Podmiotem praw autorskich nazywamy osobę, w której wyłącznej dyspozycji znajduje się dany utwór, to znaczy osoba, która może decydować i rozporządzać bezwzględnymi prawami do utworu. Podmioty, które uzyskują legitymacje na podstawie umowy do korzystania wyłącznie w pewnym zakresie z utworu, nie mogą być traktowane jako podmioty praw autorskich dla tego utworu[R. Golat].
Podmiotem praw autorskich może być:
twórca (pojedyncza osoba)
współtwórcy (wiele osób -> dzieła wspólne i połączone)
osoby uprawione (pozostali ->pracodawca, producent, wydawnictwo naukowe itp.).
Twórcą nazywamy osobę, podpisaną na utworze jako jego autor lub podaną w inny sposób podczas rozpowszechniania utworu. Jest to osoba dzięki której dzieło nabiera cech oryginalnych i indywidualnych . Na powyższym założeniu oparte są ustawodawstwa krajowe a także umowy międzynarodowe dotyczące praw autorskich. Aby odejść od tej zasady wymagane są szczegółowe przepisy ustawy. Nie da się w drodze umowy przyznać pierwotnie autorskich praw majątkowych osobie innej niż twórca.
Nabycie praw autorskich odbywa się z mocy prawa wraz ze stworzeniem dzieła. Jednak zasada twórczości nie ma jednoznacznego charakteru i w różnych ustawodawstwach robione są od niej wyjątki a jej zakres zmienia się i stopniowo poszerza. Coraz częściej powtarzającą się sytuacją jest przypisanie praw autorskich w sposób pierwotny nie na twórcę ale producenta, którego rolą w powstaniu dzieła jest znaczny wkład finansowy oraz organizacja przedsięwzięcia. Taka sytuacja nabycia pierwotnie praw autorskich przez producenta czy też wydawcę( w przypadku książki) ma miejsce w przypadku dzieł zbiorowych takich jak np. encyklopedia. [Joanna Janas].
Jeśli chodzi o pozyskiwanie przez odrębne niż twórca podmioty do praw autorskich na podstawie umowy, mowa jest tu o sytuacji kiedy twórca podejmie decyzje na przeniesienie na inny podmiot majątkowych praw autorskich do swojego dzieła. Dzieje się do na podstawie umów o przeniesienie majątkowych praw autorskich, czyli nie są w tym momencie istotne umowy licencyjne w efekcie których twórca majątkowych praw autorskich się nie pozbywa (mimo zawarcia powyższej umowy pozostaje on jedynym dysponentem tych praw).
W razie powstania jakich kol wiek wątpliwości zakłada się, że twórca danego utworu jest to osoba określona jako twórca w związku z rozpowszechnieniem utworu czyli najczęściej jego publikacją- poprzez sygnowanie egzemplarzy utworu nazwiskiem tej osoby.
Oczywiście jest to wyłącznie domniemanie ustawowe i w przypadku kiedy dana osoba została nieprawdziwie podana, czyli jest to osoba która w rzeczywistości danego utworu nie stworzyła, można podjąć próbę obalenia tego domniemania w wyniku postępowania sądowego.[R. Golat]
W przypadku niewłaściwego oznaczenia utworu, tzn. nazwiskiem innym niż nazwisko jego twórcy osoby za to odpowiedzialne mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej.
Ponad to istotnym faktem dotyczącym przysługiwania praw autorskich innym podmiotom niż twórca jest fakt, że dotyczy ono wyłącznie majątkowych praw autorskich, natomiast osobiste prawa autorskie mogą przysługiwać wyłącznie twórcy. Ewentualnością jest wykorzystanie praw autorskich po śmierci twórcy przez osoby mu bliskie. [R. Golat]
Współtworzenie jest to podjęcie wspólnych działań, przez grupę minimum dwóch osób mających na celu stworzenie wspólnego utworu (dzieła) takich jak : film, książki, widowisko teatralne. W takim przypadku współtwórcą przysługuje prawo autorskie wspólne, czyli prawo do całości utworu (dzieła) przysługuje wszystkim. [file:///C:/Users/Aleksmac/Downloads/Przedmiot-i-podmiot-prawa-autorskiego%20(4).pdf]
„Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcą, stosownie do wielkości ich udziałów. Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcą stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.”[R. Golat]
Proces powstawiania dzieła współautorskiego zakłada porozumiewanie się między twórcami co do jego całościowej koncepcji, albo branie koncepcji innych współtwórców pod uwagę przy kreowaniu swojego wkładu. Mówiąc inaczej współtwórcom powinno zależeć na stworzeniu wspólnego spójnego dzieła, ich wkłady muszą stanowić logiczną całość, której ostateczny kształt będzie zależny od każdego ze współtwórców. [Joanna Janas]
W rozumieniu prawa autorskiego współtwórczość nie zachodzi w momencie kiedy współpraca określonej osoby nie ma charakteru współtwórczego ale jedynie pomocniczy, niezależnie czy owa pomoc wymaga dużej wiedzy fachowej, zręczności i inicjatywy osobistej.
Jeśli chodzi natomiast o relacje między działającymi wspólnie współtwórcami dzieła a innymi podmiotami np. podmiotami zainteresowanymi korzystaniem i uzyskaniem licencji na korzystanie ze współautorskiego utworu, może to zostać zrealizowane poprzez zawarcie stosownej umowy pomiędzy podmiotem zainteresowanym a współtwórcami, podpisanej przez jednego, wszystkich współtwórców lub osoby innej do tego upoważnionej.
Upoważnionymi do działania w imieniu współtwórców mogą być także niektórzy spośród nich. Jeden ze współtwórców może uzyskać pełnomocnictwo od pozostałych do reprezentowania ich w obrocie umownym, w zakresie związanych z decyzjami odnośnie praw autorskich do wspólnie stworzonego utworu. [R. Golat]
Odnośnie utworów współautorskich nierozłącznych sytuacja prawna jest dosyć skomplikowana, dlatego występują w tym przypadku trzy różne uprawienia:
prawa autorskie do całości utworu, utworu współtworzonego, które przysługują wspólnie wszystkim twórcom.
Prawa autorskie do poszczególnych twórczych wkładów, czyli do części utworu współautorskiego mających niezależne, samodzielne znaczenie czyli stanowiących odrębne utwory np. odrębne zagadnienia i rozdziały publikacji naukowych utworzone przez różnych autorów. Takie prawa mogą być wykonywane niezależnie przez poszczególnych autorów ( np. każdego z rozdziałów oddzielnie) przy założeniu, że nie zachodzi do naruszenia praw autorskich pozostałych współautorów.
Udziały w przysługujących wspólnie prawach majątkowych do utworu współautorskiego, które przysługuje w różnych, odpowiednich proporcjach wszystkim współtwórcom, przy czym domniemywa się równość udziałów. [R. Golat]
Dzieło połączone jest to połączenie rezultatu działalności minimum dwóch twórców oddzielnych utworów. Przykładem może być skryp, manografia gdzie znajdują się rozdziały kilku autorów. W takim przypadku powstanie dzieła nie wymaga współpracy autorów odrębnych utworów, które wchodzą w skład wspólnego dzieła – co stanowi znaczącą różnicę pomiędzy dziełem wspólnym. Jednak ochronie praw autorskich również w takim przypadku podlega całość pomimo, że składniki są oddzielnymi utworami. [file:///C:/Users/Aleksmac/Downloads/Przedmiot-i-podmiot-prawa-autorskiego%20(4).pdf]
Połączenie dwóch lub więcej utworów dokonywane jest przez twórców w celu ich wspólnego rozpowszechnienia, w związku z czym każdy z nich ma zasadniczo prawo do żądania od pozostałych twórców zezwolenia powstałej z połączenia niezależnych utworów całości dzieła. Jeśli jednak wziąć pod uwagę inne kwestie, nie związane z rozpowszechnianiem dzieła, takie jak zakres rozporządzania lub korzystania z całości dzieła sytuacja ma się identycznie jak w przypadku utworów współautorskich. Potrzebna jest tu zgoda wszystkich twórców, ewentualnie w przypadku braku zgody pomiędzy twórcami lub niejasności jest ona zastępowana przez orzeczenie sądu.
W tym przypadku jednak każdy z twórców dzieł połączonych może wykonywać prawa autorskie do stworzonego przez siebie utworu, jak i również dochodzić roszczeń wobec osób nielegalnie korzystających z jego utworu, ale także z całości utworu stanowiącego połączenie jego utworu z utworami innych twórców. [R. Golat]
Utwór zbiorowy to utwór, do którego powstania konieczne jest równoczesne, twórcze zaangażowanie wielu osób, „czyli utwór, który ze względu na swoją konstrukcyjną specyfikę zawiera liczne inne utwory, składające się na odrębną, uporządkowaną całość, jaką jest właśnie utwór zbiorowy”. Majątkowe prawa autorskie w przypadku takich utworów przysługują z mocy ustawy jego producentowi lub wydawcy. Ma to na celu zmniejszenie praktycznych komplikacji, związanych z umownym dysponowaniem utworami zbiorowymi.
Oprócz majątkowych praw autorskich do utworu zbiorowego rozstrzyga się o dwóch innych rodzajach praw:
Majątkowych prawach autorskich dotyczących poszczególnych części utworu zbiorowego mających odrębne, samodzielne znaczenie np. artykułów w gazecie czy haseł w encyklopedii, które przysługują ich twórcą.
Prawa do tytułu utworu zbiorowego, do którego przewidziano domniemanie jego przysługiwania wydawcy lub producentowi utworu zbiorowego. Domniemanie to może zostać obalone w przypadku kiedy przysługuje ono innemu podmiotowi np. poprzedniemu wydawcy, który nie przepisał praw autorskich do tytułu na aktualnego wydawcę. [R. Golat]
W praktyce ma to znaczenie dla wydawców prasy czy też artykułów naukowych, którzy specjalizują się w publikowaniu dzieł zbiorowych tworzonych przez kilku fachowców.
Wydawcy ci pomimo, że przysługuje im prawo autorskie do całego utworu zbiorowego powinni zadbać o uzyskanie odpowiednich uprawnień do utworów samodzielnych składających się na utwór zbiorowy. Najlepiej zrobić to na etapie zamawiania poszczególnych składowych utworów poprzez przepisanie odpowiednich postanowień do umów z autorami. [R. Golat]
Pracodawca ma przyznawane uprawnienia do majątkowego wykorzystania stworzonego w ramach umowy o pracę utworu.