1. C-mitoza , WGO - wartość gospodarcza odmiany , obejmuje plenność i cechy jakościowe ,w zależności od kierunku użytkowania odmiany. Mutacja - bezwarunkowa i nieodwracalna zmiana genetyczna organizmu. Partenogeneza - dzieworództwo , odmiana rozmnażania traktowana najczęściej jako bezpłciowa z powodu braku zapłodnienia, polegająca na rozwoju osobników potomnych z komórki jajowej bez udziału plemnika. 2. Następstwa poliploidyzacji - każda zmiana liczby chromosomów powoduje odpowiednie zmiany segregacji genetycznej, zwiększenie libczy chromosomów stwarza możliwość maskowania szkodliwych czynników recesywnych, poliploidyzacja powoduje prawie zawsze większe komórki, tkanek, organów(GIGANTYZM) - zwiększona cytoplazma, poliploidyzacji towarzyszy często niepłodność gamet lub ich zmniejszona żywotność. 3. Środki mutagenne - Działanie mutagenne - obejmuje wielokomórkową tkankę merystema tyczną, wywołuje zmiany tylko w niektórych rejonach. Na skutek tego powstają CHIMERY złożone z tkanek normalnych i zmutowanych. Promieniowanie niejonizujące - UV- najmniej przenikliwe ,emitowane przez lampy kwarcowe, powoduje wzbudzenie elektronów w atomach. Promieniowanie to jest absorbowane przez DNA,RNA , białka, wolne puryny i pirymidyny. Promieniowanie jonizujące - X,Beta,gamma - przenikając przez cytoplazmę komórki , powoduje liczne jonizacje, a powstałe w ten sposób jony łączą się z tlenem , tworząc wysoce reaktywne wolne rodniki. Związki te reagują z DNA lub innymi składnikami komórki , wywołując mutacje. Wraz ze wzrostem ilości tlenu w środowisku wzrastają efekty mutagenne promieni jonizujących. Mutageny chemiczne - związki chemiczne , wywołujące zmiany w kwasach nukleinowych: EMS - metanosulfonian etylu , EI - etylenoimina , NEM - nitrozoetylomocznik. Rozerwanie łańcuchu DNA na poziomie nukleotydów skutkujące abberacjami chromosowymi. Od czego zależy dawka promieniowania - intensywności źródła, czasu ekspozycji , odległości od źródła promieniowania, gatunku (odmiany), stadium rozwojowego rośliny, warunków środowiska (temp. ,obecności tlenu). 4.Metody transf. Bezpośredniej: a)Elektropotacja - poddawanie roztworu zawierającego protoplasty i egzogenne DNA działania impulsów elektrycznych o wysokim napięciu - na skutek elektroporacji w błonie komórkowej powstają pory przez, które do komórki wnika DNA. b) Sonikacja - poddanie protoplastu działaniu ultradźwięków powoduje zwiększenie przepuszczalności błony komórkowej , co umożliwia wnikanie cząsteczek DNA. C) Mikrowstrzeliwanie - fragmenty DNA wprowadza się do komórek na mikroskopijnej wielkości cząsteczkach metali (0,2 - 4um). Prędkość uzykuje się w akceleratorze (aparat do mikrowstrzeliwania , armatka genowa). Czynnikiem przyspieszającym cząsteczki metalu jest hel. Mikrowstrzeliwaniu poddaje się kalus , niedojrzałe zarodki ze względu na stosunkowo krótki czas między wyizolowaniem zarodka, a poddaniem go trasferowi do odtworzenia rośliny. 5. Zdolność kiełkowania - procentowy udział nasion, które skiełkowały. Na bibule w odpowiedniej temperaturze, przez określony czas. Na zdolność kiełkowania składają się: LEK - laboratoryjna energia kiełkowania , LZK - laboratoryjna zdolność kiełkowania , żywotność nasion , wigor nasion. Wigor Nasion - zdolność nasion do szybkiego kiełkowania , wschodów i przyrostu masy kiełka i siewki. Na wigor nasiona wpływają czynniki: genetyczne , Agrobiologiczne (warunki prod. Nasiennej) , Zabiegi technologiczne(uszlachetnianie). Oznaczanie wigoru nasion buraka cukrowego metodą WS: polega na obliczeniu % udziału normalnych kiełków o dł. Ponad 15mm po 96 h kiełkowania (4doby).
1. Mikrorozmnażanie - metoda rozmnażania wegetatywnego w kulturach In vitro stosowana do masowego mnożenia roślin na skalę produkcyjną (głównie w kwiaciarstwie, warzywnictwie , sadownictwie). Opiera się na wykorzystaniu naturalnego potencjału regeneracyjnego jakim cechuje się każdy organ roślinny. LEK - laboratoryjna energia kiełkowania (pierwsze liczenie dla np. buraka cukrowego po 4 dniach kiełkowania). Selekcja diplontowa - w organizmie tkanki normalne są bardziej żywotne i potrafią wyprzeć komórki zmutowane z organizmu. Gigantyzm - następstwo poliploidyzacji , zwiększona cytoplazma , większe rozmiary komórek , tkanek , organów. 2.Mutageny fizyczne - Promieniowanie niejonizujące - UV- najmniej przenikliwe ,emitowane przez lampy kwarcowe, powoduje wzbudzenie elektronów w atomach. Promieniowanie to jest absorbowane przez DNA,RNA , białka, wolne puryny i pirymidyny. Promieniowanie jonizujące - X - emitowane przez aparaty rentgenowskie ,Beta- emitowane przez radioaktywny izotop fosforu P32,gamma - emitowane przez radioaktywny izotop kobaltu Co60 , neutronowe - najsilniej jonizujące i najbardziej przenikliwe , wytwarzane w reaktorach jądrowych, kosmiczne - w sferze prac badawczych. Przenikając przez cytoplazmę komórki , powoduje liczne jonizacje, a powstałe w ten sposób jony łączą się z tlenem , tworząc wysoce reaktywne wolne rodniki. Związki te reagują z DNA lub innymi składnikami komórki , wywołując mutacje. Wraz ze wzrostem ilości tlenu w środowisku wzrastają efekty mutagenne promieni jonizujących. 3.Uszlachetnianie nasion - nasiona produkowane przez plantatora stanowią surowiec , który staje się materiałem siewnym w wyniku zabiegów uszlachetniania (tzn. czyszczenia , dosuszania , szlifowania , kalibrowania). Metody doskonalenia materiału siewnego: a) Zaprawianie - metodą „slurry” za pomocą silnie zagęszczonej zawiesiny preparatu grzybobójczego. B)Inkrustowanie - pokrycie nasion trwałą warstwą zawierającą pestycydy i substancje stymulujące z dodatkiem kleju. C)Kondycjonowanie - precyzyjne kontrolowane zwiększenie wilgotności nasion do określonego poziomu, ma na celu zainicjonowanie procesu kiełkowania. D) Otoczkowanie - jedno lub wielowarstwowe powlekanie nasion masą organiczno- mineralną, z dodatkiem pestycydów, substancji stymulujących i odżywczych nadaje okrągły kształt nasion o nieregularnej formie. 4.Transformacja pośrednia (wektorowa) - w komórkach bakterii glebowych i rodzaju Rhizobium znajduje się nukleoid oraz plazmidy. Dzięki plazmidom bakterie mogą włączać fragmentu swojego genomu do DNA zainfekowanego organizmu. Fragment plazmidu przeniesiony do jądra komórki biorcy (T-DNA) ,zawiera region onkogenny odpowiedzialny za produkcję hormonów roślinnych, związków stanowiących źródło węgla i azotu dla bakterii. Nadprodukcja hormonów powoduje wzrost komórek roślinnych. Konieczne jest wprowadzenie do T-DNA genu markowego (białko zielonej fluorescencji - GFP lub odporność na antybiotyki), który umożliwia wyselekcjonowanie In vitro komórek transformowanych. 5. Powstawanie autopoliploidów sztucznych - do indukowania najczęściej stosuje się kolchicynę - alkaloid otrzymywany z bulw, korzeni i nasion zimowita jesiennego. Kolchicyna łącząc się z tubeliną , uniemożliwia jej polimeryzację ,a następnie formowanie mikrotubul, które stanowią składnij wrzeciona podziałowego. Zablokowanie wrzeciona powoduje nie rozdzielenie chromatyd w chromosomach. Komórki te mają podwójną zawartość DNA. Kolchicyna stosowana jest w postaci roztworu wodnego, glicerynowego lub pasty agarowej.
1. Etapy hodowli mutacyjnej - 2. Metody transformacji bezpośredniej: a)Elektropotacja - poddawanie roztworu zawierającego protoplasty i egzogenne DNA działania impulsów elektrycznych o wysokim napięciu - na skutek elektroporacji w błonie komórkowej powstają pory przez, które do komórki wnika DNA. b) Sonikacja - poddanie protoplastu działaniu ultradźwięków powoduje zwiększenie przepuszczalności błony komórkowej , co umożliwia wnikanie cząsteczek DNA. C) Mikrowstrzeliwanie - fragmenty DNA wprowadza się do komórek na mikroskopijnej wielkości cząsteczkach metali (0,2 - 4um). Prędkość uzykuje się w akceleratorze (aparat do mikrowstrzeliwania , armatka genowa). Czynnikiem przyspieszającym cząsteczki metalu jest hel. Mikrowstrzeliwaniu poddaje się kalus , niedojrzałe zarodki ze względu na stosunkowo krótki czas między wyizolowaniem zarodka, a poddaniem go trasferowi do odtworzenia rośliny.3. Eksplantat pierwotny - izolowany framgnet organu lub tkanki użyty do zapoczątkowania kultury In vitro, np. merystem wierzchołkowy, pąki boczne, zawiązki. Kalus - zespół niezróżnicowanych komórek wytwarzanych z określonej tkanki roślinnej. Jest tkanką miksoploidalną, może zawierać komórki o 2x chromosomów. A) pierwotny - uzyskany z miejsc,w których następuje regeneracja eksplantatu pierwotnego na pożywce. B)Wtórny - otrzymujemy po kilku pasażach kalusa pierwotnego, białawy , bardzo luźny. C)embriogeniczny - zdolny do somatycznej embriogenezy. Mieszaniec symetryczny - zawiera kompletne genomy jądrowe obojga rodziców. Mieszaniec asymetryczny - powstaje wskutek eliminacji niektórych części chromosomów lub całych, eliminacja może dotyczyć jednego lub obu genomów. 4. Wigor nasion - zdolność nasion do szybkiego kiełkowania , wschodów i przyrostu masy kiełka i siewki. Ocena wigoru nasion - 5. Acenaften - organiczny związek chemiczny, policykliczny węglowodór aromatyczny. Stosuje się w postaci białego proszku lub granulek , którymi posypuje się ziemię w kuwecie lub donicy z rosnącymi siewkami , następnie przykrywa się je szklanym kloszem. Przechodzi ze stanu stałego w gazowy i jako gaz wykazuje działanie c-mitotyczne.
1. Pojęcia: mutacje - bezwarunkowe i nieodwracalne zmiany genetyczne organizmu. Cytometria przepływowa - jest metodą diagnostyczną umożliwiającą ocenę wielkości, intensywności zabarwienia i intensywności fluorescencji badanych komórek. Zastosowanie: ocena ploidalności, ustalenie bezwzględnej zaw. Jądrowego DNA, badanie cyklu komórkowego, segregacja komórek , mikrojąder, wykrywanie zjawiska erodo replikacji. Metoda bulbosowa - polega na specyficznej eliminacji chromosomów w wyniku krzyżowania oddalonego (stosowana u zbóż, jęczmień , pszenica). Podczas kolejnych podziałów mieszańcowej zygoty wyeliminowaniu ulegają wyłącznie chromosomu dzikiego gatunku. Haploidalne zarodki zawierają pojedynczy genom jęczmienia uprawnego, wymagają przeniesienia kultur In vitro gdyż są niedostatecznie odżywione z powodu braku bielma. COBORU - Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych.(organ do prowadzenia rejestru nowej odmiany) 2.Techniki otrzymywania poliploidyzacji roślin jedno i dwuliściennych - a) Jednoliścienne: Podkiełkowane siewki umieszcza się na siatce metalowej, tak aby każda roślina miała osobne miejsce. Odwracamy siatkę o 180stopni i wierzchołki wzrostu zanurza się w roztworze kolchicyny , a korzonki przykrywa wilgotną watą. Obmywa się rośliny wodą, wysadzamy i obserwujemy. B) Dwuliścienne - Metoda agarowa - nasiona wysiewa się w skrzynkach z ziemią - w stadium rozwiniętych liścieni nanosimy roztwór kolchicyny z dodatkiem agaru w punkt między liścieniami. Zabieg należy wykonać w godzinach rannych i powtarzać kilka razy co drugi dzień. 3. Opis II-plazmid - 4. Opisz metodę otrzymywania mieszańca plazmatycznego(cybryda) - a)fizyczna - elektrofuzja - czynnikiem agregującym jest szybkozmienne pole elektryczne, a fuzję powoduje jeden lub kilka krótkotrwałych impulsów prądu stałego o wysokim napięciu, b)chemiczna - czynnikiem agregującym jest glikol polietylenowy PEG , czynnik fizjogenny stanowi roztwór o wysokim stężeniu jonów Ca2+ i wysokim pH 10,5. 5. Wigor nasion - zdolność nasion do szybkiego kiełkowania , wschodów i przyrostu masy kiełka i siewki. Na wigor nasion wpływają czynniki: a) genetyczne , b) Agrobiologiczne(warunki prod. Nasiennej), c) Zabiegi technologiczne (uszlachetnianie).
1.Opisz mieszańce somatyczne: a) symetryczne - zawierają kompletne genomy jądrowe obojga rodziców. B)asymetryczne - powstają na skutek eliminacji niektórych części chromosomów lub całych, eliminacja może być specyficzna i dotyczyć tylko jednego genomu lub niespecyficzna - dotycząca obu genomów. C) Cybrydy - komórka lub roślina powstała w wyniku fuzji protoplastów, która zawiera plastydy lub mitochondria , albo oba te organelle o zróżnicowanym składzie genetycznym , natomiast jądro komórkowe hybryda pochodzi od jednego z rodziców. 2. Metody oznaczania stopnia poliplodyzacji : 1) Bezpośrednie - oznaczanie liczby chromosomów za pomocą mikroskopu optycznego , oznaczanie zawartości jądrowego DNA za pomocą cytometru przepływowego. 2) Pośrednie - oznaczanie średnicy ziaren pyłku, np. buraki 2x - 21,5mm , 4x 26,5mm , oznaczanie liczby porusów?wtf? , np. 2x - 5 , 4x - powyżej 8, oznaczanie liczby chloroplastów, np. cykoria 2x - od 8 do 12 , 4x - od 12 do 15, 6x - od 20 do 30 , identyfikacja na podstawie fenotypu. 3. Etapy transformacji genetycznej: a) zlokalizowanie i wyodrębnienie pożądanego genu za pomocą enzymów restrykcyjnych (endonukleaz) lub jego sztuczne zsyntetyzowanie. B) Amplifikacja - zreplikowanie wyizolowanego genu w reakcji PRC (przebiega w obecności polimerazy DNA i sterowana jest pulsacyjnie zamieniającą się temperaturą), C)Wprowadzenie zreplikowanego genu do genomu biorcy oraz selekcji roślin wykazujących ekspresję nowej cechy. 4. COBORU - Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (organ do prowadzenia rejestru nowej odmiany). 5. (tu miały być jakieś pojęcia :D)
1. Etapy mutacji (nie mam tego w notatkach - do uzupełnienia). 2. Transformacja wektorowa: w komórkach bakterii glebowych i rodzaju Rhizobium znajduje się nukleoid oraz plazmidy. Dzięki plazmidom bakterie mogą włączać fragmentu swojego genomu do DNA zainfekowanego organizmu. Fragment plazmidu przeniesiony do jądra komórki biorcy (T-DNA) ,zawiera region onkogenny odpowiedzialny za produkcję hormonów roślinnych, związków stanowiących źródło węgla i azotu dla bakterii. Nadprodukcja hormonów powoduje wzrost komórek roślinnych. Konieczne jest wprowadzenie do T-DNA genu markowego (białko zielonej fluorescencji - GFP lub odporność na antybiotyki), który umożliwia wyselekcjonowanie In vitro komórek transformowanych. 3. Pojęcia : Kultury In vitro - kultury organów, tkanek lub pojedynczych komórek , prowadzone na sztucznych pożywkach , sterylnie w kontrolowanych warunkach temperatury, oświetlenia i wilgotności (w fitotronie). OWT - Test OWT - Odrębność - odmiana powinna od innych obecnie zarejestrowanych różnić się co najmniej pod względem jednej cechy (np. odpornościowa) , Wyrównanie- odmiana musi spełniać rygorystyczne wymagania dotyczące fenotypowej jednorodności roślin (np. kształt , zabarwienie korzeni buraka pastewnego) , Trwałość - przy właściwym dla danego gatunku sposobie reprodukcji odmian powinna wykazywać w kolejnych latach stabilność pod względem cech fenotypowych. WGO - Wartość Gospodarcza Odmiany - obejmuje plenność i cechy jakościowe , w zależności od kierunku użytkowania odmiany. Ocena dotyczy tylko najważniejszych gatunków roślin uprawnych. Eksplantat pierwotny - izolowany framgnet organu lub tkanki użyty do zapoczątkowania kultury In vitro, np. merystem wierzchołkowy, pąki boczne, zawiązki. Fuzja protoplastów - połączenie dwóch różnych protoplastów. Jej wynikiem jest powstanie protoplastu mieszańcowego (heterokationu) , który zawiera cytoplazmę i jądra obydwu rodziców. Mieszance : a)symetryczne(pełne) - zawierają kompletne genomy jądrowe obojga rodziców. B)asymetryczne - powstają na skutek eliminacji niektórych części chromosomów lub całych , może dotyczyć jednego lub obu genomów. C) mieszańce plazmatyczne (cybrydy) - komórka lub roślina powstała w wyniku fuzji protoplastów ,która zawiera plastydy lub mitochondria, albo oba te organelle o zróżnicowanym składzie genetycznym. 4. Zadania stacji oceny nasion -a) Czystość nasion - zanieczyszczenia, nasiona chwastów, b) wilgotność - % zawartość wody do suchej masy, C) zdolność kiełkowania - % udział nasion , które skiełkowały , D) LEK - laboratoryjna energia kiełkowania , E) LZK - laboratoryjna zdolność kiełkowania , F) Żywotność nasion - zdolność nasion do aktywnego lub utajonego życia, mierzona zdolnością kiełkowania. G) Wigor nasion - zdolność nasion do szybkiego kiełkowania , wschodów i przyrostu masy kiełka i siewki. 5. Czynniki fuzjogenne: A) szybkozmienne pole elektryczne - jest to czynnik agregujący fuzje fizyczną (elektrofuzje) , natomiast samą fuzje powoduje jeden lub kilka krótkotrwałych impulsów prądu stałego o wysokim napięciu. B) W fuzji chemicznej - czynnikiem agregującym jest glikol polietylenowy PEG, czynnik fuzjogenny stanowi roztwór o wysokim stężeniu jonów Ca2+ i wysokim pH 10,5.
1. Mikrowstrzeliwanie - fragmenty DNA wprowadza się do komórek na mikroskopijnej wielkości cząsteczkach metali (0,2-4um), np. złota , wolframu. Odpowiednią prędkość uzyskuje się w specjalnym akceleratorze (armatka genowa). Czynnikiem przyspieszającym cząsteczki metali jest hel. Kondycjonowanie - precyzyjne kontrolowane zwiększenie wilgotności nasion do określonego poziomu, ma na celu zainicjonowanie procesu kiełkowania. Kondycjonowanie wykonuje się przed otoczkowaniem. Nasiona sztuczne - powstają bezpośrednio z komórek epidermalnych lub Subepidermalnych, rozrastającej się na powierzchni eksplantatu. 2. Zadania Oceny Stacji Nasion: a) Czystość nasion - zanieczyszczenia, nasiona chwastów, b) wilgotność - % zawartość wody do suchej masy, C) zdolność kiełkowania - % udział nasion , które skiełkowały , D) LEK - laboratoryjna energia kiełkowania , E) LZK - laboratoryjna zdolność kiełkowania , F) Żywotność nasion - zdolność nasion do aktywnego lub utajonego życia, mierzona zdolnością kiełkowania. G) Wigor nasion - zdolność nasion do szybkiego kiełkowania , wschodów i przyrostu masy kiełka i siewki. 3. Rejestracja Odmiany COBORU: A) wniosek o wpisanie nowego rodu do Rejestru Odmian zgłasza hodowca na powstawie wyników własnych badań hodowlanych. B) Organem do prowadzenia rejestru jest: Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych. C)Warunki wpisania rodu do Rejestru Odmian: 1)Wysoka wartość gospodarcza odmiany WGO - obejmuje plenność i cechy jakościowe , w zależności od kierunku użytkowania odmiany 2)Pozytywny wynik testów OWT: odrębność - odmiana musi się różnić co najmniej jedną cechą od pozostałych zarejestrowanych , wyrównanie - odmiana musi spełniać rygorystyczne wymagania dotyczące fenotypowej jednorodności roślin , trwałość - w kolejnych latach odmiana powinna wykazywać stabilność pod względem cech fenotypowych , przy właściwym sposobie reprodukcji. D) Wyniki 2-4 letnie doświadczeń podstawowych są oceniane przez COBORU i opiniowane przez Komisje Rejestrowe, powołane przez Ministra Rolnictwa złożone ze specjalistów w zakresie danego gatunku. Na podstawie wyników badań , COBORU podejmuje decyzje o: 1)wycofaniu rodu z doświadczeń podstawowych - jeśli ich wyniki nie potwierdzają opinii hodowcy. 2) wprowadzeniu rodu jako nowej odmiany do Rejestru Odmian - jeśli ród spełnia wymagane warunki. 3) przedłużeniu badań - jeśli wyniki nie są jednoznaczne 4)skreślenia odmiany z Rejestru - jeśli ustępuje ona innym odmianom już uprawianym lub nowo zarejestrowanym. E) Autor (zespół autorski) - odmiana otrzymuje świadectwo autorskie (równoważne z patentem). Nowa odmiana podlega podobnej ochronie jak prawo patentowe. Jednocześnie hodowca jest zobowiązany do pokrywania części kosztów związanych z utrzymaniem odmiany w Rejestrze Odmian i Księdze Ochrony Wyłącznego Prawa. F) Wszystkie regulacje prawne muszą być zgodne z Konwencją Międzynarodowego Związku Ochrony Nowych Odmian Roślin (UPON) G) Kontrolę nad produkcją materiału siewnego pełnią Wojewódzkie Inspektoraty Inspekcji Nasiennej (WIIN). 4. Etapy Fuzji Protoplastów: A) Agregacja protoplastów. B)Fuzja protoplastów - uzupełnienie (lub zastąpienie) czynnika agregującego, czynnikiem fuzjogennym - prowadzi do trwałego połączenia się błon komórkowych i wymieszania cytoplazm. 5.Technika otrzymywania roślin jedno i dwuliściennych: a) Jednoliścienne: Podkiełkowane siewki umieszcza się na siatce metalowej, tak aby każda roślina miała osobne miejsce. Odwracamy siatkę o 180stopni i wierzchołki wzrostu zanurza się w roztworze kolchicyny , a korzonki przykrywa wilgotną watą. Obmywa się rośliny wodą, wysadzamy i obserwujemy. B) Dwuliścienne - Metoda agarowa - nasiona wysiewa się w skrzynkach z ziemią - w stadium rozwiniętych liścieni nanosimy roztwór kolchicyny z dodatkiem agaru w punkt między liścieniami. Zabieg należy wykonać w godzinach rannych i powtarzać kilka razy co drugi dzień.
1.Mikrorozmnażanie Zalety: wysoki współczynnik rozmnożenia umożliwia uzyskanie dowolnej liczby roślin o tym samym genotypie w stosunkowo krótkim czasie ; ważne tam gdzie rozmnażanie wegetatywne metodą tradycyjną jest niemożliwie lub utrudnione ; umożliwia przechowywanie zregenerowanych roślin w bankach genów (krioprezerwacja) ; umożliwia rozłożenie w czasie produkcji In vitro i wysadzanie roślin w optymalnym terminie; podnosi zdrowotność roślin ; łatwy transport rozmnożonego materiału. Wady: grzybowe i bakteryjne skażenie eksplantatów pierwotnych ; nitryfikacja (zeszklenie) zregenerowanych roślin objawia się wydelikaceniem roślin , wadliwym rozwojem ; trudności przy ukorzenianiu i adaptacji regeneratów ; zregenerowane rośliny charakteryzują obniżony wigor, słaby rozwój systemu korzeniowego oraz opóźnione kwitnienie. Protoplast - kom. roślinna pozbawiona ściany komórkowej o okrągłym kształcie , dużej lepkości i zdolnościach do pochłaniania ze środowiska makrocząsteczek i tworów molekularnych. Protoplasty wykorzystuję się do fuzji (tzw. Hybrydyzacja somatyczna) - jest to połączenie dwóch różnych protoplastów. Jej wynikiem jest powstanie protoplastu mieszańcowego (heterokarionu), który zawiera cytoplazmę i jądra obydwu rodziców. 2. Mutacje fizyczne : Promieniowanie niejonizujące - UV- najmniej przenikliwe ,emitowane przez lampy kwarcowe, powoduje wzbudzenie elektronów w atomach. Promieniowanie to jest absorbowane przez DNA,RNA , białka, wolne puryny i pirymidyny. Promieniowanie jonizujące - X - emitowane przez aparaty rentgenowskie ,Beta- emitowane przez radioaktywny izotop fosforu P32,gamma - emitowane przez radioaktywny izotop kobaltu Co60 , neutronowe - najsilniej jonizujące i najbardziej przenikliwe , wytwarzane w reaktorach jądrowych, kosmiczne - w sferze prac badawczych. Przenikając przez cytoplazmę komórki , powoduje liczne jonizacje, a powstałe w ten sposób jony łączą się z tlenem , tworząc wysoce reaktywne wolne rodniki. Związki te reagują z DNA lub innymi składnikami komórki , wywołując mutacje. Wraz ze wzrostem ilości tlenu w środowisku wzrastają efekty mutagenne promieni jonizujących. Chemiczne : związki chemiczne , wywołujące zmiany w kwasach nukleinowych: EMS - metanosulfonian etylu , EI - etylenoimina , NEM - nitrozoetylomocznik. Rozerwanie łańcuchu DNA na poziomie nukleotydów skutkujące abberacjami chromosowymi. 3. Sposoby oznaczenia poliploidalności : 1) Bezpośrednie - oznaczanie liczby chromosomów za pomocą mikroskopu optycznego , oznaczanie zawartości jądrowego DNA za pomocą cytometru przepływowego. 2) Pośrednie - oznaczanie średnicy ziaren pyłku, np. buraki 2x - 21,5mm , 4x 26,5mm , oznaczanie liczby porusów?wtf? , np. 2x - 5 , 4x - powyżej 8, oznaczanie liczby chloroplastów, np. cykoria 2x - od 8 do 12 , 4x - od 12 do 15, 6x - od 20 do 30 , identyfikacja na podstawie fenotypu. 4. Pojęcia: Otoczkowanie - jedno lub wielowarstwowe powlekanie nasion masą organiczno- mineralną, z dodatkiem pestycydów, substancji stymulujących i odżywczych nadaje okrągły kształt nasion o nieregularnej formie. Dawka letalna - (śmiertelna) - taka ilość promieniowania, która wywołuje śmierć. Chimery - organizmy złożone z tkanek normalnych i zmutowanych .5. Technika otrzymywania roślin jedno i dwuliściennych: a) Jednoliścienne: Podkiełkowane siewki umieszcza się na siatce metalowej, tak aby każda roślina miała osobne miejsce. Odwracamy siatkę o 180stopni i wierzchołki wzrostu zanurza się w roztworze kolchicyny , a korzonki przykrywa wilgotną watą. Obmywa się rośliny wodą, wysadzamy i obserwujemy. B) Dwuliścienne - Metoda agarowa - nasiona wysiewa się w skrzynkach z ziemią - w stadium rozwiniętych liścieni nanosimy roztwór kolchicyny z dodatkiem agaru w punkt między liścieniami. Zabieg należy wykonać w godzinach rannych i powtarzać kilka razy co drugi dzień. 6. Zastosowanie cystometrii przepływowej: ocena ploidalnościl ; ustalenie bezwzględnej zaw. Jądrowego DNA ; badanie cyklu komórkowego ; segregacja komórek, mikrojąder ; wykrywanie zjawiska endoreplikacji. 7. Rodzaje mutacji: 1)Genowe (punktowe) - zmiany w sekwencji nukleotydów , najczęściej ulegają utrwaleniu (tranzycja, trans wersja, delecja, addycja) 2)Chromosomowe - zmiany struktury chromosomów, często powodują sterylność organizmu (deficjencja, inwersja, translokacja, duplikacja). 3) Genomowe - zmiany liczby chromosomów (monosomia , trisomia) a) aneuploidy: monosomik (2n-1) , trisomik (2n+1), podwójny trisomik (2n +1+1), tetrasomik (2n+2). B)euploidy: autopoliploidy: triploid(3n) , tetraploid (4n) ; allopoliploidy: (n+n') , amfiploid 2(n+n'). Rodzaje mutacji od sposobu powstawania: 1)Spontaniczne (samorzutne) - występują rzadko w naturalnych warunkach , bez konkretnej przyczyny 2) Indukowane - wywoływane sztucznie.