Wykład I 23.02.2011
Finanse – procesy i zjawiska związane z gromadzeniem i rozdysponowywaniem środków pieniężnych (ruch pieniądza)
Podmioty prywatne – przedsiębiorstwa, banki, gospodarstwa domowe i rolne
Publiczne – budżet państwa, publiczne fundusze celowe, budżet UE, finanse jednostek budżetowych, finanse zakładów budżetowych, agencji rządowych
Teoria liberalna
Teorie interwencyjna
Teorie współczesne - monetaryzm
TEORIE FINANSÓW
Teorie liberalne (tzw. klasyczna ekonomia)
Adam Smith, David Ricardo, Jean Baptista Say
Założenia:
Im mniej państwa w gospodarce tym lepiej (im mniej funkcji państwa),
Powinna dominować własność prywatna, konkurencja,
Niski i trwale zrównoważony budżet.
Życie na kredyt jest kosztowne, obniża się możliwość inwestycyjna
Sprowadzają rolę państwa do:
Wymiar sprawiedliwości,
Bezpieczeństwo zewnętrzne,
Bezpieczeństwo wewnętrzne,
Roboty publiczne.
Podatki tylko spełniające funkcję fiskalną (zaopatrzenie w środki finansowe budżetu państwa), nie mogą naruszać proporcji dochodów wynikających z ukształtowania rynku. Brak roli stymulacyjnej
Podatki niskie, płacone z dochodu nie majątku podatnika.
System podatkowy winien zawierać podatki pośrednie -> chcą kosztami funkcjonowania państwa obciążyć również najbiedniejszych obywateli, którzy inaczej by nie zapłaciliby żadnych podatków.
Biedny wszystko co zarabia to wydaje, więc nie może oszczędzać, przez co nie przyczynia się do rozwoju państwa.
Liberałowie głoszą własność prywatną
Samoregulacja -> ceny, płace
Rynek, konkurencja, własność prywatna,
Najważniejsze jest kreowanie podaży w gospodarce.
Niskie budżety.
Teorie interwencyjne
John M. Keynes (1846/8??), Adolf Wagner
Wagner – twórca ubezpieczeń społecznych; państwo w miarę rozwoju społeczno - gospodarczego pełni coraz to więcej funkcji zgłaszając coraz to większy popyt na publiczne środki pieniężne
Przeciwieństwo do liberałów
Obserwując kryzys lat 30. W Ameryce Keynes zauważa, ze jeśli gospodarka oparta o własność prywatną, konkurencję ma zostać bez żadnego nadzoru to ten kryzys nie powinien mieć miejsca.
Gospodarki opartej o prawa rynku nie powinien sięgać kryzys.
Nie wolno opierać gospodarki tylko o rynek, należy w nią interweniować, poprzez wydatki publiczne.
Najważniejsze jest kreowanie popytu.
Spadek popytu jest przyczyną kryzysu, więc należy interweniować.
Wydatki kreowane przez pożyczanie pieniądza, jeśli brakuje go w budżecie.
Jeśli będą tacy, którzy będą chcieli coś kupić, to będą tacy, którzy będą chcieli mu to sprzedać.
Kreując popyt wyciągamy gospodarkę z kryzysu.
Budżety deficytowe, nie ograniczać wydatków publicznych.
Zwolennicy podatków progresywnych, dużych budżetów i deficytów.
Rola państwa szersza niż u liberałów.
Prawo Wagnera – w Mierę rozwoju społeczno-gospodarczego państwo realizuje coraz to więcej funkcji, zgłaszając coraz to większy popyt na publiczne środki pieniężne.
Cena I podaż
popyt II
x0 popyt
x1
y1 y0
bankructwo podaż
potencjał gospodarczy
Wzrost gospodarczy – wytwarzanie większego dochodu.
Kreuje większe wpływy do budżetu w formie podatków.
Występuje w sektorze przedsiębiorstw – przekłada się na wzrost płac.
Wzrost gospodarczy jest kreatorem wpływów i wydatków z budżetu.
Wykład II 2.03.2011
3. Teorie współczesne – monetaryzm
Monetaryzm zaczyna się pojawiać w latach 80. Istotą tej teorii jest to, że dopuszcza się pewną rolę państwa.
Twierdzą, że rola państwa w gospodarce powinno zajmować się szerszym spektrum zagadnień niż twierdzili liberałowie. Jednak nie można tej roli postrzegać bez ograniczeń.
Ograniczenia monetaryści przyjmują zgodnie z kryteriami Maastricht:
Dług publiczny 60% PKB
Deficyt budżetowy 3 % PKB
Inflacja nie wyższa niż 1,5 % niż średnia z 3 krajów UE o najmniejszej inflacji
Stopa procentowa – instrument, który przyjmuje Bank Centralny i od której inne powstają inne stopy
Stopa procentowa jest wykorzystywana do ustabilizowania pieniądza
Wzrost stopy procentowej R
Wzrost korzyści z oszczędzania
Wzrost popytu na walutę tego kraju w której stopa wzrosła
Umocnienie waluty
1 € = 4 PLN 1€ = 2 PLN
Skutek wzrostu stopy procentowej w gospodarce –
funkcja eksportu netto E>I
Z = q – mxYd- nxR
q – stała wielkość eksportu
m – współczynnik skłonności do zakupów towarów z importu zależności od dochodów dyspozycyjnych
Yd – towary dyspozycyjne
n – współczynnik skłonności do importu i eksportu w zależności od stopy procentowej
R – stopa procentowa
E>I E=I E<I
D | RP |
---|---|
1000€ | 4000 PLN |
1000€ | 2000 PLN |
2500€ | 10000PLN |
5000€ | 10000PLN |
1 € = 4 PLN 1€ = 2 PLN
FINANSE PUBLICZNE
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 roku.
Obowiązuje od 1 stycznia 2010
Art. 1
Ustawa określa:
Zakres i zasady działania przez organizację jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,
Zakres i zasady działania agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budżetowej i państwowych funduszy celowych,
Zasady funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych w zakresie gospodarki finansowej,
Zasady i tryb kontroli procesów związanych z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych oraz gospodarowanym mieniem,
Zasady zarządzania państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne,
Zasady i tryb opracowywania oraz uchwalania Wieloletniego Planu Finansowania Państwa,
Zasady i tryb opracowywania oraz uchwalania wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego,
Zasady i tryb sporządzania budżetu państwa w układzie zadaniowym,
Zakres i szczegółowość oraz zasady i tryb planowania, uchwalania i wykonywania budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
Szczególne zasady rachunkowości, planowania i sprawozdawczości obowiązujące w sektorze finansów publicznych,
Zasady gospodarowania środkami publicznymi pochodzącymi z budżetu Unii Europejskiej oraz z innych źródeł zagranicznych,
Zasady kontroli zarządczej i audytu wewnętrznego oraz koordynacji kontroli zarządczej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych,
Prezydent nie ma prawa weta w sprawie budżetu, może jedynie skierować ustawę budżetową do Trybunału Konstytucjonalnego
Art. 3
Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności: gromadzenie dochodów i przychodów publicznych
Wydatkowanie środków publicznych
Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
Zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,
Zarządzanie środkami publicznymi
Zarządzanie długiem publicznym
Rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej
Art. 5.
Środkami publicznymi są: dochody publiczne
Środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), środki z Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybackiego,
Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt. 1,
Przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
Ze sprzedaży papierów wartościowych
Z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz z majjątku7 jednostek samorządu terytorialnego
Ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych
Z otrzymanych pożyczek i kredytów
Z innych operacji finansowych
Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł
Art. 9
Sektor finansów publicznych tworzą:
Organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
Jednostki budżetowe,
Samorządowe zakłady budżetowe,
Agencje wykonawcze,
Instytucje gospodarki budżetowej,
Państwowe fundusze celowe,
Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzania przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
Narodowy Fundusz Zdrowia,
Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
Uczelnie publiczne,
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
Państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe,
Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo-rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego,
Art. 11
Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności,
Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany dalej „planem finansowym jednostki budżetowej”.
Art. 15
Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.
Podstawą gospodarki finansowej samorządu zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem jednostki samorządu terytorialnego.
Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:
Dotacje przedmiotowe
Dotacje celowe na zadania bieżące finansowania
Dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji
Samorządowy zakład budżetowy wpłaca do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nadwyżkę środków obrotowych, ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego postanowi inaczej.
W planie finansowym samorządowego zakładu budżetowego mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu jednostki samorządu terytorialnego ani zwiększenia dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Wykład III 9.03.2011
Art. 15
Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.
Podstawą gospodarki finansowej samorządu zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem jednostki samorządu terytorialnego.
Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:
Dotacje przedmiotowe
Dotacje celowe na zadania bieżące finansowania
Dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji
Samorządowy zakład budżetowy wpłaca do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nadwyżkę środków obrotowych, ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego postanowi inaczej.
W planie finansowym samorządowego zakładu budżetowego mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu jednostki samorządu terytorialnego ani zwiększenia dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Art. 18
Agencja wykonawcza jest państwową osoba prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa.
Art. 21
Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest roczny plan finansowy, obejmujący:
Przychody z prowadzonej działalności
Dotacje z budżetu państwa
Zestawienie kosztów
Funkcjonowania agencji wykonawczej
Realizacji zadań ustawowych , z wyszczególnieniem koszów realizacji tych zadań przez inne podmioty
Z wyszczególnieniem wynagrodzeń i składek od nich naliczanych, płatności odsetkowych wynikających z zaciągniętych zobowiązań oraz zakupu towarów i usług
Wynik finansowy
Środki na wydatki majątkowe
Środki przyznane innym podmiotom
Stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku
Stan środków pieniężnych na początek i koniec roku
Projekt rocznego planu finansowego agencji wykonawczej ustala jej właściwy organ w porozumieniu z ministrem sprawującym nadzór nad agencją wykonawczą. Po zatwierdzeniu przez ministra finansów, w trybie
W ramach projektu planu finansowego sporządza się plan dochodów i wydatków agencji wykonawczej ujmowanych w terminie ich zapłaty.
W planie dochodów i wydatków agencji wykonawczej planowane wydatki nie powinny być wyższe od planowanych dochodów. Planowane wydatki mogą przekraczać planowane dochody za zgodą ministra sprawującego nadzór nad agencją wykonawczą, wydaną w porozumieniu z Ministrem Finansów.
W planie finansowym agencji wykonawczej mogą być dokonywane zmiany przychodów i kosztów po uzyskaniu zgody ministra sprawującego nadzór nad agencją, wydanej po uzyskaniu opinii sejmowej
Zmiany planu finansowego agencji wykonawczej nie mogą powodować zwiększenia zobowiązań agencji ani pogorszenia planowanego wyniku finansowego agencji, chyba, że odrębne ustawy stanowią inaczej.
Agencja wykonawcza może otrzymać dotacje z budżetu państwa, w zakresie określonym w odrębnych ustawach.
Art. 23
Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną w cwelu realizacji zadań publicznych, która:
Odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania
Pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów
Instytucja gospodarki budżetowej może być tworzona przez:
Ministra lub szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za zgodą Rady Ministrów, udzieloną na jego wniosek,
Organ lub kierownika jednostki, o których mowa w art. 139 ust. 2, jako organu wykonującego funkcje organu założycielskiego
Organ lub kierownik jednostki, o którym mowa w ust. 2 pkt. 2, o utworzeniu instytucji gospodarki budżetowej informuje Prezesa Rady Ministrów.
We wniosku, o którym mowa w ust. 2 pkt. 1, minister lub Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów określą:
Organ administracji rządowej wykonujący funkcje organu założycielskiego,
Przedmiot działalności podstawowej,
Źródła przychodów,
Przeznaczenie zysku,
Instytucja gospodarki budżetowej uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego
Instytucja gospodarki budżetowej uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.
Art. 24
Instytucja gospodarki budżetowej może otrzymać dotacje z budżetu państwa na realizację zadań publicznych, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.
Podstawą gospodarki finansowej instytucji gospodarki budżetowej jest roczny plan finansowy, obejmujący:
Przychody z prowadzonej działalności
Dotacje z budżetu państwa
Zestawienie kosztów:
a) funkcjonowania instytucji gospodarki budżetowej,
b) realizacji wyodrębnionych zadań
Z wyszczególnieniem wynagrodzeń i składek od nich naliczanych, płatności odsetkowych wynikających z zaciągniętych zobowiązań oraz zakupu towarów i usług;
Środki na wydatki majątkowe.
Wynik finansowy.
Stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku.
Stan środków pieniężnych na początek i koniec roku.
Koszty instytucji gospodarki budżetowej mogą być ponoszone tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących uzyskane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących uzyskane przychody oraz środki z poprzedniego roku.
Art. 26
Instytucja gospodarki budżetowej działa na podstawie statutu nadanego przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego.
Statut instytucji gospodarki budżetowej określa w szczególności:
Nazwę i siedzibę tej instytucji,
Przedmiot działalności podstawowej tej instytucji,
Źródła uzyskiwania przychodów tej instytucji,
Tryb i zasady dokonywania zmian w statucie tej instytucji,
Stan wyposażenia w środki obrotowe oraz składniki majątkowe przekazane tej instytucji,
Zasady prowadzenia działalności innej niż podstawowa, jeżeli ta instytucja będzie prowadzić taką działalność
Organizację wewnętrzną instytucji gospodarki budżetowej określa regulamin organizacyjny nadawany przez dyrektora instytucji gospodarki budżetowej.
Art. 28
Instytucja gospodarki budżetowej samodzielnie gospodaruje mieniem, kierując się zasadą efektywnością jego wykorzystania.
Na mienie instytucji gospodarki budżetowej mogą składać się:
przeniesione na własność nieruchomości
mienie stanowiące wyposażenie przekazane przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego w formie użyczenia
mienie nabyte z własnych środków
Instytucja gospodarki budżetowej może zbywać środki trwałe. Zbycie (najem, dzierżawa, użyczenie) aktywów może nastąpić wyłącznie na zasadach określonych przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego, z uwzględnieniem przepisów o gospodarce nieruchomościami.
Wartość majątku instytucji gospodarki budżetowej odzwierciedla fundusz instytucji gospodarki budżetowej.
Fundusz instytucji gospodarki budżetowej zwiększa się lub zmniejsza o kwotę zmian wartości majątku będących skutkiem:
aktualizacji wyceny środków trwałych na podstawie odrębnych przepisów;
nieodpłatnego przekazania lub otrzymania środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych;
łączenia i podziału instytucji gospodarki budżetowej na podstawie bilansów zamknięcia dzielonych lub łączonych jednostek.
Fundusz instytucji gospodarki budżetowej zwiększa się o:
1) zysk pozostający w dyspozycji instytucji gospodarki budżetowej;
2) środki z innych źródeł.
Art. 29
Państwowy fundusz celowy jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy.
Przychody państwowego funduszu celowego pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.
Państwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej.
Państwowy fundusz celowy stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie.
Do państwowych funduszy celowych nie zalicza się funduszy, których jedynym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa.
Podstawą gospodarki finansowej państwowego funduszu celowego jest roczny plan finansowy.
Ze środków państwowego funduszu celowego mogą być udzielane pożyczki jednostkom samorządu terytorialnego, jeżeli ustawa tworząca fundusz tak stanowi.
Koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa i pozostałości i pozostałości środków z okresów poprzednich.
Art. 30
Państwowe i samorządowe osoby prawne są tworzone na podstawie odrębnych ustaw,
Podstawą gospodarki finansowej państwowych i samorządowych osób prawnych jest plan finansowy.
Plany finansowe państwowych i samorządowych osób prawnych są sporządzane zgodnie z ustawami o ich utworzeniu, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy.
Projekty planów finansowych państwowych osób prawnych, o których mowa w art. 9 pkt. 14, są przekazywane Ministrowi Finansów w trybie i terminach określonych w przepisach dotyczących prac nad projektem ustawy budżetowej.
Art. 31.
Jednostki, o których mowa w art. 30 ust. 1, wyodrębniają w planach finansowych:
przychody z prowadzonej działalności;
dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
koszty, w tym:
wynagrodzenia i składki od nich naliczane,
płatności odsetkowe wynikające z zaciągniętych zobowiązań,
zakup towarów i usług;
Art. 34.
Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi jest realizowana przez:
jawność debaty budżetowej w Sejmie i Senacie oraz debat budżetowych w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;
jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa w Sejmie i debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
podawanie do publicznej wiadomości:
kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
kwot dotacji udzielanych przez państwowe fundusze celowe,
zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych,
informacji o wykonaniu budżetu państwa za okresy miesięczne;
jawność debaty nad projektem uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego;
podawanie do publicznej wiadomości przez jednostki sektora finansów publicznych informacji dotyczących:
zakresu zadań lub usług wykonywanych lub świadczonych przez jednostkę oraz wysokości środków publicznych przekazanych na ich realizację,
zasad i warunków świadczenia usług dla podmiotów uprawnionych,
zasad odpłatności za świadczone usługi;
zapewnianie radnym danej jednostki samorządu terytorialnego dostępu do:
dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych - z zachowaniem przepisów o rachunkowości oraz o ochronie danych osobowych,
informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli gospodarki finansowej,
sprawozdania z wykonania planu audytu za rok poprzedni;
Art. 37
Zarząd jednostki samorządu terytorialnego podaje do publicznej wiadomości w terminie:
Do końca miesiąca następuje po zakończeniu kwartału – kwartalną informację o wykonaniu budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w tym kwotę deficytu albo nadwyżki, oraz o udzielonych umorzeniach niepodatkowych należności budżetowych, o których mowa w art. 60
O których mowa w art. 38 – informację obejmującą:
Dane dotyczące wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego w poprzednim roku budżetowym, w tym kwotę deficytu albo nadwyżki,
Kwotę wykorzystanych środków, o których mowa w art., 5 ust. 1 pkt. 2,
Kwotę zobowiązań, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt. 4
Kwoty dotacji otrzymanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz kwoty dotacji udzielonym innym jednostkom samorządu terytorialnego,
Wykaz udzielonych poręczeń i gwarancji, z wymienieniem podmiotów, których gwarancje i poręczeni dotyczą,
Wykaz osób prawnych i fizycznych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym w zakresie podatków lub opłat udzielono ulg, odroczeń, umorzeń lub rozłożono spłatę na raty w kwocie przewyższającej łącznie 500 zł, wraz ze wskazaniem wysokości umorzonych kwot i przyczyn umorzenia,
Wykaz osób prawnych i fizycznych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym udzielono pomocy publicznej.
Podanie do publicznej wiadomości wykazu, o którym mowa w ust. 1 pkt. 2 lit. F, nie narusza przepisów o tajemnicy skarbowej.
Art. 38
Minister finansów ogłasza w terminie do dnia 31 maja roku następnego , w drodze obwieszenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:
Kwotę i relację do produktu krajowego brutto:
Państwowego długu publicznego,
Długu Skarbu Państwa,
Niewymaganych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa,
Kwotę niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostki sektora finansów publicznych według stanu na koniec roku budżetowego
Art. 48
Jednostki sektora finansów publicznych, z wyłączeniem jednostek, o których mowa w art. 9 pkt. 1, 3, 4, mogą dokonywać lokat wolnych środków pochodzących z dotacji z budżetu:
W skarbowych papierach wartościowych
W obligacjach emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego
Na rachunkach bankowych w bankach mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Wykład IV 16.03.2011
Art. 51
Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa.
Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do:
Jednostek samorządu terytorialnego,
Pozostałych jednostek sektora finansów publicznych
PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY
Art. 72
Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:
Wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne,
Zaciągniętych kredytów i pożyczek
Przyjętych depozytów,
Wymagalnych zobowiązań:
Wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,
Uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem.
Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym do sługu Skarbu Państwa, uwzględniając podstawowe kategorie przedmiotowe i podmiotowe zadłużenia oraz okresy zapadalności.
Art. 73
Państwowy dług publiczny oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami sektora.
Przez nominalną zobowiązania rozumie się wartość nominalną:
Wyemitowanych papierów wartościowych,
Zaciągniętej pożyczki, kredytu lub innego zobowiązania, to jest kwotę świadczenia głównego , należną do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania.
Wartość nominalna zobowiązań indeksowanych lub kapitalizowanych odpowiada początkowej wartości nominalnej z uwzględnieniem przyrostu kapitału, wynikającego z indeksacji lub kapitalizacji, naliczonego na koniec okresu sprawozdawczego.
Przepisy ust. 1-3 stosuje się do obliczania kwot niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji niezaliczanych do państwowego długu publicznego, a także odpowiednio do obliczania długu Skarbu Państwa.
Minister Finansów określił, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób ustalania:
Wartość zobowiązań zaliczanych do:
Państwowego długu publicznego,
Długu Skarbu Państwa,
Wartości zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji
Uwzględniając klasyfikację tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego oraz konieczność prawidłowego obliczenia państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto.
Art. 74
Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, że państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto.
Minister Finansów sprawuje kontrolę nad stanem długu Skarbu Państwa w celu zapewnienia przestrzegania zasady, o której mowa w ust. 1.
Minister Finansów sprawuje kontrolę, o której mowa w ust. 1 i 2, w szczególności przez sprawdzanie realizacji obowiązków wynikających z art. 86.
Minister Finansów, w związku ze sprawowaną kontrolą, op której mowa w ust. 1 i 2, ma prawo żądania od jednostek sektora finansów publicznych dodatkowych informacji o bieżącym i prognozowanym zadłużeniu tych jednostek oraz o strukturze zadłużenia.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowej realizacji obowiązków wynikających z art. 86 Minister Finansów informuje o nieprawidłowościach organy nadzoru nad działalnością jednostek sektora finansów publicznych.
PROCEDURY OSTROŻNOŚCIOWE I SANACYJNE
Art. 86
W przypadku, gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto, o której mowa w art. 38 pkt. 1. Lit. A, ogłoszonej zgodnie z art. 38:
Jest większa od 50%, a nie większa od 55%, to na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa z roku bieżącego wynikająca z ustawy budżetowej.
Jest większa od 55%, a mniejsza od 60%, to:
na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym:
Nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom różnicy dochodów i wydatków budżetu państwa, zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa do produktu krajowego brutto przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie niższa od relacji, o której mowa w art. 38
Nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej, w tym pracowników jednostek, o których mowa w art. 129 ust. 2,
Waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu odpowiadającego wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny za poprzedni rok budżetowy,
Wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z wyjątkiem rat kredytów i pożyczek udzielonych w latach poprzednich,
Nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach, o których mowa w art. 139 ust. 2, na poziomie wyższym niż w administracji rządowej,
Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich,
Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji, której mowa w art. 38 pkt. 1 lit. A,
Wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok mogą być wyższe niż dochody tego budżetu powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, jedynie o kwotę związana z realizacją zadań ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 3,
Jest równa lub większa od 60%, to:
Stosuje się odpowiednio postanowienia pkt. 2 lit. a i b,
Rada Ministrów, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt. 1 lit. a, przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie tej relacji do poziomu poniżej 60%,
Wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok nie mogą być wyższe niż dochody tego budżetu,
Poczynając od siódmego dnia po dniu ogłoszeniu relacji, o której mowa w art. 38 pkt. 1 lit. a, jednostki sektora finansów nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji.
WIELOLETNI PLAN FINANSOWY PAŃSTWA I USTAWA BUDŻETOWA
Art. 103
Wieloletni Plan Finansowy Państwa to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na cztery lata budżetowe.
Wieloletni Plan Finansowy państwa jest sporządzony w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji uwzględnia:
Cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, o której mowa w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju,
Kierunki polityki społeczno-gospodarczej Rady Ministrów.
Art. 104
Wieloletni Plan Finansowy Państwa, w podziale na poszczególne lata budżetowe określa:
Podstawowe wielkości makroekonomiczne,
Kierunki polityki fiskalnej
Prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa
Kwotę deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich sfinansowania
Prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich
Wynik budżetu środków europejskich
Skonsolidowaną prognozę bilansu sektora finansów publicznych
Kwotę państwowego długu publicznego.
Art. 105
Wieloletni Plan Finansowy Państwa stanowi podstawę przygotowania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.
W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, przedstawianym przez Radę Ministrów Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa.
USTAWA BUDŻETOWA
Art. 109
Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym.
Ustawa budżetowa składa się z:
Budżetu państwa
Załączników
Postanowień, których obowiązek zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z niniejszej ustawy lub odrębnych ustaw.
Ustawa budżetowa jest uchwalana na okres roku budżetowego.
Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy.
Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.
Art. 110
Budżet państwa określa:
Łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa
Łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa
Kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia
Łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskiej.
Łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich
Wynik budżetu środków europejskich
Łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa
Łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa
Planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa
Limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych
Art. 111
Dochodami podatkowymi i niepodatkowymi budżetu państwa są:
Podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych.
Cła
Wypłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa
Wpłaty z tytułu dywidendy
Wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego
Wpłaty z nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych
Dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej
Dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej
Odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej
Odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa
Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych
Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej
Spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,
Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt. 4 lit. a i b, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej
Inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych
Środki europejskie i środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt. 5 lit. a i b, na realizację projektów pomocy technicznej oraz środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt. 5 lit. c i d oraz pkt. 6, po ich przekazaniu na rachunek dochodów budżetu państwa
Odsetki wykupywane przez nabywców obligacji skarbowych lub nadwyżka wynikająca z różnicy pomiędzy ceną emisyjną a wartością nominalną zbywanych obligacji skarbowych
Art. 112
Wydatki budżetu państwa są przeznaczone w szczególności na:
Funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów
Zadania wykonywane przez administrację rządową
Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego
Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego
Wpłaty do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej „środkami własnymi Unii Europejskiej”
Subwencje dla partii politycznych
Dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami
Obsługę długu publicznego
Wkład krajowy na realizację programów finansowych z udziałem środków europejskich lub środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt. 3, 5 i 6.
Z budżetu państwa są finansowane zadania określone w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.
Art. 113
Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być sfinansowane przychodami pochodzącymi z:
Sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynkach krajowym i zagranicznym.
Kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych.
Pożyczek.
Prywatyzacji majątku Skarbu Państwa.
Kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek.
Nadwyżki budżetu państwa z lat poprzednich.
Nadwyżki budżetu środków europejskich, z zastrzeżeniem art. 118 ust. 4.
Innych operacji finansowych.
Art. 114
Budżet państwa składa się z części odpowiadających organom władzy publicznej, kontroli państwowej, sądom, trybunałom i innym wymienionym w art. 139 ust. 2, administracji rządowej, przy czym dla poszczególnych działów administracji rządowej oraz dla urzędów nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów ustala się odpowiednio odrębne części budżetu.
W odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się:
Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;
Rezerwę ogólną;
Rezerwy celowe;
Obsługę długu Skarbu Państwa;
Środki własne Unii Europejskiej;
Przychody i rozchody związane z finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
Dochody, o których mowa w art. 111 pkt. 16.
W uzasadnionych przypadkach, na wniosek właściwego ministra, w budżecie państwa mogą być tworzone odrębne części dla:
Urzędów centralnych nadzorowanych przez ministra;
Państwowych jednostek organizacyjnych, które nie są organami władzy lub administracji rządowej;
Zadań ogólnych, jeżeli wyodrębnienie części jest uzasadnione koniecznością zapewnienia bieżącej kontroli dochodów lub wydatków.
Art. 122
W załącznikach do ustawy budżetowej zamieszcza się także:
Plany finansowe:
Agencji wykonawczych,
Instytucji gospodarki budżetowe,
Państwowych funduszy celowych,
Państwowych osób prawnych, o których mowa w art. 0 pkt. 14;
Wykaz:
Jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i celowe oraz kwoty dotacji,
Programów finansowych z udziałem środków, o których w art. 5 ust. 1 pkt. 2 i 3, wraz z limitami wydatków budżetu państwa przeznaczonych na finansowanie tych programów,
Wieloletnich limitów zobowiązań w kolejnych latach realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich wraz z wykazem wieloletnich limitów wydatków zrealizowanych w ich ramach;
Plan wydatków budżetu państwa w roku budżetowym na:
Realizację projektów pomocy technicznej programów finansowanych z udziałem środków europejskich i środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt. 5,
Realizację programów współfinansowanych z udziałem środków europejskich i wpłat do wspólnych budżetów pomocy technicznej programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 4 pkt. 5,
Realizację programów, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt. 5 lit. c i d
W szczegółowości klasyfikacji budżetowej: część, dział, rozdział;
Zestawienie programów wieloletnich w układzie zadaniowym;
Zestawienie zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego odrębnymi ustawami;
Zakres i kwoty dotacji przedmiotowych i podmiotowych;
Plan przychodów i kwoty dotacji przedmiotowych i podmiotowych;
Zestawienie, o którym mowa w ust. 1 pkt. 4, zawiera:
Nazwę programu i podstawę prawną jego utworzenia;
Jednostkę organizacyjną realizującą program lub koordynującą jego wykonanie;
Cel programu;
Zadania programu;
Okres realizacji programu;
Łączne nakłady, w tym z budżetu państwa, na realizację programu;
Wysokość wydatków w roku budżetowym oraz w kolejnych latach na realizację programu;
Mierniki określające stopień realizacji celu.
W przypadku gdy z określonych w odrębnych przepisach zasad i trybu udzielania dotacji wynika, że nie jest możliwe ujęcie jednostki w wykazie, o którym mowa w ust. 1 pkt. 2 lit. a, wykaz może zawierać grupy jednostek i łączną kwotę dotacji.
W przypadku, o którym mowa w ust. 3, dysponent części budżetowej, w której zaplanowane zostały dotacje, podaje do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia, wykaz jednostek wraz z kwotami dotacji przyznanych poszczególnym jednostkom.
Art. 124.
Wydatki budżetu państwa dzielą się na następujące grupy wydatków:
Dotacje i subwencje;
Świadczenia na rzecz osób fizycznych;
Wydatki bieżące jednostek budżetowych;
Wydatki majątkowe;
Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;
Wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt. 2, w tym wydatki budżetu środków europejskich;
Środki własne Unii Europejskiej
Świadczenia na rzecz osób fizycznych obejmują wydatki budżetu państwa kierowane, na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a niebędące wynagrodzeniem za świadczoną pracę.
Wydatki bieżące jednostek budżetowych obejmują:
Wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń;
Zakupy towarów i usług;
Koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i realizacją ich statutowych zadań;
Koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom zaliczanym i niezaliczanym do sektora finansów publicznych, z wyłączeniem organizacji pozarządowych.
Wydatki majątkowe obejmują:
Wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego;
Wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki.
Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wyplat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami, a także koszty związane z emisją skarbowych papierów wartościowych.
Art. 125.
Środki własne Unii Europejskiej ujmuje się w ustawie budżetowej w wysokości ustalonej w toku procedury budżetowej Unii Europejskiej.
Do środków własnych Unii Europejskiej zalicza się:
Udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych;
Środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią wynikającą z przepisów Unii Europejskiej;
Środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią wynikającą z przepisów Unii Europejskiej;
Do środków własnych Unii Europejskiej zalicza się również odsetku i kary za nieterminowe lub nieprawidłowo naliczone płatności.
Wykład V 23.03.2011
TRYB OPRACOWYWANIA I UCHWALANIA BUDŻETU PAŃSTWA
Art. 138
Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny, uwzględniające ustalenia przyjęte w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa oraz kierunki działań zawarte w przyjętym przez Radę Ministrów Programie Konwergencji, opracowywanym zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1466/97 z dnia 7 lipca 1887 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych (Dz. Urz. WE L 209 z 2.08.1997, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 10, t. 1, str. 84, z późn. zm.).
Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i przedstawiają Ministrowi Finansów dysponenci części budżetowych, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.
Art. 139
Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.
Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii I Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowemu Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy.
Art. 140
W budżecie państwa tworzy się rezerwę ogólną nie wyższą niż 0,2% wydatków budżetu.
W budżecie państwa mogą być tworzone rezerwy celowe:
Na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie jest możliwy do dokonania w okresie opracowywania projektu ustawy budżetowej;
Na wydatki, których realizacja jest uwarunkowana zaciągnięciem kredytu w międzynarodowej instytucji finansowej lub pozyskaniem środków z innych źródeł;
Na wydatki związane z realizacją programów współfinansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2;
Gdy odrębne ustawy tak stanowią.
Suma rezerw celowych, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 4, nie może przekroczyć 3 % wydatków budżetu.
W częściach budżetu państwa, których dysponentami są poszczególni wojewodowie, może być tworzona rezerwa w wysokości do 1% planowanych wydatków, z wyłączeniem dotacji dla jednostek samorządu terytorialnego.
Art. 148
W terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej dysponenci części budżetowych przekazują:
Jednostkom samorządu terytorialnego informacje o kwotach dotacji celowych, dotacji na zadania z zakresu administracji rządowej, zadania inspekcji i straży, dotacji na realizację zadań własnych oraz o kwotach dochodów związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych odrębnymi ustawami jednostkom samorządu terytorialnego, określonych w ustawie budżetowej;
Samorządom województw informacje o środkach na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich, dla których zarządy województw są instytucją zarządzającą lub pośredniczącą, określonych w ustawie budżetowej.
Wielkość dochodów i wydatków budżetu państwa
W ostatnich latach Cash flow to ok. 300 mld zł, najważniejsze sektory to: fundusz ubezpieczenia społecznego – 150 mld zł, jednostki samorządu terytorialnego – ok. 150 mld, pozostałe to (fundusze okołobudżetowe)
Tabela 5.4. Dochody budżetu państwa w Polsce w latach 2000-2008 (mld zł)
Wyszczególnienie | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dochody ogółem Dochody podatkowe Dochody niepodatkowe Dochody zagraniczne Wpłaty z UE Środki z UE i z innych źródeł niepodlegających zwrotowi |
135,6 119,6 15,9 0,1 – – |
140,5 119,1 20,2 0,5 – – |
143,5 128,7 14,3 0,5 – – |
152,1 135,2 16,7 0,1 – – |
156,3 135,6 17,9 0,2 2,6 – |
179,8 155,9 21,1 0,4 2,4 – |
197,7 174,9 20,0 0,7 1,9 – |
236,4 206,4 22,4 0,3 – 7,5 |
254,1 219,6 19,3 0,3 – 15,2 |
*Rok 2008 – dane szacunkowe
Tabela 5.5. Struktura dochodów budżetu państwa w Polsce w latach 2000-2008 (w %)
Wyszczególnienie | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dochody ogółem Dochody podatkowe Dochody niepodatkowe Dochody zagraniczne Wpłaty z UE Środki z UE i z innych źródeł niepodlegających zwrotowi |
100,0 88,2 11,7 0,1 – – |
100,0 84,8 14,4 0,8 – – |
100,0 89,7 10,0 0,3 – – |
100,0 88,8 11,1 0,1 – – |
100,0 86,7 11,4 0,1 1,6 – |
100,0 86,7 11,7 0,2 1,3 – |
100,0 88,5 10,5 0,3 0,9 – |
100,0 87,3 9,5 0,1 – 3,2 |
100,0 86,4 7,6 0,1 – 6,0 |
*Rok 2008 – dane szacunkowe
Tabela 5.6. struktura wydatków budżetu państwa w latach 2000-2008 (w %)
Wyszczególnienie | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ogółem Dotacje i subwencje Świadczenia na rzecz osób fizycznych Wydatki bieżące jednostek budżetowych Wydatki majątkowe rozliczenia z bankami Obsługa długu publicznego Środki własne UE Finansowanie projektów z udziałem środków UE |
100,0 55,3 8,7 17,8 4,9 1,3 11,9 – – |
100,0 56,9 8,5 15,8 3,7 1,9 12,1 – – |
100,0 57,1 8,3 16,3 4,3 1,0 13,1 – – |
100,0 55,6 8,4 18,1 4,5 0,7 12,7 – – |
100,0 51,4 9,3 18,8 5,6 0,6 11,4 2,9 – |
100,0 48,9 9,9 19,3 4,9 0,5 11,9 4,7 – |
100,0 50,7 8,0 18,9 5,0 0,4 12,5 4,4 – |
100,0 45,1 9,1 18,0 5,3 0,5 10,9 4,2 7,0 |
100,0 43,0 7,2 16,8 5,5 – 9,0 3,9 14,7 |
*Rok 2008 – dane szacunkowe
Tabela 5.7. wydatki budżetu państwa w układzie podstawowych kategorii ekonomicznych w Polsce w latach 200-2008 (w mld zł)
Wyszczególnienie | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ogółem Dotacje i subwencje Świadczenia na rzecz osób fizycznych Wydatki bieżące jednostek budżetowych Wydatki majątkowe rozliczenia z bankami Obsługa długu publicznego Środki własne UE Finansowanie projektów z udziałem środków UE |
159,4 88,1 13,9 28,4 7,8 2,1 19,0 – – |
172,9 98,3 14,7 27,3 6,4 3,3 20,9 – – |
182,9 104,4 15,1 29,8 7,8 1,8 24,0 – – |
189,2 105,2 15,9 34,2 8,5 1,3 24,0 – – |
197,7 101,6 18,3 37,1 11,1 1,2 22,6 5,8 – |
208,1 101,8 20,5 40,1 10,2 1,0 24,8 9,7 – |
222,7 113,0 17,9 42,1 11,1 1,0 27,8 9,8 – |
252,3 113,7 23,0 45,5 13,3 1,3 27,5 10,6 17,6 |
309,0 132,8 22,2 51,8 16,9 b.d 27,8 12,1 45,3 |
*Rok 2008 – dane szacunkowe
FINANSE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Jednostki Samorządu Terytorialnego są elementem składowym finansów publicznych.
Na podstawie ustawy powstały gminy, powiaty i województwa.
2478 gmin – 8.03.1990 r.
314 powiatów ziemskich – 5.06.1998 r.
65 powiatów grodzkich
16 województw – 5.06.1998 r.
Tabela 5.13 – organy jednostek samorządu terytorialnego
Jednostka samorządu terytorialnego | Organ uchwałodawczy i kontrolny | Organ wykonawczy | Przewodniczący organu wykonawczego |
---|---|---|---|
Województwo | Sejmik województwa | Zarząd województwa | Marszałek województwa |
Powiat | Rada powiatu | Zarząd powiatu | Starosta powiatu |
Gmina | Rada gminy | Wójt, burmistrz lub prezydent miasta | Wójt, burmistrz lub prezydent miasta |
Samorządowy sektor finansów publicznych obejmuje:
Jednostki samorządu terytorialnego.
Organy jednostek samorządu terytorialnego.
Związki jednostek samorządy terytorialnego.
Jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego:
Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,
Samorządowe fundusze celowe,
Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
Samorządowe instytucje kultury,
Inne samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
Wykład VI 29.03.2011
GMINY
Podstawy prawne gospodarowania finansami w JST
Konstytucja RP – 2 IV
Europejska karta Samorządu Terytorialnego 1 I 1994 r. – jej postanowienia zostały zawarte w Konstytucji
Ustawa z 13 XI 2003 r. o dochodach JST (miała obowiązywać w latach 2004 – 2006; nowelizacja 7 IX 2007, aż do dziś)
Ustawa z 24 VII 2003 o RIO (Regionalne Izby Obrachunkowe)
Ustawa z 12 I 1991 o podatkach i opłatach lokalnych
Akty prawa miejscowego – uchwały Rad Gmin, Rad Powiatów i Sejmików Wojewódzkich
Konstytucja - ART. 167 I 186
JST gospodarują finansami samodzielnie i na własna odpowiedzialność
JST realizują zadania, na których realizację powinny dostać adekwatne środki finansowe; wraz ze zmiana zadań nakładanych na nie, winny także następować zmiany w ich systemie finansowym
JST winny mieć udział w dochodach centralnych
Dochody JST określa ustawa
JST finansowo słabsze winny korzystać z mechanizmów wyrównawczych
System finansowy JST powinien być zrównoważony
JST winny mieć własne wpływy podatkowe i realizować władztwo podatkowe
Władztwo podatkowe posiada w Polsce tylko gmina.
Władztwo podatkowe – uprawnienia związku (tylko gminy) do nakładania podatków, uprawnienia do ustalania stawek (50-100%), ustalania ulg i zwolnień, uprawnienia do poborów podatków, rozdysponowanie wpływów
Władztwo podatkowe gminy do możliwość do:
Nakładania podatków
Uprawnienia do ustalania ulg i zwolnień
Uprawnienia do poboru wpływów
Uprawnienia do rozdysponowania wpływów
RIO – sprawuje nadzór i kontrolę nad finansami JST
Budżet JST
Projekt budżetu wykonuje organ wykonawczy (wójt/burmistrz/prezydent, zarząd). Do realizacji projekt przyjmuje organ stanowiący nadając mu moc prawną. Następnie wykonanie budżetu, nie przekraczając planowanych wydatków.
W ciągu roku w budżecie można wprowadzać korekty – decyduje o tym organ stanowiący.
Na razie budżet w JST jest wykonywany jeszcze w formie tradycyjnej. Od 2012 roku w województwach będzie budżet zadaniowy.
W budżecie zadaniowym określa się stopień realizacji zadań poprzez mierniki.
Gminy
samodzielnie i na własną odpowiedzialność prowadzą działalność finansową
mają udział w dochodach PIT (39,34%) i CIT (6,71%)
mają władztwo podatkowe – odnosi się do 7 podatków:
Od nieruchomości
Rolnego
Leśnego
Od środków transportowych
Dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej
Od spadków i darowizn
Od czynności cywilnoprawnych
Gminy słabsze finansowo są wspierane za pomocą mechanizmów wyrównawczych – subwencje ogólne
System finansowy jest zróżnicowany – mogą emitować i kupować papiery wartościowe
Nie są realizowane:
Gminy nie mają wystarczająco pieniędzy w stosunku do wszystkich powierzonych im zadań
Jeżeli przybywa gminom zadań to nie przybywa im wystarczająco środków aby mogły je z nich pokryć
Dochody własne gmin:
Dochody podatkowe (7) – władztwo podatkowe / podatki lokalne
Od nieruchomości
Rolnego
Leśnego
Od środków transportowych
Dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej
Od spadków i darowizn
Od czynności cywilnoprawnych
Wpływy z opłat
Skarbowej
Targowej
Miejscowej, uzdrowiskowej i od posiadania psów
Adiacenckiej – wzrost cen nieruchomości poprzez działalność gminy
Eksploatacyjnej
Innych stanowiących dochody gmin
Dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych
Dochody z majątku gminy (z tytułu sprzedaży, dywidendy, z opłat za wieczyste użytkowanie i przekształcenia go we własność, czynsz)
Spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminu
Dochody z kar pieniężnych i grzywien
5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami (wymiana dowodów, praw jazdy)
Odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę
Odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy
Odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy
Dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego
Udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy (6,71%)
Udział gminy we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy (39,34%)
Wykład VII 6.04.2011
SUBWENCJE OGÓLNE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Subwencja (łac. Subsydium, subventino – pomoc) – transfer środków pieniężnych przekazywany z budżetu państwa (wydatek) w celu zwiększenia zasobów finansowych jednostki samorządu terytorialnego z uwagi na zbyt niskie dochody uzyskiwane ze źródeł własnych.
Tabela 16 – struktura źródeł finansowania samorządu terytorialnego w wybranych krajach UE
Państwo | Podatki lokalne | Transfery | Opłaty | Inne | Pożyczki |
---|---|---|---|---|---|
(%) | |||||
Szwecja Dania Finlandia Włochy Francja Hiszpania Niemcy Wielka Brytania Holandia Polska |
56 52 40 55 40 30 25 13 7 13 |
20 25 28 18 31 27 40 61 73 69 |
18 22 24 16 8 16 14 20 2 9 |
4 1 7 7 9 15 9 2 8 4 |
2 - 1 4 12 12 12 4 10 5 |
Subwencje:
Ogólna
Oświatowa,
Wyrównawcza,
Równoważąca,
Rekompensująca
Sw = Kp + Ku
Sw – subwencja ogólna – część wyrównawcza
Kp – kwota podstawowa
Ku – kwota uzupełniająca
Subwencja ogólna dla gmin część wyrównawcza
Kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji ogólnej może otrzymać gmina, w której wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie „wskaźnik G”, jest mniejszy niż 92% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin „wskaźnik Gg”.
K p.cz.w.s.o. = G < 92% Gg
$$G = \ \frac{\text{dochody\ podatkow}}{liczba\ mieszkancow}$$
Dochody podatkowe = dochody podatkowe rzeczywiste + dochody podatkowe potencjalne
Dochody podatkowe potencjalne – te, które gminy straciły poprzez ulgi podatkowe, zwolnienia podatkowe
Dochody podatkowe gminy są to łączne dochody z tytułu:
Podatku od nieruchomości,
Podatku rolnego,
Podatku leśnego,
Podatku od środków transportowych,
Podatku od czynności cywilnoprawnych,
Podatku od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej,
Wpływów z opłaty skarbowej,
Wpływów z opłaty eksploatacyjnej,
Udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych,
Udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych.
Dotacje są skierowane na konkretny cel, subwencje nie.
Subwencja ogólna dla gmin – część wyrównawcza
Roczny wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca gminy G, który oblicza się dzieląc kwotę dochodów podatkowych gminy, ustalanych za rok poprzedzający rok bazowy przez liczbę mieszkańców gminy.
G = $\frac{\text{kwota}\ \text{doc}h\text{od}ow\ \text{poda}\text{tkowyc}\text{h\ }\text{gminy}\ \text{uzyskana}\text{\ \ }w\ \text{roku}\ \text{poprzedzaj}a\text{cyn}\ \text{rok}\ \text{bazowy}}{\text{liczba}\ \text{mieszka}ncow\ \text{gminy}}$
Dochody rzeczywiste i dochody podatkowe potencjalne (dochody z ulg)
Roczny wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin Gg, który oblicza się dzieląc sumę dochodów podatkowych wszystkich gmin za rok poprzedzający rok bazowy przez liczbę mieszkańców kraju.
Gg = $\frac{\text{suma}\ \text{doc}h\text{od}ow\ \text{podatkowyc}\text{h\ }\text{wszystkic}\text{h\ }\text{gmin}\ \text{uzyskana}\text{\ \ }w\ \text{roku}\ \text{poprzedzaj}a\text{cyn}\ \text{rok}\ \text{bazowy}}{\text{liczba}\ \text{mieszka}nco\text{wkraju}}$
Tabela 18 - podział gmin ze względu na poziom współczynnika G uprawnionych do otrzymania kwoty podstawowej części wyrównawczej subwencji ogólnej oraz zasady jej wymiaru.
Kategoria dochodowa gminy | Kp = kwota podstawowa |
---|---|
I | G <= 40% Gg |
II | 40% Gg < G < 75% Gg |
III | 75% Gg < G < 92% Gg |
DP.Rz DP.P
G = 5 + 2 = 7
Dochody własne gminy = 5 + 1 = 6
DPP PDWŁ
DPP = PDWŁ
Gmina powinna być w innym algorytmie niż jest.
Dp = Dprz + Dpp Dpp > Dp
9 = 7 +2 2 > 1
Do = Ppz + Dpp
8 = 7 +1
Przykład dla gminy zaliczanej do I kategorii dochodowej
Gmina Potworów, powiat przysuski
G = 250,08 zł (wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca gminy w 2008 r.)
Lm = 4360 (liczba mieszkańców)
Gg = 954,74 zł (roczny wskaźnik dochodów na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin w 2008 r.)
Kwota podstawowa = Lm x [99%(40%Gg – G) + 41,97% x Gg)]
Kwota podstawowa = 4360 * [99%(381,89 – 250,08) + 41,97% x 954,74)] = 4360 * (130,49 + 400,70) = 4360 * 531,19 = 2 316 007 zł
Przykład dla gminy zaliczanej do II kategorii dochodowej
gmina Grudusk, powiat ciechanowski
G = 444,42 zł wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca gminy w 2008 r.)
Lm = 3949 (liczba mieszkańców)
Gg = 954,74 zł (roczny wskaźnik dochodów na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin w 2008 r.)
Kwota podstawowa = Lm x [83%(75%Gg – G) + 12,92% x Gg)]
Kwota podstawowa = 3949 * [83%(716,05 – 444,42) + 12,92% x 954,74)] = 3949 * (225,45 + 123,35) = 1 377 447 zł
Przykład dla gminy zaliczanej do III kategorii dochodowej
gmina Glinojeck, powiat ciechanowski
G = 800,39 zł wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca gminy w 2008 r.)
Lm = 8051 (liczba mieszkańców)
Gg = 954,74 zł (roczny wskaźnik dochodów na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin w 2008 r.)
Kwota podstawowa = Lm x [76%(92%Gg – G)]
Kwota podstawowa = 8051* [76%(878,36 – 800,39)] = 477 085 zł
Subwencja ogólna dla gmin część wyrównawcza – kwota uzupełniająca
Wysokość kwoty uzupełniającej części wyrównawczej subwencji ogólnej jest uzależniona od gęstości zaludnienia w gminie, w relacji do średniej gęstości zaludnienia w kraju (w 2007 r. średnia gęstość zaludnienia w kraju wynosiła 122 osoby/km2) i dochodu gminy na 1 mieszkańca.
$$Ku = 0,17*Gg*Lm*\frac{Zk - Zg}{\text{Zk}}$$
Ku – kwota uzupełniająca subwencji ogólnej dla gmin – część wyrównawcza
Gg – wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin
Lm – liczba mieszkańców gminy
Zk – średnia gęstość zaludnienia w kraju
Zg – gęstość zaludnienia w gminie
Przykład przedstawiający wyliczenie kwoty uzupełniającej części wyrównawczej subwencji ogólnej
Lm = 3949 (liczba mieszkańców)
Zg = 41 (gęstość zaludnienia w gminie)
Zk = 122 (średnia gęstość zaludnienia w kraju)
Gg = 954,74 zł (rocznmy wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca dla wszytskicbh gmin w 2008 r.)
Kwota uzupełniająca = 17% * 954,74 * 3949 * (122 – 41) = 640 945,6 * 0,6 = 423 024 zł
Subwencja ogólna – część równoważąca
Ustala się w wysokości stanowiącej sumę łącznej kwoty wpłat gmin bogatych oraz łącznej uzupełniającej części wyrównawczej subwencji ogólnej.
Subwencja równoważąca = wpłata gmin bogatych + kwota uzupełniająca części wyrównawczej
Gminy, w których wskaźnik G jest większy niż 150% wskaźnika Gg, dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na utworzenie części równoważącej subwencji ogólnej.
Kategoria dochodowa gminy | Kw – kwota wpłaty |
---|---|
IV | 150% Gg < G < 20% Gg |
V | 200% Gg < G < 300% Gg |
VI | G > 300% Gg |
Kw – kwota wpłaty na część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin
Lm – liczba mieszkańców gminy
G – wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca gminy
Gg – roczny wskaźnik dochodów na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin
„Janosikowe” – subwencja ogólna część równoważąca
Gmina zaliczana do IV kategorii dochodowej
Gmina Czosnów, powiat nowodworski
G = 1600,49 zł (wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca gminy w 2008 r.)
Lm = 8539 (liczba mieszkańców)
Gg = 954,74 zł (roczny wskaźnik dochodów na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin w 2008 r.)
Kwota wpłaty = Lm * [20% (G – 150% Gg)] = 287 559 zł
Gmina zaliczana do V kategorii dochodowej
Gmina Lesznowola, powiat piaseczyński
G = 2200,91 zł (wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca gminy w 2008 r.)
Lm = 14 679 (liczba mieszkańców)
Gg = 954,74 zł (roczny wskaźnik dochodów na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin w 2008 r.)
Kwota wpłaty = Lm * [10% Gg + 25% (G – 200% Gg)] = 2 470 938 zł
Gmina zaliczana do VI kategorii dochodowej
Gmina Podkowa Leśna, powiat grodziski
G = 3121,40 zł (wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca gminy w 2008 r.)
Lm = 3794 (liczba mieszkańców)
Gg = 954,74 zł (roczny wskaźnik dochodów na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin w 2008 r.)
Kwota wpłaty = Lm * [35% Gg + 30% (G – 300% Gg)]= 1 560 521 zł
Wykład VIII 13.04.2011
PIENIĄDZ I JEGO ZNACZENIA
Funkcje pieniądza:
Miernik wartości wszelkich kategorii ekonomicznych np. zysk, przychód, dochód
Umożliwia wymianę dóbr i usług – środek cyrkulacji,
Pełni funkcję tezauryzacji – środek przechowywania wartości
Pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy. (prawo Kopernika???) Bo pieniądz lepszy podlega tezauryzacji.
Pieniądz jest towarem jak każdy inny.
Cena pieniądza:
Stopa procentowa
Z jakich elementów powinna składać się stopa procentowa:
Wynagrodzenie wierzyciela za czas oczekiwania,
Uwzględnić koszt ryzyka dłużnika z tytułu niewypłacalności dłużnika,
Uwzględniać utratę realnej wartości pieniądza,
Kosztem pieniądza obcego są odsetki.
Odsetki proste
$$O = \ \frac{\text{k\ x\ d\ x\ t}}{100}$$
k- kapitał pożyczony
d- odsetki
t – czas – podane w tych samych jednostkach czasowych
Cena pieniądza jest zmienna w czasie.
Od czego zależy wartość pieniądza:
Relacji pomiędzy jego ilością a ilością towarów i usług na rynku,
Aprecjacja – wzrost wartości pieniądza
Deprecjacja – obniżenie wartości pieniądza
Dewaluacja – obniżenie wartości pieniądza w stosunku do wartości walut innych krajów
Rewaluacja – wzrost wartości pieniądza krajowego w stosunku do innych walut
Inflacja – suma pieniędzy w obiegu jest większa niż suma towarów i usług możliwych do kupienia.
Deflacja
Inna wartość dziś ma pieniądz oczekiwany, zamrożony (przyszły – np. należności u wierzycieli), a inna pieniądz stojący, dyspozycyjny (teraz).
Przyszły – należność u wierzyciela, zobowiązanie u dłużnika
Im dłuższy czas oczekiwania i wyższa stopa procentowa tym aktualna wartość pieniądza niższa.
Odsetki złożone (kapitalizacja)
$$S_{\text{kn}} = K{(\ \frac{1 + d}{100})}^{n}$$
Skn – suma skapitalizowana po n okresach
n – liczba okresów kapitalizacji
k – kapitał podstawowy
Dyskonto – ile warta jest złotówka, którą otrzymamy za rok, za dwa, za trzy
Rachunek dyskontowy pozwala nam ustalić ile dziś jest warta jednostka kapitału, którą otrzymamy za lat x, przy założonej stopie procentowej.
Im dłuższy okres oczekiwania i stopa procentowa tym niższa wartość złotówki. -> rachunek dyskontowy
$$Kd = Kp\frac{1}{{(1 + \frac{1d}{100})}^{n}} = Kp{(\frac{1 + d)}{100}}^{- n}$$
Kwota pożyczki 50 000, spłacona jednorazowo po 4 latach, wraz z odsetkami - 16% rocznie, są obliczane raz w roku.
Kp – 50 000 zł
16% po I roku – 8 000 zł
Suma skapitalizowana po I roku - 58 000 zł
16 % po II roku – 9 280 zł
Suma skapitalizowana po II roku - 67 280 zł
16 % po III roku – 10 765 zł
Suma skapitalizowana po I roku - 78 045 zł
16 % po IV roku – 12 487 zł
Suma skapitalizowana po IV roku - 90 532 zł
Realna stopa procentowa – uwzględnia wartość inflacji
Dr = $\frac{\left( d - i \right)}{100 + i}\ x\ 100$ realna stopa procentowa
Nominalna stopa procentowa wynosi 15% rocznie, inflacja 20% rocznie.
Dr = $\frac{\left( 15 - 20 \right)}{100 + 20}\ x\ 100$
Dr = -4,17%
Tracimy w tym przypadku 4, 17 zł.
Odsetki mogą być pobierane z góry i z dołu
Dyskonto – potrącanie odsetek z góry
Inkaso – potrącanie odsetek z dołu
Firma może uzyskać kredyt roczny w wysokości 8 000 zł. W przypadku inkasa ich stopa wyniesie 20%. W razie dyskonta będzie to 18%. Który z tych wariantów jest korzystniejszy? Należy stopę dyskonta przeliczyć na stopę inkasa.
$$d = \ \frac{ds\ x\ 100}{100 - ds}$$
d – stopa odsetek pobieranych z dołu (inkaso)
ds – stopa dyskonta
te z góry na te z dołu
$d = \ \frac{18\ x\ 100}{100 - 18} = 22\%$
Wykład IX 4.05.2011
ANALIZA SYTUACJI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA
Analiza finansowa jest metodą, która pozwala oceniać sytuację finansową podmiotu gospodarczego
Analiza sytuacji finansowej – akcent jest skierowany na metodę (chodzi o opis????)
Rozłożenie danego zjawisk finansowego na części składowe, badaniu ich i szukanie związków zachodzących wobec nimi.
Znaczenie i cele analizy finansowej:
Podstawowy cel
Wybór najkorzystniejszych alternatyw do podejmowania decyzji związanych z finansowaniem działalności przedsiębiorstwa.
Kto korzysta z analizy
Zarządzający przedsiębiorstwem, banki, władze skarbowe, firmy ubezpieczeniowe, akcjonariusze, konkurenci,
Uwzględnienie inflacji w ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa
wyszczególnienie | Lata |
---|---|
1 | |
Zysk wg cen bieżących | 80 000 |
Współczynnik inflacji | - |
Zysk według cen porównywalnych z roku 1 | 80 0000 |
Zysk według cen porównywalnych z roku 3 | 80 000 * 1,15 * 1,09 = 100 280 |
$$wspolczynnik\ inflacji = \ \frac{stopa\ inflacji + 100}{100}$$
SPRAWOZDANIA FINANSOWE PODSTAWĄ ANALIZY FINANSOWEJ
Podstawowym sprawozdaniem jest bilans. Jest to dokument, który zawiera zestawienie na określony dzień (czas) w ujęciu wartościowym stanu majątku firmy (aktywów) oraz źródeł jego finansowania (pasywów). Sporządzany w formie dwustronnej tabeli. Po lewej stronie przedstawione są aktywa, w podziale na podstawowe ich rodzaje, a po prawej stronie wykazujemy pasywa, czyli źródła finansowania majątku, na które składają się kapitały własne i zobowiązania.
Bilans |
---|
Środki obrotowe |
AKTYWA = PASYWA |
Sposób zaangażowania kapitałów |
Złota zasada bilansowa – majątek trwały ma mieć pokrycie kapitale stałym i kapitale długoterminowym
Zasady przygotowania bilansu
Aktywa – uszeregowane w kolejności wskazujące na rosnący stopień ich płynności finansowej ( łatwość zamiany ich na gotówkę)
Najbardziej płynny – gotówka
Najmniej – materiały trwałe
Pasywa - uszeregowane w bilansie według stopnia pilności ich zwrotu
Najmniej – kapitały własne
Zobowiązania terminowe
Długoterminowe
krótkoterminowe
Rachunek wyników
Drugi z dokumentów służących do analizy finansowej.
Rachunek zysków i strat.
Dokument, który uzupełnia bilans. Zawiera pozycje przychodów realizowanych przez przedsiębiorstwo według źródeł ich powstania oraz przyporządkowuje …
Prowadzi do ustaleniu zysku lub straty, powinna ona odpowiadać zyskowi lub stracie znajdującej się w bilansie.
Przychody z działalności 300
Koszty 200 (w tym amortyzacja 60)
Zysk operacyjny 100
Odsetki 20
Zysk brutto 80
Podatek dochodowy 30
Zysk netto 50 Nadwyżka finansowa (Cash flow) 110
Nadwyżka 15 Wzrost kapitału 35
Wykład X 18.05.2011
ANALIZA WSKAŹNIKOWA
Wskaźniki finansowe są uznawane za wygodny sposób podsumowywania ogromnych ilości danych finansowych oraz porównywanie kondycji finansowych między firmami. Wskaźniki finansowe pomagają zadawać właściwe pytania, ale rzadko na nie odpowiadają.
Zestaw czterech grup wskaźników:
Analiza płynności – dostarcza informacje na temat źródeł gotówki znajdujących się w przedsiębiorstwie przeznaczonej na regulowanie bieżących zobowiązań.
Analiza aktywności – określa sposób wykorzystania aktywów będących pod kontrolą przedsiębiorstwa w celu generowania przychodów ze sprzedaży.
Analiza zadłużenia (wypłacalności) – sprawdza strukturę kapitału (pasywów) pod kątem zdolności spółki do regulowania zobowiązań (zwłaszcza długoterminowych, które wykraczają poza ramy analizy płynności)
Analiza rentowności – mierzy wielkość zysku, jaki wypracowuje firma w relacji do jej przychodów i zainwestowanego kapitału.
Wskaźniki bieżącej płynności finansowej
Pozwala nam ocenić zdolności przedsiębiorstwa do regulowania wskaźników bieżącej płynności.
Wskaźnik bieżącej płynności (current ratio)
Umożliwia ogólny pogląd na płynność finansową przedsiębiorstwa (zdolność do terminowego regulowania krótkotrwałych zobowiązań).
$$wskaznik\ biezacej\ plynnosci\ finansowej = \ \frac{\text{aktywa\ obrotowe}}{zobowiazania\ biezace}$$
Informuje czy możliwe jest uregulowanie zobowiązań dzięki upłynnieniu środków obrotowych. Wzrost wskaźnika oznacza poprawę płynności bieżącej, finansowej. Zgodnie z zaleceniami teorii powinien wynosić 1,5 – 2%.
Nie uwzględnia on szybkości zamiany na gotówkę poszczególnych składników środków obrotowych. Zapasy – drobny środek do zamiany na gotówkę.
Jednakże w praktyce obliczenie tego wskaźnika wymaga zastosowania praktycznej jego formuły, która przedstawia się następująco:
$$wskaznik\ biezacej\ plynnosci\ finansowej = \ \frac{\begin{matrix}
aktywa\ obrotowe\ naleznosci\ z\ tytulu \\
dostaw\ i\ uslug\ powyzej\ 12\ miesiecy \\
\end{matrix}}{\begin{matrix}
\text{zo}bowiazania\ krotkoterminowe - zobowiazania \\
z\ tytulu\ dostaw\ i\ uslug\ powyzej\ 12 - cy + \ \\
rezerwy\ i\ rozliczenia\ krotkoterminowe \\
\end{matrix}}$$
Wskaźnik płynności szybkiej (quick ratio)
Ilustruje stopień pokrycia zobowiązań bieżących aktywami o wysokim stopniu płynności.
$$wskaznik\ plynnosci\ przyspieszonej = \ \frac{plynne\ srodki\ obrotowe}{zobowiazania\ biezace}$$
Płynne środki obrotowe = kapitał obrotowy – zapasy – krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Płynne środki wartościowe - Należności, gotówka, papiery wartościowe
$$wskaznik\ plynnosci\ przyspieszonej = \ \frac{\begin{matrix}
aktywa\ obrotowe\ ogolem - zapasy \\
- rozliczenia\ miedzyokresowe \\
\end{matrix}}{zobowiazania\ biezace}$$
Optymalnie 1-1,2%
Wartość aktywów obrotowych skorygowanych o zapasy i rozliczenia krótkookresowe czynne powinna odpowiadać wartości zobowiązań krótkoterminowych.
Wskaźnik płynności środków pieniężnych (Cash ratio)
Wskaźnik ten pozwala określić, jaką część zobowiązań bieżących można bezzwłocznie spłacić, nie czekając na spłaty należności.
$$wskaznik\ srdkow\ pienieznych = \frac{\text{inwes}tycje\ krotkoterminowe}{zobowiazania\ krotkoterminowe}$$
Najczęściej podawaną wartością graniczną wskaźnika jest wartość 0,2. Środki pieniężne powinny być ograniczone do minimum, gdyż tylko aktywa zaangażowane w obrocie generują wynik finansowy. Natomiast nadmiar środków pieniężnych sprzyja powstawaniu tzw. kosztów utraconych korzyści.
Wskaźnik natychmiastowej płynności (tresury ratio)
$$wskaznik\ natychmiastowej\ plynnosci = \frac{srodki\ pieniezne\ i\ inne\ aktywa\ pieniezne}{\begin{matrix}
zobowiazania\ krotkoterminowe\ o\ zakresie\ \\
zapadalnosci\ do\ 3\ miesiecy \\
\end{matrix}}$$
Wskaźnik ten nie ma ustalonego standardu poziomu, wobec czego główna wartość informacyjna zostanie wykazana przy jego analizie w czasie.
Wskaźnik płynności gotówkowej
Określa stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych gotówką wygospodarowaną z działalności operacyjnej..
$$wskaznik\ plynnosci\ gotowkowej = \frac{przeplywy\ pieniezne\ z\ dzialalnosci\ operacyjnej}{zobowiazania\ biezace}$$
Przyrost poziomu gotówki z działalności operacyjnej będący wynikiem wzrostu zobowiązań krótkoterminowych (bez uwzględniania kredytów) wymaga stałej kontroli czasowej takich zobowiązań. Wzrost tego wskaźnika będzie informował o poprawie płynności pod warunkiem, że jego powodem nie było narastanie trudności płatniczych.
Analiza aktywności
Wskaźniki sprawności działania zwane też wskaźnikami aktywności, informują o zdolności do generowania przychodów netto ze sprzedaży przy wykorzystaniu zasobów przedsiębiorstwa.
Wskaźnik rotacji należności (receivables turnover)
Jest wartością definiującą, ile razy w roku należności przedsiębiorstwa zostały zamienione na gotówkę.
$$wskaznik\ rotacji\ naleznosci = \frac{\begin{matrix}
przychody\ netto\ ze\ sprzedazy\ produktow,\ \\
towarow\ i\ materialow \\
\end{matrix}}{przecietny\ stan\ naleznosci}$$
Norma według standardów zachodnich dla tego wskaźnika określona została w przedziale 7,0 – 10,0. Wskaźnik mniejszy niż 7,0 może wskazywać, że przedsiębiorstwo prowadzi „łagodną politykę kredytową”, zbyt długo kredytuje kontrahentów i/lub działa w warunkach wysokiej konkurencji na rynku. Wskaźnik większy niż 10 może wskazywać, że przedsiębiorstwo udziela krótkoterminowego kredytu kupieckiego i/lub posiada silną pozycję na rynku.
Wzrasta – przedsiębiorstwo zwiększyło częstotliwość obrotu inkasa
Wskaźnik cyklu należności (day’s sales In receivables)
Odzwierciedla efektywność przedsiębiorstwa w negocjacjach z dostawcami. $wskaznik\ cyklu\ naleznosci = \frac{\text{liczba\ dni\ okresu}}{wskaznik\ rotacji\ naleznosci}$
Malejąca wartość wskaźnika oznacza skrócenie cyklu. Norma dla tego wskaźnika wynosi 30 dni.
Wskaźnik rotacji zapasów (inventory turnovem)
Pokazuje ile razy zapasy przedsiębiorstwa zostały sprzedane i zastąpione nowymi w ciągu roku.
$$wskaznik\ rotacji\ zapasow = \ \frac{przychody\ netto\ ze\ sprzedazy\ towarow,\ materialow\ i\ uslug}{\text{przeciet}ny\ stan\ naleznosci}$$
Wzrost wskaźnika świadczy o poprawie efektywności gospodarowania zapasami pod warunkiem, że nie spowodowało to ograniczenia sprzedaży, a więc nie wpłynęło ujemnie na zyski.
Wskaźnik cyklu zapasów (day’s sales In inventory)
Informuje o liczbie dni potrzebnych do sprzedania wszystkich zapasów.
$$wskaznik\ xyklu\ zapasow = \frac{\text{liczba\ dni\ okresu}}{wskaznik\ rotacji\ zapasow}$$
Średnia wartość wskaźnika waha się w zależności od charakteru przedsiębiorstwa, dla którego jest liczona. Pozytywnie ocenia się zmniejszanie tego wskaźnika.
Wskaźnik rotacji aktywów ogółem (Total asset turnovem ratio)
Informuje o sprawności wykorzystania aktywów przedsiębiorstwa.
$$wskaznik\ rotacji\ aktywow\ ogolem = \frac{\begin{matrix}
przychody\ netto\ ze\ sprzedazy\ produktow,\ \\
towarow\ i\ materialow \\
\end{matrix}}{sredni\ stan\ aktywow\ ogolem}$$
Wyższy wskaźnik świadczy o wyższej efektywności wykorzystania posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku.
Wskaźnik aktywności działania opartych na kosztach
$$\mathbf{wskaznik\ aktywnosci\ dzialania\ opartych\ na\ kosztach} = \frac{wybrana\ grupa\ kosztow\ }{\begin{matrix}
przychody\ netto\ zesprzedazy\ produktow,\ \\
towarow\ i\ materaialow \\
\end{matrix}}*100\%$$
Analiza zadłużenia i wypłacalności
Analiza struktury kapitału, czyli stosunku zobowiązań do kapitału własnego, jest podstawą oceny długoterminowego ryzyka inwestycyjnego.
Wskaźnik ogólnego zadłużenia (Total debet ratio)
Uwzględnia stopień ryzyka, jakie może powstać w razie niemożliwości refinansowania dotychczasowych kredytów.
$$wskaznik\ ogolnego\ zadluzenia = \frac{zadluzenia\ i\ rezerwy\ na\ zobowiazania}{aktywa\ ogolem}$$
Norma graniczna według standardów zachodnich została ustalona w przedziale 0,57 – 0,67. Im większa będzie ta wartość, tym większe ryzyko ponosił będzie kredytodawca. Im niższy wskaźnik tym większa niezależność finansowa firmy od obcych kapitałów, mniejsze ryzyko kredytowe
Mnożnik kapitału własnego – dźwignia finansowa (equity multiplier)
Informuje, czy przedsiębiorstwo finansuje się kapitałem obcym i w jakim stopniu.
$$dzwignia\ finansowa = \frac{aktywa\ ogolem}{kapital\ wlasny}\ $$
Mnożnik równy 1,0 oznacza, że przedsiębiorstwo finansuje się tylko kapitałem własnym.
Wskaźnik zdolności do spłaty odsetek (time interest earned ratio)
Nazywany również wskaźnikiem pokrycia zobowiązań odsetkowych.
$$TIE = \frac{\text{EBIT}}{\text{odsetki}}$$
$$wskaznik\ pokrcia\ zobowiazan\ odsetkowych = \frac{zysk\ brutto + odsetki}{\text{odsetki}}$$
Wskaźnik mniejszy od jedności oznaczałby ponoszenie strat, a równy jedności świadczyłby, że cały osiągany przez przedsiębiorstwo zysk brutto byłby pochłonięty przez płacone odsetki. Ogólnie zakłada się, że zysk jest wystarczający do pokrycia odsetek, jeśli wskaźnik osiąga wartość 2,0 lub więcej.
EBIT – zysk uzyskany przed spłatą oraz opodatkowaniem odsetek
Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych nadwyżką finansową (cash coverage ratio)
Oblicza się go, aby dowiedzieć się, w jakim stopniu przepływy pieniężne pochodzące z działalności operacyjnej pokrywają odsetki.
$$CC = \frac{wynik\ finansowy\ netto + amortyzacja}{\text{odsetki}}$$
Wskaźnik jest uważany za podstawowy przy pomiarze zdolności firmy do generowania gotówki z działalności.
Wskaźnik wiarygodności kredytowej
W polskich realiach wylicza się go wg formuły:
$$wskaznik\ wiarygodnosci\ kredytowej = \frac{zysk\ brutto + odsetki + amortyzacja}{\begin{matrix}
raty\ kapitalowe + odsetki \\
\\
\end{matrix}}$$
Wyliczony tą metodą wskaźnik może być porównywalny w układzie międzynarodowym, gdyż nie uwzględnia w swojej konstrukcji różnic podatkowych między systemami międzynarodowymi.
Wskaźniki zyskowności (rentowności):
Mają za zadanie wykazać, na ile efektywnie przedsiębiorstwo wykorzystuje swoje aktywa i na ile rentowana jest działalność operacyjna.
Wskaźnik rentowności sprzedaży (Return on sales)
$wskaznik\ rentownosci\ sprzedazy\ \left( \text{ROS} \right) = \ \frac{\text{zysk\ netto}}{sprzedaz\ netto}\ $ („marża sprzedaży”)
Poziom marży zysku zależy w znacznym stopniu długości cyklu obrotowego. Wysoka cena, wynikająca z wysokiej marży, daje efekt niskiej sprzedaży ilościowej. Natomiast niska cena zwiększa wolumen sprzedaży, obniżając zysk.
Należy zestawić ją z cyklem koniunkturalnym.
Wskaźnik zyskowności majątku (Reurn on assets)
Również zwany wskaźnikiem rentowności aktywów.
$wskaznik\ zyskownosci\ majatku\ \left( \text{ROA} \right) = \ \frac{\text{zysk\ net}\text{to}}{\text{aktywa}}$
Analiza wskaźnikowa rentowności aktywów sprowadza się do stwierdzenia, jaka część przychodów wygospodarowanych przez przedsiębiorstwo została przeznaczona na pokrycie kosztów i podatków, a jaka wygenerowała wynik finansowy..
Wskaźnik zyskowności kapitałów własnych (return on equity)
$wskanik\ rentownosci\ kapitalu\ wlasnego\ \left( \text{ROE} \right) = \ \frac{\text{zysk\ netto}}{kapitale\ wlasne}$
Koncentruje się na zwrocie z kapitału własnego wniesionego przez udziałowców. Im wyższa wartość stopy zwrotu z kapitału, tym korzystniejsza jest sytuacja przedsiębiorstwa i jego akcjonariuszy.
Są parametrami, które wykorzystuje się do ustalani dźwigni finansowej
Dźwignia finansowa
Dźwignia finansowa = Wskaźnik zyskowności kapitałów własnych – wskaźnik skorygowanej zysku majątku
Przedstawia związek między strukturą kapitału a stopą zwrotu z kapitału własnego przedsiębiorstwa.
Skorygowana zyskowność majątku (ROI)
Nazywany również wskaźnikiem rentowności aktywów operacyjnych.
$skorgowana\ zyskownosc\ majatku = \ \ \ \ \frac{Zysk\ netto\ + \ odsetki\ \ podatek\ \ \ \ \ }{\text{aktywa}}$
Wskaźniki rynku kapitałowego
Zysk na 1 akcję
$$zysk\ na\ 1\ akcje = \ \frac{\text{zysk\ netto}}{\text{liczba\ wyemitowanych\ akcji}}$$
Tylko do porównań 1 przedsiębiorstwa na przestrzeni lat
Wskaźnik ceny do zysku na 1 akcję
$$wskaznik\ ceny\ do\ zysku\ na\ 1\ akcje\ = \ \frac{cena\ rynkowa\ 1\ akcji}{zysk\ na\ 1\ akcje}$$
Informuje nas o efektywności lokowania danych
Wzrost – inwestorzy chcą płacić więcej za dane akcje niż poprzednio, czyli za jednostkę zysku tkwiącą w jednej akcji;
Wskaźnik stopy dywidendy
$$stopa\ dywidendy\ = \ \frac{dywidenda\ przypadajaca\ na\ 1\ akcje}{cena\ rynkowa\ 1\ akcji}$$
Im wyższy wskaźnik tym wyższa skala inkasowanych korzyści akcjonariuszy
Wykład XI 25.05.2011
STOPA ZYSKOWNOŚCI KAPITAŁÓW WŁASNYCH
PRÓG ZYSKU
W polityce przedsiębiorstwa powinno się dążyć do dużej zyskowności kapitałów własnych. Zależy to od:
Kapitałów własnych,
Zysków,
Jeśli mamy do czynienia z akcjonariuszami i współwłaścicielami, będą oni uzależniać dalszy rozwój przedsiębiorstwa od relacji miedzy tymi dwiema wielkościami.
Ważny jest poziom i dynamika wzrostu zyskowności.
Przedsiębiorstwo działa w warunkach zmieniających się cen – inflacja / deflacja.
Stopę zysku należy oczyścić o wpływ inflacji.
Inflacja wpływa na zmniejszenie wartości kapitałów
Nominalna stopa – zysk netto do wartości kapitałów własnych
Realna stopa – $d_{r} = \ \frac{d_{n} - \ d_{i}}{100 + \ d_{i}}$
1 | 2 | nominalne | Zysk wg cen roku 2 | Delta zysku wg cen por. | |
---|---|---|---|---|---|
Zysk netto | Zysk netto | Delta zysku | |||
A | 350 | 378 | + 8% | 381,5 | -3,5 |
B | 300 | 450 | + 50% | 327 | +123 |
C | 500 | 510 | +2% | 545 | -35 |
D | 900 | 720 | -20% | 981 | -261 |
Tylko spółka B osiągnęła wzrost, pozostałe miały spadek zysków.
Należy stwierdzić czy zysk umożliwia pokrycie deprecjacji kapitałów własnych, które pod wpływem inflacji podlegają temu procesowi.
Jeśli zysk nie wystarczył na utrzymanie realnej wartości tylko był mniejszy od deprecjacji tych kapitałów to znaczy, że „przejadamy” majątek.
A – kapitał 5400
Współczynnik inflacji 1,09
2 rok | 2 rok | ||
---|---|---|---|
Kapitał własny | Nominalna stopa zysku kapitałów własnych | Realna stopa zysku kapitałów | |
A | 5400 | 7% | - 0,02% |
B | 9000 | 5% | - 3,7% |
C | 3400 | 15% | + 5,5% |
D | 3000 | 24% | + 13,8% |
A – 378 * 100 / 5400 = 7%
(7-9) * 100 / 1,09
współczynnik inflacji = 1,09
$$\frac{stppa\ inflacji + 100}{100}$$
$$\frac{9 + 100}{100} = 1,09$$
Jedynie spółka C i D wypracowały taki zysk, który można przeznaczyć na wypłatę dywidend lub powiększenie kapitałów własnych.
Zysk, który rekompensowałby deprecjacje kapitałów własnych.
Deprecjacja kapitałów własnych | |
---|---|
A | 5400 * 0,09 = 486 |
B | 9000 * 0,09 = 810 |
C | 3400 * 0,09 = 306 |
D | 3000 * 0,09 = 270 |
Ustalmy wynik w poszczególnych spółkach po uwzględnieniu deprecjacji kapitałów własnych.
Wynik po uwzględnieniu deprecjacji | |
---|---|
A | 378 – 486 = - 108 |
B | 450 – 810 = -360 |
C | 510 – 306 = + 204 |
D | 3000 * 0,09 = 270 |
Spółka C i D osiągnęły realny zysk, który może być przeznaczony na rozwój lub dywidendy.
A i B przejadły swój majątek.
Nie pozwala to na rekompensatę deprecjacji.
Uzasadnia to twierdzenie, że wielkość zysku można pozytywnie ocenić, jeżeli realna stopa kapitałów własnych jest dodatnia. Ujemna stopa świadczy wyłącznie o inflacyjnym charakterze zysku. Ujemny zysk nie wystarcza na wyrównanie kapitałów własnych.
Zyskowność firmy oceniamy za sprawą różnych składników, jednakże kluczowe znaczenie ma zyskowność kapitałów własnych w znaczeniu realnym. Wówczas dopiero możemy stwierdzić czy zysk ma postać realną czy przekracza kwoty niezbędne do wyrównania skutków inflacji
Jeżeli realna stopa zyskowności jest ujemna to brak jest podstaw do wypłaty dywidendy.
Jeśli stopa zyskowności jest dodatnia to ewentualna wypłata dywidendy nie powinna przekraczać tej kwoty.
Wystąpienie w firmie ujemnej realnej kwoty zyskowności kapitałów własnych nawet w warunkach wzrostu zysku do poprzedniego okresu wymaga podejmowani przez zarządzających działań naprawczych.
PRÓG ZYSKU
Koszty stałe – nie ulegają zmianie w pewnych przedziałach
Koszty amortyzacji
Koszty zarządu
Koszty zmienne – zwiększają się wraz ze wzrostem produkcji
Koszty stałe będą miały tendencję malejącą, a koszty zmienne zmieniają się wraz ze zmianą działalności produkcyjnej.
W działalności przedsiębiorstwa ma znaczenie osiągnięcie takiego poziomu produkcji i sprzedaży, który zapewnia pokrycie kosztów całkowitych i maksymalizację zysków.
Należy wcześniej określić wielkość produkcji i sprzedaży, po osiągnięciu, której nastąpi przekroczenie tzw. progu zysku.
$$Q = \ \frac{F}{C - \ Z_{j}}$$
Zysk = 0
F – suma kosztów stałych
C – cena jednostkowa sprzedaży
Zj – koszty zmienne przypadające na jednostkę produkcji
Q – wielkość produkcji przy której zysk wyniesie 0
Przedsiębiorstwo przewiduje uruchomienie produkcji nowego wyrobu. Będzie to wymagało 400 000 zł kosztów stałych, maksymalnie wytworzy 80 000 sztuk produktu, koszty zmienne 7 zł, cena produktu 15 zł.
Koszty stałe – 400 tys.
Produkcja – 80 tys. sztuk
Cena sprzedaży – 15 zł
Koszty zmienne na 1 jednostkę - 7
Próg zysku wyniesie?
$$Q = \ \frac{400\ 000}{15 - 7} = 50\ 000$$
Z = (80 000−50 000) * (15−7) = 30 000 * 8 = 240 000
Wykład XII 1.06.2011
EKONOMICZNA EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI
Lokowanie (inwestowanie) kapitału w środki trwałe (maszyny, sprzęt, technologie), ale najpierw trzeba przeprowadzić proces kalkulację opłacalności alternatywnych rozwiązań.
Należy przewidywać spodziewane efekty i nakłady (nadwyżka finansowa)
$$Ef = \ \frac{N}{Efekt\ (NF)}$$
Ef - efekt
N – nadwyżka finansowa
NF – nakłady finansowe
Formuła – klasyka ekonomii (na niej oparta jest cała filozofia ekonomii)
$$Ef = \ \frac{N}{OK + wzrost\ podatkow}$$
Efektywność może być mierzona:
Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych
$$T_{z} = \ \frac{I}{NF\ /rok}$$
I – nakłady inwestycyjne
Nf – roczna wartość nadwyżki finansowej
Przedsiębiorstwo zamierza podjąć inwestycje celem zwiększenia zysków
poniesienie nakładów inwestycyjnych w wysokości 48 tys. zł i okres użytkowania inwestycji – 5 lat (nadwyżka finansowa o stałej wartości)
poniesienie nakładów inwestycyjnych w wysokości 60 tys. zł i okres eksploatacji planowany jest na 6 lat ( nadwyżki finansowe o różnej wartości)
Rok | I | II |
---|---|---|
NF | nakłady skompensowane | |
0 | - | -48 000 |
1 | 15 900 | -32 100 |
2 | 15 900 | -16 200 |
3 | 15 900 | -300 |
4 | 15 900 | + 15 600 |
5 | 15 900 | +31 500 |
6 | ||
SUMA | 79 500 | +31 500 |
$T_{\text{z\ I}} = \ \frac{79\ 500}{15\ 900}$ = 3 lata
$T_{\text{z\ II}} = \ 3\ lata + \frac{9\ 000}{22\ 950} = 3 + 38\%$ = 3 lata i 5 miesięcy
Wadą jest nieuwzględnianie zmiany wartości pieniądza w czasie.
Metoda nie daje odpowiedzi na pytanie czy inwestycja jest zyskowna i czy można by ją odnieść do wartości zysku z lokaty.
Metoda NPV (net present value) – aktualna wartość nadwyżki finansowej
Porównujemy wartość zaangażowanego kapitału z dyskontowymi nadwyżkami finansowymi. NF, które będziemy otrzymywać za rok itd., będziemy sprowadzać do aktualnej wartości za pomocą rachunku dyskontowego.
Wykorzystujemy rachunek dyskontowy
Pozwala sprowadzić realizowane w przyszłości nadwyżki do
$$V = \ \sum_{}^{}{\frac{\text{\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ NF\ \ \ \ \ \ \ \ }}{\frac{(1 + d)\hat{}n}{100}}\ \ - \ J}$$
V – różnica między z dyskontowymi nadwyżkami finansowymi netto a nakładami inwestycyjnymi
J – nakłady inwestycyjne
Rok | Współczynnik dyskonta 20% | I | II |
---|---|---|---|
Nominalne | Zdyskontowane | ||
1 | 0,83333 | 15 900 | 13 250 |
2 | 0,69444 | 15 900 | 11 042 |
3 | 0,57870 | 15 900 | 9 201 |
4 | 0,48225 | 15 900 | 7 668 |
5 | 0,40188 | 15 900 | 6 390 |
6 | 0,33490 | - | - |
Razem nadwyżki | 79 500 | 47 551 | 114 950 |
Nakłady inwestycyjne | - | 48 000 | - |
Różnica | x | -449 | X |
Współczynniki dyskonta dla naszych dwóch wariantów.
Współczynnik dyskonta 20 % (0,69444)
6 lat złotówka jest warta 0, 3390
ZNFi − 47 551
NJ = 48 000V = 47 551 – 48 000
V = -449
ZNFII = 61 281
NJ = 60 000
V = 61281 – 60 000
V = 1 281
stopa zyskowności inwestycji
Bazuje na zdyskontowanych nadwyżkach finansowych, ale jest to iloraz
$$Z_{i} = \ \frac{Y}{J}$$
$$Z_{I} = \ \frac{47\ 551}{48\ 000} = 0,99$$
$$Z_{i} = \ \frac{61\ 281}{60\ 000} = 1,02$$
Ekonomicznie powyżej 1,0 – zapewnia zwrot poniesionych kosztów
Jeżeli stopa zyskowności inwestycji jest poniżej jedności to dany wariant należy odrzucić ponieważ nie zapewnia zwrotu poniesionych nakładów inwestycyjnych.
Wewnętrzna stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych (metoda wewnętrznej stopy z inwestycji)
Metoda zbliżona do NPV
ustalenie stopy inwestowania kapitału, przy której suma zdyskontowanych nadwyżek finansowych będzie równa nakładom inwestycyjnym.
$$\ \sum_{}^{}{\ \frac{\text{NF}}{\frac{(1 + d)\hat{}n}{100}} - \ J = 0}$$
Koniec Roku | Nadwyżka nominalna | Nadwyżka zdyskontowana | Scal |
---|---|---|---|
Przy stopie 19 % przy stopie 20% | |||
Współczynnik | suma | ||
1 | 15 900 | 0,84034 | 13 361 |
2 | - - - | 11 228 | |
3 | 9 435 | ||
4 | 7 929 | ||
5 | 6 663 | ||
Razem | 48 616 | ||
Nakłady | 48 00 | ||
różnica | + 616 | ||
Nadwyżki zdyskontowane | ||
---|---|---|
Rok | Nadwyżka nominalna | Przy stopie 19% |
współczynnik | ||
1 | 15 900 | 0,84034 |
2 | 15 900 | 0,70616 |
3 | 15 900 | 0,59342 |
4 | 15 900 | 0,49867 |
5 | 15 900 | 0,41905 |
Razem | X | 48 616 |
Nakłady | X | 48 000 |
Różnica | X | +616 |
Jeżeli przyjęlibyśmy, że będziemy ustalać ją pomiędzy 19-20 %.
19% = 0,84034 (I rok) 0,77616 (II lata), 0,49847 (IV lata) ,
20% =
I wariant - nadwyżka 616
I WSP = $\frac{616}{616 + 449} = 0,5849 = 19,\ 58\ \%$ (d)
22% = 0,81971 1r 0,67186 II 0,5581 III 0,5514-0 IV 0,37V
0.303038 VI
II WSP = $\frac{1281}{1281 + 1864} = 0,41\ x\ 2 = 0,81 + 20 = 20,823\ \%$
II wariant
Nadwyżki zdyskontowane | ||
---|---|---|
Rok | Nadwyżka nominalna | Przy stopie 19% |
współczynnik | ||
1 | ||
2 | ||
3 | ||
4 | ||
5 | ||
6 | ||
Razem 114 950 | x | 61 281 |
Nakłady 60 000 | x | 60 000 |
Różnica +54 950 | x | +1 128 |