Słabe widzenie jest to stan, w którym obniżenie ostrości wzroku lub ograniczenie pola widzenia zaburzają normalne funkcjonowanie. Rozróżniamy trzy stadia słabego widzenia:

1. Średnie od 20/70 do 20/200 ( odczytywane w ułamkach Snellena )

2. Ciężkie od 20/200 do 20/400

3. Głębokie mniej niż 20/400

Pomoce wzrokowe dla osób słabo widzących to grupa przyrządów optycznych i nie tylko dla pacjentów z wrodzoną lub nabytą dysfunkcją narządu wzroku wspomagająca widzenie w bliż i dal oraz poszerzenie pola widzenia. Powinny być one dobierane podczas specjalistycznego badania prowadzonego przez: lekarza okulistę, doświadczonego optometrystę lub rehabilitanta wzroku, w trakcie, którego brane są pod uwagę różne czynniki np.:

• Diagnoza okulisty

• Funkcje wzroku

• Wiek pacjenta

• Warunki społeczne i osobowość

• Sprawność wzrokową osoby słabo widzącej bez pomocy optycznej

• Sprawność manualną pacjenta

• Koordynacje wzrokowo- ruchową

Oraz konkretne potrzeby dotyczące zastosowania pomocy optycznych tak, aby poprawiły one komfort życia codziennego użytkownika i ułatwiły korzystanie z takich przyjemności jak: czytanie, majsterkowanie, oglądanie telewizji, wizyty w kinie czy teatrze.

Ze względu na cel użytkowania wyróżniamy dwa rodzaje pomocy dla osób słabo widzących:

1. Powiększające – służące osobą z obniżoną ostrością wzroku

2. Poszerzające pole widzenia – przeznaczone dla osób z ograniczonym obwodowym polem widzenia przy stosunkowo dobrej ostrości wzroku

Ze względu na sposób uzyskania zamierzonego efektu wyróżniamy:

• Optyczne np.; okulary, lupy, lornetki

• Elektroniczne np.: wielolupy, powiększalniki, programy komputerowe

• Nie optyczne np.: urządzenia poprawiające kontrast, oświetlenie, Trzcionkę

Podstawową pomocą optyczną osoby słabo widzącej z obniżoną ostrością wzroku są okulary korekcyjne dobierane indywidualnie odpowiednio od wady. Jeśli okulary w stopniu niedostatecznym pomagają skorygować wadę wzroku możemy zastosować lupę do patrzenia do bliży czy lornetkę do dali.

Lupy – to najpopularniejsza i najszerzej stosowana pomoc optyczna. W użyciu powinny być zwrócone stroną wypukła w kierunku oka, a najlepsze powiększenie uzyskujemy ustawiając obserwowany obiekt jak najdalej od niech. Powiększenie lupy pozostaje stałe niezależnie od odległości oko – lupa.

Lupy dzielimy na:

• Ręczne - zaprojektowane dla krótkotrwałego, doraźnego zastosowania przy obserwacji bliskich obiektów.

• Na podstawach - zaprojektowane do dłuższych obserwacji bliskich obiektów np., książka, gazeta

Obie wersje mogą wystąpić z własnym oświetleniem lub bez i rozmaitym wzornictwie od najprostszych tanich modeli po wersje bardzo bogate.

• Mocowane do opraw okularów

• Oraz okulary lupowe – zaprojektowane do obserwacji przedmiotów przez dłuższy czas bez angażowania rąk

Do pracy z bliska można też zastosować powiększalniki telewizyjne – umożliwiające uzyskanie największych powiększeń – jest to urządzenie składające się z kamery i monitora. Najpopularniejsza wersja powiększalnika to stoliczek z umieszczoną nad nim kamerą, na którym ustawia się obserwowany przedmiot i po wyregulowaniu wielkości powiększenia jego obraz obserwujemy na monitorze. Jednak obecnie można też korzystać z urządzeń gdzie kamera może być umieszczona np. na głowie pacjenta lub trzymana w ręku jak długopis.

Lunety – zaprojektowane do obserwacji odległych obiektów, ich minusem jest małe pole widzenia max 15⁰ wykorzystujące systemy Galileusza i Keplera np.:

• Monokulary do widzenia jednoocznego - mogą być trzymane w dłoni pacjenta lub mocowane do oprawek służą przede wszystkim do oglądania telewizji, na ulicy, na wycieczce

• Lornetki

• Okulary lornetowe – robione na zamówienie z uwzględnieniem korekcji własnej pacjenta jedno lub dwu lunetowe - - po zastosowaniu nakładki można stosować do bliży ( wadą jest ich wielkość waga oraz stosunkowo małe powiększenie do dali).

Pacjentom wymagającym poszerzenia obwodowego pola widzenia zaproponować można:

• Folie Fresnela ( folie pryzmatyczne)- po odpowiednim przycięciu i naklejeniu na szkłach okularowych uzyskujemy niepomniejszony ale przybliżony obraz obiektu w centrum obserwacji

• Odwrócony monokular lub luneta – przy prawidłowej ostrości wzroku poszerza pole widzenia pomimo pomniejszonego obrazu

Oba te rozwiązania wymagają od pacjenta dłuższego treningu i przyzwyczajenia się do właściwej interpretacji widzianych obrazów.

Również różnego rodzaju filtry optyczne zaliczamy do pomocy dla osób słabo widzących. Począwszy od specjalistycznych okularów przeciwsłonecznych, przez szkła fotochromowe, filtry UVA i UVB oraz powłoki odcinające z widma światło niebieskie i zielone – poprawiają kontrast i komfort widzenia. W zależności od schorzenia zaleca się filtry o barwie żółtej, pomarańczowej, czerwonej lub ciemnobrązowej w postaci :

• Nakładek z klipsem na okulary pacjenta

• Soczewek korekcyjnych z odpowiednim filtrem

• Okularów z filtrem nakładanych na posiadane okulary korekcyjne

Różnorodność konstrukcji poszczególnych urządzeń ma pomagać osobom niedowidzącym w doborze odpowiedniego dla ich potrzeb rozwiązania aby w sposób maksymalny ułatwić im funkcjonowanie w codziennym życiu.

Jolanta Grabowska – biuletyn Fundacji niewidomych i słabo widzących „Trakt”

Grażyna Machura – Centralna Przychodnia Rehabilitacyjno- Lecznicza PZN w Warszawie

Piotr Molski – Pomoce optyczne ich dobór i zastosowanie

Internet