1. DNA – kwas deoksyrybonukleinowy
a) występowanie:
*jądro komórkowe
*mitochondrium
b) skład chemiczny:
*zasady azotowe:
-adenina(A)
-guanina(G)
-cytozyna(C)
-tymina(T)
*cukier- deoksyryboza
*reszta kwasu fosforowego
c) budowa:
*Nukleotydy tworzą nici
polinukleotydowe, które tworzą podwójną
helisę. Aby powstała ta struktura,
niezbędne są wiązania wodorowe, które
powstają między zasadami azotowymi: AT,G-C
*Zasady azotowe cechuje zdolność do
łączenia się w pary, przy czym
obowiązuje tu ściśle określona reguła:
adenina zawsze łączy się z tyminą, a
guanina z cytozyną. Cecha ta nazywana
jest komplementarnością zasad
azotowych. Ponieważ zasady azotowe są
jedynym elementem różniącym
poszczególne nukleotydy, można mówić o
komplementarności nukleotydów.
d) funkcje DNA:
* nośnik informacji genetycznych
2. RNA – kwas rybonukleinowy
a) występowanie:
*jądro komórkowe
*mitochondrium
*cytoplazma
*rybosomy
b) skład chemiczny:
*zasady azotowe
-adenina(A)
-guanina(G)
-cytozyna(C)
-uracyl(U)
*reszta kwasu fosforowego
*cukier: ryboza
c) budowa:
*RNA występuje w postaci nici
polinukleotydowej, może tworzyć
struktury o większej komplikacji, w której
między zasadami azotowymi wytwarzane
są wiązania wodorowe: A-U, G-C
d) funkcje RNA:
*mamy trzy rodzaje kwasów RNA:
-matrycowy RNA (mRNA)- zawiera
informację o kolejności występowania
aminokwasów w białku (w cytoplazmie
tworzy kompleksy z rybosomami)
-transportowy RNA (tRNA)- transport
aminokwasów w biosyntezie białka
(cytoplazma)
-rybosomalny (rRNA)- buduje rybosomy
(cytoplazma w rybosomach)
*Replikacja jest procesem kopiowania
cząsteczek DNA i zachodzi przed każdym
podziałem komórkowym.
*porównanie DNA i RNA:
DNA: RNA:
Występowanie:
jądro komórkowe
(również mitochondria i
chloroplasty)
cytoplazma,
rybosomy, jądro
komórkowe
struktura
przestrzenna
cząsteczki:
zawsze podwójna helisa
najczęściej
pojedyncza nić
różnie ułożona
budowa
nukleotydu:
reszta kwasu
fosforowego
cukier: deoksyryboza
jedna z zasad
azotowych:
• adenina
• guanina
• cytozyna
• tymina
reszta kwasu
fosforowego
cukier: ryboza
jedna z zasad
azotowych:
• adenina
• guanina
• cytozyna
• uracyl
Funkcja: jest nośnikiem
informacji genetycznej
umożliwia
realizację
informacji
genetycznej
*Gen - odcinek DNA zawierający
informację o kolejności aminokwasów w
cząsteczce białka.
*Allel - odmiana genu wywołująca różną
postać tej samej cechy (na przykład
czerwona lub biała barwa kwiatu).
*Allel dominujący - odmiana genu
ujawniająca się w fenotypie niezależnie od
rodzaju drugiego allelu.
*Allel recesywny - odmiana genu
ujawniająca się w fenotypie tylko wtedy,
gdy drugi allel jest również recesywny,
obecność allelu dominującego maskuje
istnienie recesywnego.
*Heterozygota - osobnik (lub komórka)
posiadający dwa różne allele tego samego
genu.
*Homozygota - osobnik (lub komórka)
posiadający dwa takie same allele. Jeśli
obydwa allele są dominujące, mówimy o
homozygocie dominującej, jeśli recesywne -
o recesywnej.
*Genotyp - zestaw genów danego
organizmu.
*Fenotyp - cechy organizmu będące
wynikiem współdziałania genów i
środowiska.
*I prawo Mendla - prawo czystości
gamet:
Gamety zawierają po jednym allelu z każdej
pary alleli.
*II prawo Mendla - prawo niezależnej
segregacji cech:
Allele dwóch różnych genów rozdzielane są
do gamet niezależnie od siebie.
*Morgan uważał, że geny znajdują się w
chromosomach. Geny te są ułożone liniowo.
U człowieka występuje 46 chromosomów
(23 pary). 44 chromosomy (22 pary) zwane
autosomami warunkujące budowę,
fizjologię i funkcjonowanie organizmu, a
dwa pozostałe (1 para) to chromosomy płci.
**KRZYŻÓWKI**:
-AA - homozygota dominująca
-aa - homozygota recesywna
-Aa - heterozygota
*Dodatkowe symbole stosowane przy
zapisie krzyżówek:
P - pokolenie rodzicielskie
F1 - pierwsze pokolenie potomne
F2 - drugie pokolenie potomne.
*Przykład:
A - allel dominujący warunkujący
czerwoną barwę kwiatów
a - allel recesywny - odpowiada za białe
kwiaty