EKOLOGIA W PRZEDSZKOLU
MODYFIKACJA PROGRAMU GRAŻYNY
KUTYŁOWSKIEJ „PROGRAM EDUKACJI
EKOLOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU” DLA DZIECI
6 LETNICH
OPRACOWAŁY:
mgr BARBARA LIMINOWICZ - GOC
mgr KRYSTYNA BRZOZOWSKA
Wprowadzenie
To co skłoniło mnie najbardziej do wgłębienia się w problem ekologii to
osobliwe miejsce naszego zamieszkania należące do najpiękniejszych pod
względem krajobrazowym obszarów naszego kraju. Przyroda nagromadziła tu
zdumiewająco dużo różnorodnych form rzeźby polodowcowej stanowiące cenne
obiekty będące elementem jedynego w swoim rodzaju krajobrazu. Tu znajdują się:
Góra Cisowa zwana „Suwalską Fudzi - jamą”, najgłębsze w Polsce jezioro Hańcza,
owiane legendami Szurpiły z leżącym nad nimi jaćwieskim grodziskiem oraz
słynne ze swej urody jezioro Jaczko, tu znajdują się rynny lodowcowe, zespoły
drumlinów pod Wodziłkami, oz w Turtulu i wisząca dolina pod Kruszkami.
Wszystkie te osobliwości znalazły się w granicach utworzonego w 1976r
Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Należy zrobić wszystko aby poznać,
zachować i uchronić te urzekające miejsca. Jedną z form ochrony naszych terenów
przed zniszczeniem jest odpowiednia edukacja naszej młodzieży, poczynając od lat
najmłodszych. Aby odniosło to jak największy skutek już przedszkolakom należy
wdrażać zamiłowanie do ojczystej przyrody i mądre jej użytkowanie.
Dziecko ma wrodzoną potrzebę poznawania siebie i otaczającego je świata.
Wiek przedszkolny jest wiekiem pytań. Dzisiaj preferuje się podejście wychowania
podmiotowego, twórczego dającego dziecku możliwość samodzielnego działania,
rozwiązywanie problemów pod kierunkiem dorosłych lub we współpracy z
rówieśnikami. Nauczyciel wychowania przedszkolnego przestał „nauczać”, a
zaczął działać wspólnie z dzieckiem, dyskutować, poszukiwać związków,
przyczyn, skutków, analizować, współdziałać w toku zabaw i zadań. Z tego
względu edukacja proekologiczna ma bardzo rozległe horyzonty. Nauczyciel ma
swobodę wyboru metody, treści i pomocy, dostosowując je do potrzeb lokalnej
społeczności oraz aspiracji dzieci i rodziców.
W zaprezentowanych scenariuszach zaproponowałam wycieczki, zabawy,
doświadczenia, obserwacje które pozwoliły im poznać nasz region, poznać
właściwości i zanieczyszczenia powietrza i przeciwdziałać nieracjonalnej
eksploatacji. Rozumny, skuteczny wychowawca i rodzic nie powinien hamować
dążeń poznawczych dziecka, zapewnia mu środowisko o bogatych i różnorodnych
możliwości, a także uczy empirycznie badać świat. Empiryczne poznawanie
zjawisk przyrodniczych pozwala dziecku aktywnie wnikać w otaczającą je
rzeczywistość wszystkimi zmysłami i za pomocą odpowiednich narzędzi.
Obserwacja i badanie czynników ekologicznych (wszystkich elementów
przyrody ożywionej i nieożywionej charakterystycznych dla danego środowiska)
jest nie tylko fascynujące ale i możliwe już na poziomie edukacji przedszkolnej,
która kształci dzieci na mądrych, dociekliwych i twórczych ludzi, zdolnych do
praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy.
Ekologia jest idealną dziedziną do poznawania swojego środowiska,
kształcenia umiejętności badawczych i dociekliwości dostarczając radości z
odkrywania. Natomiast Encyklopedia Powszechna podaje iż:
„Ekologia - nauka biologiczna obejmująca całość zjawisk dotyczących
wzajemnych zależności między organizmami i ich zespołami a ich żywym i
martwym środowiskiem”.1
1 Encyklopedia Powszechna. PWN. Warszawa 1984, s 225
Rozdział V
Ekologia w przedszkolu
Opracowanie scenariuszy zajęć dla
dzieci 6 letnich
Opracowały :
Barbara Liminowicz - Goc
Krystyna Brzozowska
Listopad
1. „Opadanie liści” - zabawa badawcza
Obserwowanie wpływy temperatury na rośliny, motywacja dzieci do
systematycznych obserwacji. Klasyfikacja liści (świeże, suche). Prezentacja
dwóch słoiczków z jednakową ilością wody, z tym że jeden jest wyjęty z
zamrażalnika lodówki - liście by zamarzły. Liście opadają, ponieważ roślina
broni się przed zbliżającymi się mrozami. Przygotowanie dwóch cebulek do
hodowli szczypiorku. Włożenie ich do słoików z wodą. Jeden wystawiony za
okno - obserwacja przez kolejne dni. Rysunki codziennych obserwacji.
Pomoce: liście świeże i suche, cebule, słoiki jednakowej wielkości, kredki,
kartki.
2. „Co się rozpuści” - zabawa doświadczalna w „Kąciku małego badacza”.
Wyciąganie wniosków, że ciała lżejsze pływają, rozpuszczanie w wodzie
różnych substancji tworząc zawiesinę, roztwór lub nie rozpuszczają się. Do
naczyń laboratoryjnych z wodą dzieci włożyły różne substancje spożywcze
(mąka, miód, cukier, kminek, olej). Zapoznanie ze słowem „pipeta, próbówka,
menzurka”. Do pięciu naczyń z wodą dzieci wkładają kolejno rzeczy
spożywcze.
Wniosek: okazuje się, że jedne produkty rozpuszczają się, inne tworzą
zawiesinę, jeszcze inne jak kminek nie rozpuszczają się. Woda z cukrem będzie
słodka.
Pomoce: 5 szklanek z czysta wodą, olej, mąka, cukier, miód, kminek.
3. „Jak to ze lnem było” - opowiadanie M. Konopnickiej
• poznajemy tkaniny naturalne i sztuczne,
• umiejętność rozróżniania i nazywania tkanin,
• badanie właściwości materiałów.
Po wysłuchaniu opowiadania oglądanie próbek lnianych i bawełnianych. Nad
miska z wodą podpalamy len i bawełnę. Próby skręcenia z waty nici.
Wniosek: Len i jedwab to tkaniny pochodzenia roślinnego. Po doświadczeniu
dzieci przypinają próbki tkanin z podziałem na roślinne, zwierzęce,
syntetyczne.
Dawniej tkano na krosnach, dziś są fabryki.
Pomoce: ilustracje do opowiadania „Jak to ze lnem było”, próbki materiałów
lnianych, bawełnianych, jedwabnych, miska z wodą, wata.
4. „Dlaczego?” - zabawa badawcza.
Rozszerzalność powietrza pod wpływem temperatury.
• Zapoznanie się co dzieje się z powietrzem podczas ogrzewania.
Na szyjkę dużej, pustej butelki szczelnie naciągamy balon, a następnie
wstawiamy butelkę do wiadra z gorącą wodą (butelka jest zanurzona w wodzie
co najmniej ¾ wielkości). Balonik wypełnia się powietrzem.
Wniosek: Powietrze znajdujące się w butelce, pod wpływem ciepła oddanego
przez gorącą wodę, ogrzewa się i rozszerza, zwiększając swoją objętość.
Pomoce: plastykowe butelki, 2 balony, miska z gorącą wodą.
Luty
1. „Robimy prezenty dla grupy młodszej” - wykonanie uli z produktów
odpadowych (pudełek), skrawków tektury.
• Wyrobienie umiejętności wykorzystania odpadów
• Umiejętność łączenia papieru z pudełkiem
• Wdrażanie do opiekuńczego stosunku wobec młodszych
„Pszczółki” - Zabawa ruchowa z elementem ortofonicznym
Pomoce: pudełko, papier kolorowy, ula i dziewczynki, obręcze.
2. „Trzy szklanki” - obserwacja na podstawie doświadczenia.
Opis: W szklance ciepła, przegotowana woda(250cm3) - rozpuszczamy kostkę
bulionową. Następnie ostrożnie wlewamy płyn w równej ilości do trzech
przezroczystych naczyń. Pierwsze naczynie oznaczamy kropką taśmy
samoprzylepnej i dodajemy do znajdującego się roztworu łyżkę soli. Do drugiej
szklanki (oznaczona 2 kropkami) dodajemy łyżkę octu. Do trzeciej szklanki nic
nie dodajemy i oznaczamy podpisem „Kontrola”. Szklanki odstawiamy na dwa
dni w ciepłe miejsce.
• Roztwór z octem i solą jest klarowny,
• Najbardziej mętny jest roztwór w szklance z napisem kontrola (bez dodatków).
Roztwory w szklankach zawierających konserwanty (ocet i sól) są bardziej
klarowne. Ocet hamuje proces rozmnażania się bakterii w większym stopniu
niż sól.
Zmętnienie szklance z napisem „kontrola” powstało wskutek pojawienia się
dużej ilości bakterii.
Pomoce: kostka bulionu, trzy szklanki, przegotowana woda, sól, ocet,
oznakowania na szklanki- kropki, podpis „kontrola”.
3. „Wyczarujmy kryształy” - zabawa badawcza
• wykrywanie związków i zależności między substancjami,
• motywowanie dzieci do prowadzenia systematycznych obserwacji.
Dzieci samodzielnie przygotowują roztwór nasycony soli, w celu jej
krystalizacji. Na słoikach opierają patyczki, zanurzają wełniane nitki w wodzie.
Wniosek: Po kilku dniach na nitkach utworzą się kryształki pod wpływem
parowania wody.
Pomoce: słoiki z wodą dla każdego dziecka, sól, patyczki, wełniane nici.
4. „Który szczypiorek lepiej rośnie?” - zabawa badawcza
Do doniczek z ziemią (oznaczone zielona i żółtą kropką) sadzimy cebulki.
Doniczkę oznaczoną zieloną kropką - ustawiamy na parapecie w sali na słońcu.
Drugą ustawiamy w miejscu zaciemnionym. Obserwujemy.
Wnioski: w miejscu zaciemnionym roślina bardzo słabo rośnie, na słońcu zaś z
każdym dniem rośnie coraz szybciej.
Pomoce: doniczki z ziemią,, dwie cebule, folia do oznakowania doniczek.
Czerwiec
1. „Wycieczka do Wigierskiego Parku Narodowego w Krzywym”
• zrozumienie, że w parku chodzimy wyznaczonymi ścieżkami,
• uwrażliwienie na nie zrywanie roślin w parku,
• zwiedzanie muzeum - poznanie zwierząt żyjących w Parku Narodowym,
• wyrabianie wrażliwości na piękno przyrody.
2. „Co nam daje las?” - praca plastyczna na podstawie zebranych wiadomości.
Ilustracje w albumie „W lesie” wyk. Grabiańskiego.
• Rozumienie roli lasu (parku, zieleni miejskiej) w przyrodzie i dla człowieka w
aspekcie: regulowanie klimatu poprzez zatrzymanie wiatrów i wody,
niwelowanie hałasu, otrzymywanie drewna, ostoja dla zwierząt, możliwości
obserwacji roślin i zwierząt, odpoczynku ludzi.
• Rozumienie konieczności przestrzegania zasad ochrony lasów w tym głównie:
chodzenie po szlakach turystycznych( szczególnie w parkach narodowych i
rezerwatach). Nie pozostawianie odpadów, zachowanie ciszy, niepalenie
ognisk( poza miejscami wyznaczonymi)
Pomoce: ilustracje w albumie, kartki, farby.
3. „Kolorowe kamienie” - praca plastyczna w terenie.
• Wyrabianie inwencji twórczej,
• Zwracanie uwagi na przyrodę i wrażliwości na jej piękno,
• Wyrabianie wyobraźni.
Malowanie kamieni w ogródku przedszkolnym farbami plakatowymi według
własnej pomysłowości
Pomoce: oczyszczone kamienie, farby, pędzle.
4. „Sadzimy drzewka” - wspólne sadzenie drzewek w ogrodzie przedszkolnym
( jarzębina, kasztanowiec, klon)
• Zamiłowanie do przyrody i dbanie o nią,
• Dbanie o piękno otoczenia w którym żyjemy,
• Przypomnienie o ochronie wszystkich drzew i krzewów w ogrodzie
przedszkolnym ( i nie tylko)
Pomoce: sadzonki drzew, łopaty, kartki z napisami, konewka, woda.
Wnioski z wdrażania programu
Myślą przewodnią podczas wdrażania programu ekologicznego było to, że
dziecko jest częścią środowiska przyrodniczego, funkcjonuje w nim i z niego
korzysta. Dlatego tak ważne jest, by przygotować je intelektualnie i emocjonalnie
do współistnienia z przyrodą oraz uświadomić mu fakt łączności z nią. Zadania
programu ekologicznego uczą dziecko poznawania i rozumienia świata, kształci
wrażliwość, odpowiedzialność, umiejętność dostrzegania piękna przyrody a także
chęć do podejmowania działań na rzecz jej ochrony.
W czasie wdrażania programu zostały zrealizowane założone cele, a dzieci
poznały: miejsce Ziemi w Kosmosie, następstw pór roku, dnia i nocy, właściwości i
znaczenie w życiu człowieka powietrza, wody, gleby, roślin, lasu, Wigierski Park
Narodowy, Suwalski Park Krajobrazowy itp.
Dzieci podstawy ekologicznego spojrzenia na otaczający nas świat
poznawały poprzez różne formy i metody pracy dostosowane do ich rozwoju
psychofizycznego i intelektualnego oraz we współpracy ze środowiskiem. W
kolejnych latach mojej pracy z dziećmi będę wykorzystywała program
ekologiczny, gdyż należy zacząć realizację tego zadania już od przedszkola i to od
dzieci najmłodszych.