Rachunek dochodu narodowego i wzrost gospodarczy
System rachunkow dochodu nardowego (SNA) zawiera podstawowe mierniki obrazujące całokształt gospodarki narodowej opracowane wedlug ONZ. Na system rachunkow narodowych sklada się zbior wzajemnie ze soba powiazanych rachunkow makroekonomicznych dających w miare kompletny obraz gospodarki. Produkt krajowy brutto jest to miara produkcji wytworzonej w ciagu roku przez czynniki wytworcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem produkt krajowy brutto jest glowna kategoria w systemie rachunkow narodowych i obrazuje koncowy rezultat działalności wszystkich podmiotow gospodarczych. Polska Klasyfikacja Dzialalności jest klasyfikacja obejmujaca piec poziomow, systematyzujących wszystkie rodzaje działalność występujące w gospodarce narodowej od poziomu najbardziej ogolnego do najbardziej szzegolowego. PKD przewiduje podzial na sekcje, (podsekcje - poziom posredni), dzialy, grupy, klasy i podklasy.
Produkt krajowy brutto mierzy wartość produkcji wytworzonej w kraju. Zaklada się, że przedmiotem rozważań jest gospodarka zamknięta Mierzac PKB nie określa się zasobu dóbr. Dobra i usługi sa wytwarzane i zuzywane w sposób ciągły. PKB jest miara całkowitego strumienia dóbr i usług w okresie jednego roku. Istnieją 3 metody pomiaru PKB: pomiar wielkości produkcji, pomiar wielkości dochodu, pomiar wielkości wydatkow.
1) Przedsiebiorca, aby produkować dobra i usługi nabywaja usługi czynników wytwórczych sprzedane przez gospodarstwa domowe, ale równocześnie kupuja np. surowce i maszyny od innych przedsiębiorstw. W rachunku dochodu narodowego licząc PKB należy uwzględnić wyłącznie dobra i usługi fiskalne nie wolno wyliczac dobr pośrednich. Dobra finalne - sa to dobra nabyte przez ostatecznego zuytkownika niezależnie od tego czy to będą dobra konsumpcyjne czy kapitalowe dobra dobra pośrednie sa to dobra czesciowo przetworzone które stanowia naklad w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach np. maka do wypieku chleba. Aby ustalając PKB uniknąć podwojnego liczenia i wyeliminowac z rachunku dobra pośrednie nalicza się tylko wartość dodaną. Wartosc dodana jest to przyrost wartości dobr w wyniku danego procesu produkcji. Wartość dodatnia oblicza się poprzez odjecie od wartości dobr wyprodukowanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztow rzeczowych nakładów czynnikow wytwórczych zuzytych do produkcji tych dobr.
2)a) W calej gospodarce wartość dodana brutto, laczie z amortyzacja oblicza się jako roznice pomiedzy produkcja globalna dobr i usług a wartością zuzycia pośredniego.
PKB = Produkcja globalna - wartość zuzycia pośredniego
Produkcja globalna rowna jest sumie produkcji globalnej produktow ( dobr i usług) wszystkich sekcji gospodarki narodowej ( lub wszystkich sektorow instytucjonalnych). Zuzycie pośrednie - obejmuje wartość zuzytych materiałów netto lacznie z paliwamikosztami podrozy. PKB to suma wartości dodanej brutto w procesie produkcji w ciagu roku.
b) pomiar wielkości dochodow to taki sposób liczenia wielkości produktow wytworzonego w gospodarce, w którym uwzglednia się wszystkie podmioty działające w ramach tej gospodarki. Wartość pieniezna wyprodukowanych dobr i usług rowna kosztom ich produkcji plus zysk. Wszystkie koszty produkcji przedstawiaja dochody właścicieli czynnikow wytwórczych. Sa to płatności za usługi pracy, ziemi i kapitalu. Naleza do nich miedzy innymi:
- wynagrodzenia za prace
- dochody właścicieli kapitałów
- zyski zatrzymane w przedsiębiorstwie
- dochody z oprocentowania kapitalu netto. Uwaga! Tylko dochody otrzymane w zamian za produkcje dobr i usług liczone sa do PKB transfery stanowia tez doschod dla określonych podmiotow ale nie sa płatnościami za usługi czynnikow wytwórczych i dlatego nie sa wliczane do PKB. PKB to suma doczodow czynnikow wytwórczych wraz z zyskami przedsieborstw.
3) dobra i usługi wytworzone w w ciagu roku musza być sprzedane lub dodaene do zapasow. Wydatki ponosza gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rzad danego kraju. Gospodarstwa domowe kupuja dobra konsumpcyjne C, przesiebiorstwa nabywaja dobra inwestycyjne I, rzad dokonuje wydatkow rzadowych G. Wydatki gospodarstw domowych to zakupy wszystkich dobr i usług konsumpcyjnych. Wydatki inwestycyjne to zakup maszyn urządzeń jak również wydatki na zmiane zapasow utrzymywanych przez firmy (materialy i półfabrykaty oraz wyroby gotowe). Wydatki rzadowe obejmuja zakupy dokonywane przez administracje panstwowa sady wojsko policje oświatę slzbe zdrowia jak i wydatki osobowe na place w administracji panstwoej. W gospodarce zamknietej zachodzi nastepujaca równość PKB = C + I + G natomiast w gospodarce otwartej PKB = C + I + G + NEx gdzie NEx nadwyzka eksportu nad importem.
Produkt narodowy brutto jest to miernik całkowitych dochodow osiągnięty przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. Jest to kategoria rachunku dochodu narodowego zwiazana z gospodarka otwarta. Jeżeli rozpatruje się gospodarke otwarta i do modelu gospodarki wprowadza się handel zagraniczny to należy wziąć pod uwage transakcje zawierane miedzy danym krajem i zagranica występują one w postaci importu i eksportu dobr i usług oraz transferow dochodow z własności za granica eksprt netto jest elementem składowym PKB. Jeżeli natomiast do PKB doda się wartość dochodow netto z własności z zagranica.
PNB w ujeciunominalnym mierzy się w cenach bieżących co powoduje ze zawiera on w sobie efekty zmian poziomu cen dobr i usług w roku w którym były one wyprodukowane. PNB w ujeciu realnym mierzy się w cenac stalych, czyli w cenach istniejących w pewnym okresie, nazywanym roiem istniejach w pewnym okresie nazywanym rokiem bazowym lub podstawowym. Deflator to wskaźnik odzwierciedlajacy zmiany cen wszystkich dobr i usług wyprodukowanych w danym roku, wchodzących w sklad PNB
Nominalny PNB (ceny bieżace)
Deflator PNB =---------------------------------------------------------------------
Relany PNB (ceny stałe)
Wzrost gospodarczy oznacza zwiekszenie ilości dobr i usług w danej gospodarce. Wzrost gospodarczy odnozi się zatem do zmian ilościowych, zakładając przy tym że podstawowe wielkości gospodarcze charakteryzuja się długofalowym trendem. Rozwoj gospodarczy jest pojeciem szerszym od wzrostu. Obejmuje oprocz zmian ilościowych takich jak zmiany poziomu produkcji konsumpcji zatrudnienia inwestycji także zmiany jakoscowewplywajace na poziom zycia obywateli danego kraju. Mierniki wzrostu gospodarczego: stopa wzrostu PKB lub PNB, PKB na 1 mieszkanca (per capita)
Pieniadz, banki polityka
Pieniadz jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomoca którego dokonuje się płatności za dostarczone dobra usługi lub wywiazuje się ze zobowiązań np. splata długu. Pieniadz to towar który przez dłuższy czas pelni funkcje powszechnego ekwiwalentu. We współczesnym swiecie ta postac pieniadza wystepuje coraz rzadziej , a powszechnie akceptowanym srodkiem płatniczym jest pieniadz papierowy symboliczny. Sila nabywcza pieniadza okresla ile dobr lub usług można nabyc za okresloa jednostke pieniezna lub sume pieniędzy Na wielkość zasobu pieniadza jaki ludzie pragna posiadac wpływają 3 motywy: motyw transakcyjny, motyw ostrożność, spekulacyjny