Temat: Występowanie, znaczenie gospodarcze i przyrodnicze oraz ochrona gatunków charakterystycznych łąk ostrożeniowych (Cirsietum rivularea)
Łąka ostrożeniowa Cirsietum rivularis – w klasyfikacji zbiorowisk roślinnych należący do eutroficznych łąk wilgotnych.
Rzadko spotykane zbiorowisko łąk wilgotnych, najczęściej tworzy powierzchniowo małe fitocenozy w miejscach podmokłych. Gatunkiem dominującym w zespole ostrożeń łąkowy Cirsium rivulare. Spośród innych zbiorowisk łąkowych,zbiorowisko dobrze wyodrębnia charakterystyczna fizjonomia, zwłaszcza podczas kwitnienia ostrożenia łąkowego.
Zbiorowisko to dobrze rozwija się na glebach torfowych i glejowych przy wysokim stanie wody gruntowej. W runie typowej łąki ostrożeniowej dominuje ostrożeń łąkowy, ostrożeń warzywny i rdest wężownik. Z traw najczęściej występują: kostrzewa łąkowa, trzęślica modra, śmiałek darniowy, kłosówka wełnista , owsica omszona. Znaczny jest udział bylin preferujących siedliska wilgotne: skrzyp błotny,olszewnik kminkolistny, kozłek lekarski, tojeść pospolita, przytulia bagienna, mięta nadwodna, komonica błotna, knieć błotna (kaczeniec), dzięgiel leśny. Często występują storczyki, np. kukułka krwista, a czasem pełnik europejski. W wyniku naturalnej sukcesji zbiorowisko zmienia swój charakter zarastając trzciną i innymi ekspansywnymi bylinami. Występowanie tych łąk wymaga stałej ingerencji człowieka. Utrzymanie łąk ostrożeniowych poprzez wykaszanie jest bardzo ważne ze względów biocenotycznych i krajobrazowych. Zaprzestanie wykaszania łąk ostrożeniowych powoduje najczęściej znaczne zubożenie składu florystycznego a łąki stopniowo zmieniają swój charakter w wyniku naturalnej sukcesji.
Systematyka
Klasa: Molinio-Arrhenatheretea
Rząd: Molinietalia caerulae
Związek: Calthion palustris
Zespół: Cirsietum rivularis
Występowanie w Polsce
Północno-wschodnia cześć Polski, przedpole Sudetów i Karpat
Położenie i siedliska
doliny rzeczne i obniżenia jeziorne
- żyzne i wilgotne ziemie mineralno-organiczne
lub organiczne z niezmeliorowanych fragmentach dolin
Charakterystyka
Łąki półnaturalne
Łąki wilgotne
Typowa roślinność
Ostrożeń łąkowy (Cirsium rivulare (Jacq.) All.)
Biologia i ekologia
Bylina. Kwitnie od maja do lipca, jest owadopylna.
Rośnie na żyznych, wilgotnych i zmienno wilgotnych stanowiskach i w innych wilgotnych, otwartych miejscach, najczęściej na wilgotnych łąkach, torfowiskach, w zaroślach, źródliskach, nad brzegami potoków i rzek. Roślina wilgociolubna, charakterystyczna dla żyznych i wilgotnych łąk zwanych, ze względu na jej dominację, łąkami ostrożeniowymi. Preferuje siedliska widne, świetliste, okresowo zacienione, wilgotne, żyzne, gleby gliniaste, mineralno-próchniczne i organiczno-mineralne o odczynie od umiarkowanie kwaśnego do zasadowego.
W uprawach rolnych, a szczególnie na łąkach jest chwastem. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla żyznych, zmienno wilgotnych łąk należących do rzędu Molinietalia caerulae. W południowej części kraju i w rejonach podgórskich oraz w północno-wschodniej Polsce tworzy na wilgotnych, eutroficznych łąkach własny zespół łąk ostrożeniowych – Cirsietum rivularis
Ostrożeń warzywny
(Cirsium oleraceum (L.) Scop.)
Biologia
Bylina. Roślina miododajna.. Kwitnie od lipca do września (rzadziej do października)..
Ekologia Siedlisko: wilgotne łąki i zarośla, aluwia, brzegi rowów. Odpowiadają mu gleby żyzne i wilgotne. Wymaga zasilania w wodę ruchliwą, z zastoisk ustępuje. Dobrze znosi duże zmiany wilgotności gleby. Unika gleb kwaśnych, ubogich w węglan wapnia. Na łąkach wapiennych może pojawić się masowo. Wrażliwy na udeptywanie i spasanie.
Zastosowanie
Roślina lecznicza
Działanie lecznicze: W lecznictwie ludowym stosowany jako środek przeciwgośćcowy, moczopędny, przeciwzapalny, także do kąpieli i pielęgnacji włosów.
Sztuka kulinarna: kłącza i młode rośliny są jadalne (stąd nazwa rośliny). Wartość pokarmowa: duża zawartość w suchej masie białka, wapnia, potasu, magnezu. Roślina uprawiana jako warzywna w Japonii i Indiach. Spożywana była także na Syberii.
Łąkarstwo: według dawniejszych źródeł, uważany za chwast, ponieważ bujnie rosnąc zagłusza sąsiednie rośliny, a paszę dawać miał małej wartości (wodnistą, grubą, słabo kolczastą). Poza tym dzięki łatwemu rozmnażaniu może opanowywać znaczne przestrzenie łąk. Obecnie podkreśla się raczej jego wartość ze względu na wzbogacanie paszy w składniki pokarmowe. Jest też chętnie zjadany przez bydło.
Rdest wężownik
(Polygonum bistorta L.)
Biologia i ekologia
Bylina. Kwitnie od maja do lipca.
Siedlisko: wilgotne łąki o wysokim poziomie wód gruntowych, brzegi zbiorników wodnych, podmokłe polany. W Tatrach występuje aż po piętro alpejskie. Na łąkach jest chwastem.
Zastosowanie
Roślina lecznicza: W Polsce była stosowana od XVII w. w mieszankach ziołowych.
Surowiec zielarski :Działanie: ma własności ściągające, przeciwkrwotoczne, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, przeciwbakteryjne i gojące rany.
Roślina ozdobna – jest ozdobą wilgotnych parków i rabat, nadaje się także do uprawy na brzegach oczek wodnych. Jedną z częściej uprawianych odmian jest 'Superba' o dużych kwiatach.
Dawniej kłącze rdestu było używane do garbowania skór, farbowania wełny na żółto oraz wytwarzania czerwonego atramentu
Charakterystyczne trawy
-Owsica Omszona (Avenula pubescens)
-Kostrzewa Łąkowa (Festuca pratensis Huds.)
-Kłosówka Wełnista (Holcus lanatus L.)
-Trzęślica Modra (Molinia caerulea)
Byliny preferujące siedliska wilgotne
-skrzyp błotny (Equisetum palustre L.)
-mięta nadwodna (Mentha aquatica L.)
-olszewnik kminkolistny (Selinum carvifolia L.)
-kozłek lekarski(Valeriana officinalis)
-przytulia bagienna(Galium uliginosum L.)
-dzięgiel leśny(Angelica sylvestris L.)
-tojeść pospolita(Lysimachia vulgaris L.)
-knieć błotna (kaczeniec) (Caltha palustris L.)
-komonica błotna (Lotus uliginosus Schkuhr)
Storczyki
-kukułka krwista (Dactylorhiza incarnata)
-pełnik europejski(Trollius europaeus L.)
Znaczenie gospodarcze
pasza pozyskiwana z łąk ostrożeniowych posiada niską wartość odżywczą
medycyna alternatywna
Znaczenie przyrodnicze
położone w dolinach rzecznych tworzą korytarze ekologiczne dla migrujących zwierząt
występowanie rzadkich już gatunków ptaków związanych z łąkami kośnymi
duże znaczenie dla procesów życiowych owadów, zwłaszcza owadów zapylających
bankiem genów dla hodowli nowych odmian roślin
Ochrona łąk
W krajach Unii Europejskiej, wiele typów siedliskowych łąk podlega ochronie zgodnie z Dyrektywą Siedliskową i wymaga wyznaczenia dla ich zachowania obszarów Natura 2000.
Wśród ekosystemów lądowych podlegających ochronie prawnej, cenne pod względem przyrodniczym łąki naturalne i półnaturalne chronione są przede wszystkim niejako „przy okazji” ochrony innych ekosystemów.
Do takich zbiorowisk należą łąki rdestowo-ostrożeniowe, a także podmokłe łąki ziołoroślowe.
Pytania:
Gdzie w Polsce występują łąki ostrożeniowe? Odp. Północno-wschodnia cześć Polski, przedpole Sudetów i Karpat
Wymień gatunek dominujący w runi łąki ostrożeniowej? Odp. Ostrożeń łąkowy
Na jakich terenach (chodzi tu o warunki siedliskowe) występują łąki ostrożeniowe? Odp. tereny wilgotne