1.

Obejście prawa – polega na uchyleniu się stron (strony) od skutków zastosowania prawa w normalnym toku rzeczy właściwego przez odpowiednie (i rzeczywiste) związanie danego stosunku z innym prawem w taki sposób, by mogło ono uchodzić w świetle norm kolizyjnych obowiązujących w siedzibie sądu za właściwe do oceny tego stosunku. (czyli zmienić stan faktyczny tak, by normy kolizyjne wskazały inny system, niż ten, który by wskazały przed zmianą stanu faktycznego – J.H.) Brak jest wyraźnych wskazówek, jak postępować w razie obejścia prawa, spotyka się jedynie normy utrudniające takie obejście. W doktrynie przyjęto, że w poszczególnych przypadkach można przeciwdziałać obejściu prawa w normalnym toku rzeczy właściwego w ten sposób, że prawo to zostanie jako właściwe zastosowane. Wolno do niego sięgać tylko wyjątkowo, w rażących przypadkach niewątpliwego i rozmyślnego działania in fraudem legis (obejścia prawa) bezwzględnie obowiązujących norm prawnych i jedynie wtedy, gdy same normy kolizyjne w sposób kategoryczny wskazują właściwość określonego systemu prawnego. Przy ocenie obejścia prawa nie powinno mieć znaczenia czy jest ono skierowane przeciwko właściwości prawa polskiego czy obcego.

2.

Statut alimentacyjny

3.

Bezpodstawne wzbogacenie: Art. 10: 1. Jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, w tym także z nienależnego świadczenia, dotyczy istniejącego pomiędzy stronami stosunku, takiego jak stosunek wynikający z umowy lub z czynu niedozwolonego, który jest ściśle związany z tym bezpodstawnym wzbogaceniem, podlega ono prawu właściwemu dla tego stosunku. 2. W przypadku gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie ust. 1, a strony mają, w chwili wystąpienia zdarzenia będącego źródłem bezpodstawnego wzbogacenia, miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa. 3. W przypadku gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie ust. 1 lub 2, prawem właściwym jest prawo państwa, w którym nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie. 4. W przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1–3, stosuje się prawo tego innego państwa. Wybór prawa w zakresie bezpodstawnego wzbogacenia jest niedopuszczalny.

4.

Przepisy wymuszające swoje zastosowanie

Art. 8. 1.Wskazanie prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego, z których treści lub celów w sposób niewątpliwy wynika, że regulują one podlegający ocenie stosunek prawny bez względu na to, jakiemu prawu on podlega. 2.Przy stosowaniu prawa właściwego można uwzględnić przepisy bezwzględnie wiążące innego państwa, z którymi oceniany stosunek prawny jest ściśle związany, jeżeli przepisy te, według prawa tego państwa, stosuje się bez względu na to, jakiemu prawu ten stosunek podlega. Podczas rozstrzygania o uwzględnieniu tych przepisów należy mieć na uwadze ich naturę i cel oraz skutki, które wynikną z ich uwzględnienia oraz te, które wyniknęłyby w razie ich pominięcia. Taka regulacja zwiększa szansę na międzynarodową harmonię rozstrzygnięć i wykonywanie orzeczeń w państwie trzecim, którego przepisy wymuszające będą wzięte pod uwagę.

W prawie merytorycznym można również spotkać przepisy, z których treści, funkcji i celów wynika, że mają być one stosowane bez względu na to, jakiemu prawu dany stosunek podlega – są to tzw. „przepisy wymuszające swoje zastosowanie”. Dochodzą one do głosu obok prawa właściwego dla danej sytuacji (obok statutu głównego).

5.

Dostosowanie

Zabiegi podejmowane na płaszczyźnie merytoryczno prawnej w celu usunięcia w/w trudności, mogą polegać na próbach dostosowania stykających się ze sobą różnych systemów prawnych. Ich celem jest usuwanie sprzeczności lub co najmniej braku harmonii między normami należącymi do różnych systemów prawnych utrudniających lub uniemożliwiających ich stosowanie. Dostosowanie może w szczególności polegać na stworzeniu swoistej syntezy norm wchodzących w skład różnych systemów prawnych, tak jakby pochodziły od jednego ustawodawcy. Przykład, gdy dwie sprawy główne, należące do zakresu różnych norm kolizyjnych i podlegające różnym systemom prawnym, są odmiennie w tych systemach rozstrzygane: Prawo państwa X, uznając zasadę rozdzielności majątkowej małżonków, przyznaje małżonkowi znaczną schedę spadkową. Prawo państwa Y przewiduje szeroko ujętą wspólność majątkową małżeńską, pomija jednak małżonka wśród spadkobierców ustawowych lub przewiduje jego dziedziczenie w niewielkim rozmiarze albo w dalszej kolejności. Jak postąpić, gdy do oceny stosunków majątkowych małżeńskich właściwe jest prawo państwa X, zaś dziedziczenie małżonka podlega prawu państwa Y lub jak zachować się w sytuacji odwrotnej? Sztywne trzymanie się prawa właściwego w granicach wskazania prowadzi do rozstrzygnięć niesprawiedliwych ze względu na brak harmonii między systemami. Należy więc sformułować normy syntezujące rozwiązania przyjęte w obu tych systemach zarówno w zakresie majątkowych stosunków małżeńskich, jak i ustawowego dziedziczenia małżonka i oparcie na nich ostatecznego rozstrzygnięcia. Jeżeli między stykającymi się systemami prawnymi zachodzi sprzeczność wykluczająca możliwość syntezy, konieczna staje się rezygnacja z zastosowania właściwych norm merytorycznych. Trzeba je zastąpić normą merytoryczną prawa prywatnego By J.H. 26 międzynarodowego sformułowaną na użytek konkretnego przypadku przez sędziego. Ona wówczas będzie stanowić podstawę rozstrzygnięcia.

6.

Zakres statutu spadkowego

Zakres statutu spadkowego

1. Przesłanki dziedziczenia

Otwarcie spadku

Otwarcie spadku podlega ogólnemu statutowi spadkowemu. Statut ten rozstrzyga zarówno o przyczynie, chwili, jak i o skutkach otwarcia spadku. Jednakże domniemania dotyczące życia i śmierci podlegają statutowi personalnemu osoby, o którą chodzi.

Zdolność dziedziczenia

Ogólne wymagania odnoszące się do zdolności prawnej kandydata na spadkobiercę, będącego osobą fizyczną, a więc wymagania, od których zależy możność stania się podmiotem praw i obowiązków, podlegają statutowi personalnemu osoby, o którą chodzi (art. 11 ust. 1), a nie statutowi spadkowemu.

Art. 32 rozporządzenia UE z 4 lipca 2012 r.: „W przypadku gdy dwie osoby lub więcej osób, których sprawy spadkowe podlegają różnym prawom, zmarły w okolicznościach niepozwalających na ustalenie kolejności ich śmierci i gdy prawa te regulują taki przypadek w różny sposób lub nie regulują wcale, żadna ze zmarłych osób nie ma prawa do dziedziczenia po pozostałej lub pozostałych”.

Wymagania z zakresu zdolności prawnej, które działają jedynie w sferze prawnospadkowej, powodując utratę lub ograniczenie możliwości dziedziczenia po kimkolwiek (czyli przyczyny tzw. bezwzględnej niezdolności dziedziczenia), podlegają statutowi spadkowemu. Współcześnie pojawiają się one rzadko. Liczyć się też trzeba z ingerencją klauzuli porządku publicznego.

O tym, czy dziecko poczęte (nasciturus) może dziedziczyć, rozstrzyga statut spadkowy.

Stosując postanowienia statutu spadkowego do oceny dziedziczenia dziecka poczętego, należy brać pod uwagę przede wszystkim, czy prawo to w ogóle dopuszcza (warunkowo) dziedziczenie dziecka poczętego oraz w jakim zakresie je dopuszcza.

Jednakże ocena „warunku”, od którego ziszczenia się zależy ostateczne uzyskanie przez dziecko poczęte zdolności prawnej, należy do statutu personalnego dziecka.

Statutowi personalnemuosoby prawnej podlega ocena, czy dany twór jest osobą (ma osobowość prawną i zdolność prawną) oraz czy dana osoba prawna mająca dziedziczyć istniała (już i jeszcze) w chwili otwarcia spadku.

Niegodność dziedziczenia

Niegodność dziedziczenia podlega statutowi spadkowemu. Statut ten rozstrzyga m.in. o sposobie działania niegodności, jej przesłankach i skutkach. Według statutu spadkowego trzeba też oceniać znaczenie przebaczenia ze strony spadkodawcy.

Szczególne zakazy dziedziczenia

W prawie merytorycznym niektórych państw spotyka się przepisy wyłączające od dziedziczenia, na podstawie testamentu lub innego rozrządzenia ostatniej woli, osób, które w okresie poprzedzającym śmierć spadkodawcy pozostawały z nim w bliskich stosunkach.

Zakazy tego rodzaju należy oceniać według postanowień statutu spadkowego. Mimo, że obowiązujące prawo polskie zakazów takich nie przewiduje, nie wydaje się konieczna ingerencja klauzuli porządku publicznego w sytuacji, gdy zakaz tego rodzaju pojawia się w postanowieniach obcego prawa właściwego.

Umowy o zrzeczenie się dziedziczenia

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia polega zasadniczo statutowi spadkowemu, a więc prawu wskazanemu przez normę kolizyjną z art. 64; wszelako co do kwestii uregulowanych w art. 65 (ważność testamentów lub innych rozrządzeń na wypadek śmierci) należy stosować prawo wskazane przez ten przepis – prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci (statut czynności prawnych mortis causa).

Przy ocenie zdolności do jej zawarcia trzeba brać pod uwagę art. 11 (prawo ojczyste). Skutki umowy o zrzeczenie się dziedziczenia oceniane będą według statutu spadkowego.

Ustalenie zawartości spadku

O zasięgu spadku decyduje w głównej mierzestatut spadkowy. Z zasady tej wynika, że z postanowień statutu spadkowego należy czerpać ogólne reguły, służące w tym prawie do określenia pojęcia spadku. Statutowi spadkowemu podlegają tzw. długi spadkowe powstające z chwilą śmierci spadkodawcy lub po jego śmierci. Do tego statutu należy również sięgnąć w poszukiwaniu szczegółowych reguł prawnospadkowych lub innych korzyści osiąganych ze spadku przez określone osoby.

O istnieniu danego prawa lub obowiązku rozstrzyga system prawny, któremu to prawo lub ten obowiązek podlegają (lex causae). Lex causae decyduje również o tym, kto jest z tytułu danego prawa uprawniony lub kogo dany obowiązek obciąża. O dziedziczeniu danego prawa lub obowiązku rozstrzyga statut, któremu – ze względu na swą naturę – dane prawo lub obowiązek podlegają (lex causae).

do dziedziczenia

Powołanie do dziedziczenia podlega statutowi spadkowemu. Statut ten decyduje zarówno o powołaniu z ustawy (ab intestato), jak i z woli spadkodawcy

Na podstawie postanowień statutu spadkowego należy ustalić krąg spadkobierców ustawowych oraz porządek ich dziedziczenia. Statutowi spadkowemu podlega także ocena transmisji. Wyznaczenie kręgu spadkobierców ustawowych następuje przy użyciu odpowiednich kryteriów. W ich występują różne typy więzów łączących spadkobierców ze spadkodawcą. Czynniki określającepowołanie do dziedziczenia z ustawy, takie jak związek małżeński ze spadkodawcą, pokrewieństwo, stosunek przysposobienia, mają cechy tzw. kwestii wstępnych. Przy ich ocenie należy postępować zgodnie ze wskazówkami przyjętymi dla rozstrzygnięcia kwestii wstępnej.

Statut spadkowy decyduje bez wątpienia zarówno o wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców, jak i o charakterze praw przypadających spadkobiercom.

Statut spadkowy rozstrzyga o dziedziczeniu małżonka. Według postanowień tego statutu należy oceniać, czy małżonek w ogóle dopuszczony jest do dziedziczenia ustawowego, wspólnie z jakimi innymi spadkobiercami dziedziczy, a jakich spadkobierców od dziedziczenia wyłącza.

Statut spadkowy określa przesłanki wyłączenia od dziedziczenia małżonka w sytuacji, gdy istniała podstawa do wytoczenia powództwa o rozwód, lecz rozwód za życia nie został orzeczony.

Dopuszczalność unieważnienia małżeństwa po śmierci jednego z małżonków należy ocenić według postanowień statutu miarodajnego dla unieważnienia (art. 50). To samo można odnieść do ustalenia nieistnienia małżeństwa.

Do postanowień statutu spadkowego należy też zasadniczo sięgnąć przy określaniu losów tzw. spadku bezdziedzicznego.

Nabycie spadku oraz kwestie związane z nabyciem spadku

Sposób dziedziczenia

Sposób przejścia spadku na spadkobierców oraz sposób uzyskania korzyścize spadku przez innych beneficjariuszy spadkowych określa statut spadkowy. Zasada ta ma duże praktyczne znaczenie ze względu na znaczne różnice występujące w tej mierze pomiędzy prawodawstwami poszczególnych państw. Statut spadkowy decyduje więc o tym, czy przejście spadku następuje w chwili otwarcia spadku, czy też dopiero po zaistnieniu dodatkowych zdarzeń (np. czy wymagane jest złożenie oświadczenia woli o przyjęciu spadku).

Przyjęcie lub odrzucenie spadku

Statutowi spadkowemu podlega ocena możności przyjęcia lub odrzucenia spadku, dopuszczalność częściowego przyjęcia lub częściowego odrzucenia spadku oraz treść składanego oświadczenia woli. Statut spadkowy określa przyjęcia lub odrzucenia spadku. Decyduje też o tym, czy przyjęcia spadku wprost może dokonać osoba fizyczna niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych. Natomiast o tym, jaką zdolność ma dany spadkobierca, rozstrzyga jego statut personalny.

Prawo właściwe do oceny formy dla oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku określa art. 25 ust. 1 i 2 (lex causae). Skutki milczenia spadkobiercy powinny być oceniane zasadniczo wedle postanowień statutu spadkowego.

Wpływ wad oświadczenia woli na ważność oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku podlega statutowi spadkowemu.

Stosunki między współspadkobiercami. Odpowiedzialność za długi spadkowe

Zarówno stosunki między współspadkobiercami, jak i odpowiedzialność za długi spadkowe należy zasadniczo oceniać wedle legis successionis. Wedle statutu spadkowego należy więc m.in. oceniać, czy i pod jakimi warunkami spadkobiercy przysługuje uprawnienie do rozporządzania udziałem w spadku, czy współspadkobiercom służy w takim wypadku prawo pierwokupu, a także w zasadzie funkcjonowanie systemu wyrównywania korzyści między współspadkobiercami.

Zakresem działania statutu spadkowego należy objąć prawnospadkowe postaci ograniczenia odpowiedzialności, kwestie związane ze współwłasnością współspadkobierców, a więc czy odpowiadają solidarnie, czy też wedle innych zasad, oraz zagadnienia regresowe.

Statut spadkowy jest też w zasadzie miarodajny do oceny przesłanek i skutków oddzielenia spadku od majątku spadkobiercy.

Ochrona dziedziczenia

Statutowi spadkowemu podlega niewątpliwie ochrona dziedziczenia. Wedle legis successionis należy zatem oceniać, komu i przeciwko komu służą roszczenia mające na celu ochronę dziedziczenia oraz jaką mają treść. Statut spadkowy określa też legitymację czynną, zasady, wedle których powinno nastąpić rozliczenie między powodem a pozwanym, który władał przez jakiś czas spadkiem.

Rezerwa lub zachowek

Statutowi spadkowemu podlegają ograniczenia w rozrządzaniu na wypadek śmierci. Wedle postanowień statutu spadkowego należy oceniać m.in. naturę prawną przysługujących określonym osobom uprawnień, krąg osób uprawnionych, wielkość przypadającego udziału w spadku lub wysokość należnej wierzytelności.

Także wydziedziczenie – jako sposób pozbawienia rezerwy lub zachowku – należy w zasadzie oceniać według postanowień statutu spadkowego.

Zapis testamentowy

Zapis testamentowy podlega w zasadzie statutowi spadkowemu. Dotyczy to zwłaszcza skutków zapisu.

Wykonawca testamentu

Pozycję prawną wykonawcy testamentu określa statut spadkowy.Ważność rozrządzenia, którego mocą wykonawca testamentu został ustanowiony, jest jedną z kwestii objętych zakresem działania statutu czynności prawnych mortis causa (art. 65 – prawo ojczyste).

Dział spadku

Dział spadku (umowny jak i ustawowy) podlega zasadniczo statutowi spadkowemu. Statut ten rozstrzyga, czy współspadkobiercom przysługuje wybór sposobu działu spadku, czy też sądowy dział spadku jest obligatoryjny. Podlega mu oczywiście także umowa o dział spadku.

Jednakże zdolność do zawarcia takiej umowy oraz wymagania dotyczące formy podlegają prawu państwa wskazanemu przez oddzielne normy kolizyjne (art. 11 i 25).

O zakresie swobody przysługującej stronom przy kształtowaniu treści umowy o dział spadku decyduje zasadniczo statut spadkowy.

7.

Łącznik

1. Łącznik – kryterium wskazujące (w sposób abstrakcyjny) o prawo jakiego państwa chodzi [np. w art. 48 „prawo ojczyste stron”]. Łącznik składa się z:

   • określnika nominalnego [np. „obywatelstwo dziecka”], w skład którego wchodzi:

     • podstawa – np. „obywatelstwo”, „miejsce zamieszkania”, „miejsce położenia”

     • dopełniacz – np. „spadkodawcy”, „dziecka”, „rzeczy”

   • subokreślnika temporalnego – występuje w każdej normie kolizyjnej! Wyrażają go takie zwroty jak: „z chwili urodzenia”, „z chwili dokonania czynności”,

„każdoczesne”, czy jak w art. 48 „z chwili zawarcia małżeństwa”. Nie w każdym przepisie jest on jednak expressis verbis wyrażony (np. w art. 11 ust. 1: „Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu”) – w takim wypadku następuje jego ustalenie w drodze wykładni przepisu.

Subokreślnik temporalny określa, z jakiej chwili powiązanie (wyznaczone przez łącznik) między daną sytuacją życiową, a odpowiednim obszarem prawnym (obszarem jakiegoś państwa) rozstrzyga o właściwości prawa.

[Przykład: Art. 64 ust. 2: „W razie braku wyboru prawa w sprawie spadkowej właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.”

Zakres: sprawa spadkowa Nakaz zastosowania: „właściwe jest”

Łącznik: „prawo ojczyste spadkodawcy” – łącznik obywatelstwa (spadkodawcy) Subokreślnik temporalny: „z chwili jego śmierci”]

8. Zakres zastosowania statutu personalnego

Statutowi personalnemu osoby prawnej podlegają w szczególności: (art. 17 ust. 3)

1. powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej;

2. charakter prawny osoby prawnej;

3. nazwa oraz firma osoby prawnej;

4. zdolność osoby prawnej;

5. kompetencje i zasady działania oraz powoływanie i odwoływanie członków organów;

6. reprezentacja;

7. nabycie i utrata statusu wspólnika lub członkostwa oraz prawa i obowiązki z nimi związane;

8. odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania osoby prawnej;

9. skutki naruszenia przez osobę reprezentującą osobę prawną ustawy, aktu założycielskiego lub statutu.

Nie jest to wyliczenie wyczerpujące. Statut personalny rozstrzyga o jej wewnętrznej strukturze i zasadach jej funkcjonowania. Określa także skutki działania tzw. fałszywego organu, czy dopuszczalność potwierdzenia przez rzeczywisty organ czynności zdziałanej przez organ fałszywy.

Postępowanie zmierzające do zarejestrowania osoby prawnej odbywa się zgodnie z przepisami obowiązującymi w siedzibie organu rejestrowego. Jednakże materialnoprawne skutki wpisu do rejestru określa statut personalny osoby prawnej.

Polskie przedsiębiorstwa państwowe są odrębnymi od państwa osobami prawnymi, mającymi wyodrębniony majątek i same odpowiadają za swoje zobowiązania.

9. stosowanie prawa rzeczowego

10. prawo właściwe dla przedawnienia

Przedawnienie

Art. 26.Przedawnienie roszczenia podlega prawu właściwemu dla tego roszczenia.

Art. 27.Przepis art. 26 stosuje się odpowiednio do innych instytucji związanych z upływem czasu. (różne postacie dawności, np. terminy zawite, terminy przemilczenia)

Np. terminy określone w art. 182 § 1, 255, 293 § 1, 344 § 1, 347 § 2 K.c. (prawo rzeczowe), należą do zakresu stosowania statutu rzeczowego.; O terminie zawitym dla złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych swego oświadczenia woli z powodu błędu lub groźby rozstrzyga prawo właściwe do oceny wad oświadczeń woli (czyli prawo państwa, któremu podlega czynność prawa dotknięta błędem lub groźbą).; Do oceny zasiedzenia jako sposobu nabycia prawa rzeczowego należy stosować postanowienia statutu rzeczowego (art. 41).

Prawu wskazanemu przez art. 26 podlegają: ocena początku biegu przedawnienia, długość terminów, przerwa lub zawieszenie biegu przedawnienia, odroczenie upływu przedawnienia, skutki przedawnienia (czyli m.in. przyczyny przerwy biegu przedawnienia).

W niektórych systemach, np. w prawie anglo-amerykańskim, instytucja przedawnienia jest traktowana jako instytucja prawa procesowego. Wówczas należy uciec się do zabiegu dostosowania, czyli dostosowania obcego unormowania do własnych norm, które uznają je za instytucję prawa materialnego, mając na uwadze cele przedawnienia.

Nie jest wykluczona ingerencja klauzuli porządku publicznego w zakresie przedawnienia. Podstawę do tego może stanowić nadmierne ograniczenie w obcym prawie możliwości dochodzenia roszczenia (wykraczające przeciwko podstawowym zasadom naszego porządku prawnego), bądź też nieuznawanie w ogóle możliwości przedawnienia danego roszczenia.

Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów z 1974 r.: obejmuje regulację przedawnienia roszczeń wynikających z międzynarodowej umowy sprzedaży. O międzynarodowości stron przesądzają ich siedziby handlowe w różnych państwach. Konwencja nie dotyczy szczególnych okresów, w ciągu których od jednej ze stron wymaga się jako przesłanki nabycia lub wykonania roszczenia, aby powiadomiła drugą stronę lub przedsięwzięła jakiekolwiek działania inne niż wszczęcie postępowania.

11.

Zakres statutu stosunków majątkowych między małżonkami

Statutowi stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami podlega ocena ogółu kwestii określanych mianem stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami. W szczególności: osobiste uprawnienia i obowiązki małżonków, ewentualny obowiązek wspólnego zamieszkania, reżim wspólności lub rozdzielności majątkowej, zarząd majątkiem wspólnym, upoważnienia do działania za drugiego małżonka, odpowiedzialność za długi, podział majątku w razie ustania wspólności majątkowej, ocena przesłanek ważności umowy małżeńskiej (z wyjątkiem zdolności i formy), zakres swobody stron przy kształtowaniu jej treści, jej zmiany lub rozwiązania.

12. Prawo właściwe dla praw rzeczowych

13. prawo właściwe dla imienia i nazwiska

Imię i nazwisko osoby fizycznej Art. 15. 1.Imię i nazwisko osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu. 2.Do nabycia albo zmiany imienia lub nazwiska stosuje się prawo właściwe do oceny skutków zdarzenia, które prowadzi do nabycia albo zmiany imienia lub nazwiska. Jednakże wybór nazwiska przy zawarciu lub rozwiązaniu małżeństwa podlega prawu ojczystemu każdego z małżonków. Jeżeli statut imienia i nazwiska kreuje prawo podmiotowe, to określa zarazem uprawnienia, które na to prawo się składają, decyduje o ich cechach i innych tego następstwach prawnych. Art. 15 ust. 2 zd. 1 odwołuje się do tych przepisów ustawy, które wskazują prawo właściwe dla skutków poszczególnych zdarzeń rodzinnoprawnych, czyli do:

1) art. 51 – gdy chodzi o wpływ zawarcia małżeństwa na nazwisko nupturientów

2) art. 54 – co do wpływu rozwodu na nazwisko małżonków

3) art. 55 – co do wpływu ustalenia stosunku filiacyjnego na nazwisko dziecka

4) art. 57 – co do wpływu przysposobienia na imię i nazwisko dziecka

Art. 15 ust. 2 zd. 2 dotyczy wyboru nazwiska przy zawarciu lub rozwiązaniu małżeństwa. Wybór ten powinien być respektowany zarówno, gdy przewiduje go prawo wskazane przez art. 15 ust. 2 zd. 1, a także, gdy przysługuje on na podstawie prawa ojczystego nupturienta/małżonka. (Może wówczas dotyczyć nazwiska nupturienta lub małżonka.)

Art. 15 ust. 2 zd. 2 zastrzega uzupełnienie zastosowania przepisów dotyczących statutu stosunków osobistych lub statutu rozwodowego małżonków, jeżeli prawo ojczyste któregokolwiek z nupturientów/małżonków przyznaje w przypadku zawarcia małżeństwa lub rozwodu uprawnienie do wyboru nazwiska.

Nupturient/małżonek może wykonać przysługujące mu prawo wyboru, nawet jeśli postanowienia statutu stosunków osobistych lub statutu rozwodowego nie przewidują wyboru nazwiska. Przysposobienie – o charakterze przysposobienia rozstrzyga prawo właściwe dla przysposobienia (statut przysposobienia). Temu samemu prawu powinna więc podlegać ocena wpływu przysposobienia (lub jego rozwiązania) na imię i nazwisko przysposobionego.

14. Zakres zastosowania statutu rozwiązania małżeństwa

Rozwód oznacza konstytutywne orzeczenie sądowe powodujące rozwiązanie małżeństwa. Według niektórych systemów prawnych możliwe jest rozwiązanie małżeństwa w drodze jedno- lub dwustronnej czynności prawnej, dokonanej przez samych małżonków. Zakres normy kolizyjnej obejmuje nie tylko rozwód w znaczeniu przyjętym w prawie polskim, ale także inne sposoby rozwiązania małżeństwa, na co wskazuje zwrot „rozwiązanie małżeństwa”. Statut rozwiązania małżeństwa określa rodzaj zdarzenia powodującego rozwiązanie małżeństwa (sposób rozwiązania małżeństwa). Sąd polski, jeśli tylko uzasadniona jest jego jurysdykcja, może działać także, gdy obce prawo właściwe przyznaje kompetencję innemu organowi państwowemu niż sąd lub sądowi wyznaniowemu. Jeżeli rozwiązanie małżeństwa następuje przez czynność prawną, prawem właściwym dla tej czynności jest prawo wskazane przez art. 54 (dot. rozwiązania małżeństwa). Według postanowień tego prawa należy oceniać dopuszczalność takiej czynności prawnej, jej ważność i skutki. Wymagania dotyczące formy takiej czynności podlegają prawu wskazanemu przez normy dot. formy (art. 25). Przy ocenie zdolności z kolei – statut zdolności (art. 11), jednakże trzeba brać pod uwagę szczególne wymagania dotyczące zdolności, przewidziane w statucie rozwiązania małżeństwa. Jeżeli rozwiązanie małżeństwa ma nastąpić w drodze orzeczenia sądu, statut rozwiązania małżeństwa rozstrzyga w pierwszej kolejności o dopuszczalności rozwiązania. Jeżeli prawo obce nie uznaje rozwiązalności – nie jest wykluczona ingerencja klauzuli porządku publicznego (dozwalająca). Według statutu rozwiązania małżeństwa należy ustalać krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa oraz przesłanki rozwiązania, a także znaczenie winy. Główny skutek orzeczenia rozwiązania małżeństwa, tj. rozwiązanie małżeństwa podlega statutowi rozwiązania małżeństwa. Inne skutki (uboczne), takie jak np. stosunki majątkowe, możliwość dziedziczenia, obowiązki alimentacyjne są rozstrzygane według statutów właściwych dla tych skutków (np. statut stosunków majątkowych, statut spadkowy itp.). Kwestie procesowe w zakresie rozwiązania małżeństwa podlegają właściwości legis fori processualis. Separacja Bywa, że stanowi konieczną przesłankę rozwodu lub ułatwia jego uzyskanie. W Polsce jest to odrębna instytucja. Art. 54 ust. 4.Postanowienia ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do separacji.

15. Zmiana statutu

Przyczyną zmiany statutu może być zmiana przynależności państwowej terytorium, na którym znajduje się siedziba osoby prawnej lub przeniesienie się osoby prawnej z jednego państwa do innego. Art. 19. 1.Z chwilą przeniesienia siedziby do innego państwa, osoba prawna podlega prawu tego państwa. Osobowość prawna uzyskana w państwie dotychczasowej siedziby jest zachowana, jeżeli przewiduje to prawo każdego z zainteresowanych państw. Przeniesienie siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie prowadzi do utraty osobowości prawnej. 2.Połączenie osób prawnych mających siedziby w różnych państwach wymaga dopełnienia wymagań określonych w prawie tych państw.

16.

Ppm sensu stricte, largo

Prawo prywatne międzynarodowe (PPM) w znaczeniu wąskim (sensu stricto) – obejmuje normy, które rozgraniczają sfery działania systemów prawnych różnych państw, określając, którego z systemów normy należy stosować w danej sytuacji. Normy te dotyczą stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Przepisy PPM sensu stricto są w przeważającej mierze przepisami bezwzględnie wiążącymi (iuris cogentis).

Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu szerokim (sensu largo) – obejmuje prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu wąskim (jest to część kolizyjna tego prawa – normy kolizyjne) oraz normy merytoryczne prawa prywatnego międzynarodowego (ujednolicone lub czysto wewnętrzne), regulujące sytuacje z elementem międzynarodowym. Do PPM sensu largo należą normy ujednoliconego prawa materialnego, które odnoszą się wyłącznie do sytuacji (stosunków) z elementem międzynarodowym. Chodzi tu o normy prawa ujednoliconego z dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Są one normami merytorycznymi. Ich właściwość nie opiera się na normie kolizyjnej, gdyż są one normami bezpośrednio regulującymi stosunki, których dotyczą. Rzadko jednak takie normy stanowią regulację wyczerpującą, wówczas należy poszukiwać prawa właściwego, w którego ustaleniu pomagają normy kolizyjne zamieszczane w akcie prawa jednolitego (tzw. statucie pomocniczym).

W prawie merytorycznym można również spotkać przepisy, z których treści, funkcji i celów wynika, że mają być one stosowane bez względu na to, jakiemu prawu dany stosunek podlega – są to tzw. „przepisy wymuszające swoje zastosowanie”. Dochodzą one do głosu obok prawa właściwego dla danej sytuacji (obok statutu głównego).

17. Zakres zastosowania statutu kontraktowego

Zakres zastosowania statutu kontraktowego na tle rozporządzenia Rzym I:

Prawo właściwe dla umowy na podstawie niniejszego rozporządzenia ma zastosowanie w szczególności do:

a) jej wykładni;

b) wykonywania wynikających z niej zobowiązań;

c) w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe, skutków całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody, w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa;

d) różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw wynikającej z upływu terminów;

e) skutków nieważności umowy.

W odniesieniu do sposobu wykonania oraz środków, które może podjąć wierzyciel w przypadku nienależytego wykonania, bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie. (art. 12 Rzymu I) Strony dążąc do usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, często włączają do umowy słowniczek zawierający definicje używanych przez nie terminów. Nie mogą one jednak uchylić ogólnych reguł interpretacyjnych, mieszczących się w postanowieniach statutu kontraktowego, jeśli mają one charakter norm iuris cogentis. Reguły wykładni umów, określają jedynie kierunek postępowania. Przy objaśnianiu terminów należy sięgać do pojęć określonego systemu prawnego. Należy brać pod uwagę całokształt okoliczności danego przypadku i rozwiązania poszukiwać oddzielnie w każdym rozpatrywanym przypadku. (Nie da się też całego zagadnienia sprowadzić do alternatywy: statut kontraktowy czy prawo języka kontraktu. Mogą mieć również znaczenie wskazówki z danego systemu prawnego lub takie czynniki jak miejsce zawarcia/wykonania umowy, domicyl, siedziba jednej ze stron, związanie sytuacji z jakimś miejscem lub jeszcze inne.) W obrocie handlowym trzeba zwrócić uwagę na znaczenie prawa waluty, czyli prawa państwa, które kreowało dany rodzaj pieniądza. Statut kontraktowy rozstrzyga czy świadczenie pieniężne ma być spełnione wedle wartości nominalnej, czy według jakiejś innej miary, decyduje więc o dopuszczalności waloryzacji. Wyznacza zakres swobody stron co do oznaczenia waluty umowy. Gdy strony nie określiły waluty lub określiły nieprecyzyjnie, w umowie, najczęściej prawo merytoryczne przyjmuje walutę będącą w obiegu w miejscu płatności. Zasady wykonania zobowiązania umownego podlegają skutkowi kontraktowemu. Nie da się całkowicie wyłączyć prawa miejsca wykonania zobowiązania. Do zakresu zastosowania szczególnej normy kolizyjnej, przewidującej właściwość prawa miejsca wykonania zobowiązania, należy zaliczyć zagadnienie waluty płatności. Dotyczy to także technicznych sposobów zrealizowania płatności (czy zapłata może narzucić obowiązek zapłaty w walucie lokalnej). Statutowi kontraktowemu podlegają też zagadnienia związane z umową waloryzacyjną oraz określenie ewentualnego odszkodowania na rzecz wierzyciela, jeżeli w związku ze zwłoką dłużnika i deprecjacją waluty płatności wierzyciel poniósł szkodę. Także temu statutowi podlegają zasady i przesłanki naliczania odsetek oraz ich wysokość z tytułu opóźnienia świadczenia pieniężnego. Statutowi kontraktowemu podlega ocena niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, rozkład ciężaru dowodu, okoliczności uwalniające od odpowiedzialności, roszczenia przysługujące wierzycielowi, ocena uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne lub prawne, klauzule kontraktowe przewidujące kary umowne. Wpływ zmiany wartości waluty na wysokość zobowiązania ocenia się według prawa właściwego dla zobowiązania. (Prawo właściwe dla formy umów obligacyjnych wskazują normy z art. 11.) Rozporządzenie nie narusza postanowień statutu personalnego stron. Wyjątek stanowi art. 13: „W przypadku umowy zawartej między osobami, które znajdują się w tym samym państwie, osoba fizyczna, która miałaby zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych na podstawie prawa tego państwa, może powołać się na brak zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych wynikający z prawa innego państwa jedynie wówczas, gdy w chwili zawarcia umowy druga strona umowy wiedziała o tym braku lub nie wiedziała o nim z powodu niedbalstwa.”

18. statut alimentacyjny

19.budowa normy kolizyjnej

Budowa normy kolizyjnej

Normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego nie regulują wprost stosunków życiowych (jak czynią to normy prawa merytorycznego), lecz jedynie wskazują, prawo merytoryczne którego państwa jest w danym wypadku właściwe.

Norma prawa merytorycznego składa się z hipotezy, dyspozycji i ewentualnie sankcji. Natomiast norma kolizyjna składa się z hipotezy i dyspozycji.

W skład hipotezy wchodzi: zakres oraz baza faktyczna łącznika.

W skład dyspozycji wchodzi nakaz zastosowania prawa jakiegoś obszaru państwowego oraz łącznik.

Łącznik składa się z określnika nominalnego i subokreślnika temporalnego. Natomiast w skład określnika nominalnego wchodzi podstawa oraz dopełniacz.

Hipoteza normy kolizyjnej zawiera zwykle:

1. Zakres – czyli opis sytuacji życiowej lub grupy takich sytuacji (ujętych abstrakcyjnie), do których dana norma się odnosi. [Np. w art. 48 możność zawarcia małżeństwa: „O możności zawarcia małżeństwa”]

2. Ponadto w hipotezie normy kolizyjnej mieści się opis pewnych okoliczności mających stanowić bazę faktyczną łącznika.

Dyspozycja normy kolizyjnej – mieści się w niej:

1. Nakaz zastosowania prawa jakiegoś państwa [np. „podlega prawu państwa”, właściwe jest prawo państwa”, „stosuje się prawo państwa”, czy w art. 48 „rozstrzyga”] oraz

2. Łącznik – kryterium wskazujące (w sposób abstrakcyjny) o prawo jakiego państwa chodzi [np. w art. 48 „prawo ojczyste stron”]. Łącznik składa się z:

   • określnika nominalnego [np. „obywatelstwo dziecka”], w skład którego wchodzi:

     • podstawa – np. „obywatelstwo”, „miejsce zamieszkania”, „miejsce położenia”

     • dopełniacz – np. „spadkodawcy”, „dziecka”, „rzeczy”

   • subokreślnika temporalnego – występuje w każdej normie kolizyjnej! Wyrażają go takie zwroty jak: „z chwili urodzenia”, „z chwili dokonania czynności”,

„każdoczesne”, czy jak w art. 48 „z chwili zawarcia małżeństwa”. Nie w każdym

przepisie jest on jednak expressis verbis wyrażony (np. w art. 11 ust. 1: „Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu”) – w takim wypadku następuje jego ustalenie w drodze wykładni przepisu.

Subokreślnik temporalny określa, z jakiej chwili powiązanie (wyznaczone przez łącznik) między daną sytuacją życiową, a odpowiednim obszarem prawnym (obszarem jakiegoś państwa) rozstrzyga o właściwości prawa.

20.

kwalifikacja

Kwalifikacja – wykładnia wyrażeń określających zakres normy kolizyjnej, podejmowana w celu ustalenia przesłanek jej stosowania. Ma ona umożliwić stwierdzenie, czy dany stan faktyczny może być przyporządkowany do zakresu określonej normy kolizyjnej.

W ramach kwalifikacji powinno dojść do wyodrębnienia z prawa właściwego zespołu norm, na podstawie których ma być dokonana ocena prawna rozpatrywanego stanu faktycznego, co jest równoznaczne z bliższym wyjaśnieniem zakresu wskazania danej normy kolizyjnej.

Trudności kwalifikacyjne:

1. Nadawanie w poszczególnych systemach tak samo brzmiącym wyrażeniom różnych znaczeń (np. inaczej rozumiane miejsce zamieszkania)

2. Występowanie w jednych systemach prawnych instytucji nieznanych innym systemom

3. Odmienna ocena prawna tych samych zdarzeń i ich skutków na tle poszczególnych systemów (np. zerwanie zaręczyn może uzasadniać odpowiedzialność kontraktową lub ex delicjo)

Metody kwalifikacyjne:

1. Propozycje kwalifikacji według prawa merytorycznego obowiązującego w siedzibie sądu orzekającego (kwalifikacja według legis fori) – F. Kahn, E. Bartin. Przy ustalaniu treści pojęć występujących w normach kolizyjnych własnego prawa prywatnego międzynarodowego sąd powinien kierować się wskazówkami zaczerpniętymi z własnego prawa merytorycznego. Tak je pojmować, jak rozumiane są one we własnym prawie merytorycznym.

Zwolennicy: prestiż prawa obowiązującego w siedzibie sądu orzekającego; niedopuszczalne nadawanie jednakowo brzmiącym wyrażeniom różnej treści w zależności od tego czy jest to norma merytoryczna czy kolizyjna; kwalifikacja według merytorycznej legis fori jest łatwa i prosta, gdyż sędziemu najlepiej jest znane własne prawo.

Przeciwnicy: nie uwzględnia ona funkcji i celów norm kolizyjnych; jednocześnie narzuca prawu prywatnemu międzynarodowemu schematy i podziały przyjęte we własnym prawie merytorycznym.

Metoda ta zawodzi w przypadku instytucji cywilnoprawnych nieznanych własnemu prawu merytorycznemu, prowadzi zaś niekiedy do impasu w sytuacji, gdy prawo obce wskazane jako właściwe różni się znacznie od prawa merytorycznego własnego. Nie nadaje się do wykorzystania przy dokonywaniu zabiegów kwalifikacyjnych na tle konwencyjnych norm kolizyjnych europejskiego prawa prywatnego międzynarodowego.

1. Postulat kwalifikacji według prawa merytorycznego wskazanego (kwalifikacja według legis causae) – F. Despagnet, M. Wolff. Podlegające kwalifikacji wyrażenia należy pojmować w taki sposób, w jaki rozumiane są one w prawie merytorycznym rządzącym danym stosunkiem (czyli w prawie właściwym).

Błąd logiczny typu petitio principia – metoda ta zaleca posługiwanie się prawem właściwym w celu ustalenia, czy jest ono właściwe.

Prowadzi do zamazania różnicy pomiędzy zabiegami o charakterze kwalifikacyjnym, mającymi na celu ustalenie przesłanek zastosowania normy kolizyjnej, a stosowaniem prawa właściwego.

1. Koncepcja kwalifikacji autonomicznej – E. Rabel. Zadaniem kwalifikacji jest ustalenie idei podstawowej danej sytuacji prawnej przez porównywanie pokrewnych instytucji występujących w różnych systemach prawnych. Dążyć jednocześnie należy do uniezależnienia norm kolizyjnych PPM od prawa merytorycznego (postulat emancypacji norm kolizyjnych).

Wykładnia powinna się odbywać samodzielnie, według zasad ogólnych wytworzonych przez naukę prawa w ciągu długiej tradycji. Tworzenie własnych (autonomicznych) pojęć wymaga badań prawnoporównawczych. Doprowadzi to w konsekwencji do upodobnienia prawa prywatnego międzynarodowego poszczególnych państw, a tym samym stworzy przesłanki do „umiędzynarodowienia” tego prawa. Brak widoków na realizację tej idei.

1. Propozycje kwalifikacji według kolizyjnej legis fori (kwalifikacja funkcjonalna) – oczywisty jest charakter norm prawa merytorycznego i norm kolizyjnych. Normy kolizyjne wchodzą wraz z normami prawa merytorycznego do systemu prawnego danego państwa. Mimo to jednak wykładnia wyrażeń występujących w normach kolizyjnych powinna być dokonywana samodzielnie na użytek tych norm, niezależnie od tego, jak są one rozumiane we własnym prawie merytorycznym.

Wyrażenia występujące w normach kolizyjnych należy pojmować w sposób odpowiadający celom, jakie normy te mają do spełnienia. Trzeba uwzględniać

„międzynarodową funkcję rozgraniczającą” tych norm. Dokonując wykładni danej normy kolizyjnej, trzeba badać, jakie „interesy” norma ta ma chronić w dążeniu do urzeczywistnienia idei „sprawiedliwości międzynarodowej”.

K. Przybyłowski (wpływ na doktrynę polską): decydujące znaczenie ma wykładnia poszczególnych norm. Jeżeli z ich treści co innego nie wynika – należałoby zawarte w nich pojęcia określić samodzielnie dla zakresu prawa prywatnego międzynarodowego, zgodnie z jego celami i odrębnym charakterem, nie krępując się w tej mierze a priori przepisami jakiegoś określonego prawa merytorycznego.

Zagadnienie kwalifikacji trzeba starać się rozwikłać w każdym przypadku oddzielnie, uwzględniając okoliczności danego przypadku. [Godne zalecenia są wskazania sformułowane w ramach ostatniej koncepcji.]

Należy brać pod uwagę te normy, na których podstawie w państwie, którego prawo jest stosowane zostałby oceniony stan faktyczny (lub jego element), o jaki w danym wypadku chodzi.

Jeżeli sąd polski wyjątkowo stosuje obce normy kolizyjne, powinien on zawarte w nich wyrażenia pojmować zgodnie z zasadami przyjętymi w państwie, o którego normy chodzi.

21. zagadnienie kalif. Jak wyzej

22. Rodzaje norm kolizyjnych

1. normy zupełne – wskazują dla określonych sytuacji prawo właściwe bez względu na to, czy jest nim prawo własne czy obce. (One przeważają w naszej ustawie.)

2. normy jednostronne – określają jedynie zakres zastosowania prawa własnego do stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem prawnym (np. art. 13 ust 2:

„Jeżeli o ubezwłasnowolnieniu cudzoziemca orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie.”; art. 14 ust. 2 „Jeżeli o uznaniu za zmarłego albo o stwierdzeniu zgonu cudzoziemca orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie.”; art. 29 ust. 1.)

1. niezupełne normy dwustronne – określają sferę działania prawa własnego oraz tylko częściowo prawa obcego.

2. Normy kolizyjne pierwszego stopnia – rozgraniczają sfery działania praw merytorycznych różnych państw w przestrzeni.

3. Normy kolizyjne drugiego stopnia (nadrzędne normy PPM) – rozgraniczają sfery działania norm kolizyjnych pierwszego stopnia różnych państw.

Według powszechnie przyjętej niepisanej normy drugiego stopnia, sądy każdego państwa stosują w pierwszej kolejności własne normy kolizyjne pierwszego stopnia. Obce normy kolizyjne pierwszego stopnia mogą stosować dopiero, gdy zezwalają im na to własne normy kolizyjne drugiego stopnia (np. normy regulujące odesłanie).

[Np. art. 5 ust. 1: „Jeżeli prawo obce, wskazane jako właściwe przez ustawę niniejszą, każe stosować do danego stosunku prawnego prawo polskie, stosuje się prawo polskie.”]

23. Zakres statutu rzeczowego

Do zakresu zastosowania statutu rzeczowego należy ocena powstania, zmiany, przeniesienia lub wygaśnięcia praw rzeczowych. Statutowi temu podlegają czynności prawne wywołujące skutki prawnorzeczowe (np. umowa o przeniesienia własności).

Tytułnabycia prawa rzeczowego podlega – stosownie do swej natury – odrębnemu statutowi (np. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności – umowa sprzedaży - statut kontraktowy).

Statut rzeczowy rozstrzyga o tym, czy umowa wywołująca skutki prawnorzeczowe jest kauzalna czy też abstrakcyjna, oraz o rodzaju kauzalności (materialna, formalna). Sama causa podlega jednak zwykle własnemu statutowi.

Według postanowień statutu rzeczowego należy ustalić, czy dana umowa, mająca wywołać skutki prawnorzeczowe (np. umowa o przeniesienie własności), jest umową konsensualną czy też realną, oraz jaką rolę odgrywa wpis do odpowiedniego rejestru (np. ksiąg wieczystych).

Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności wywoła nie tylko skutki obligacyjne, lecz zarazem prawnorzeczowe, jeśli zarówno statut kontraktowy, jak i statut rzeczowy przyjmują zasadę podwójnego skutku czynności prawnych obligacyjnych oraz brak jest w danym przypadku okoliczności wyłączających jej działanie. Podobnie zapis windykacyjny wywoła od razu skutki prawnorzeczowe, jeśli zarówno statut spadkowy, jak i statut rzeczowy posługują się konstrukcją zapisu windykacyjnego.(Co jeśli się różnią? Czytaj stronę dalej o zmianie statutu!)

Do statutu rzeczowego należy ocena nabycia rzeczy ruchomej od nieuprawnionego do rozporządzania. Właściwe będzie prawo miejsca położenia rzeczy z chwili „zdarzenia” pociągającego za sobą skutek prawny w postaci nabycia własności rzeczy ruchomej.

Statutowi rzeczowemu podlegają też inne – poza czynnościami prawnymi – zdarzenia wywołujące skutki prawnorzeczowe, np. zasiedzenie, przemilczenie, znalezienie, przetworzenie, połączenie, pomieszanie, skutki wyrojenia lub zajęcia przez rój pszczół cudzego ula.

Statut rzeczowy rozstrzyga o treści praw rzeczowych. Należy to odnieść również do rozliczeń między właścicielem i posiadaczem (np. o zwrot pożytków), wyjąwszy przypadek, gdy rozliczenia te obejmuje odrębny, samodzielny stosunek łączący właściciela z posiadaczem podlegający odrębnemu – zgodnie ze swą naturą – statutowi (np. gdy właściciel i posiadacz zawarli umowę o pobieranie pożytków).

Majątek jako zbiór praw i obowiązków majątkowych nie podlega statutowi rzeczowemu, lecz odrębnemu statutowi zgodnie ze swą naturą (spadek – statutowi spadkowemu, wspólny majątek małżonków – statutowi stosunków majątkowych między małżonkami). Poszczególne prawa majątkowe wchodzące w skład majątku podlegają własnym statutom (prawa rzeczowe – statutowi rzeczowemu).

Statut rzeczowy obejmuje swym zakresem współwłasność.

Stosowanie statutu rzeczowego do oceny praw rzeczowych, odnieść można odpowiednio także do posiadania.

Zdolność i forma jako przesłanki ważności czynności prawnych występujących w obrębie prawa rzeczowego podlegają prawu wskazanemu przez odrębne normy kolizyjne (art. 11 i 25 PPM).

24. swoboda zawierania umów

25. forma czynności prawnych

Unormowania krajowe

Prawo właściwe do oceny formy czynności prawnej współcześnie najczęściej wskazują odrębne normy kolizyjne.

Art. 25. 1.Forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności (właściwość legis causae). Wystarczy [normy subsydiarne:] jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana (właściwość legis loci actus). Jeżeli umowę zawierają osoby znajdujące się w chwili złożenia oświadczeń woli w różnych państwach, wystarczy wówczas zachowanie formy przewidzianej dla tej czynności przez prawo jednego z tych państw.

2. Przepisu ust. 1 zdanie drugie i trzecie [norm subsydiarnych] nie stosuje się do rozporządzeń dotyczących nieruchomości [norma zupełna – dot. nieruchomości zarówno w Polsce, jak i za granicą] oraz do czynności prawnych, których przedmiotem jest powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej [należy to do systemu personalnego osoby prawnej].

3. Jeżeli czynności prawnej dokonał przedstawiciel, w razie stosowania przepisu ust. 1 zdanie drugie i trzecie, bierze się pod uwagę okoliczności dotyczące przedstawiciela (a nie osoby, w imieniu której on działa).

Bez względu na to, jaką sankcję niezachowania wymagań co do formy przewiduje prawo wskazane przez normy subsydiarne, skutki niezachowania formy należy oceniać według prawa wskazanego przez normę podstawową. O skutkach niezachowania wymagań co do formy decyduje zatem prawo właściwe dla danej czynności prawnej (lex causae) (niezależnie od tego które prawo przewiduje sankcje łagodniejsze czy surowsze).

Normy subsydiarne (z art. 25 ust. 1 zd. 2 i 3) się wzajemnie uzupełniają. Do norm tych można sięgać dopiero, gdy nie zachowano wymagań przewidzianych przez prawo, któremu czynność prawna podlega. Lex loci actus można stosować, gdy przy dokonaniu czynności prawnej zachowano wymagania w zakresie formy przewidziane w tym właśnie prawie miejsca jej dokonania. Natomiast prawo miejsca przebywania stron w chwili złożenia oświadczeń woli – gdy (przy zawieraniu umowy inter absentes) zostały dopełnione wymagania w zakresie formy choćby przez jedno z tych praw. Wymagania co do formy są spełnione również, gdy prawo nie przewiduje żadnych wymagań.

Forma czynności prawnych rozporządzających dotyczących nieruchomości podlega wyłącznie właściwości legis causae. Prowadzi to do poddania formy czynności prawnych rozporządzających dotyczących nieruchomości prawu miejsca położenia nieruchomości (legi rei sitae).

Wpis do rejestru jest zwykle prowadzony w państwie położenia nieruchomości. Materialnoprawne skutki wpisu do rejestru są objęte zakresem zastosowania statutu rzeczowego, a zasady prowadzenia rejestru określa prawo państwa, w którym rejestr jest prowadzony (lex fori processualis). W obu przypadkach jest to prawo państwa, w którym nieruchomość się znajduje. Dzięki temu także forma czynności prawnej stanowiącej podstawę wpisu podlega temu samemu prawu (legi rei sitae).

Wymóg wpisu do odpowiedniego rejestru nie należy do zakresu formy, lecz do materialnoprawnych przesłanek dokonania czynności prawnej.

Wymagania w zakresie formy przewidziane przez legem rei sitae można dopełnić także poza państwem położenia nieruchomości, nawet jeśli jest to forma aktu notarialnego. [Np. wymaganie zachowania formy aktu notarialnego, wynikające z prawa polskiego, może być dopełnione w państwach, w których istnieje notariat podobny do polskiego (w kręgu tzw. notariatu łacińskiego). W ramach tzw. substytucji formy dopuszcza się dopełnienie wymagań formalnych w innym państwie, jeśli spełnione są przesłanki ekwiwalentności formy.

Dla pełnomocnictwa do zawarcia umowy o przeniesienie własności nieruchomości położonej w Polsce nie przewidziano formy, znajdzie zastosowanie więc norma subsydiarna z art. 25 ust. 1 zd. 2. Istnieje też możliwość skorzystania za granicą z usług polskiego konsula.

Art. 5 ust. 2 wyłącza w zakresie formy możliwość odesłania. Zwalnia to stosującego prawo przy poszukiwaniu prawa właściwego dla formy od obowiązku badania treści norm kolizyjnych obowiązujących w prawie obcym, które zostało wskazane jako właściwe do oceny formy przez naszą normę kolizyjną.

Wyrażenie „forma” obejmuje wymagania dotyczące sposobu ucieleśnienia oświadczenia woli (ustność lub pisemność przy składaniu oświadczenia woli, ewentualne wymagania dotyczące utrwalenia ustnego oświadczenia woli, wymagania dotyczące zachowania formy pisemnej), udziału świadków przy dokonaniu czynności prawnej (łącznie z wymogiem zgodności zeznań świadków przy ustalaniu treści łożonego oświadczenia woli), udziału organu państwowego przy dokonaniu czynności prawnej, uwierzytelnienia (np. urzędowego potwierdzenia podpisu lub daty) itp. Do zakresu formy nie należy wymóg wpisu do rejestru, ani wymóg zgody na dokonanie czynności prawnej osoby trzeciej lub organu państwowego.

Prawu właściwemu do oceny formy podlegają wymagania określone przez ustawodawcę, a także wymagania ustanowione przez same strony.

Prawo wekslowe i czekowe: Formę oświadczenia wekslowego lub czekowego ocenia się według prawa państwa, w którym oświadczenie zostało podpisane. Jeżeli oświadczenie nieważne z punktu widzenia wymagań prawa miejsca podpisania, odpowiada prawu kraju, w którym zostało podpisane późniejsze oświadczenie, ważności późniejszego oświadczenia nie uchybia okoliczność, że forma wcześniejszego była nieprawidłowa.

Zobowiązania wekslowe lub czekowe zaciągnięte za granicą przez obywatela polskiego są ważne w Polsce w stosunku do innego obywatela polskiego także wówczas, jeżeli zostały zaciągnięte z zachowaniem formy przewidzianej przez prawo polskie.

Formę (i terminy) protestu, tudzież formę innych czynności potrzebnych do wykonania lub do zachowania praw wekslowych (praw czekowych) ocenia się według prawa państwa, w którym protest ma być dokonany lub czynność przedsięwzięta.

Unormowania konwencyjne i europejskie

Konwencja wiedeńska o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z 1980 r.

Dotyczy jedynie umów międzynarodowej sprzedaży towarów. W razie zawarcia takiej umowy rozstrzygnięć co do formy należy poszukiwać w Konwencji.

Art. 11 Konwencji ustanawia:

• Zasadę swobody w zakresie formy umowy sprzedaży (nie rozciąga się na zamieszczane w umowach klauzule arbitrażowe lub proroagcyjne – forma dla nich będzie ustalana na podstawie miarodajnych dla nich norm kolizyjnych) – obejmuje zawarcie, zmianę, uzupełnienie i rozwiązanie umowy sprzedaży. Rozciąga się także na jednostronne oświadczenia przewidziane w Konwencji. Zasada ta nie odnosi się do wymagań dotyczących formy pełnomocnictwa, gdy zawarcie umowy sprzedaży następuje przy udziale pełnomocnika (formę wskażą odpowiednie normy kolizyjne).

• Zasadę dopuszczalności wszelkich środków dowodowych przy dowodzeniu faktu zawarcia i treści formy

Strony mogą wyłączyć stosowanie art. 11 i ustanowić wymagania w zakresie formy.

Państwo, którego prawo wymaga, aby umowa sprzedaży była zawarta lub potwierdzona na piśmie, może złożyć oświadczenie, że postanowienie zezwalające na inną formę niż pisemną, nie będzie miało zastosowania, gdy jedna ze stron ma siedzibę handlową w tym państwie.

Konwencyjne unormowania kolizyjne

Prawo właściwe dla formy testamentu i jego odwołania określa Konwencja haska z 1961 r. Postanowienia tej Konwencji stosuje się odpowiednio do form innych niż testament rozporządzeń na wypadek śmierci (np. umów o dziedziczenie).

Polska jest stroną licznych konwencji bilateralnych, np. z Estonią Bułgarią, Węgrami.

Europejskie unormowania kolizyjne

Rozporządzenie Rzym I: Art. 11 1. Umowa zawarta między osobami, które – lub których przedstawiciele – znajdują się w tym samym państwie w chwili jej zawarcia, jest ważna ze względu na formę, jeżeli spełnia wymagania dotyczące formy określone przez prawo właściwe dla umowy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem (legis causae) lub prawo państwa, w którym umowa została zawarta (legis loci actus).

2. Umowa zawarta między osobami, które – lub których przedstawiciele – znajdują się w różnych państwach w chwili jej zawarcia, jest ważna ze względu na formę, jeżeli spełnia wymagania co do formy określone przez prawo właściwe dla umowy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem (legis causae) lub prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy znajduje się którakolwiek ze stron lub jej przedstawiciel, lub prawo państwa, w którym którakolwiek ze stron miała w tym czasie miejsce zwykłego pobytu.

Sankcję niezachowania formy wymaganej przez wchodzące w grę systemy prawne należy rozstrzygać na korzyść prawa przewidującego sankcję najłagodniejszą.

2. Jednostronna czynność prawna, która odnosi się do umowy już zawartej lub umowy, która ma być zawarta, jest ważna ze względu na formę, jeżeli spełnione są wymagania co do formy określone przez prawo, które zgodnie z niniejszym rozporządzeniem jest lub byłoby właściwe dla umowy, lub przez prawo państwa, w którym ta czynność prawna została dokonana, lub prawo państwa, w którym osoba, która dokonała czynności, miała w tym czasie miejsce zwykłego pobytu.

[Chodzi o takie czynności, jak np. oferta, wypowiedzenie umowy, odstąpienie od umowy, oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych swego oświadczenia woli z powodu błędu lub groźby.]

Do formy umów konsumenckich stosuje się prawo państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu.

Umowy obligacyjne, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomościach lub prawo do korzystania z nieruchomości, podlegają wymaganiom dotyczącym formy przewidzianym przez prawo państwa, w którym nieruchomość jest położona, jeżeli zgodnie z tym prawem:

1. wymagania te stosuje się bez względu na miejsce zawarcia umowy i prawo dla tej umowy właściwe; oraz

2. wymagań tych nie można wyłączyć w drodze umowy.

Rozporządzenie Rzym II: Czynność prawna dotycząca zobowiązań pozaumownych jest ważna ze względu na formę, jeżeli czyni zadość wymaganiom dotyczącym formy, przewidzianym przez prawo właściwe dla danego zobowiązania pozaumownego lub przez prawo państwa, w którym czynność została dokonana.

Rozporządzenia Rzym I i Rzym II mają pierwszeństwo w stosunku do konwencji (zarówno bi-, jak i multilateralnych), których stronami są wyłącznie państwa członkowskie, w takim zakresie, a jakim konwencje te dotyczą kwestii uregulowanych w rozporządzeniu.

26. odesłanie

Odesłanie

Organy każdego państwa zasadniczo stosują tylko własne prawo prywatne międzynarodowe. Wyjątek od tego zachodzi m.in. w przypadku odesłania. Normy regulujące odesłanie rozstrzygają tzw. konflikty negatywne między systemami kolizyjnymi różnych państw. Udzielają odpowiedzi na pytanie, co zrobić przy określaniu prawa właściwego, gdy normy kolizyjne prawa wskazanego nie przewidują dla rozpatrywanego przypadku właściwości własnego prawa.

Odesłanie – prowadzi do wyłączenia właściwości prawa wskazanego przez własną normę kolizyjną na rzecz właściwości prawa, do którego odsyła norma kolizyjna wskazanego systemu prawnego. Do odesłania dochodzi zatem, gdy norma kolizyjna PPM obowiązująca w państwie, w którym dokonywana jest ocena danego stosunku (norma kolizyjna prawa wskazującego), przewiduje w danym przypadku właściwość obcego prawa, a prawo to (mocą swej normy kolizyjnej) każe stosunek ten oceniać według innego prawa, gdyż uznaje za rozstrzygające inne powiązanie ocenianego stosunku z określonym obszarem prawnym, niż powiązanie, którym kieruje się norma kolizyjna prawa wskazującego. Prawo, do którego nastąpiło odesłanie, może „odsyłać” do kolejnego systemu prawnego.

Odesłanie do prawa państwa B

Odesłanie zwrotne – gdy normy kolizyjne prawa wskazanego (prawa państwa B) przewidują w rozpatrywanym zakresie właściwość prawa wskazującego (prawa państwa A). Prawo wskazane odsyła więc z powrotem do prawa wskazującego. Np. W wypadku oceny w Polsce, wchodzącej w skład spadku po obywatelu francuskim, prawem wskazanym przez normę kolizyjną z art. 64 ust 2 jest prawo francuskie. Prawo francuskie jednak poddaje ocenę dziedziczenia nieruchomości prawu miejsca położenia nieruchomości, dojdzie więc do odesłania zwrotnego. Ostatecznie właściwe okaże się więc prawo polskie.

Odesłanie pełne – gdy odesłanie (zwrotne lub dalsze) następuje w takim samym zakresie, w jakim nastąpiło wskazanie ze strony państwa wskazującego.

Odesłanie częściowe – gdy prawo wskazane odsyła do prawa wskazującego (odesłanie częściowe zwrotne) lub do prawa trzeciego (odesłanie częściowe dalsze) tylko w części zakresu normy kolizyjnej, na podstawie której nastąpiło wskazanie.

Odesłanie złożone – gdy prawo wskazane samo nie uznaje się za właściwe, nie odsyła jednak do jednego systemu prawnego, lecz do dwóch lub więcej systemów prawnych). (Odesłanie złożone zwrotne, gdy jednym z tych systemów jest prawo państwa wskazującego, a odesłanie złożone dalsze, gdy nie odsyła do prawa państwa wskazującego).

[Koncepcja tzw. odesłania podwójnego – sąd państwa A powinien w kwestii właściwości prawa postąpić tak, jak postąpiłby w danym przypadku sąd państwa B, w związku z czym rozstrzygający sprawę sąd państwa A powinien zbadać nie tylko normy kolizyjne zwykłe (pierwszego stopnia) państwa B, ale także normy kolizyjne drugiego stopnia tego państwa, dotyczące odesłania. Metoda ta zawodzi, gdy sposób rozumowania sądu państwa A stosują również sądy państwa B. Powstaje wówczas sytuacja bez wyjścia.]

Odesłanie niekiedy przewiduje sam ustawodawca, innym razem dopuszcza je praktyka. W Polsce odesłanie zwrotne spotkało się z przychylnym przyjęciem, natomiast odesłanie dalsze jest niedopuszczalne!

Art. 5. 1.Jeżeli prawo obce, wskazane jako właściwe przez ustawę niniejszą, każe stosować do danego stosunku prawnego prawo polskie, stosuje się prawo polskie.

2.Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli wskazanie prawa właściwego:

1. nastąpiło w drodze wyboru prawa;

2. dotyczy formy czynności prawnej;

3. dotyczy zobowiązań umownych, pozaumownych lub z jednostronnych czynności prawnych, dla których prawo właściwe określa niniejsza ustawa.

Nie wchodzi w grę również tzn. odesłanie zwrotne pośrednie, tzn. jeżeli nasza ustawa przewiduje w danym przypadku właściwość prawa państwa B, a normy kolizyjne państwa B odsyłają do prawa państwa C wskazują na prawo polskie, jako właściwe dla rozpatrywanej sprawy, wówczas nie dojdzie do odesłania.

Konwencja rzymska z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych w art. 15 wyłącza odesłanie. Odesłanie wyłączają też rozporządzenia Rzym I (art. 20), Rzym II (art. 24) oraz Protokół haski z 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych.

Jeżeli prawem wskazanym na podstawie art. 16 Konwencji jaskiej z 1996 r. jest prawo państwa niebędącego stroną Konwencji, w sytuacji gdy normy kolizyjne tego państwa wskazują jako właściwe prawo innego państwa również niebędącego stroną Konwencji, należy zastosować prawo tego państwa, jeżeli ono samo uznaje się za właściwe. – jest to przykład odesłania dalszego (jednostopniowego) przyjętego.

27. klauzula porządku publicznego

Klauzula porządku publicznego

Klauzula porządku publicznego stanowi formę obrony, „klapy bezpieczeństwa”, przed trudnymi do akceptacji skutkami zastosowania obcego prawa.

Art. 7.Prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

Pojęcie porządku publicznego jest pojęciem blankietowym i elastycznym. Konkretnie można je ujmować jedynie ze stanowiska tego państwa, którego prawo posługuje się klauzulą i do tego momentu czasowego, w którym się nią posługuje. Jest więc względne. Należy jednak do pojęć ściśle prawnych, a nie moralnych czy społecznych.

Klauzula ta kieruje się przeciwko obcemu prawu merytorycznemu, nie zaś przeciwko obcym normom kolizyjnym.

Powołanie się na klauzulę porządku publicznego może nastąpić tylko ze względu na własny porządek prawny. Jedynie wyjątkowo i to w ograniczonym zakresie, może być brany pod uwagę porządek prawny państwa obcego. Niekiedy mówi się też o międzynarodowym porządku publicznym, obejmującym normy zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r., Paktów Praw Człowieka z 1966 r. oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Przy rozpatrywaniu podstaw ingerencji klauzuli porządku publicznego trzeba brać pod uwagę porządek prawny aktualny (z chwili orzekania) i to jedynie podstawowe zasady tego porządku prawnego. Nim sięgnie się do tej klauzuli, należy zbadać, do jakich skutków w danym przypadku prowadziłoby zastosowanie prawa obcego. Należy brać pod uwagę nie ogólne różnice pomiędzy wskazanym przez nasze normy kolizyjne obcym prawem merytorycznym, a prawem własnym, ale rezultaty, do jakich prowadzi zastosowanie w rozpatrywanej sprawie prawa obcego. Nie chodzi przy tym o inne następstwa niż te, które miałyby miejsce na

podstawie własnych norm, ale o następstwa, które byłyby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.

Klauzulą tą należy posługiwać się rozważnie, sięgając do niej wyjątkowo i nie wychodząc poza granice istotnych potrzeb.

Działanie dozwalające klauzuli – gdy strona dzięki zastosowaniu klauzuli osiąga więcej, niż gdyby zastosowano (właściwe) prawo obce.

Działanie zakazujące klauzuli – gdy na skutek działania klauzuli wprowadza się ograniczenie nieznane obcemu prawu właściwemu, co pogarsza położenie strony.

Działanie pozytywne klauzuli – gdy w miejsce wyłączonej normy obcej stosuje się normę własnego prawa.

Działanie negatywne klauzuli – gdy skutki klauzuli ograniczają się do wyłączenia obcej normy, bez wprowadzenia w to miejsce normy własnego prawa (np. w miejsce wyłączonej obcej normy szczególnej może wejść w grę obca norma ogólna).

Przykłady: Na skutek dozwalającego działania klauzuli nie mogą być respektowane w Polsce przewidziane w prawie obcym (właściwym na podstawie art. 48) zakazy zawierania małżeństw podyktowane względami rasowymi lub wyznaniowymi.

Z kolei ze względu na zakazujące działanie klauzuli porządku publicznego nie będą w Polsce stosowane obce przepisy sprzeczne z fundamentalną u nas zasadą monogamii.

Przeważa pogląd, że zastosowanie klauzuli porządku publicznego nie prowadzi automatycznie do właściwości własnego prawa. Czasem dojdzie jedynie do wyłączenia zastosowania jakiejś pojedynczej normy obcego prawa, przewidującej trudny do pogodzenia z naszym porządkiem prawnym szczegółowy zakaz, bez naruszenia zasadniczej właściwości tego obcego prawa. Innym razem może okazać się uzasadnione zastosowanie innej normy wchodzącej w skład tego samego systemu prawnego (np. w związku z wyłączeniem ze względu na klauzulę przepisu szczególnego zastosowanie w to miejsce przepisu ogólnego obcego prawa właściwego).

W każdym konkretnym przypadku należy rozważyć możliwość ograniczenia skutków działania klauzuli do skutków negatywnych. Dopiero gdy na tej drodze nie da się osiągnąć zadowalającego rezultatu, należy sięgać do własnego prawa merytorycznego (czyli pozytywnego działania).

Zastosowania prawa właściwego można odmówić jedynie wówczas, gdy takie zastosowanie w sposób oczywisty byłoby nie do pogodzenia z porządkiem publicznym państwa sądu orzekającego. (Konwencja rzymska z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych)

Można odmówić stosowania prawa wskazanego na mocy Protokołu „jedynie w takim zakresie, w jakim skutki jego zastosowania byłyby oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym miejsca organu orzekającego” (Protokół haski z 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych)

„Od stosowania prawa wskazanego w postanowieniach niniejszego rozdziału nie można odstąpić, chyb że jego stosowanie jest wyraźnie sprzeczne z porządkiem publicznym, przy uwzględnieniu dobra dziecka” (Konwencja haska z 1996r.)

28. prawo właściwe dla oferty

29. prawo właściwe dla pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo

Art. 23. [statut pełnomocnictwa] 1.Pełnomocnictwo podlega prawu wybranemu przez mocodawcę (prawo wyboru). Jednakże wobec osoby trzeciej, z którą pełnomocnik dokonał czynności prawnej, można się powołać na prawo wybrane tylko wtedy, gdy osoba ta o wyborze wiedziała albo mogła się z łatwością o nim dowiedzieć. Mocodawca może się powołać wobec pełnomocnika na prawo wybrane tylko wtedy, gdy ten o wyborze prawa wiedział lub mógł się z łatwością o nim dowiedzieć.

2.W razie braku wyboru prawa pełnomocnictwo podlega kolejno:

1. prawu państwa siedziby pełnomocnika, w której on stale działa (łącznik siedziby pełnomocnika – gdy trudni się zawodowo działalnością w charakterze pełnomocnika, np. adwokat, spedytor), albo

2. prawu państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo należące do mocodawcy, jeżeli tu stale działa pełnomocnik (łącznik siedziby przedsiębiorstwa mocodawcy, jeżeli w nim działa pełnomocnik, np. prokurenci), albo

3. prawu państwa, w którym pełnomocnik rzeczywiście działał, reprezentując mocodawcę, lub w którym wedle woli mocodawcy powinien działać.

Koncepcja pełnomocnictwa oderwanego od stosunku podstawowego – statutu pełnomocnictwa poszukuje się niezależnie (oddzielnie) od statutu stosunku podstawowego. Statut pełnomocnictwa obejmuje w szczególności ocenę udzielenia pełnomocnictwa (z wyjątkiem zdolności wymaganej po stronie mocodawcy i formy, w jakiej pełnomocnictwo powinno być udzielone). Więc:

1. Przesłanki istnienia czynności prawnej, nazywanej udzieleniem pełnomocnictwa (m.in. czy oświadczenie woli mocodawcy musi być złożone pełnomocnikowi, czy musi być złożone wyraźnie, czy tolerowanie przez mocodawcę występowania innej osoby w jego imieniu może być uznane za udzielenie pełnomocnictwa).

2. Reguły wykładni oświadczenia woli wchodzącego w skład czynności prawnej nazywanej udzieleniem pełnomocnictwa.

3. Znaczenie wad oświadczenia woli po stronie mocodawcy przy ocenie ważności umocowania

4. Zakres umocowania pełnomocnika

5. Dopuszczalność ustanowienia substytuta lub udzielenia pełnomocnictwa skutecznego po śmierci mocodawcy

6. Zakaz dokonania czynności prawnej wykonawczej z sobą

7. Możliwość zrzeczenia się odwołalności pełnomocnictwa

8. Przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa

Zdolność mocodawcy do udzielenia pełnomocnictwa podlega jego statutowi personalnemu. O tym czy pełnomocnictwo może być udzielone osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych, rozstrzyga statut pełnomocnictwa. O zdolności pełnomocnika decyduje jego statut personalny.

Forma pełnomocnictwa podlega prawu wskazanemu przez normy z art. 25 ust. 1 i 2 (dotyczące formy). Jest ona wyłączona z zakresu zastosowania zarówno statutu stosunku stanowiącego podstawę pełnomocnictwa, jak i statutu czynności prawnej wykonawczej. Do oceny formy pełnomocnictwa należy stosować prawo państwa, któremu podlega pełnomocnictwo, czyli de facto prawo wskazane przez art. 23 (statut pełnomocnictwa). Wystarczy jednak – przy udzieleniu pełnomocnictwa – zachowanie wymagań dotyczących formy pełnomocnictwa przewidzianych przez prawo państwa, w którym pełnomocnictwa udzielono (właściwość legis loci actus). Chodzi o prawo państwa, na którego obszarze miało miejsce zachowanie mocodawcy wyrażające wolę udzielenia pełnomocnictwa (art. 25 ust. 1 zd. 2).

Jeżeli pełnomocnictwo zostało oparte na stosunku podstawowym (umowie zlecenia, umowie o pracę itp.), zachodzi konieczność starannego rozgraniczenia pola działania statutu pełnomocnictwa i statutu stosunku podstawowego. Statut stosunku podstawowego rozstrzyga w takiej sytuacji o skutkach podlegającej mu czynności prawnej, a więc m.in. o istnieniu i zasięgu umocowania (z jego postanowień może wynikać domniemanie umocowania) oraz oddziaływaniu stosunku podstawowego na umocowanie. Skutki działania bez umocowania lub jego przekroczenia podlegają w rozważanym przypadku statutowi pełnomocnictwa.

Statut czynności prawnej wykonawczej określa w szczególności ocenę dopuszczalności działania w danym zakresie przez pełnomocnika (z jego postanowień może wynikać wymóg osobistego działania osoby dokonującej czynności prawnej, tzn. zakaz działania przez pełnomocnika).

30. kwestia wstępna

Kwestia wstępna

Kwestia wstępna – odrębny względem sprawy głównej, samoistna sytuacja prawna, której ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej. Ujawnia się ona dopiero po ustaleniu prawa właściwego dla sprawy głównej, a potrzeba rozstrzygnięcia kwestii wstępnej wynika z treści norm merytorycznych prawa właściwego. Wynika, gdy normy merytoryczne uzależniają określone skutki prawne od istnienia jakiegoś stosunku podlegającego odrębnej ocenie kolizyjnoprawnej.

Nie ma kwestii z natury wstępnych lub głównych. To dany stosunek decyduje o tym czy dana kwestia jest wstępną czy główną. Np. W charakterze kwestii wstępnej w sprawie spadkowej może pojawić się istnienie węzła pokrewieństwa pomiędzy spadkodawcą, a kandydatem na spadkobiercę, na którym ten ostatni opiera swe powołanie do dziedziczenia; bądź też istnienie węzła małżeńskiego czy stosunku przysposobienia.

Potrzeba dokonania oceny stosunku może pojawić się zarówno wtedy, gdy prawem właściwym dla sprawy głównej jest obcy system prawny, jak i wtedy, gdy sprawa główna podlega prawu merytorycznemu tego państwa, w którym dokonywana jest ocena (prawu własnemu).

1. W tym ostatnim przypadku, tj. gdy sprawa główna jest rozpoznawana na podstawie „własnych” przepisów – odszukanie prawa właściwego dla kwestii wstępnej, nastąpi zawsze przy zastosowaniu norm kolizyjnych „własnych”, tzn. państwa, o które w danym przypadku chodzi. Np. Jeżeli sprawę główną stanowi sprawa spadkowa podlegająca na podstawie art. 64 prawu polskiemu, a kwestię wstępną – ustalenie ojcostwa, to rozstrzygnięcie tej kwestii nastąpi na podstawie prawa wskazanego przez odpowiednią normą kolizyjną prawa prywatnego międzynarodowego polskiego, z art. 55 naszej ustawy: „1.Ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia.

   2. Jeżeli prawo ojczyste dziecka z chwili jego urodzenia nie przewiduje sądowego ustalenia ojcostwa, do sądowego ustalenia ojcostwa stosuje się prawo ojczyste dziecka z chwili ustalenia pochodzenia dziecka.

   3. Uznanie dziecka podlega prawu ojczystemu dziecka z chwili jego uznania. W razie gdy prawo to nie przewiduje uznania dziecka, stosuje się prawo ojczyste dziecka z chwili jego urodzenia, jeżeli to prawo uznanie przewiduje.

   4. Uznanie dziecka poczętego lecz nienarodzonego podlega prawu ojczystemu matki z chwili uznania.”

2. Gdy kwestia wstępna wyłoni się w trakcie stosowania do oceny sprawy głównej obcego systemu prawnego – to obce prawo merytoryczne właściwe dla sprawy głównej nie może być stosowane do oceny kwestii wstępnej. Zachodzi więc konieczność oddzielnego poszukiwania prawa właściwego dla rozstrzygnięcia kwestii wstępnej. Literatura proponuje tu 3 rozwiązania:

   • Do oceny kwestii wstępnej należy stosować prawo wskazane przez normę kolizyjną legis fori (czyli prawa miejsca siedziby władzy orzekającej), miarodajną ze względu na rodzaj kwestii, o jaką w danym wypadku chodzi. Niezależnie od tego, czy dana kwestia będzie oceniana jako kwestia główna czy wstępna oraz bez względu na to dla jakiej sprawy głównej dana kwestia stanowi kwestię wstępną, zawsze będzie ona oceniana przez sądy danego kraju na podstawie tego samego prawa merytorycznego.

   • Przy ocenie kwestii wstępnej należy stosować prawo wskazane przez normy kolizyjne legis causae, a więc normy kolizyjne wchodzące w skład systemu prawnego właściwego dla sprawy głównej. Sąd każdego państwa rozstrzygający daną sprawę – w przypadku zgodności norm kolizyjnych różnych państw dotyczących kwestii głównej – będzie oceniał kwestię wstępną według tego samego prawa. Kwestia wstępna i kwestia główna byłaby więc rozstrzygana według tego samego prawa.

   • Nie jest możliwe znalezienie jednego stałego sposobu postępowania, lecz trzeba, uwzględniając okoliczności konkretnego przypadku, ważyć, której idei przyznać pierwszeństwo: czy dążyć do wewnętrznej harmonii rozstrzygnięć (stosując pierwszą metodę) czy też do międzynarodowej jednolitości (stosując drugą).

3. Zarówno pierwsza, jak i druga metoda dopuszcza wyjątki, stąd zwolennicy metody trzeciej. W praktyce do zadowalających rezultatów najczęściej doprowadzi metoda pierwsza i ona też ma największą popularność, jednakże nie wyklucza się stosowania metody drugiej.

4. Kwestia cząstkowa (wycinkowa) – nie jest kwestią wstępną. Pojawić się ona może przy rozpoznawaniu sprawy głównej, jednakże nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej. Wskazanie prawa właściwego dla tej kwestii następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej wchodzącej w skład systemu prawnego, który wskazuje system właściwy dla sprawy głównej, czyli normy kolizyjnej obowiązującej w siedzibie sądu orzekającego. Np. Kwestią cząstkową jest zdolność do czynności prawnych oraz forma czynności prawnej w sytuacji, gdy przedmiotem sprawy głównej jest stosunek oparty na czynności prawnej z zakresu prawa rzeczowego. Wskazanie prawa właściwego dla tej kwestii nastąpi na podstawie odrębnych norm kolizyjnych (por. art. 11, 17, 25). Jest to zarazem przykład na kolizyjno prawne rozszczepienie sytuacji życiowej.

5. Kwestia pierwotna (wyjściowa) – oznaczenie składnika stanu faktycznego opisanego w hipotezie normy kolizyjnej, mającego charakter materialno prawnej przesłanki zastosowania normy kolizyjnej i wymagającego w związku z tym oceny według prawa merytorycznego. Jeżeli kwestia pierwotna pojawi się przy ustalaniu przesłanek zastosowania własnej normy kolizyjnej, wówczas do oceny owej kwestii należy zastosować prawo wskazane przez miarodajną w danym zakresie normę kolizyjną wchodzącą w skład własnego systemu prawnego. Np. w art. 51 występuje wyrażenie „małżeństwo”. Wyjaśnienie tego terminu wymaga zastosowania prawa merytorycznego. Odszukanie tego prawa nastąpi na podstawie norm kolizyjnych naszej ustawy – art. 48, 49 i 50.

31. statut zmienny/ niezmienny ( przykłady )

Statut niezmienny – gdy norma (w subokreślniku temporalnym) precyzuje chwilę miarodajną w celu określenia prawa właściwego.

Statut zmienny – gdy subokreślnik mówi o właściwości każdoczesnego prawa

32. prawo obce ( kiedy stosujemy )

Dopuszczalność stosowania obcego prawa publicznego

Sąd, stosując prawo obce, powinien brać pod uwagę także normy prawa publicznego wchodzące w skład właściwego systemu prawnego i to nie tylko wtedy, gdy przewiduje to wyraźnie jego porządek prawny lub gdy taki obowiązek wynika z umów międzynarodowych.

Art. 6. 1.Prawo właściwe stosowane na podstawie przepisów ustawy niniejszej obejmuje także przepisy prawa publicznego, które według tego prawa znajdują zastosowanie do danego stosunku prawnego.

33. prawo właściwe dla ochrony dóbr osobistych

Dobra osobiste osoby fizycznej i prawnej

Art. 16. 1.Dobra osobiste osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu.

Prawo ojczyste wyznacza katalog dóbr osobistych i towarzyszących im praw podmiotowych, decyduje o ich powstaniu, treści, zasięgu i ustaniu.

2. Osoba fizyczna, której dobro osobiste jest zagrożone naruszeniem lub zostało naruszone może żądać ochrony na podstawie prawa państwa, na którego terytorium nastąpiło zdarzenie powodujące to zagrożenie naruszenia lub naruszenie, albo prawa państwa, na którego terytorium wystąpiły skutki tego naruszenia.

Osoba fizyczna ma więc do wyboru jedną albo drugą drogę, ale może skorzystać tylko z jednej z nich.

2. Jeżeli do naruszenia dobra osobistego osoby fizycznej doszło w środkach społecznego przekazu, o prawie do odpowiedzi, sprostowania lub innego podobnego środka ochronnego rozstrzyga prawo państwa, w którym ma siedzibę albo miejsce zwykłego pobytu nadawca lub wydawca.

Art. 20.Do ochrony dóbr osobistych osób prawnych stosuje się odpowiednio przepisy art. 16.

Rozporządzenie Rzym II, właściwe dla zobowiązań pozaumownych, wyłączyło z zakresu swego zastosowania „zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienie” (art. 1 ust. 2 lit. g). W związku z tym konieczne było ich uregulowanie w art. 16 ustawy.

34. prawo właściwe dla wad oświadczenia woli

Wady oświadczenia woli

Wady oświadczenia woli jako przesłanka ważności czynności prawnej podlegają prawu właściwemu dla czynności prawnej, której dotyczą (lex causae).

Także wpływ choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego na ważność czynności prawnej należy oceniać nie na podstawie prawa wskazanego przez normy kolizyjne miarodajne dla zdolności (art. 11 ust. 1), lecz według prawa właściwego dla czynności prawnej, o którą chodzi.

Prawo, któremu dana czynność prawna podlega, rozstrzyga zarówno o przesłankach, od których zależy prawna doniosłość poszczególnych wad, jak i o skutkach wad. Według tego prawa oceniana więc będzie także treść powstającego w związku z wadą uprawnienia po stronie osoby, która pod wpływem wady złożyła oświadczenie woli. Jeżeli wykonanie owego uprawnienia (np. uprawnienia do uchylenia się od skutków prawnych swej czynności prawnej) wymaga złożenia odpowiedniego oświadczenia woli, prawem właściwym dla tego oświadczenia woli będzie ten system prawny, któremu podlega wada oświadczenia woli. Wymagania dotyczące formy takiego oświadczenia woli podlegają prawu wskazanemu przez normy kolizyjne miarodajne dla formy.

35. prawo właściwe dla….

36. statut zmienny

37. subokreślnik temoralny

• subokreślnika temporalnego – występuje w każdej normie kolizyjnej! Wyrażają go takie zwroty jak: „z chwili urodzenia”, „z chwili dokonania czynności”,

„każdoczesne”, czy jak w art. 48 „z chwili zawarcia małżeństwa”. Nie w każdym przepisie jest on jednak expressis verbis wyrażony (np. w art. 11 ust. 1: „Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu”) – w takim wypadku następuje jego ustalenie w drodze wykładni przepisu.

Subokreślnik temporalny określa, z jakiej chwili powiązanie (wyznaczone przez łącznik) między daną sytuacją życiową, a odpowiednim obszarem prawnym (obszarem jakiegoś państwa) rozstrzyga o właściwości prawa.

38. ?

39. niedorozwój umysłowy

40. ?

41. substytucja pojęć

42. prawo niejednolite

Prawo niejednolite – prawo państwa, w którym bądź na jego różnych obszarach (np. w poszczególnych dzielnicach, kantonach lub republikach), bądź w różnych zakresach osobowych (np. ze względu na wyznanie lub pochodzenie) obowiązują odrębne zespoły normy merytorycznych. (Niejednolitość jest przyczyną konfliktów interlokalnych lub interpersonalnych). Np. Współcześnie występuje w prawie Wielkiej Brytanii, Kanady, w prawie Szwajcarii oraz o szerokim zasięgu w prawie Stanów Zjednoczonych (obejmuje tam nie tylko normy merytoryczne ale również normy kolizyjne).

Który spośród wchodzących w grę zespołów norm merytorycznych stosować w danym przypadku?:

Art. 9.Jeżeli w państwie, którego prawo jest właściwe, obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa wskazuje, który z tych systemów należy stosować. W razie braku takiego wskazania, stosuje się ten z tych systemów, który związany jest najściślej z danym stosunkiem prawnym.

Zatem sędzia polski w takim przypadku powinien stosować normy merytoryczne, które wskazują wewnętrzne norm kolizyjne danego państwa. Jeżeli nie ma takiego rozstrzygnięcia w normach państwa, którego prawo jest właściwe, albo jeżeli takie rozstrzygnięcie jest niemożliwe, sędzia polski powinien wówczas zastosować ten system prawny wchodzący w skład prawa właściwego, który jest najściślej związany z oceniany stosunkiem. (Przy ocenie intensywności należy brać pod uwagę ogół okoliczności danej sprawy.)

W podobny sposób należy postępować gdy w systemie prawnym właściwym występują konflikty intertemporalne – rozstrzygamy je zgodnie ze wskazówkami norm prawa międzyczasowego (przechodniego) wchodzących w skład właściwego systemu prawnego.

Nie stoją temu na przeszkodzie nasze normy kolizyjne, nakazujące stosowanie prawa z jakiejś określonej chwili, np. obywatelstwo z chwili śmierci spadkodawcy, gdyż subokreślnik temporalny normy kolizyjnej wyznacza jedynie punkt czasowy powiązania. Np. Jeżeli prawo spadkowe państwa, którego obywatelem był spadkodawca w chwili swej śmierci, uległo następnie, już po jego śmierci, ale przed rozpoznaniem sprawy przez sąd zmianie, to kwestię, czy stosować prawo spadkowe dawne czy nowe, powinno się rozstrzygać według reguł prawa przechodniego obowiązujących w państwie, o którego prawo chodzi.

Art. 22 rozporządzenia Rzym I oraz art. 25 rozporządzenia Rzym II normują tę kwestię inaczej:

„1. W przypadku gdy państwo składa się z kilku jednostek terytorialnych, z których każda posiada własne normy prawne dotyczące zobowiązań umownych, dla ustalenia prawa właściwego zgodnie z niniejszym rozporządzeniem każdą jednostkę terytorialną uważa się za państwo.

2. Państwo członkowskie, w którym różne jednostki terytorialne mają własne normy prawne dotyczące zobowiązań umownych, nie ma obowiązku stosowania niniejszego rozporządzenia w przypadku kolizji norm wyłącznie takich jednostek terytorialnych.”

43. zakres statutu os. Prawnych

44. prawo właściwe dla pochodzenia dziecka, uznanie, ustalenie ojcostwa

Ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka

Art. 55. 1.Ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia.

2.Jeżeli prawo ojczyste dziecka z chwili jego urodzenia nie przewiduje sądowego ustalenia ojcostwa, do sądowego ustalenia ojcostwa stosuje się prawo ojczyste dziecka z chwili ustalenia pochodzenia dziecka.

Jeżeli żadne z tych praw nie przewidywałoby ustalenia ojcostwa, zastosowanie znajdzie klauzula porządku publicznego poprzez zastosowanie prawa polskiego (skutek pozytywny).

Sytuacje wielorakiego obywatelstwa – art. 2 ust. 1 i 2.

Jeżeli osoba jest apatrydą lub gdy nie można ustalić obywatelstwa tej osoby albo gdy nie można ustalić treści prawa ojczystego, należy sięgnąć do łącznika miejsca zamieszkania, a w razie jego braku – miejsca zwykłego pobytu.

W przypadku uchodźców (art. 3 ust. 2) zamiast prawa ojczystego stosuje się prawo miejsca zamieszkania uchodźcy, a w braku miejsca zamieszkania – prawo miejsca jego zwykłego pobytu.

Zakres zastosowania prawa właściwego:

Art. 55 ust. 1 obejmuje wszystkie sposoby ustalenia lub zaprzeczenia pochodzenia, z wyjątkiem uznania dziecka, a więc: ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa (krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, legitymacja bierna, materialno prawne przesłanki zaprzeczenia, domniemania prawne wpływające na ciężar dowodu, ograniczenia czasowe zaprzeczenia), ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa, domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa, kwestia dopuszczalności powództwa o ustalenie pochodzenia oraz zasadniczy skutek ustalenia ojcostwa

Prawu właściwemu dla sądowego ustalenia ojcostwa podlegają: legitymacja czynna i bierna, ewentualny wymóg zgody dziecka na wytoczenie powództwa, dopuszczalność sądowego ustalenia ojcostwa po śmierci dziecka, ocena natury prawnej powództwa o ustalenie ojcostwa i jego przesłanki, domniemania prawne, dopuszczalność i przesłanki exceptionis plurium concumbentium oraz powstanie stosunku pokrewieństwa między ojcem a dzieckiem.

Odpowiednio do macierzyństwa.

Uznanie dziecka

Art 55. 3.Uznanie dziecka podlega prawu ojczystemu dziecka z chwili jego uznania. W razie gdy prawo to nie przewiduje uznania dziecka, stosuje się prawo ojczyste dziecka z chwili jego urodzenia, jeżeli to prawo uznanie przewiduje. [jeżeli nie przewiduje – stosujemy klauzulę porządku publicznego i prawo polskie (działanie pozytywne)]

4.Uznanie dziecka poczętego lecz nienarodzonego podlega prawu ojczystemu matki z chwili uznania.

„Chwilą uznania” jest chwila złożenia oświadczenia o uznaniu przez dokonującego uznania w sposób przewidziany przez prawo właściwe.

Wielorakie obywatelstwo – art. 2 ust. 1 i 2.

Jeżeli dziecko lub matka są bezpaństwowcami lub gdy nie można ustalić treści prawa ojczystego – art. 3 ust. 1 (miejsce zamieszkania/pobytu).

Uchodźcy – zamieszkanie/pobyt.

Nie można wykluczyć odesłania zwrotnego.

Zakres zastosowania statutu uznania

Według prawa właściwego dla uznania (statutu uznania) należy oceniać: kwalifikacje personalne wymagane po stronie uznającego, charakter prawny uznania, prawną doniosłość wad oświadczenia woli, wymóg zgody matki, zgody ustawowego przedstawiciela dziecka lub

samego dziecka, treść aktu uznania, dopuszczalność uznania dziecka po jego śmierci, przesłanki unieważnienia lub odwołania uznania, powstanie stosunku pokrewieństw pomiędzy ojcem a dzieckiem, szczególne wymagania dotyczące zdolności po stronie uznającego (pozostałe – statut personalny-art. 11), nabycie lub zmiana nazwiska dziecka w wyniku uznania. Wymagania dotyczące formy podlegają statutowi formy.

Art. 55 ust. 3 zd. 1 może być wykorzystany przy poszukiwaniu łącznika do innych podobnych do uznania zdarzeń wpływających na prawne stanowisko dziecka względem rodziców.

Odpowiedzialność rodzicielska. Środki ochrony dziecka

Art. 56. 1.Prawo właściwe dla spraw z zakresu władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem określa Konwencja o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzona w Hadze w dniu 19 października 1996 r.

23. razie zmiany zwykłego pobytu dziecka na pobyt w państwie niebędącym stroną konwencji, o której mowa w ust. 1, prawo tego państwa określa od chwili tej zmiany warunki stosowania środków podjętych w państwie dawnego zwykłego pobytu dziecka.

Odpowiedzialność rodzicielska – władza rodzicielska lub wszelki inny podobny stosunek władzy, który określa prawa, uprawnienia i obowiązki rodziców, opiekunów lub innych przedstawicieli ustawowych w stosunku do osoby lub majątku dziecka.

Środki ochronne wobec osoby lub majątku dziecka mogą odnosić się m.in. do:

1. przyznania, wykonywania oraz częściowego lub całkowitego pozbawienia odpowiedzialności rodzicielskiej, jak również do jej przekazywania;

2. pieczy włącznie z opieką nad osobą dziecka i w szczególności prawem do decydowania o jego miejscu pobytu, jak również prawa do osobistej styczności włącznie z prawem do zabrania dziecka na czas ograniczony w inne miejsce aniżeli miejsce zwykłego pobytu;

3. opieki, kurateli i podobnych instytucji, i innych określonych w art. 3 Konwencji.

Konwencję haską stosuje się do dzieci począwszy od ich urodzenia aż do ukończenia 18. roku życia.