PODEJMOWANIE DECYZJI I WYDAWANIE SĄDÓW

1. Co to są heurystyki/ algorytmy?

Heurystyki są to uproszczone zasady wnioskowania , umożliwiające szybkie sformułowanie sądu, któremu bardzo często towarzyszy subiektywne przekonanie o słuszności

Algorytm – jednoznaczny i niezawodny przepis działania, zawierający skończoną sekwencję operacji, jaką należy wykonać, aby osiągnąć określony cel.(sekwencja czynności prowadząca do sukcesu.)

2. W jaki sposób działa ludzki umysł?

3. Tit - for – that ---> heurystyka.

‘cukierek za cukierek’ reguła wzajemności

4. Heurystyka reprezentatywości.

Polega na kierowaniu się tym, czy dany obiekt lub zdarzenie jest, wg nas, charakterystycznym egzemplarzem szerszej klasy obiektów lub zdarzeń

5. Badania z użyciem problemu Lindy.

6. Na czym polega złudzenie hazardzisty?

Przekonanie, że w końcu musi paść wynik losowania, który do tej pory się nie zdarzył. Przecenianie prawdopodobieństwa wyniku, który od dawna nie wystąpił

7. Czym jest złudzenie koniunkcyjne? (przykład heurystyki reprezentatywności)

Zawyżanie prawdopodobieństwa posiadania przez obiekt pewnej cechy, jeśli występuje ona z inną cechą.

‘problem Lindy’ =okazało się, że prawdopodobieństwo posiadania przez hipotetyczną osobę imieniem Linda dwóch cech łącznie było szacowane jako wyższe niż prawdopodobieństwo posiadania przez nią tylko jednej z tych cech.

Koniunkcja dwóch zdań zawsze jest mniej prawdopodobna niż każde ze zdań oddzielnie.

Dysponując konkretnym przypadkiem (np. Linda) odwołujemy się do szerszej klasy zjawisk lub obiektów, przy czym przeceniamy prawdopodobieństwo wystąpienia tego, co uważamy za charakterystyczne dla całej kategorii.

8. Heurystyka dostępności. (odwrotność heurystyki reprezentatywności)

Polega ona na kierowaniu się tymi przesłankami lub elementami wiedzy, które są dostępne i łatwe do wydobycia z pamięci trwałej, a ignorowaniu tych, które są trudne dostępne.

Dysponujemy klasą ogólną (np. końcówki –ski) po czym szukamy w pamięci konkretnych przykładów kategorii. Jeśli je znajdujemy szybko i bez wysiłku, przeceniamy częstość występowania elementów tej kategorii, a jeśli znajdywanie przykładów idzie nam wolno i w z wysiłkiem, mam tendencje do niedoszacowania częstości ich występowania.

9. Heurystyka zakotwiczenia i dopasowania.

Prowadzi nas do błędnej oceny wielkości liczbowych. Tversky i Kahneman – ocena 2 ciągów liczb 1x2x3x4x5x6x7x8 i 8x7x6x5x4x3x2x1, mentalne ‘zakotwiczenie’ na większych wartościach liczbowych prowadzi do podwyższenia oceny, podczas gdy ‘zakotwiczenie’ na małych wartościach prowadzi do zaniżenia oceny.

10. Czym jest intuicja? procesy intuicji działają poza progiem świadomości.

Istotą intuicji jest zdolność umysłu ludzkiego do działania w warunkach niepełnego uświadomienia sobie przyczyn, motywów, przesłanek lub mechanizmów tego działania.

Badanie sztucznych gramatyk

11. Czym jest rozumowanie dedukcyjne/ indukcyjne?

12. Jaką osobę opisuje klasyczna teoria decyzji? Podejmując decyzje agent –racjonalny- kieruje się zasadą użyteczności- prawdopodobieństwa-niegraniczona moc obliczeniowa (jest w stanie przeanalizować wszystkie subtelności pomiędzy opcjami) – wrażliwy na wszystkie opcje.

Opisuje zachowanie idealnego, doskonale racjonalnego sprawcy (decydenta, agenta) w warunkach wymagających wyboru jednej spośród pewnej liczby dobrze znanych opcji. Doskonale racjonalny decydent kieruje się ZASADĄ UŻYTECZNOŚCI – biorąc pod uwagę przede wszystkim te opcje, które niosą mu jakąś korzyść. Kieruje się także ZASADĄ PRAWDOPODOBIEŃSTWA – odrzucając opcje mało realne.

13. Subiektywnie oczekiwana użyteczność

Oznacza wartość konkretnej opcji jako funkcję subiektywnego prawdopodobieństwa jej wystąpienia i subiektywnej użyteczności jej skutków. (ograniczona racjonalność)

14. Teoria perspektywy. (Tversky, Kahneman)

Koncepcja opisująca proces podejmowania decyzji. Wiąże się z odkryciem przez Kahnemana i Tversky’ego tzw. EFEKTU OBRAMOWANIA – czyli wpływ mentalnej reprezentacji problemu decyzyjnego na treść podejmowanych decyzji. Poznawcza reprezentacja problemu może ulec całkowitej lub gruntownej przemianie pod wpływem rodzaju słów użytych do jego opisu albo też w wyniku uwzględnienia szerszego kontekstu, w jakim przychodzi nam podjąć decyzję. Decydent nakłada na sytuację problemową coś w rodzaju ramy, przez co specyficznie ją sobie przedstawia, a tym samym skłania się do swoistych wyborów.

Efekt obramowania jest przykładem zjawiska zwanego ASYMETRIĄ POZYTYWNO-NEGATYWNĄ – okazuje się, że ludzie inaczej wartościują zyski niż straty, nawet jeśli są one wyrażone w porównywalnych jednostkach np. pieniężnych. == subiektywne poczucie straty rośnie znacznie szybciej niż subiektywne poczucie zysku.

MYŚLENIE I ZAPAMIĘTYWANIE

MYŚLENIE = to proces łączenia elementów poznawczej reprezentacji świata (obrazów, pojęć lub sądów) w dłuższe ciągi. Tak utworzony ciąg zastępuje realne, obserwowalne zachowanie w rzeczywistym świecie fiz. Lub społ. , uwalniając nas konieczności ponoszenia natychmiastowych skutków własnych działań.

Koncepcja myślenia 3 rodzaje modeli

-modele deskryptywne = ujmują myślenie z perspektywy jak ludzie ‘naprawdę’ myślą, ich ambicją nie jest dociekanie tego, jak powinno przebiegać myślenie człowieka z punktu widzenia poprawności wnioskowania czy logiki. Ich celem jest opis procesu myślenia w jego rzeczywistej postaci z wszystkimi systematycznymi błędami i uproszczeniami.

-modele preskryptywne = (dot.tego jak powinniśmy myśleć) dot. Poprawności z punktu widzenia stosowanych heurystyk . heurystyka reprezentatywności w odniesieniu do szacowania prawdopodobieństwa zdarzeń działa z powodzeniem, jeśli zdarzenia te są od siebie zależne.

-modele normatywne = dot. Poprawności myślenia z punktu widzenia pewnego systemu norm, którym może być np. teoria rachunku prawdopodobieństwa.

1.RODZAJE MYŚLENIA

David Berlyne wyróżnił dwa rodzaje myślenia : AUTYSTYCZNE I REALISTYCZNE = kryterium dot. ukierunkowania procesów umysłowych = nastawienie na osiągniecie celu

MYŚLENIE AUTYSTYCZNE = rodzaj myślenia, które nie jest nastawione na osiągnięcie konkretnego efektu. Polega na tworzeniu luźnych skojarzeń i oderwanych od rzeczywistości spekulacji. (mogą przestać obow. zasady logiki i konsekwencji.

MYŚLENIE REALISTYCZNE = uwzględnia ograniczenia nakładane przez rzeczywistość, a ponadto jest ukierunkowane na osiągnięcie celu.(zazwyczaj rozwiązywanie problemu…)

Otto Selz = myślenie produktywne i reproduktywne

PRODUKTYWNE = efektem jest wytworzenie nowych treści intelektualnych

REPRODUKTYNE =sprowadza się do różnych form odtwarzania przeszłego doświadczenia

Myślenie TWÓRCZE I ODTWÓRCZE = oparte na kryterium społecznym

TWÓRCZE = jest czymś więcej niż myślenie produktywne, może angażować inne rodzaje myślenia , również autystyczne i krytyczne. (decyduje społ. kontekst, w którym wynik myślenia musi zostać oceniony jako nowy i wartościowy w sensie poznawczym, estetycznym, etycznym albo użytkowym)

ODTWÓRCZE= każdy przypadek aktywności umysłowej, którego wynik nie uzyskał uznania jako jednocześnie nowy i wartościowy dla społeczności.(mogą to być akty myślenia produktywnego lub re produktywnego, a także krytycznego lub autystycznego.

KRYTYCZNE = jest rodzajem myślenia realistycznego, ukierunkowane na specyficzny cel jakim jest ewaluacja. Celem jest rzetelna i realistyczna ocena istotnych aspektów aktywności intelektualnej człowieka .

Wg PIAGET

STADIUM MYŚLENIA SENSORYCZNO –MOTORYCZNEGO = związane jest z kształtowaniem się zdolności sensorycznych i ruchowych dziecka, kończąc się ukształtowaniem zdolności MYŚLENIA WYOBRAŻENIOWEGO – posługiwanie się reprezentacjami obiektów kiedy nie są one obecne w percepcji

STADIUM PRZEDOPERACYJNE – rozwój MYŚLENIA POJĘCIOWEGO i związany z nim rozwój mowy. Manipulacja pojęciami, a więc dokonywanie operacji symbolicznych na obiektach.

FAZA OPERACJI KONKRETNYCH – nabywa umiejętność MYŚLENIA LOGICZNEGO – ale wyłącznie w odniesieniu do reprezentacji konkretnych obiektów. Zdolność manipulacji reprezentacjami obiektów z zachowaniem zasad stałości . wiąże się to z odwracalnością operacji myślenia oraz tzw. Decentracją czyli uwzględnieniem w myśleniu więcej niż jednej cechy obiektów.

STADIUM OPERACJI FORMALNYCH –przeniesienie zdolności wykształconych w poprzednim stadium na obiekty abstrakcyjne.

2.STRUKTURA MYŚLENIA

Badanie struktury myślenia polega na wyróżnianiu składników budulcowych tego procesu oraz sposobu (reguł) ich łączenia.(z czego proces myślenia się składa oraz jaki jest układ tych składników)

Analiza struktury myślenia - 3 jej właściwości

MATERIAŁ = rodzaj informacji przetwarzanych w procesie myślenia, który charakteryzuje się określoną formą i treścią. Wszelkie rodzaje reprezentacji umysłowych

OPERACJE UMYSŁOWE = to przekształcania dokonywane na reprezentacjach umysłowych. Większość operacji występuje w różnych procesach poznawczych (np. kodowanie informacji, porównywanie)natomiast niektóre występują tylko w procesach myślenia (np. dokonywanie skojarzeń. = analiza, synteza,

REGUŁY MYŚLENIA = sposoby porządkowania łańcucha operacji umysłowych, składających się na proces myślenia. Odpowiadają za sposób komponowania operacji umysłowych w pewną całość, = reguły, algorytmy i heurystyki.

Algorytm – jednoznaczny i niezawodny przepis działania, zawierający skończoną sekwencję operacji, jaką należy wykonać, aby osiągnąć określony cel.

Heurystyka – nieformalna, uproszczona albo skrótowa metoda rozwiązywania problemów lub podejmowania decyzji. (zawodna i bardziej ryzykowna)

3.TYPY ROZUMOWANIA

Rozumowanie dedukcyjne = polega na wyciąganiu wniosków z przesłanek z wykorzystaniem formalnych reguł logiki. Wniosek wyciągnięty dzięki dedukcji jest niezawodny – bowiem właściwie stosując reguły logiki zawsze dochodzimy di rzetelnych wniosków.

Rozumowani indukcyjne = polega na wprowadzaniu nowych twierdzeń lub hipotez na podstawie skończonej liczby zgromadzonych przypadków np. obserwacji . analiza posiadanych przesłanek szczegółowych prowadzi w drodze indukcji – do wykrycia i sformułowania pewnych prawidłowości ogólnych, które przedmiotem twierdzenia.

Rozumowanie warunkowe –jest częścią logiki, zajmującą się tzw. rachunkiem zdań. Implikacja przedmiot zainteresowania badaczy rozumowania warunkowego . implikacja składa się z dwóch zdań poprzednika i następnika połączonych spójnikiem ‘ jeżeli …to…’

TEORIA BERLYNE’A = myślenie jest ciągiem symbolicznych bodźców i reakcji, a regułą ich łączenia są symboliczne związki typu S-R. każde ogniwo myślenia ma swój aspekt reaktywny (rp) i bodźcowy (sp) co oznacza, że może być wywoływane albo przez bodziec zewnętrzny Sx albo przez aspekt bodźcowy poprzedniego ogniwa, ostatecznie prowadząc do reakcji Rx.

TEORIA BARONA

Myślenie składa się z dwóch grup operacji : poszukiwania i wnioskowania

POSZUKIWANIE może dot.3 klas obiektów MOŻLIWOŚCI , DOWODÓW i CELÓW

• Możliwości – to potencjalne odpowiedzi na zadane pytania, dopuszczalne sposoby rozwiązania początkowego stanu wątpliwości czy niepewności

• Dowody –to wszelkie informacje, pomocne w ustaleniu zakresu, w którym określona możliwość spełnia założone cele (jest zgodna z przyjętymi kryteriami oceny możliwości)

• Cele – stanowią kryteria czy standardy oceny możliwości.

WNIOSKOWANIE ===to formułowanie konkluzji na podstawie dostępnych przesłanek na drodze rozumowania .