TARNÓW 06.06.2011
TEMAT: TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI JAKO SĄD ADMINISTRACYJNY UNII EUROPEJSKIEJ
AUTOR: ARKADIUSZ ZDEB
NUMER ALBUMU: 38107
GRUPA: GW01
ROK: II ROK ADMINISTRACJA
SPECJALNOŚĆ: BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE
PRZEDMIOT: SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ W UE
Tworząc struktury europejskie, państwa członkowskie (dziś w liczbie 27) przyjęły traktaty tworzące najpierw Wspólnoty Europejskie, a następnie UE wraz z instytucjami, które przyjmują prawo w określonych dziedzinach. Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest organem sądowym Wspólnoty. Składa się z trzech sądów: Trybunału Sprawiedliwości, Sądu Pierwszej Instancji i Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej. Ich głównym zadaniem jest badanie legalności środków wspólnotowych i zapewnianie jednolitej interpretacji i stosowania prawa wspólnotowego. W Trybunale Sprawiedliwości zasiada 27 sędziów i 8 rzeczników generalnych. Sędziowie i rzecznicy generalni są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na okres sześciu lat, a ich mandat jest odnawialny. Są oni wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności
i mających wymagane w ich państwach kwalifikacje do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych, lub są prawnikami o uznanych kompetencjach. Sędziowie Trybunału wybierają spośród siebie prezesa Trybunału na okres trzech lat. Jego mandat jest odnawialny. Prezes kieruje pracami i administracją Trybunału, a także przewodniczy posiedzeniom i obradom
w największych składach orzekających. Rzecznicy generalni pomagają w pracach Trybunału. Ich zadaniem jest przedstawianie, w sposób całkowicie bezstronny i niezależny, opinii prawnej, określanej jako „opinia rzecznika generalnego” w sprawach, które zostaną im przydzielone. Sekretarz pełni rolę sekretarza generalnego instytucji, kierując jej administracją z upoważnienia prezesa Trybunału. Trybunał może obradować w pełnym składzie, w składzie wielkiej izby (trzynastu sędziów) albo w izbach złożonych z pięciu lub trzech sędziów. Trybunał obraduje w pełnym składzie w przypadkach określonych w Statucie Trybunału (między innymi kiedy ma za zadanie zdymisjonować rzecznika praw obywatelskich czy orzec o dymisji członka Komisji, który naruszył ciążące na nim zobowiązania) oraz jeśli Trybunał uzna, że wniesiona sprawa ma wyjątkowe znaczenie. W składzie wielkiej izby Trybunał obraduje na żądanie państwa członkowskiego albo instytucji, które są stroną w postępowaniu, a także w sprawach szczególnie ważnych lub skomplikowanych. Inne sprawy są rozpatrywane przez izby składające się z pięciu lub trzech sędziów. Prezesi izb złożonych
z pięciu sędziów wybierani są na trzy lata, a prezesi izb złożonych z trzech sędziów na jeden rok.
Aby Trybunał mógł właściwie wywiązywać się ze swoich zadań, przyznano mu ściśle określone uprawnienia do orzekania, które wykonuje w ramach procedury odesłania prejudycjalnego i postępowań w przedmiocie różnego rodzaju skarg. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości stopniowo wypracowało obowiązek pełnego stosowania przez krajowe organy administracji i sądy, w ramach ich właściwości, prawa wspólnotowego oraz ochrony praw przyznanych przez nie obywatelom (bezpośrednie stosowanie prawa wspólnotowego) poprzez niestosowanie jakichkolwiek sprzecznych z nim przepisów prawa krajowego, niezależnie od tego, czy są one wcześniejsze, czy późniejsze niż przepis wspólnotowy (pierwszeństwo prawa wspólnotowego przed prawem krajowym). Trybunał uznał również zasadę odpowiedzialności państw członkowskich za naruszenie prawa wspólnotowego, która w zasadniczy sposób wzmacnia ochronę, jaką przepisy prawa wspólnotowego przyznają podmiotom prywatnym, a jednocześnie jest czynnikiem, który może przyczynić się do staranniejszego wdrażania przepisów wspólnotowych przez państwa członkowskie. Przypadki naruszeń ze strony państw członkowskich mogą również skutkować powstaniem obowiązku naprawienia szkody, co niekiedy może mieć poważne skutki dla ich finansów publicznych. Ponadto wszelkie uchybienie prawu wspólnotowemu przez państwo członkowskie może być przedmiotem skargi do Trybunału, a w razie niewykonania orzeczenia stwierdzającego takie uchybienie Trybunał może nałożyć na nie ryczałt lub karę pieniężną.
Trybunał Sprawiedliwości współpracuje z sądami krajowymi, które są sądami powszechnymi prawa wspólnotowego. Każdy sąd krajowy, rozpoznając spór dotyczący prawa wspólnotowego, może, a niekiedy powinien zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości
z pytaniami prejudycjalnymi. Trybunał dokonuje wówczas wykładni przepisu prawa wspólnotowego lub kontroluje jego legalność. Rozwój orzecznictwa Trybunału jest ilustracją jego wkładu w tworzenie przestrzeni prawnej obywateli poprzez ochronę praw przyznawanych im przez prawodawstwo wspólnotowe w różnych dziedzinach życia codziennego. W części orzecznictwa Trybunał wprowadził zasadę bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego w państwach członkowskich, dając obywatelom europejskim możliwość bezpośredniego powoływania się na przepisy wspólnotowe w postępowaniu przed sądem krajowym. Uznając, że przestrzeganie praw podstawowych stanowi integralną część ogólnych zasad prawnych, których poszanowanie zapewnia, Trybunał znacząco przyczynił się do podwyższenia standardów ochrony tych praw. W tym względzie opiera się on na tradycjach konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich oraz na międzynarodowych instrumentach ochrony praw człowieka, w szczególności na Europejskiej konwencji praw
1. Kompetencje
Aby Trybunał mógł właściwie wywiązywać się ze swoich zadań, przyznano mu ściśle określone uprawnienia do orzekania, które wykonuje w ramach procedury odesłania prejudycjalnego i postępowań w przedmiocie różnego rodzaju skarg.
1. Odesłanie prejudycjalne
Trybunał Sprawiedliwości współpracuje ze wszystkimi sądami państw członkowskich, które w zakresie prawa wspólnotowego pełnią rolę sądów powszechnych. Aby zapewnić skuteczne i jednolite stosowanie prawa wspólnotowego, a także uniknąć jakichkolwiek rozbieżności w jego wykładni, sądy krajowe mogą, a czasami muszą, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości o dokonanie wykładni danego zagadnienia prawa wspólnotowego, aby w ten sposób umożliwić na przykład zweryfikowanie zgodności ich ustawodawstwa krajowego z prawem wspólnotowym. Wniosek o wydanie orzeczenia
w trybie prejudycjalnym może mieć również na celu kontrolę ważności aktu prawa wspólnotowego. Trybunał Sprawiedliwości nie ogranicza się do zwykłego udzielenia opinii, lecz jego odpowiedź ma postać wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem. Sąd krajowy będący adresatem orzeczenia jest związany dokonaną wykładnią przy rozstrzyganiu rozpatrywanej przez siebie sprawy. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które zetkną się z identycznym problemem. To właśnie również
w ramach odesłań prejudycjalnych każdy obywatel europejski może uzyskać sprecyzowanie dotyczących go przepisów prawa wspólnotowego. Bowiem chociaż jedynie sąd krajowy może skierować odesłanie, to każdy z występujących przed tym sądem uczestników, państwa członkowskie, a także instytucje europejskie mogą brać udział we wszczętym przed Trybunałem Sprawiedliwości postępowaniu. W ten oto sposób, na podstawie pytań prejudycjalnych, przedkładanych niejednokrotnie przez sądy krajowe pierwszej instancji, sformułowanych zostało wiele spośród najważniejszych zasad prawa wspólnotowego.
2. Skarga o stwierdzenie uchybienia
Instytucja tej skargi pozwala Trybunałowi sprawować kontrolę nad wypełnianiem przez państwa członkowskie zobowiązań, które na nich ciążą na mocy prawa wspólnotowego. Wniesienie sprawy do Trybunału poprzedza wszczynane przez Komisję postępowanie, polegające na umożliwieniu państwu członkowskiemu udzielenia odpowiedzi na stawiane mu zarzuty. Jeśli postępowanie to nie doprowadzi do położenia przez państwo członkowskie kresu uchybieniu, może wówczas zostać wniesiona do Trybunału skarga o stwierdzenie naruszenia prawa wspólnotowego. Skargę tę może wnieść Komisja — co w praktyce jest najczęściej spotykanym przypadkiem — bądź inne państwo członkowskie. Jeżeli Trybunał stwierdzi istnienie uchybienia, dane państwo zobowiązane jest do bezzwłocznego położenia mu kresu. Jeśli wskutek kolejnej skargi Komisji Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi, że owo państwo członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może nałożyć na nie karę
w postaci ryczałtu lub okresową karę pieniężną.
3. Skarga o stwierdzenie nieważności
Instytucja tej skargi pozwala wnieść o stwierdzenie nieważności aktu prawnego wydanego przez jedną z instytucji (rozporządzenia, dyrektywy, decyzji). Dla Trybunału zastrzeżone są sprawy, w których skarga wniesiona została przez państwo członkowskie przeciwko Parlamentowi Europejskiemu lub Radzie (z wyjątkiem aktów prawnych Rady z zakresu pomocy państwa, dumpingu i uprawnień wykonawczych) lub przez jedną wspólnotową instytucję przeciwko drugiej. kolei Sąd jest właściwy do orzekania w pierwszej instancji
w pozostałych sprawach tego rodzaju, w tym w szczególności dotyczących skarg wniesionych przez podmioty prywatne.
4. Skarga na bezczynność
Umożliwia ona kontrolę legalności zaniechania działania przez instytucje wspólnotowe. Jest ona jednak dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja została uprzednio wezwana do działania. Jeżeli bezprawność zaniechania zostanie stwierdzona, instytucja ta jest zobowiązana do podjęcia właściwych środków zmierzających do położenia kresu owej bezczynności. Uprawnienia do orzekania w przedmiocie skargi na bezczynność podzielone są między Trybunał i Sąd według takich samych kryteriów, jak w przypadku skarg
o stwierdzenie nieważności.
5. Odwołanie
Trybunał Sprawiedliwości może rozpoznawać odwołania, ograniczone wyłącznie do kwestii prawnych, od wyroków i postanowień Sądu Pierwszej Instancji. Jeżeli odwołanie jest dopuszczalne i zasadne, Trybunał uchyla orzeczenie Sądu Pierwszej Instancji. Jeżeli stan postępowania na to pozwala, Trybunał może sam wydać rozstrzygnięcie. W przeciwnym wypadku przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Pierwszej Instancji, który jest związany orzeczeniem wydanym w postępowaniu odwoławczym.
Kontrola
Orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji wydane w przedmiocie skargi wniesionej przeciwko orzeczeniu Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej mogą być w drodze wyjątku poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości.
3. Postępowanie
Niezależnie od charakteru sprawy postępowanie składa się z procedury pisemnej,
a zazwyczaj również z procedury ustnej, która jest jawna. należy jednak odróżnić procedurę odesłania prejudycjalnego od procedury w pozostałych sprawach, dotyczących tzw. skarg bezpośrednich.
1. Wszczęcie postępowania i procedura pisemna
Sąd krajowy przedkłada Trybunałowi Sprawiedliwości pytania dotyczące wykładni albo ważności przepisu prawa wspólnotowego, przeważnie w formie postanowienia wydanego zgodnie z przepisami proceduralnymi danego państwa. Po przetłumaczeniu wniosku przez służby tłumaczeń Trybunału na wszystkie języki Wspólnot sekretarz doręcza je uczestnikom biorącym udział w sprawie przed sądem krajowym, a także wszystkim państwom członkowskim i instytucjom. Zapewnia również publikację w Dzienniku Urzędowym komunikatu, zawierającego między innymi informacje na temat stron w sprawie i treści pytań. Uczestnicy, państwa członkowskie i instytucje Unii Europejskiej mają dwa miesiące na przedłożenie Trybunałowi Sprawiedliwości swoich uwag na piśmie. Skargę wnosi się do Trybunału pismem skierowanym do sekretariatu Trybunału. Sekretarz zapewnia publikację
w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej komunikatu dotyczącego skargi, przedstawiając w nim zarzuty i żądania strony skarżącej. Jednocześnie skargę doręcza się stronie pozwanej, która ma miesiąc na wniesienie odpowiedzi na skargę. skarżący ma prawo do repliki,
a pozwany do dupliki, w obu przypadkach w terminie jednego miesiąca. Strony zobowiązane są przestrzegać tych terminów, chyba że prezes Trybunału zgodzi się na ich przedłużenie.
W obu rodzajach postępowań do sprawy przydziela się sędziego sprawozdawcę i rzecznika generalnego, których zadanie polega na śledzeniu przebiegu postępowania. Wyznaczają ich odpowiednio prezes oraz pierwszy rzecznik generalny.
2. Środki przygotowawcze i sprawozdanie na rozprawę
We wszystkich rodzajach postępowań po zamknięciu procedury pisemnej wzywa się strony do zadeklarowania, w terminie miesiąca, czy domagają się wyznaczenia rozprawy oraz podania przyczyn jej ewentualnego otwarcia. Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy i po wysłuchaniu rzecznika generalnego Trybunał podejmuje decyzję, czy wymagane jest przeprowadzenie środków dowodowych, jakiemu składowi orzekającemu należy przydzielić rozstrzygnięcie sprawy i czy powinna odbyć się rozprawa, której termin określa prezes. Sędzia sprawozdawca streszcza w sprawozdaniu na rozprawę przedstawiony stan faktyczny i argumenty przytoczone przez strony oraz interwenientów, jeżeli miała miejsce interwencja. Sprawozdanie to jest udostępniane w języku postępowania podczas rozprawy.
3. Rozprawa jawna i opinia rzecznika generalnego
Sprawa jest rozpoznawana na rozprawie jawnej w obecności sędziów składu orzekającego i rzecznika generalnego. Sędziowie i rzecznik generalny mogą zadawać uczestnikom pytania, które uznają za celowe. Rzecznik generalny na posiedzeniu otwartym przedstawia swoją opinię Trybunałowi Sprawiedliwości. Dokonuje w niej szczegółowej analizy sporu,
w szczególności jego aspektów prawnych, oraz w sposób całkowicie niezależny proponuje Trybunałowi właściwe w jego mniemaniu rozwiązanie przedstawionego problemu. W ten sposób procedura ustna dobiega końca. Jeśli Trybunał po wysłuchaniu rzecznika generalnego zdecyduje, że w sprawie nie występuje nowe zagadnienie prawne, może zadecydować
o rozstrzygnięciu sprawy bez jego opinii.
4. Wyroki
Sędziowie przeprowadzają naradę w oparciu o projekt wyroku przygotowany przez sędziego sprawozdawcę. Każdy z sędziów składu orzekającego w danej sprawie może zaproponować zmiany. Wyroki Trybunału zapadają większością głosów, a ewentualne zdania odrębne nie są odnotowywane. Wyrok podpisują wszyscy sędziowie, którzy brali udział
w naradzie, a jego sentencja ogłaszana jest na posiedzeniu jawnym. Wyroki oraz opinie rzeczników generalnych dostępne są na stronie internetowej Trybunału w dniu ogłoszenia lub odczytania. W większości są one następnie publikowane w Zbiorze orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji.
5. Procedury szczególne
A. Postanowienia z uzasadnieniem
W przypadku gdy pytanie prejudycjalne jest identyczne jak pytanie, w przedmiocie którego Trybunał już orzekał, lub jeżeli odpowiedź na nie pozostawia żadnych uzasadnionych wątpliwości albo można ją wyprowadzić z istniejącego orzecznictwa, Trybunał może, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, orzec postanowieniem z uzasadnieniem, zawierającym odesłanie do wcześniej wydanego wyroku dotyczącego tego zagadnienia lub do odpowiedniego orzecznictwa.
B. Tryb przyspieszony
Tryb przyspieszony pozwala Trybunałowi na szybkie orzekanie w sprawach niecierpiących zwłoki dzięki skróceniu terminów i pominięciu pewnych etapów postępowania. następstwie wniosku złożonego przez jedną ze stron oraz po wysłuchaniu drugiej strony prezes Trybunału podejmuje decyzję, czy szczególnie pilny charakter sprawy uzasadnia rozpoznanie jej w trybie przyspieszonym. Tryb przyspieszony jest również przewidziany dla odesłań prejudycjalnych. Wówczas o zastosowanie go występuje sąd krajowy, który skierował do Trybunału odesłanie.
C. Wniosek o zastosowanie środków tymczasowych
Wnioski o zastosowanie środków tymczasowych mają na celu uzyskanie zawieszenia wykonania aktu wydanego przez instytucję, który jest również przedmiotem skargi, lub zastosowanie innego środka tymczasowego, który jest niezbędny w celu uniknięcia poważnej i nieodwracalnej szkody, jaką poniosłaby jedna ze stron.
D. Koszty postępowania
Postępowanie przed Trybunałem jest wolne od opłat. Trybunał nie pokrywa natomiast kosztów adwokata lub radcy prawnego, uprawnionego do występowania przed sądami jednego z państw członkowskich, przez którego strony muszą być reprezentowane. Jeśli jednak dana strona nie jest w stanie w całości lub w części ponieść kosztów postępowania, może ona złożyć wniosek o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania, który nie jest objęty przymusem adwokackim. Wniosek powinien zawierać wszelkie informacje,
z których wynika, iż istnieje taka potrzeba.
E. System językowy
W przypadku skarg bezpośrednich językiem postępowania w danej sprawie, tj. językiem, w którym będzie się ono toczyć, jest język skargi (może to być jeden z 23 języków urzędowych Unii Europejskiej). W przypadku odesłań prejudycjalnych językiem postępowania jest język sądu krajowego, który skierował odesłanie do Trybunału Sprawiedliwości. Wymiana stanowisk w toku rozpraw tłumaczona jest wedle potrzeby symultanicznie na różne języki urzędowe Unii Europejskiej. Sędziowie naradzają się bez tłumaczy w jednym wspólnym języku, którym zgodnie z tradycją jest język francuski.
4. Sąd Pierwszej Instancji
W skład Sądu Pierwszej Instancji wchodzi co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego (w 2007 r. 27 sędziów). Sędziowie mianowani są za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na okres sześciu lat, a ich mandat jest odnawialny. Sędziowie wybierają spośród siebie na okres trzech lat prezesa. Mianują także sekretarza na sześcioletnią kadencję.
Sędziowie pełnią swoje funkcje przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności.
W przeciwieństwie do Trybunału Sprawiedliwości w Sądzie nie ma stałych rzeczników generalnych. Rolę tę może w wyjątkowych przypadkach pełnić jeden z sędziów. Sąd orzeka w izbach złożonych z pięciu lub trzech sędziów, a w niektórych przypadkach w składzie jednego sędziego. Może on również orzekać w składzie wielkiej izby (trzynastu sędziów) albo w pełnym składzie, jeżeli uzasadnia to stopień zawiłości prawnej lub waga sprawy. W ponad 80% spraw wniesionych do Sądu orzekają składy trzyosobowe. Prezesi izb złożonych z pięciu sędziów wybierani są spośród sędziów na okres trzech lat. Sąd ma do swojej dyspozycji własny sekretariat, lecz jego obsługę administracyjną i lingwistyczną zapewniają służby Trybunału Sprawiedliwości.
1. Kompetencje
Sąd Pierwszej Instancji jest właściwy do rozpatrywania: 1) skarg bezpośrednich wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko aktom prawnym instytucji wspólnotowych (których są one adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio
i indywidualnie) lub przeciwko zaniechaniu działania przez te instytucje. Może to być na przykład skarga przedsiębiorstwa na decyzję Komisji nakładającą na nie grzywnę; 2) skarg wniesionych przez państwa członkowskie przeciwko Komisji; 3) skarg wniesionych przez państwa członkowskie przeciwko Radzie, dotyczących aktów z dziedziny pomocy państwa, handlowych środków ochronnych („dumping”) oraz aktów, za pomocą których korzysta ona
z uprawnień wykonawczych; 4) skarg o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez instytucje wspólnotowe lub ich pracowników; 5) skarg dotyczących umów zawartych przez Wspólnoty, w których właściwość Sądu została wyraźnie określona; 6) skarg z zakresu wspólnotowych znaków towarowych; 7) odwołań, ograniczonych do kwestii prawnych, od decyzji Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej. Od orzeczeń wydanych przez Sąd przysługuje ograniczone do kwestii prawnych odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości w terminie dwóch miesięcy
2. Postępowanie
Sąd Pierwszej Instancji ma swój regulamin wewnętrzny. Zasadniczo postępowanie składa się z procedury pisemnej i ustnej. Postępowanie wszczyna wniesienie przez adwokata albo radcę prawnego lub pełnomocnika skargi na piśmie skierowanej do sekretariatu.
W komunikacie w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej publikowane są we wszystkich językach urzędowych główne punkty tej skargi. Sekretarz doręcza skargę stronie przeciwnej, której przysługuje miesięczny termin na przedstawienie odpowiedzi na skargę. Strona skarżąca może następnie przedstawić w wyznaczonym terminie replikę, a strona pozwana może odpowiedzieć dupliką. Każda osoba mająca uzasadniony interes w rozstrzygnięciu sprawy przedłożonej Sądowi, jak również państwo członkowskie lub instytucja Wspólnoty może brać udział w postępowaniu w charakterze interwenienta. Interwenient przedkłada uwagi zawierające stanowisko popierające uwzględnienie lub oddalenie żądań jednej ze stron, do których strony mogą następnie się ustosunkować. W niektórych przypadkach interwenient może również przedstawić uwagi w toku procedury ustnej. W ramach procedury ustnej odbywa się rozprawa jawna. W jej toku sędziowie mogą zadawać pytania przedstawicielom stron. Sędzia sprawozdawca streszcza w sprawozdaniu na rozprawę przedstawiony stan faktyczny i argumenty przytoczone przez strony oraz interwenientów, jeżeli miała miejsce interwencja. Sprawozdanie to zostaje podane do publicznej wiadomości w języku postępowania. Sędziowie naradzają się następnie w oparciu o projekt wyroku sporządzony przez sędziego sprawozdawcę, a wyrok ogłaszany jest na posiedzeniu jawnym. Postępowanie przed Sądem Pierwszej Instancji jest wolne od opłat. Sąd nie pokrywa jednak kosztów adwokata lub radcy prawnego, uprawnionego do występowania przed sądami jednego
z państw członkowskich, przez którego strony muszą być reprezentowane. Jeśli jednak dana osoba fizyczna nie jest w stanie w całości lub w części ponieść kosztów postępowania, może ona złożyć wniosek o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania.
A. Postępowanie w sprawie wniosku o zastosowanie środków tymczasowych
Skarga wniesiona do Sądu nie ma charakteru zawieszającego w stosunku do zaskarżonego aktu prawnego. Jednakże Sąd może zarządzić zawieszenie jego wykonania lub inne środki tymczasowe W przedmiocie wniosku w sprawie środków tymczasowych prezes Sądu lub, gdy zajdzie taka konieczność, inny wyznaczony w celu jego rozpatrzenia sędzia wydaje postanowienie z uzasadnieniem. Środki tymczasowe zarządza się wyłącznie wtedy, gdy spełnione zostaną trzy przesłanki: A) zasadność skargi musi zostać uprawdopodobniona;
B) wnioskodawca musi wykazać, iż podjęcie tych środków jest pilne, a w ich braku poniósłby on poważną i nieodwracalną szkodę; C) środki tymczasowe muszą uwzględniać konieczność wyważenia interesu stron oraz interesu ogólnego. Postanowienie ma skutek tymczasowy i nie przesądza o rozstrzygnięciu Sądu co do istoty sprawy. Przysługuje od niego odwołanie do Trybunału.
B. Tryb przyspieszony
Tryb przyspieszony pozwala Sądowi na szybkie orzekanie co do istoty sporu w sprawach uznanych za szczególnie pilne. O zastosowanie go może wnieść zarówno strona skarżąca, jak i strona pozwana.
C. System językowy
Język skargi, którym może być jeden z 23 języków urzędowych Unii Europejskiej, staje się językiem postępowania w sprawie (z zastrzeżeniem stosowania przepisów szczególnych). Wymiana stanowisk w toku procedury ustnej tłumaczona jest wedle potrzeby symultanicznie na różne języki urzędowe Unii Europejskiej. Sędziowie naradzają się bez tłumaczy w jednym wspólnym języku, którym zgodnie z tradycją jest język francuski.
3. Orzecznictwo
Od początku swej działalności do końca 2006 r. Sąd zamknął ponad 5200 spraw. Rozwój orzecznictwa Sądu nastąpił w szczególności w dziedzinie własności intelektualnej, konkurencji i pomocy państwa. Kilka przykładów posłuży do zilustrowania rodzaju spraw, jakie wpływają do Sądu. Spółka Henkel wystąpiła do Urzędu Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory – OHIM), odpowiedzialnego za rozpowszechnianie wspólnotowych znaków towarowych i zarządzanie nimi, ze zgłoszeniem znaku towarowego dla tabletki do prania lub do zmywarki. Trójwymiarowy znak handlowy miał postać okrągłej tabletki o dwóch warstwach w kolorach białym i czerwonym. Zgłoszenie zostało odrzucone przez OHIM, a skarżąca wniosła sprawę do Sądu Pierwszej Instancji w celu uzyskania stwierdzenia nieważności tej decyzji. Zgodnie ze wspólnotowym rozporządzeniem rejestracja znaku pozbawionego odróżniającego charakteru jest niemożliwa. W tej sprawie spornym znakiem był kształt i zestawienie kolorystyczne produktu, czyli wygląd samego produktu. Sąd ocenił, że znak ten nie umożliwiał konsumentowi odróżnienia omawianych produktów od produktów mających inne pochodzenie handlowe przy dokonywaniu wyboru w trakcie zakupów. Oddalił zatem skargę spółki, uznając, że OHIM słusznie orzekł, iż zgłoszony trójwymiarowy znak był pozbawiony odróżniającego charakteru (wyrok w sprawie T-337/99 Henkel przeciwko OHIM z 2001 r.).
Airtours, brytyjska spółka trudniąca się w Zjednoczonym Królestwie sprzedażą wyjazdów zorganizowanych, zamierzała kupić konkurencyjną spółkę, First Choice Spółka Airtours zgłosiła Komisji projekt tej koncentracji. Komisja uznała tę operację za niezgodną ze wspólnym rynkiem ze względu na to, że doprowadziłaby ona do powstania zbiorowej dominującej pozycji. Airtours wystąpiła do Sądu ze skargą o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji. Sąd przypomniał, że zgodnie z właściwymi przepisami obowiązującymi
w okresie właściwym dla okoliczności faktycznych sprawy, aby zakazać koncentracji, konieczne jest, by jej bezpośrednim i natychmiastowym skutkiem było powstanie lub wzmocnienie zbiorowej dominującej pozycji, ograniczającej w sposób znaczący i trwały istniejącą na rynku rzeczywistą konkurencję
Sąd doszedł do wniosku, że na skutek licznych błędów w ocenie Komisja nie wykazała
w sposób wystarczający negatywnego wpływu koncentracji na konkurencję, a w związku z tym stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji (wyrok w sprawie Airtours przeciwko Komisji z 2002 r.).
W prawie wspólnotowym zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku. Wskutek otrzymanej skargi Komisja przeprowadziła czynności wyjaśniające i wydała w 1998 r. decyzję stwierdzającą udział pewnej liczby przedsiębiorstw w szeregu porozumień i praktyk zabronionych na europejskim rynku miejskiego ogrzewania. Na spółki biorące udział w tym kartelu Komisja nałożyła grzywny o łącznej wartości około 92 milionów EUR. Sąd oddalił skargi o stwierdzenie nieważności wniesione przeciwko decyzji Komisji praktycznie
w całości, uznawszy, iż dowiedziono po pierwsze istnienia przesłanek stanowiących
o globalnym porozumieniu, a po drugie udziału poszczególnych przedsiębiorstw
w antykonkurencyjnych działaniach, za które pociągnięto je do odpowiedzialności,
z wyjątkami dotyczącymi czasu zaangażowania w kartel jednego z przedsiębiorstw oraz zakresu geograficznego kartelu w odniesieniu do innego przedsiębiorstwa. Sąd zatwierdził ponadto grzywny nałożone przez Komisję do wysokości 83 410 000 EUR. Natomiast dwóm przedsiębiorstwom grzywny zostały obniżone (wyrok w sprawach połączonych HFB i in. przeciwko Komisji z 2002 r.).
Ustawą z 1991 r. bank kontrolowany w całości przez land Nadrenia Północna‑Westfalia, którego zadaniem było udzielanie wsparcia finansowego na budowę mieszkań, został przekazany bankowi będącemu podmiotem prawa publicznego. W zamian land otrzymał zapłatę, która była znacznie niższa od ceny rynkowej. Komisja uznała tę operację za niezgodną z prawem i ze wspólnym rynkiem pomoc państwa. ej zdaniem różnica między wartością rynkową a zapłaconą sumą wynosiła około 808 milionów EUR, co stanowiło niezgodną z prawem pomoc państwa. Zarówno land, jak i oba banki wniosły więc
o stwierdzenie nie-ważności decyzji Komisji przez Sąd Pierwszej Instancji. Sąd orzekł, że Komisja, na której ciąży obowiązek uzasadnienia, nie uczyniła tego w stopniu wystarczającym w stosunku do oceny wartości rynkowej. twierdził zatem nieważność decyzji Komisji (wyrok w sprawach połączonych Westdeutsche Landesbank Girozentrale przeciwko Komisji z 2003 r.).
H. Hautala, posłanka do Parlamentu Europejskiego, zwróciła się do Rady Unii Europejskiej
o udostępnienie jej raportu na temat wywozu broni. Korzystając z możliwości odmowy dostępu do tego rodzaju dokumentów w celu ochrony interesu publicznego w odniesieniu do stosunków międzynarodowych, Rada odmówiła przekazania jej tego raportu, ponieważ zawierał on informacje, których ujawnienie mogłoby zaszkodzić stosunkom Unii Europejskiej z krajami trzecimi. W tej sytuacji H. Hautala wniosła do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Rady, zawierającej odmowę udostępnienia jej tego raportu. W swoim wyroku Sąd przypomniał zasadę, zgodnie z którą opinia publiczna powinna mieć jak najszerszy dostęp do dokumentów, a wyjątki od tej zasady należy interpretować i stosować
w sposób ścisły. W omawianej sprawie Rada powinna była rozważyć możliwość ocenzurowania pewnych stron, które mogłyby zaszkodzić stosunkom międzynarodowym,
i zbadać, czy nie można by zezwolić na częściowy dostęp do raportu. Ponieważ Rada tego nie uczyniła, Sąd stwierdził nieważność jej decyzji (wyrok w sprawie Hautala przeciwko Radzie z 1999 r.).
5. Sąd do spraw Służby Publicznej
Traktat z Nicei przewidział utworzenie izb sądowych w odrębnych sferach działalności.
W dniu 2 listopada 2004 r. Rada przyjęła decyzję nr 2004/752/EC, Euratom, ustanawiającą Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej. Sąd składa się z siedmiu sędziów, mianowanych przez Radę na okres sześciu lat (z możliwością ponownego mianowania) po wezwaniu do przedstawiania kandydatur i zasięgnięciu opinii siedmiu osobistości wybranych spośród byłych członków Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji oraz prawników o uznanej kompetencji. Przy mianowaniu sędziów Rada czuwa nad zapewnieniem zrównoważonego składu Sądu w odniesieniu do obywateli państw członkowskich pochodzących z możliwie najszerszego obszaru geograficznego oraz w odniesieniu do reprezentowanych krajowych systemów sądowniczych. Sędziowie wybierają spośród siebie na okres trzech lat prezesa, którego mandat jest odnawialny. Sąd do spraw Służby Publicznej obraduje w izbach składających się z trzech sędziów. Jednak gdy przemawia za tym złożoność sprawy, sprawa może zostać przekazana pełnemu składowi Ponadto w przypadkach które zostaną określone regulaminie, Sąd będzie mógł obradować w składzie pięcioosobowym lub jednoosobowym. Sędziowie mianują sekretarza na okres sześciu lat. Sąd ma swój sekretariat, ale w zakresie innych potrzeb administracyjnych i językowych korzysta
z usług Trybunału Sprawiedliwości.
6. Rola rzeczników generalnych
Rzecznicy generalni pomagają w pracach Sądu. Są oni odpowiedzialni za przedstawianie w sposób całkowicie bezstronny i niezależny opinii prawnej w sprawach, które zostały im przydzielone. Sprawa jest rozpoznawana na rozprawie jawnej w obecności sędziów składu orzekającego i rzecznika generalnego. Sędziowie i rzecznik generalny mogą zadawać uczestnikom pytania, które uznają za celowe. Po kilku tygodniach, również na posiedzeniu jawnym, rzecznik generalny przedstawia przed Trybunałem Sprawiedliwości swoją opinię. Dokonuje w niej szczegółowej analizy sporu, w szczególności jego aspektów prawnych, oraz w sposób całkowicie niezależny proponuje Trybunałowi właściwe w jego mniemaniu rozwiązanie przedstawionego problemu. W ten sposób procedura ustna dobiega końca. Jeśli Trybunał po wysłuchaniu rzecznika generalnego zdecyduje, że w sprawie nie występuje nowe zagadnienie prawne, może zadecydować o rozstrzygnięciu sprawy bez jego opinii.
Bibliografia:
Michael Ahlt, Maciej Szpunar, Prawo europejskie, Warszawa 2005
Jean Denis Mouton, Christophe Soulard, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Lublin 2000
Grzegorz Krawiec, Europejskie prawo administracyjne, Warszawa 2009