Rak jajnika – nowotwór złośliwy występującym głównie u kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym. Wywodzi się z komórek nabłonka pokrywającego jajnik. Często daje objawy dopiero w późnych stadiach[1]. Stosowanie doustnych tabletek antykoncepcyjnych zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jajnika.Spis treści [pokaż]

Epidemiologia

Zapadalność na raka jajnika wynosi 11,2/100 000. Rocznie w Polsce notuje się ponad 3000 nowych zachorowań[2]. Rak jajnika zajmuje drugie miejsce co do częstości występowania wśród nowotworów narządu rodnego (po raku szyjki macicy). Wzrost zachorowalności rośnie gwałtownie w 5. dekadzie życia i sukcesywnie wzrasta do 8. dekady[3]. Szczególnie narażone są kobiety w okresie pomenopauzalnym.

Typy histologiczne nowotworu

Klasyfikacja nowotworów jajnika wg WHO:

Nowotwory nabłonkowe

surowicze

endometrialne

śluzowe

mezonefroidalne

niezróżnicowane

mieszane

guz Brennera

niesklasyfikowane

Nowotwory ze sznurów płciowych i zrębu jajnika [edytuj]

ziarniszczak (łac. folliculoma, ang. granulosa cell tumors)

otoczkowiak (łac. thecoma)

jądrzak (Sertolioma, Leydigoma)

gynandroblastoma

niesklasyfikowane

Nowotwory z pierwotnej komórki rozrodczej

Przekrój przez dojrzałego potworniaka jajnika. Makroskopowo można stwierdzić obecność włosów, histologicznie w guzie stwierdzono jeszcze tkankę glejową i nerwową.

rozrodczak (łac. dysgerminoma)

guz pęcherzyka żółtkowego (ang. endodermal sinus tumor)

rak zarodkowy

nabłoniak kosmówkowy (łac. choriocarcinoma)

potworniak (łac. teratoma)

polyembrioma

Nowotwory z komórek lipidowych

Czynniki ryzyka i czynniki ochronne

Ryzyko wystąpienia raka jajnika zależy od ilości i częstości owulacji w życiu kobiety. Związane z owulacją przerwanie ciągłości nabłonka jajnika oraz drażniący wpływ zawierającego estrogeny płynu pęcherzykowego zwiększają ryzyko wystąpienia raka jajnika. Czynnikami ryzyka rozwoju raka jajnika są:

brak ciąż

niepłodność

stymulacja owulacji

hiperestrogenizm

hiperandrogenizm

nakłucia powierzchni jajnika przy pobieraniu oocytów

endometrioza

przebyta choroba nowotworowa

stan po radioterapii miednicy mniejszej z powodu innych nowotworów

mutacje w genie BRCA1 i BRCA2

zespół Lynch II

wiek - na ryzyko rozwoju raka jajnika bardziej narażone są starsze kobiety

otyłość

nikotynizm

przebyta świnka

działanie talku

Do czynników ochronnych zalicza się:

długotrwałe stosowanie hormonalnej antykoncepcji

liczne ciąże

karmienie piersią

podwiązanie jajowodów

Antykoncepcja hormonalna jest stosowana jako profilaktyka raka jajnika u osób z genetycznymi predyspozycjami do wystąpienia tego nowotworu.

Objawy kliniczne

Początkowy okres rozwoju nowotworu przebiega bezobjawowo. Ponieważ objawy pojawiają się zwykle, gdy guz przekracza 7 cm, nowotwór jest zwykle wykrywany w późnym stadium. Pacjentki zgłaszają najczęściej:

ból w podbrzuszu

zwiększenie obwodu brzucha

objawy ucisku na narządy sąsiednie (drogi moczowe, układ pokarmowy)

krwawienia z pochwy

Diagnostyka

Nie istnieją badania przesiewowe w kierunku raka jajnika (za wyjątkiem postaci dziedzicznych). Badanie ginekologiczne oraz badanie USG pozwala na wykrycie tego nowotworu dopiero w późnych stadiach (kiedy jego średnica przekracza 5 cm). Doskonałym badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia raka jajnika lub określenia rozległości procesu nowotworowego jest PET-CT.

We krwi często można wykryć podwyższony poziom markerów nowotworowych - CA 125 i Ca 19-9.

Ostateczna diagnoza jest stawiana wyłącznie w badaniu histopatologicznym materiału uzyskanego w czasie zabiegu operacyjnego.