wykonywaniem czynności

• ze stopniem monotonii

Odbieranie informacji - percepcja

Spośród wielu bodźców jakie do nas dochodzą, należy wyróżnić te, które są związane z wykonywaniem pracy, Są to sygnały - nośniki informacji, które człowiek odbiera z urządzeń pomiarowych, sygnalizacyjnych, urządzeń technicznych, surowców i innych przedmiotów.

Stopień obciążenia psychicznego zależy od ilości informacji w określonym czasie, ich złożoności i zmienności, czasu trwania sygnału, jego rodzaju, jednoznaczności, itp.

Proces podejmowania decyzji wymaga znacznego zaangażowania ośrodkowego układu nerwowego człowieka, co jest związane z obciążeniem psychicznym. Zanim zostanie podjęta decyzja, otrzymane informacje muszą być przetworzone w mózgu.

Im informacja bardziej złożona, zmienna, niejednoznaczna tym większy stres przy podejmowaniu decyzji. Stres wiąże się też ze świadomością konsekwencji źle podjętej decyzji.

Proces wykonawczy powoduje także obciążenie psychiczne.

Przy wielokrotnym wykonywaniu danej czynności wysiłek psychiczny jest niewielki. Natomiast zbyt duże tempo, wysoki stopień skomplikowania pracy, brak przerw może prowadzić aż do psychicznego wyczerpania.

Ocenę monotonii pracy przeprowadza się w oparciu o badanie cech pracy:

• niezmienność(jednostajność) procesu pracy

• niezmienności warunków pracy (środowiska

• konieczność zachowania stałego napięcia uwagi

• stopień skomplikowania wykonywanych operacji

Stopień skomplikowania

• duży - wszystkie 4 cechy

• średni - 3 cechy

• mały - 2 lub 1 cecha

Przeciwdziałanie monotonii koncentruje się na 4 zabiegach organizacyjnych:

1. Przy wykonywaniu prac prostych i powtarzalnych należy mieć świadomość jaką rolę spełniają w procesie produkcji.

2. Przy wykonywaniu jednostajnej pracy szukać interesujący szczegółów.

3. Stworzyć warunki zewnętrzne zmniejszające poczucie jednostajności (kolorystyka otoczenia, muzyka).

4. Stosować zmiany stanowiska pracy podczas dnia roboczego.

Obciążenie psychiczne zależy od parametrów wysiłku psychicznego:

• złożoność wykonywanej pracy

• powtarzalności czynności przy pracy

• jednoznaczności informacji

• ważności podejmowanych decyzji

• dokładności wykonywanej czynności

i wzrasta, szczególnie jeżeli występuje monotonia i monotypia pracy, czuwanie, konieczność podejmowania częstych i trudnych decyzji.

Obciążenie psychiczne w aspekcie analizy sprawności człowieka przeprowadza się w oparciu o różne testy psychologiczne, pomiar zmian parametrów fizjologicznych (np. układu krążenia) oraz subiektywne oceny osób wykonujących pracę

Bada się najczęściej:

• liczbę wysyłanych informacji w jednostce czasu (analiza ilościowa)

• liczbę błędów (analiza jakościowa pracy)

• czas reakcji

• zdolność do wykonania zadania dodatkowego (miarą rezerwowej zdolności do pracy)

Obciążenie wysiłkiem

• FIZYCZNYM

-dynamicznym

WE wydatek energetyczny

Parametry fizjologiczne

-statycznym

postawa ciała (wymuszenie i możliwość jej zmiany

położenie kończyn i ich czynności ruchowe

chronometraż czasu pracy

-monotypowym

stopień ograniczenia ruchowego

liczba powtórzeń

wielkość rozwijanych sił przez mięśnie czynne

• PSYCHICZNYM

-percepcja

ilość napływających informacji

złożoność, zmienność i jednoznaczność informacji

-monotonia

niezmienność procesu pracy

jednostajność środowiska

stopień skomplikowania operacji

konieczność stałego nap. uwagi

-decydowanie

waga podejmowanych decyzji

-wykonanie

typowość ruchu

złożoność czynności

stopień trudności wykonywanych czynności

wartość WE

Zmęczenie - efekt fizjologiczny obciążenie człowieka pracą

Ujemnym skutkiem nadmiernego obciążenia fizycznego i psychicznego jest zmęczenie, a co za tym idzie zmniejszenie wydajność, obniżenie jakości pracy, zwiększenie wypadkowości i absencji chorobowej.

Zmęczenie jest to okresowe zakłócenie równowagi procesów życiowych organizmu powodujące spadek zdolności do pracy. Rozwija się podczas pracy i jest jej następstwem.

• fizyczne - zmiany czynnościowe organizmu dotyczące w przeważającym stopniu układu mięśniowego człowieka, zwane też motorycznym

• psychiczne - zmian czynnościowe organizmu dotyczące w przeważającym stopniu systemu nerwowego człowieka

• stres!

Objawy zmęczenia fizycznego:

• zmiany w układzie biochemicznym mięśnia

• wzrost ilości produktów przemiany materii

• wyczerpanie zapasów energetycznych organizmu (m.in. pojawienie się długu tlenowego

• pocenie się (odwodnienie organizmu, utrata elektrolitów)

• pogorszenie koordynacji ruchowo wzrokowej

• wzrost zagrożenia wypadkowego, urazowego

• spadek wydajności

Objawy zmęczenia psychicznego:

• zmniejszenie stopnia koncentracji

• utrudnione myślenie

• spowolnienie i osłabienie postrzegania

• spadek motywacji

• zaburzenia emocjonalne

• nastawienie systemu ner na odpoczynek

• spadek formy fizycznej i energii organizacyjnej

• wzrost liczby zachorowań, urazów i wypadków

Rozróżnia się następujące postacie zmęczenia:

1. znużenie - występuje przy małym wysiłku, zwłaszcza w przypadku monotonii, monotypii, przy braku zaangażowania emocjonalnego

2. podostre - występuje przy krótkotrwałym, maksymalnym obciążeniu lub średnim nieco dłuższym, nie zagraża zdrowiu, szybko ustępuje

3. ostre - występuje przy intensywnym, krótkotrwałym, wysiłku fizycznym lub umysłowym

4. przewlekłe - występuje przy skumulowaniu małych zmęczeń, trudne do zdiagnozowania, i zlikwidowania. Jest często następstwem złej organizacji pracy

5. wyczerpanie - występuje po wysiłku przewyższającym możliwości człowieka, objawia się drżeniem mięśni, nudnościami, powiększeniem wątroby.

czynniki wpływające na proces zmęczenia

• rodzaj wysiłku i intensywności wysiłku

• rodzaj wykonywanej czynności i czas jej wykonywania

• ilość, długość i rozmieszczenie przerw w czasie pracy

• czynniki organizacyjne

• motywacja i stopień zaangażowania pracownika

• zdrowie pracownika

• stopień adaptacji pracownika

• sposób odżywiania

• warunki środowiskowe

• długość czasu wypoczynku (pomiędzy zmianami) i urlopu

• sposób wykorzystania czasu wypoczynku i urlopu

Przeciwdziałanie zmęczeniu

Prawidłowa organizacja pracy

• wprowadzenie 5-dniowego tygodnia pracy

• przerwy w pracy

• zastosowanie rytmizacji - mniejsze zużycie energii pracownika

Racjonalne wykorzystanie czasu wolnego

• trening, czyli ukierunkowany wysiłek fizyczny (marszobieg, pływanie)

Przerwy w pracy

Przerwy w odpowiednim czasie, o odpowiedniej długości i w odpowiedniej ilości prowadzą do odnowy organizmu. Daje to możliwość wydłużenia efektywnego czasu pracy przy zachowaniu optymalnego nakładu fizjologicznego człowieka.

Kwestie te reguluje Kodeks Pracy rozdz. III.

Okresy odpoczynku.

Art.134. Jeżeli dobowy wymiar pracy wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 min., wliczanego do czasu pracy.

...Przerwa pomiędzy zmianami powinna wynosić przynajmniej 11 godz.,

...Tygodniowy wymiar przerw pracy to 35 godzin.

Zasady stosowania przerw w pracy:

1.Sumaryczny czas trwania wszystkich przerw t równy lub nieco mniejszy od:

15% całkowitego czasu pracy

20-30% całkowitego czasu pracy dla prac ciężkich.

2. Rozmieszczenie przerw w czasie w przypadku:

-jednej przerwy - pomiędzy 1/3 a 1/2 całkowitego czasu pracy

- dwóch przerw - w 1/3 i w 2/3 całkowitego czasu pracy (druga przerwa dłuższa)

3. Im cięższa praca tym liczba przerw większa.

4. Więcej przerw krótszych jest lepsza niż mniej przerw dłuższych.

Co należy wiedzieć po 3 wykładzie:

definicja pracy, różne jej aspekty

podział pracy klasyczny i wg Lehmana

ocena obciążenia fizycznego

ocena obciążenia psychicznego

ocena monotypowości ruchów

skutki nadmiernych obciążeń w pracy

zmęczenie i zapobieganie zmęczeniu

WYKŁAD IV

WYMAGANIA DLA STANOWISKA PRACY

Stanowiskiem pracy nazywamy przestrzeń raz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 9 1997 w sprawie ogólnych przepisów BHP

Na straty energii związane z wykonywaniem pracy statycznej składają się następujące elementy:

• Straty związane z koniecznością zachowania określonej pozycji ciała,

• Podtrzymywanie, przenoszenie narzędzi - przeciwdziałanie ciężarowi przedmiotów utrzymywanych siłą mięśni

• Wysiłek związany z zachowaniem równowagi i przesuwaniem się środka ciężkości ciała poza podstawę stóp

• Pochylanie się podczas pracy, np. przy podnoszeniu ciężarów z ziemi

Należyte ukształtowania struktury przestrzennej MIEJSCA PRACY winno zapewniać:

1. swobodne wykonywanie czynności ruchowych, zwłaszcza roboczych
   i sterowniczych, w wygodnej pozycji, przez umieszczenie przedmiotu pracy
   i elementów sterowniczych w zasięgu kończyn

2. dopasowanie niektórych parametrów przestrzennych stanowiska do zmiennych wymiarów ciała ludzkiego, drogą indywidualnej regulacji

3. dobre warunki widoczności, szczególnie procesu pracy, urządzeń sygnalizacyjnych i najbliższego otoczenia

4. eliminacją powstawania sytuacji grożących wypadkiem.

Zasięg kończyn górnych i ich części wyznacza nam obszary pracy:

• bliski - wyznaczony ruchem nadgarstka, przy nieruchomym stawie łokciowym
  i barkowym

• normalny - czasza ruchu zakreślona przez przedramiona ze zgiętym stawem łokciowym przy nieruchomym tułowiu; określa granice sfery optymalnej dla manipulacji. Praca w tym zasięgu jest najbardziej efektywna

• maksymalny - czasza ruchu zakreślona przez wyciągniętą rękę i palce (ruch w stawie barkowym) przy nieruchomym tułowiu; określa granice sfery manipulacji, bez pochylania tułowia.

• maksymalny wymuszony - ruch wykonany przy użyciu wszystkich możliwych stawów. Jest on zawsze związany z wymuszoną pozycją tułowia, a jego granice wyznaczają fizyczną możliwość sięgania i utrzymania równowagi.

Sytuacje powodujące zasięgi wymuszone zasługują na szczególną uwagę, gdyż w pewnych okolicznościach mogą powodować znaczne obciążenie pracownika.

Zalecane minimalne wartości progowe dla zasięgu:

• normalnego 350 mm dla kobiet i 450 dla mężczyzn

• maksymalnego 550 mm dla kobiet i 650 mm dla mężczyzn

• maks wymuszony 700-800 mm

Znajomość zasięgów kończyn człowieka wykonującego pracę i ustalonych na tej podstawie stref pracy jest punktem wyjścia do ustalenia pozycji człowieka przy pracy. Jako zasadnicze przyjmuje się pozycje:

• stojącą- polecana na zmianę z siedzącą

• siedząca - najlepsza koordynacja ruchowa kończyn

• leżąca - ogranicza swobodę ruchów, zwiększa wysiłek statyczny

Dodatkowo:

• pośrednie, np. klęcząca, kuczna, itp.

Najmniejszy koszt fizjologiczny występuje przy pozycji leżącej i wynosi 64,8 kcal/godz

W pozycji siedzącej organizm zużywa o 4% energii więcej

klęczącej o 8,5% więcej

stojącej o 12% więcej

stan wymuszenia może spowodować wzrost nawet do 60%

Krytycznym parametrem geometrii stanowiska roboczego jest wysokość robocza, gdyż to ona decyduje o postawie ciała przy pracy

Ze względu wymagania dotyczących samych czynności określa się wysokość roboczą, która jest odnoszona do maksymalnej wysokości łokcia w pozycji stojącej:

-dla prac precyzyjnych 50-100 mm powyżej łokcia

dla ogólnie lekkich prac manipulacyjnych 50-150 mm poniżej łokcia

dla pracy ciężkiej, szczególnie gdy wymagane jest przyłożenie siły skierowanej w dół 150-400 mm poniżej łokcia

W zależności od przyjętej pozycji ciała w trakcie pracy określa się wysokość manipulacyjną H.

Jest to wysokość od oparcia stóp od płaszczyzny poziomej przechodzącej przez miejsce optymalnego przyłożenia rąk w czasie pracy.

• dla pozycji stojącej - płaszczyzna pracy powinna znajdować się 7,5 cm poniżej łokcia

• dla pozycji siedzącej, wykonanie prac lekkich i średnio ciężkich powinno być możliwe rękami zgiętymi w łokciu pod kątem 90 stopni lub lekko rozwartymi

• dla pozycji przemiennej (siedząco-stojącej) - H powinna być taka jak dla pozycji stojącej

Kształt i wymiary siedzisk

Z właściwości fizjologicznych człowieka i jego cech anatomicznych wynikają parametry konstrukcyjne siedzisk.

Zadaniem ich jest zapewnienie:

-warunków stabilizacji tułowia, kończyn i głowy użytkownika

-stabilności i trwałości samego siedziska

-możliwości jego regulacji i łatwej obsługi

Uzyskać to można stosując:

-profilowanie i pochylanie płyty siedziska

-kształtowanie części bocznych i oparć pod plecy

-podpórki pod stopy, łokcie, głowę

27 listopada kolokwium 1 cz wykładów (gr. III)

WYKŁAD V

Komputerowe stanowisko pracy

Eliminacja czynników obciążających układ mięśniowo - szkieletowy i wzrok wiąże się z wyposażeniem stanowiska komputerowego w:

• sprzęt komputerowy o odpowiednich parametrach (monitor, klawiatura, jednostka centralna)

• odpowiedni stół i krzesło

• podnóżek, wspornik nadgarstkowy, uchwyt na dokumenty

• właściwe oświetlenie

Parametry struktury przestrzennej na stanowisku komputerowym określa polska norma PN-F-06000:1998, Meble biurowe.

Warunki pracy z monitorami ekranowymi reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 1 grudnia 1998 roku

czynniki szkodliwe:

1. pole elektrostatyczne, rzędu do 100V/m w odległości około 50 cm od ekranu, wywołane wysokim potencjałem dodatnim monitora ekranowego

2. promieniowanie elektromagnetyczne, indukowane przez prądy i napięcia o różnych pasmach częstotliwości, szczególnie małych (ELF) i b. małych VLF częstotliwości

3. promieniowanie jonizujące

4. promieniowanie ultrafioletowe

czynniki uciążliwe:

• niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy

• migotanie obrazu na ekranie

• brak ostrości i rozmycie kolorów

• wymuszona pozycja przy pracy

• hałas

• nieprawidłowe rozmieszczenie stanowisk komputerowych względem siebie

• niewłaściwy mikroklimat

• nie ergonomiczne stanowisko pracy (pulpit, siedzisko)

• stres psychologiczny

Najczęstsze dolegliwości związane z pracą przy komputerze to:

• bóle szyi i pleców 49,3 %

• bóle ramion 16,4

• bóle nadgarstków 23,3

• bóle głowy 31,58

• alergie skóry twarzy 9,5

• drętwienie nóg 45,2

• niewygoda związana z siedzeniem 45

• obciążenia psychiczne 30,1

Klawiatura

• przestrzeń przed klawiaturą powinna być wystarczająca (100 do 150 mm) dla zapewnienia podparcia dla dłoni i przedramiona pracownika

• konstrukcja klawiatury powinna uwzględniać wymogi ergonomii (czytelność i kontrastowość znaków na klawiszach), a także nie powodować odbić światła.

• klawiatura powinna mieć przynajmniej dwupozycyjną regulację pochylenia w zakresie 0 - 15 stopni tak, aby ułożenie rąk było wygodne.

Siedzisko

• Miejsce do siedzenia powinno być stabilne i wygodne dla użytkownika, oparte na 5-ramiennej podstawie z kółkami jezdnymi

• Wymiary:

-szerokość siedziska 38-42 cm

-głębokość 40-45 cm

-szerokość oparcia minimum 36 cm

-wysokość oparcia minimum 30 cm

-regulacja wysokości siedziska w granicach 40-50 cm

-regulacja oparcia tył 30 stopni - przód 5 stopni, góra-dół

-możliwość wokół osi obrotu o 360 stopni

• Siedzisko powinno być wyposażone w podłokietniki

Stół

powierzchnia stołu powinna umożliwić dowolne umieszczenie na nim monitora, klawiatury, myszy, dokumentów i innych elementów wyposażenia

wysokość stołu powinna być regulowana, przy czym dla blatu pod klawiaturę powinna wynosić 0,6-0,75 m, a dla blatu pod monitor 0,7-0,95m

Monitor

1. obraz na ekranie powinien być stabilny, bez migotania i innych zakłóceń

2. znaki na ekranie powinny być wyraźne. Wielkość znaków musi odpowiadać piszącemu (wysokość liter nie powinna być mniejsza niż 3,5 mm). Odstępy pomiędzy znakami oraz wierszami tekstu powinny umożliwiać ich wyraźne odróżnienie

3. na ekranie monitora nie powinny występować żadne odblaski

4. odległość ekranu monitora od oczu operatora powinna wynosić 1,5 do 2 przekątnych ekranu

5. najmniejsza odległość pomiędzy sąsiednimi monitorami nie powinna być mniejsza niż 0,5m

6. powinien mieć możliwość obrotu

Dodatkowe wyposażenie

• uchwyt na dokumenty - powinien być stabilny, posiadać regulację wysokości i pochylenia

• podnóżek

• wspornik nadgarstkowy i pod klawiaturę

Rozmieszczenie elementów stanowiska pracy

• ustawienie stanowiska względem oświetlenia

ekran monitora powinien być ustawiony poprzecznie względem okna, w odległości ok. 1 m od niego

przy innym ustawieniu stosować osłony chroniące monitor przed bezpośrednim światłem

• przy ustawieniu monitora na tle okna należy stosować obudową szerokości ok 0,5 m za monitorem

• w okresie letnim należy stosować żaluzje ograniczające oświetlenie ekranu do 500 luksów

• stosować oświetlenie ogólne (sufitowe). W przypadku oświetlenia miejscowego zaleca się stosować specjalne oprawy ograniczające olśnienie od oprawy praz odbić na stanowisku pracy

Podstawowe zasady pracy przy komputerze

• codziennie wietrzyć pomieszczenie w którym znajduje się komputer

• po 1-2 godzinach pracy (w zależności od nasilenia pracy) zaleca się robić 10-15 min przerwy w czasie których powinno się wykonywać ćwiczenia rozluźniające

• w zależności od potrzeb czyścić ekran monitora płynem elektrostatycznym ( nie rzadziej niż raz w tygodniu)

• temp. powietrza 20-22 st. C

• wilgotność względna 50-65 %

• prędkość ruchu powietrza < 0,15 m/s

• Kobiety w ciąży mogą pracować przy monitorach ekranowych do 4 godzin dziennie.

Czynniki antropometryczne w kształtowaniu struktury przestrzennej miejsca pracy

Antropometria statyczna to pomiary w pozycji nieruchomej stojącej lub siedzącej.

-wysokości (określanie odległości punktów antropometrycznych od podstawy, na której stoi lub siedzi badany)

-długości (poszczególnych części ciała)

-szerokości i głębokości (barków, bioder itp.)

-obwodów (głowy, szyi)

-średnicy chwytu rękojeści

-współrzędnych sklepienia stopy

Antropometria dynamiczna - pomiar zakresów ruchu w poszczególnych stawach tułowia, kończyn dolnych i górnych. Pomiary te określają nam możliwość zasięgów oraz rozpiętość ruchów.

Pomiary przeprowadzane są w 3 płaszczyznach:

A. strzałkowo - środkowa, która dzieli ciało na stronę lewą i prawą

B. czołowa, która przebiega wzdłuż osi głowy i dzieli ciało na część brzuszną i grzbietową

C .pozioma, która dzieli ciało na część górną i dolną

Punkty antropometryczne

Aby uzyskać jednoznaczne wyniki pomiarów, wykonuje się je w ściśle określonych miejscach na powierzchni ciała człowieka.

Noszą one nazwę punktów antropometrycznych. Wykonując pomiary długości, szerokości itd. podajemy odległości między punktami antropometrycznymi lub odległości tych punktów od linii stania

Urządzenia pomiarowe w antropometrii

-antropometr służy do pomiaru wysokości poszczególnych punktów pomiarowych

-cyrkle liniowe do szerokości i głębokości

-taśmy miernicze służą do pomiaru odwodów i łuków

Antropometria nauka o budowie i proporcjach ludzkiego ciała

Istnieją dwa sposoby korzystania z pomiarów antropometrycznych podczas projektowania

-bezpośredni - przy projektowaniu obiektów dla których tylko jeden wymiar ma decydujące znaczenie wysokość drzwi, taśmy montażowej

-pośrednie przy rozwiązaniach przestrzennych, wymagających uwzględnienia dwóch i więcej wymiarów (np. rozmieszczenia koła kierownicy, pedałów w stosunku do siedziska kierowcy)

Projektowanie bezpośrednie polega w praktyce na dostosowaniu parametrów wymiarowych projektowanych struktur do ekstremalnych cech użytkownika, wyrażonych kwantylami 5 i 95

Zasada miar ograniczających: wymiary zewnętrzne powinny spełniać warunek dosięgalności, a więc powinny znajdować się w zasięgu kończyn górnych o wielkości minimalnej odpowiadającej użytkownikom o wymiarach równych kwantylowi 5, natomiast wymiary wewnętrzne winny spełniać warunek nieskrępowalności ruchu dla osobników mających wymiary odpowiadające kwantylowi 95.

Zasada wartości progowych polega na dostosowaniu wymiarów obiektów projektowanych do jak największej liczby użytkowników. Oznacza to, że jako wymiary progowe minimalne przyjmuje się te, które osiąga 5% ludności, natomiast jako progowe maksymalne te których nie przekracza 95% ludności.

Kwantyl 5 stosuje się do wymiarów zewnętrznych:

-granic stref wykonywania czynności w płaszczyznach pracy

-górnej granicy usytuowania elementów manipulacyjnych

Kwantyl 95 stosuje się do wymiarów wewnętrznych:

-szerokości i głębokości miejsca dla kończyn dolnych, tułowia

-dojść i dostępu do miejsc wykonywanych czynności

-dolnej granicy usytuowania elementów manipulacyjnych

-wymiarów statycznych dłoni, palców i stóp dla pojedynczych o zbiorowych elementów manipulacyjnych oraz odległości między nimi

Kwantyl 50 (mediana) może być stosowany jako kryterium przy określaniu przedziałów komfortu w zabiegach optymalizacji, ze względu na największą liczebność w populacji.

k<[N, kob lub m, 5 (lub 50 lub 90)] + L

k-wymiar konstrukcyjny

L - niezbędny zapas, luz

N- nr cechy z atlasu