Ochrona własności intelektualnej
Wykładów nie będzie:
13 listopad
11 grudzień
15 styczeń
Zaliczenie: 4-5 pytań ogólnych
Prowadzący: prof. dr hab. Marian Brzozowski
Mail: marian_brzozowski@sggw.pl
Pokój 1124, budynek 23, (1 piętro)
Własność intelektualna - zbiorcze określenie grupy monopoli prawnych, obejmujące niektóre dobra niematerialne (czyli prawo autorskie) oraz niektóre własności przemysłowe (czyli patenty oraz znaki towarowe).
W obecnym znaczeniu termin własności intelektualnej użyty został po raz pierwszy w 1888 roku wraz z założeniem szwajcarskiego Bureau federal de la propriete intellectuelle.
Do szerszego użycia wprowadzony został dopiero po utworzeniu w 1967 r. agendy ONZ pod nazwa Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO)
Prawo własności intelektualnej (prawo na dobrach niematerialnych) - termin obejmujący elementy różnych działów prawa, regulujące zasady korzystania z tzw. własności intelektualnej.
W różnych jurysdykcjach termin ten rozumiany jest mniej lub bardziej szeroko
W Polsce najczęściej do praw własności intelektualnej zalicza się regulacje dotyczące: praw autorskich (w ramach prawa cywilnego), patentów i znaków towarowych (w ramach prawa własności przemysłowej)
Tak rozumiane prawa własności intelektualnej dają uprawnionym osobom możliwość zakazania innym pełnego korzystania z utworów, koncepcji, znaków, będących przedmiotem ochrony.
Akty prawne
Regulacje dotyczące poszczególnych praw własności intelektualnej określane są w obrębnych gałęziach prawa, z wykorzystaniem konstrukcji typowych zarówna dla regulacji prawa rzeczowej, jak i prawa zobowiązań. Do własności intelektualnej stosuje się także wprost uregulowania prawa spadkowego
Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi prawo własności intelektualnej w Polsce są: ustawa o prawie autorskim i prawa pokrewnych; ustawa - prawo własności przemysłowej; ustawa o ochronie baz danych; ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Prawo autorskie
Dobra objęte prawem autorskim są chronione począwszy od momentu ich powstania, bez konieczności dokonywania ich rejestracji
Na podstawie umów międzynarodowych ochrona ta obowiązuje w prawie wszystkich krajach świata.
Prawo własności przemysłowej
W przypadku przedmiotów własności przemysłowej dla większości z nich w celu uzyskania pełnej ochrony prawnej wymagane jest zgłoszenie do Urzędu Patentowego RP oraz wydanie przez ten organ decyzji w sprawie udzielenia: patentu, praw ochronnych lub praw z rejestracji.
Zakres ten ochrony jest ograniczony do terytorium RP, a ewentualnie jej rozszerzenie wymaga zgłoszeń w urzędach patentowych krajów, w których prawa mają być objęte taką ochroną.
Krytyka
Znaczna część środowiska libertariańskich odrzuca prawo własności intelektualnej w obecnej postaci, gdyż narusza ono wolność innych osób, odmawiając im prawa do dowolnego postępowania ze swoją własnością (np. wybudowania maszyny - własnymi środkami - według patentu lub nagrania chronionego prawem utworu na nośnik danych)
Arbitralnie przyjęte okresy ochrony sugerują, że własność intelektualna nie wynika z prawa naturalnego, lecz jest tworem sztucznym.
Argumentują też, że aby wystąpił spór dotyczący własności, dany obiekt musi być rzadki, tzn. istnieć w określonej ilości.
Obiekty objęte ochroną własności intelektualnej nie spełniają tego wymogu. Dla przykładu, informację bądź plik muzyczny można powielić, skopiować nieskończoną ilość razy.
Prawo autorskie i prawa pokrewne - źródła prawa
Prawo autorskie to gałąź prawa, która obejmuje ochroną: utwory, przedmioty praw pokrewnych.
Utwory to rezultat twórczej działalności intelektualnej, o charakterze między innymi: artystycznym, naukowym, literackim, plastycznym, muzycznym
Przedmioty praw pokrewnych to między innymi: artystyczne wykonania utworów, fonogramy i wideogramy, nadania stacji radiowych i telewizyjnych, pierwsze wydania, wydania krytyczne, wydania naukowe.
Obserwujemy dynamiczny rozwój dziedziny, jaką jest prawo autorskie, co wynika z postępu techniki:
- powstają kolejne kategorie utworów (np. fotografia, film, program komputerowy, baza danych)
- powstają kolejne kategorie przedmiotów praw pokrewnych (pól eksploatacji)
Rośnie znaczenie ekonomiczne praw autorskich i praw pokrewnych:
- są ujmowane w bilansie przedsiębiorstw jako składnik majątku
- są traktowane jako narzędzie rozwoju gospodarki innowacyjnej (gospodarki opartej na wierzy)
Rozwój gospodarki innowacyjnej jest możliwy poprzez:
- silną ochronę praw autorskich i praw pokrewnych
- umożliwienie przepływu wiedzy i innowacji traktowanej jako tzw. „piątą swobodę” na jednolitym rynku, obok swobody przepływu: towarów, usług, kapitału, osób
Ochrona praw autorskich i praw pokrewnych: na gruncie międzynarodowym; ochrona unijna; ustawodawstwo polskie.
Ochrona międzynarodowa
Konwencja Berneńska (1886r.) o ochronie dzieł literackich i artystycznych
Konwencja powszechna o prawie autorskim (Genewa, 1952, zrewidowana Paryż, 1971)
Porozumienie TRIPS (agreement on trade-related aspects of intellectual property rights), 1995, dotyczące handlowych aspektów praw własności intelektualnej.
Taktaty WIPO (wolrd intellectual property organization) o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Genewa, 1996)
Konwencja Rzymska, 1961, o ochronie artystów i wykonawców, producentów fonogramów.
ustawodawstwo polskie
historycznie:
- ustawa o prawie autorskim z roku 1926
- ustawa o prawie autorskim z roku 1952
Obecnie:
- ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z roku 1994 (kilkakrotnie zmieniana, w celu implementacji postanowień dyrektyw unijnych)