W wyniku tych przemian podejmuje się próby sformułowania innych założeń terytorialnej typologii środowisk. Takie założenia przyjął J. Pieter w pracy o poznawaniu środowiska wychowaw­czego. Odrzuca on mianowicie administracyjne rozróżnienie: wieś—miasto, wprowadza natomiast pojęcie tzw. kręgów środowi­skowych. Punktem wyjścia dla ich zdefiniowania jest fakt, że „czynniki (składniki, warunki) środowiska wychowawczego wy­wierają na dziecko wpływ różny, w zależności od stopnia bezpo­średniości względnie pośredniości, z jaką docierają do dziecka". Innymi słowy, w każdym środowisku życia wychowanka możemy dostrzec pewne wspólne lub zbieżne czynniki oddziaływania, a ich rola uzależniona jest od stopnia zasięgu przestrzennego, czyli krę­gu środowiskowego. Zasadę kręgów środowiskowych wyjaśnia J. Pieter posługując się składnikiem środowiska nazwanym tradycje kulturalne. „Mówić możemy słusznie o tradycjach kulturalnych danej rodziny, w której dziecko się wychowuje, o tradycjach kul­turalnych mieszkańców domu, w którym mieszka, o trady­cjach kulturalnych miejscowości lub dzielnicy miasta, w którym żyje» o tradycjach kulturalnych kraju, a nawet całej ludzkości". W rezultacie swych rozważań J. Pieter ustala trzy kręgi środowi­skowe, a mianowicie: l) środowisko okoliczne (okolica), 2) środo­wisko miejscowe (lokalne), 3) osobiste warunki środowiskowe (śro­dowisko domowe). Środowisko okoliczne jest to „całokształt warunków środowiskowych, właściwych otoczeniu pozamiejscowemu tego wychowanka". Środowisko okoliczne obejmuje większą przestrzeń, jak na przykład gmina czy dzielnica wielkiego miasta. Środowisko miejscowe, czyli lokalne, oznacza „całość warunków środowiskowych miejscowości, w której dane dziecko żyje i wychowuje się". Może nim być wieś lub małe miasto. Środowisko do­menowe — to „całość tych osobistych warunków środowiskowych dziecka które wiążą się bezpośrednio lub pośrednio ze strukturą rodziny i jej życiem". Jest to więc środowisko rodzinne, którego wpływ na życie i rozwój młodego osobnika ma największe znaczenie. „Znaczna część poglądu na świat, skłonności i uprzedzeń, właściwości charakteru moralnego, przyzwyczajeń, tzw. sposobu bycia, poniekąd również rysów temperamentu (przypisywanych zazwyczaj dziedziczności) mają swe źródło we wpływach środowiska domowo-rodzinnego".

W próbie typologii środowisk przedstawionej przez J. Pietera "widoczne jest dążenie do integracji dwu kryteriów podziału, a mia­nowicie kryterium opartego na różnicach terytorialnych i na rodzaju bodźców. Za punkt wyjścia przyjmuje Pieter wiek wycho­wawczy, a więc populację dzieci i młodzieży. Z tego względu jego typologia środowisk jest szczególnie przydatna dla badań środo­wiska wychowawczego.