Przedmiot:	Pedagogika specjalna - niepełnosprawność sensoryczna
Autor programu:	Dr hab. Kazimiera Krakowiak, prof. KUL (wykłady) Mgr Aleksandra Borowicz (ćwiczenia)
Rok studiów:	III. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Semestr:	V. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Egzamin/zaliczenia:	po semestrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy zajęć: Wykład Seminarium/Konwersatorium Ćwiczenia/Warsztaty	.. . . . .. 30. . . . . . . godz. . . ........... . . . . . . . godz. . .. . . . .30 . . . . . . godz.

I. Założenia i cele: Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawowa wiedzą z zakresu trzech subdyscyplin pedagogiki specjalnej - surdopedagogiki, tyflopedagogiki i surdotyflo- pedagogiki oraz uwrażliwienie ich na specyfikę problemów psychopedagogicznych, które dotyczą osób z dysfunkcjami sensorycznymi. Celem wykładów jest przekazanie najważniejszych wiadomości o funkcjonowaniu i rozwoju osób z uszkodzeniami słuchu i wzroku oraz o podstawowych zasadach i głównych metodach ich rehabilitacji pedagogicznej i edukacji. Celem ćwiczeń jest przygotowanie studentów do rozumienia i pedagogicznej analizy diagnozy dotyczącej uszkodzeń analizatorów wzrokowego i słuchowego oraz do projektowania form wsparcia dla osób niesłyszących i słabo słyszących, niewidomych i słabo widzących oraz głuchoniewidomych. Student powinien umieć nazywać, kategoryzować, definiować i opisywać zjawiska związane z uszkodzeniami słuchu i wzroku. Powinien również osiągnąć umiejętność analizy i interpretacji specjalnych potrzeb rehabilitacyjnych i edukacyjnych osób z tymi rodzajami niepełnosprawności.

II. Warunki i formy zaliczenia przedmiotu: Ćwiczenia - zaliczenie z oceną na podstawie aktywnego uczestnictwa w zajęciach. Wykład - egzamin ustny po uzyskaniu zaliczenia z ćwiczeń.

III. Treści programowe: Tematy wykładów: Część I: surdopedagogika - pedagogika niesłyszących i słabo słyszących Surdopedagogika jako subdyscyplina pedagogiki specjalnej oraz nauki współpracujące z nią (otolaryngologia, audiologia, audiofonologia, logopedia, psychologia rehabilitacji). Podstawowe pojęcia dotyczące uszkodzeń słuchu i terminy używane do ich określenia. Przyczyny uszkodzeń słuchu i grupa ryzyka audiologicznego. Typologia uszkodzeń słuchu i osób nimi dotkniętych (zróżnicowanie populacji osób z uszkodzeniami słuchu). Uszkodzenie słuchu oraz jego konsekwencje dla rozwoju i funkcjonowania człowieka (poznawczego, emocjonalnego, językowego). Zarys dziejów edukacji niesłyszących i niedosłyszących. Wczesna rewalidacja dziecka z uszkodzeniem słuchu w rodzinie. Wychowanie słuchowo-językowe z zastosowaniem protez i urządzeń elektroakustycznych. Sposoby porozumiewania się, metody rehabilitacji i programy nauczania języka. Osoba z uszkodzeniem słuchu w ujęciu personalizmu chrześcijańskiego. Część II: tyflopedagogika - pedagogika niewidomych i słabo widzących Przedmiot i zadania tyflopedagogiki. Uszkodzenia analizatora wzroku i ich rodzaje. Przyczyny uszkodzeń wzroku i możliwości rehabilitacji. Następstwa uszkodzeń wzroku (fizyczno-zdrowotne, orientacyjno- poznawcze, psychospołeczne). Osoby niewidome i niedowidzące (słabo widzące). Mity i stereotypy społeczne dotyczące osób niewidomych. Zarys dziejów edukacji niewidomych i niedowidzących. Rehabilitacja pedagogiczna osób z uszkodzeniami wzroku. Środki specjalne w kształceniu niewidomych i niedowidzących. Ćwiczenia kompensacyjne, korekcyjne i orientacji w przestrzeni. Rehabilitacja zawodowa niewidomych i niedowidzących. Część III: surdotyflopedagogika - pedagogika głuchoniewidomych Definicja i przedmiot pedagogiki głuchoniewidomych. Osoby z uszkodzeniami słuchu i wzroku (podział, charakterystyka). Sposoby komunikowania się z głuchoniewidomymi. Rehabilitacja i edukacja głuchoniewidomych (dzieje, formy organizacyjne, metody). Tematy ćwiczeń: Część I: surdopedagogika - pedagogika niesłyszących i słabo słyszących Osoba niesłysząca i jej funkcjonowanie w środowisku społecznym. Dyskusja na temat wiedzy społeczeństwa i stereotypów dotyczących osób niesłyszących. Programy wczesnej diagnozy i rehabilitacji w Polsce. Instytucje opieki i kształcenia osób z uszkodzeniami słuchu. Wady i zalety kształcenia specjalnego, integracyjnego i masowego. Pomoc psychologiczno - pedagogiczna rodzicom dzieci z uszkodzeniami słuchu. Wizyta w szkole dla dzieci niesłyszących. Część II: tyflopedagogika - pedagogika niewidomych i słabo widzących Wczesna diagnoza dzieci z dysfunkcją wzroku. Potrzeby psychiczne a brak wzroku. Diagnoza pedagogiczna w pracy rewalidacyjnej dziecka niewidomego. Funkcjonowanie w środowisku społecznych człowieka niewidomego. Opieka nad dzieckiem niewidomym w rodzinie. Podstawy systemu Braille'a. Wizyta w szkole dla dzieci niewidomych. Część III: surdotyflopedagogika - pedagogika głuchoniewidomych 1. Przygotowanie pedagogów specjalnych do pracy z ludźmi z niepełnosprawnością sensoryczną.

IV. Literatura: Literatura obowiązkowa: Dykcik W. (red., 2001): Pedagogika specjalna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Sękowska Z. (1998): Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Warszawa: Wydawnictwo WSPS. Witkowski T. (1993): Rozumieć problemy osób niepełnosprawnych (13 rodzajów niepełnosprawności). Warszawa: MDBO. Literatura uzupełniająca: Cardinaux V., Cardinaux H.. Löwe A.(1993): Przygarnij mnie. Wychowanie dzieci głuchoniewidomych. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN. Krakowiak K. (2003): Kim jest moje niesłyszące dziecko? Rozważania o ukrytych założeniach antropologicznych współczesnych koncepcji surdopedagogiki i audiofonologii. Lublin, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Krakowiak K. (2004): Szansa młodzieży niepełnosprawnej na uczestnictwo w kulturze. W: Młodzież w kontekście formowania się nowoczesnych społeczeństw. Red. F. W. Wawro. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 193 - 201. Krakowiak K. (2006): Pedagogiczna typologia uszkodzeń słuchu i osób nimi dotkniętych. W: „Nie głos, ale słowo…” Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniami słuchu. Red. K. Krakowiak, A. Dziurda-Multan. Lublin, Wydawnictwo KUL, s.255-288. Krakowiak K. (2007): Sytuacja młodzieży niepełnosprawnej w społeczeństwie konsumpcyjnym. W: Problemy współczesnej młodzieży w ujęciu nauk społecznych. Red. W. Wawro. Lublin: wydawnictwo KUL, s.187-193. Maskowicz Z. (1981): Tyflopedagogika. Warszawa: PWN. Obuchowska I. (red., 1990): Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Praca zbiorowa. Warszawa: WSiP S.A. Osik D. (2000): Rodzina w procesie socjalizacji dzieci niewidomych. Lublin: UMCS. Ossowski R.(red., 1993): Sytuacja życiowa dziecka niepełnosprawnego w rodzinie. Materiały z konferencji naukowej w Bydgoszczy w dniach 27. i 28. 11. 1992 roku. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna. Palak Z. (2000): Uczniowie niewidomi i słabowidzący w szkołach ogólnodostepnych. Lublin: UMCS. Sękowski T. (2001): Psychologiczne aspekty rehabilitacji zawodowej osób niewidomych zatrudnionych w warunkach pełnej i częściowej integracji. Lublin: Wyd. UMCS.

1

---