Badanie ogólne moczu
objętość
dobowa 600-2500 ml
zależy od przyjętej wody, produkcji wewnętrznej, temperatury otoczenia, diety, stanu psychicznego
w warunkach prawidłowych w nocy ¼ dobowej produkcji
zaburzenia:
bezmocz- diureza <100 ml
skąpomocz- diureza <400 ml
wielomocz- diureza >2000ml (2500ml)
barwa
jasnożółty, bursztynowy, zależy od ilości płynów, w stanach odwodnienia barwa pomarańczowa, brązowa
urochrom, hematoporfiryna- barwniki moczu
barwniki egzogenne
żywność- buraki
leki
nieprawidłowa barwa moczu:
kolor pomarańczowy- ↑urobilinogen- żółtaczki hemolityczne
purpurowo- czerwony- duży świeży krwiomocz
czerwono- brązowy (ciemnobrazowy)-porfiryny- porfirie, methemoglobina
ciemnobrunatny do czarnego- hemoglobinuria, alkaptonuria, wydalanie melaniny z moczem
niebiesko-zielony- leczenie błękitem metylenowym, zakażenie Bacillusem, gnicie jelitowe (indykan), zatrucie karbolem
zielono-żółty- barwniki żółciowe- żółtaczka mechaniczna, ciężkie postacie żółtaczki miąższowej
przejrzystość
prawidłowy mocz jest przejrzysty, mętność pojawia się wraz z obecnością fosforanów i pod wpływem temperatury
oddanie mętnego moczu: ropne zapalenie dróg moczowych (↑moczany), mocz jest zagęszczony
ilość upostaciowionych składników:
wałeczki
erytrocyty
obecność kuleczek tłuszczów, składników chemicznych (różnie rozpuszczalne, temp, pH)
pH kwaśne fosforany wapniowe dobrze rozpuszczalne
sole kwasu moczowego- pH obojętne lub zasadowe
przechowywanie moczu w lodówce powoduje mętnienie
zapach
amoniak- prawidłowy, rozkład mocznika przez bakterie ureazododatnie
pod wpływem składników pokarmowych- zmiana zapachu
szparagi- zapach merkaptanów
leki (wit. B1)
kawa
u niemowląt bardzo ważny jest zapach moczu- możliwość wystąpienia wrodzonych wad metabolicznych aminokwasów
zapach owoców- kwasica ketonowa
zapach gnilny- zakażenia dróg moczowych bakteriami jelitowymi (E. Coli- najczęściej)
odczyn (pH)
lekko kwaśny ~6.2 (od 4.6-8.0)
całkowite wydalanie kwasów 30-80 mmol/dobę
mocz kwaśny- osoby zdrowe na diecie mięsnej, bądź głodujące
mocz zasadowy- dieta jarska
kwaśne pH
zapalenia
gruźlica
niewydolność nerek
kwasica metaboliczna
zasadowe pH
zasadowica metaboliczna
zakażenia dróg moczowych
gęstość względna
zależy od ilości substancji wydalanych przez nerki
NaCl 5-25 g/dobę
mocznik 10-14 g/dobę
norma 1002-1030g/l
>1030 g/l mocz zawiera glukozę bądź dużo białka
\
normalnie odwrotnie proporcjonalna do ilości wypitych płynów
↑ gęstości
znaczne odwodnienie
spadek diurezy
białkomocz
cukromocz
środki cieniujące
↓ gęstości
duża ilość płynów wydalona
choroby nerek
wstrząs
ostra niewydolność krążenia
molalność moczu
sprawdzenie czynności nerek
bez wpływu temperatury
stężenie czynnych osmotycznie cząsteczek w moczu w mol lub mmol na 1 kg wody
oznacza się osmometrami- obniżenie punktu zamarzania moczu w stosunku do wody
0.87°C- 2.43°C
1200 mmol/dobę- dla zdrowych ludzi
↓ molalności
po wysiłku fizycznym
hipotermia
zasadowica
↑ molalności
dieta wysokobiałkowa
wzrost rozpadu białka ustrojowego
wzrost wydalania kwasu moczowego
składniki chemiczne moczu
białkomocz- u zdrowych osób nie przekracza 100 mg/ dobę, średnio 40- 80 mg/ dobę
białkomocz minimalny >500 mg białka na dobę
białkomocz umiarkowany 0.5-4.0 g/dobę
ciężki białkomocz >4.0 g/dobę
mocz prawidłowy- nie więcej niż 100 mg/ dobę, 2/3 białka to małocząsteczkowe globuliny, 1/3 albuminy
stany patologiczne:
większość (60-90%) to albuminy (zespół nerczycowy, ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszkowe nerek)
większość to globuliny- szpiczak mnogi
białkomocz selektywny- w moczu obecność białek osocza o masie <90.000 (zespół nerczycowy)
białkomocz nieselektywny- obecność prawie wszystkich białek osocza (cukrzyca, kolagenozy, amyloidozy)
immunoglobinuria- u chorych z przeszczepionymi nerkami gwałtowny wzrost przy odrzucie
Związki o znaczeniu diagnostycznym:
Hb (bez krwinkomoczu)
porfiryny
aminokwasy
amoniak
kreatyna
kreatynina
mocznik
kwas moczowy
indykan
cukry (glukoza, fruktoza, galaktoza, laktoza, pentozy)
związki ketonowe
sód
potas
chlorki
wapń
fosfor
lipidy
mukopolisacharydy
cAMP
sterydy
obecność krwinek w moczu:
w niewielkich ilościach prawidłowa 2-3 krwinki w polu widzenia
krwiomocz nie zmieniający zabarwienia moczu- mikrohematuria
krwinki w ilości zmieniającej barwę makrohematuria, krwiomocz makroskopowy
krwinki białe 2-5 leukocyty w polu widzenia
10 w polu widzenia- leukocyturia > 5mln/dobę
komórki Sternheinera i Malbinga- zwyrodnieniowe granulocyty obojętnochłonne, wielojądrzaste, rozpoznanie po barwieniu (odmiedniczkowe zapalenie nerek)
kom. nabłonkowe
bakterie w moczu- z zanieczyszczeń zewnętrznych bądź objawy zakażenia
u zdrowego- mocz jałowy <10-12 tys/cm³ bakterii
>100 tys./cm³ - zakażenia, najczęściej E. coli
osady:
wałeczki
kryształy
komórki
wałeczki- pochodzą z nerek, w warunkach prawidłowych 10 tyś. sztuk na dobę jako wałeczki szkliste, skład: glikoproteiny, Hb, mioglobina, łańcuchy lekkie Ig, łańcuchy tłuszczowe, 12 grup ze względu na skład:
wałeczki szkliste
czerwonokrwinkowe
hemoglobinowe
tłuszczowe
woskowe
mieszane
bakteryjne
drożdżowe
kryształy- w prawidłowym moczu kryształy kwasu moczowego, moczanów, szczawianu wapnia (pH kwaśne), pH zasadowe- fosforanu moczanowomagnezowego, węglanu wapniowego
↑ szczawianu wapnia
skaza szczawianowa
niewydolność krążenia
niedobór wit. B6
zasadowica
↑ kwasu moczowego
wzrost rozpadu komórkowego
stany odwodnienia
dna moczanowa
kryształy aminokwasów- zawsze patologia
cystyna- wrodzona cystynuria
tyrozyna, leucyna- ciężkie uszkodzenia miąższu wątroby
1
2