PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY DZIAŁANIA LEKÓW, EFEKT PLACEBO i NOCEBO
Około 35 - 45 % przepisywanych recept zaleca środki farmakologiczne, które nie mają żadnego udokumentowanego wpływu na leczoną dolegliwość.
Jeśli lekarz i pacjent wierzą, że terapia będzie skuteczna, stan pacjenta poprawia się
w 70 % przypadków.
Definicja: placebo - środek (substancja, zabieg, procedura, rozmowa) farmakologicznie obojętny, stosowany w zastępstwie leku.
Zgodnie z ustawą o zdrowiu publicznym: „lekiem jest każda substancja lub ich mieszanina stosowana jako posiadająca właściwości lecznicze lub zapobiegawcze”.
Prawo uznaje zatem placebo za lek.
PLACEBO = PRZEKONANIA + OCZEKIWANIA + ZAUFANIE
Czynniki wpływające na efekt placebo:
charakterystyka terapii (forma, dawka, wygląd, kształt, kolor, smak, nazwa, marka i cena leku wytwarzają określone oczekiwania co do ich właściwości i skuteczności);
spójność personelu medycznego (przekonanie o skuteczności i powodzeniu terapii);
spójność pacjenta (zaufanie do stosowanej terapii i wiara w jej skuteczność);
jakość kontaktu i relacji między pacjentem a personelem medycznym (troska personelu o pacjenta, zaufanie pacjenta do personelu).
Mechanizmy wyjaśniające efekt placebo:
procesy percepcji - jeśli osoba przyjmująca placebo spodziewa się ulgi w dolegliwościach, to takie nastawienie samo w sobie wpływa na percepcję objawów;
modele zachowań - osoby poddane terapii, w której pomyślność wierzą, mogą modyfikować swoje zachowanie np. chętniej wypełniają zalecenia lekarskie (dieta, ćwiczenia), przestają się martwić, wracają do swych codziennych zajęć;
procesy fizjologiczne - przyjęcie placebo jako środka przeciwbólowego może wiązać się ze stymulacją wydzielania przez organizm naturalnych endogennych opiatów (endorfin).
Tzw. ujemny efekt placebo, związany z zaostrzeniem się dolegliwości lub pojawieniem się nowych niepożądanych objawów chorobowych, określamy mianem nocebo („zaszkodzę ci”).
*Materiały dydaktyczne dla studentów I roku Ratownictwa Medycznego, rok akademicki 2006/2007. Opracowanie: mgr Agnieszka Dziurowicz-Kozłowska, na podstawie: 1. Bishop, G.D. (2000). Psychologia zdrowia., s. 54-63, Wrocław: Wyd.. Astrum; 2. McDermott I., O'Connor J. (2001). NLP i zdrowie., s. 94-111, Warszawa: Wyd. Gebethner i Sp..