Prawo- jest to system regulujący stosunki społeczne obowiązujących norm ustanowionych przez pastwo i zabezpieczonych przymusem państwa. Prawo występuje w postaci norm prawnych.
Norma prawna- to stworzona na podstawie przepisów prawnych generalna i abstrakcyjna reguła postępowania składająca się z hipotezy dyspozycji i sankcji.
Budowa normy prawnej:
a)hipoteza-to człon normy prawnej określający warunki, których zaistnienie powoduje możliwość przypisania komuś obowiązku lub uprawnienia.
b)dyspozycja-jest członem normy prawnej, który wyznacza sposób zachowania adresata, gdy spełnione zostały warunki przewidziane w hipotezie. Sposób zachowania sprowadza się albo do zachowań będących obowiązkami adresatów albo do zachowań stanowiących ich uprawnienia.
c)sankcja-to człon normy prawnej określający konsekwencje prawne, zachowania niezgodne z obowiązkiem sformułowanym w dyspozycji. Jeżeli chodzi o sankcje prawne to można wyróżnić:
Sankcję karną
Sankcję egzekucyjną
Sankcję nieważności
4.Przepis prawny- to zwrot językowy informujący o treści normy prawnej. Są to np. artykuły, paragrafy, punkty,litery. Przepis prawny jest częścią aktu normatywnego, przepis prawny nie pokrywa się najczęściej z normą prawną.
5. Rodzaje przepisów prawnych:
a) Wyróżniamy przepisy nakazujące, zakazujące i uprawniające
Nakazujące-spośród wielu możliwych w danej sytuacji zachowań wskazują one tylko na jedną, jako na zgodną z tym przepisem.
Zakazujące-spośród wielu możliwych w danej sytuacji zachowań zabraniają jednego z nich określonego w przepisie.
Uprawniające-przewidują możliwość wyboru przez adresata przepisu sposobu zachowania się w danej sytuacji.
b)Przepisy ogólne i szczególne (szczegółowe)
Ogólne- rozumiane są jako reguły powszechne
Szczegółowe- ustanawiają wyjątki od postanowień reguły powszechnej.
c)Przepisy bezwzględnie i względnie obowiązujące
Bezwzględnie obowiązujące (zwane też imperatywnymi „LUS COGENS”), w każdym przypadku przewidzianym przez dany przepis jego postanowienia mają znaleźć zastosowanie, nie dopuszcza on bowiem żadnych możliwości odmiennego zachowania się podmiotów od tego jakie sam wskazuje.
Względnie obowiązujące, (zwane dyspozytywnymi ‘LUS DYSPOZYTIVUM”), pozostawiają podmiotom stosunku prawnego swobodę kształtowania własnego zachowania i wzajemnych relacji, przepisy te znajdą zastosowanie dopiero, gdy podmioty te pewnych elementów łączącego je stosunku prawnego nie ustaliły.
6.Obowiązywanie prawa:
Personalne-(osobowe),ustalenie podmiotów, których obowiązuje prawo danego państwa; w tym zakresie obowiązują pewne zasady generalne oraz odrębne, wykształcone w poszczególnych gałęziach prawa.
Przestrzenne-(terytorialne), normy prawne należące do prawa wewnątrzkrajowego ustanowione lub usankcjonowane przez właściwe organy państwa obowiązujące na całym lub na części terytorium tego państwa.
Czasowe-(temporalne), momentem początkowym obowiązywania normy prawnej jest moment wyznaczony przez prawodawcę, ale nie wcześniej niż dzień opublikowania aktu normatywnego. W Polsce panuje zasada, że akty normatywne powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie 14 dni od opublikowania.
7. Źródła powszechnie obowiązującego prawa w RP
Konstytucja-w państwie unitarnym (jednolitym), jest tylko jeden akt o tej randze i nazwie. Konstytucję charakteryzują następujące cechy:
-zawiera postanowienia odnoszące się do podstawowych zasad ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego państwa, określa podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki
-jest aktem o najwyższej mocy prawnej , zajmuje najwyższą pozycję w systemie źródeł prawa
-zgodne z nią muszą być wszystkie inne akty normatywne
-uchwalenie nowej konstytucji, zmianę konstytucji lub uchylenie dotychczasowej odbywa się w szczególnym trybie, innym niż pozostałych ustaw
Ustawa- jest to akt normatywny pochodzący od parlamentu, który charakteryzuje się następującymi cechami:
-w formie ustawy może być uregulowana każda sprawa nie będąca przedmiotem regulacji konstytucyjnej (są wyjątki, budżet państwa)
-uchwalenie ustawy odbywa się w specjalnym trybie zwanym trybem ustawodawczym
-ustawa musi być zgodna z konstytucją oraz umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi za zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie
-zajmuje wysoką pozycję w systemie źródeł prawa w Polsce, muszą być z nią zgodne wszystkie niższe niż ustawa akty normatywne.
Umowy międzynarodowe - stanowią one źródło prawa nie tylko w stosunkach międzynarodowych (w stosunkach między państwami) ale również w stosunkach wewnętrznych poszczególnych państw.
Rozporządzenie – jest to akt normatywny stanowiony przez organy władzy wykonawczej , które określone są wyczerpująco w konstytucji RP.
8.Osoba fizyczna- każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
Zdolność prawna jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego. Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do nabywania przez właśnie działania praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego.
Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Pełnoletnim jest kto ukończył lat 18, przez zawarcie małżeństwa małoletni zyskuje pełnoletność i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.
Nie mają zdolności do czynności prawnej osoby które nie ukończyły 13lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają nastoletni, którzy ukończyli lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
9. Osoby prawne- są to sztucznie wyodrębnione twory , których ustawodawca przyznaje podmiotowość w stosunkach prawa cywilnego. Osoba prawna , tak jak osoba fizyczna ma zdolność prawną w prawie cywilnym, ma też pełną zdolność do czynności prawnych. Osoba prawna włada własnym wyodrębnionym majątkiem i tym majątkiem odpowiada za zobowiązania wobec jej wierzycieli. O tym czy dana jednostka , lub grupa jednostek posiada osobowość prawną decyduje w polskim systemie prawa cywilnego kryterium formalne (wola ustawodawcy), a nie kryterium funkcjonalne (cel działalności). Zgodnie bowiem z artykułem 33 kc. (kodeksu cywilnego) osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.
Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie. Zgodnie z tzw. teorią organów osoby prawnej , jeżeli działa organ tej osoby , to działa sama osoba prawna.
10.Stosunki
Prawne- Na system prawa danego państwa, składają się obowiązujące w nim normy prawne postrzegane w ich wzajemnym powiązaniu z punktu widzenia cech wspólnych i cech je różnicujących.
Stosunki cywilno – prawne charakteryzuje równoprawność (równorzędność) stron. W zasadzie pełna dobrowolność nawiązania, poza nielicznymi wyjątkami swoboda kształtowania przedmiotu stosunku prawnego uprawnień i obowiązków, oraz rodzaju sankcji. Sankcja nieważności czynności prawnej, lub sankcja egzekucyjna.
Stosunki oparte na metodzie administracyjno – prawnej odznaczają się nierówno prawnością (nierówno rzędnością stron), z których jedna jest organem władzy publicznej zajmującym pozycje władczą. Dobrowolność nawiązywania jest najczęściej wyłączona z mocy prawa, lub jednostronnej decyzji organu władzy publicznej. Uprawnienia i obowiązki określane są przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Obowiązki egzekwowane są sankcjami egzekucyjnymi i posiłkowo sankcjami karnymi.
Cechą charakterystyczną dla stosunków prawno karnych jest to , że podstawą ich nawiązania stanowi popełnienie czynu zabronionego przez ustawę karną. Strony są nierówno prawne. Ich pozycję prawną wyznaczają przepisy bezwzględnie obowiązujące, podstawową sankcją jest sankcja karna, a posiłkowo także sankcja egzekucyjna.
11.Czynność prawna- to czynność, której celem jest nawiązanie, zmiana lub ustanie stosunku cywilno-prawnego. Na tę czynność składa się co najmniej jedno oświadczenie woli podmiotu prawa cywilnego.
12.Klasyfikacja czynności prawnych:
a) wyróżniamy czynności prawne jedno-, dwu- lun wielostronne:
jednostronna- obejmuje oświadczenie woli jednego podmiotu, np. testament
dwu- lub wielostronne np. umowy, sprzedaż
b) Ze względu na status stron:
czynności prawne między żyjącymi (łac. inter vivos);
czynności prawne na wypadek śmierci (łac. mortis causa) – skuteczność tych czynności zależna jest od śmierci osoby, która tej czynności dokonała, np. testament
c) Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli:
czynności prawne zobowiązujące – pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów;
czynności prawne rozporządzające – pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów.
czynności prawne przysparzające-pociągają za sobą przysporzenie korzyści innej osobie, może polegać na zwiększeniu aktywów lub zmniejszeniu pasywów tej osoby
d) czynności prawne konsensualne i realne:
konsensualne- dochodzą do skutku, gdy strona lub strony złożą oświadczenia woli, jest to większość czynności w prawie cywilnym
realne- wymagają poza oświadczeniem woli również wydania rzeczy
13. Pojęcie prawo międzynarodowe- odnoszone jest do dwóch zespołów norm prawnych, czyli prawa międzynarodowego prywatnego i publicznego.
Prywatne- prawo wewnętrze państwa
Publiczne- reguluje stosunki między suwerennymi państwami
14. Pełnomocnictwo i prokura:
Pełnomocnictwo-jest ustalane przez mocodawcę do dokonywania tylko takich czynności prawnych, jakich sam mógłby dokonywać we własnym imieniu. Natomiast nie można go udzielić do wszelkich czynności prawnych. Wyróżniamy:
Pełnomocnictwo ogólne- obejmuje ono umocnienie do czynności zwykłego zarządu
Pełnomocnictwo rodzajowe- umocowanie obejmuje określoną w treści pełnomocnictwa kategorię czynności prawnych, do których umocowany jest pełnomocnik
Pełnomocnictwo szczególne- obejmuje ono umocowanie do dokonania indywidualnie określonych czynności prawnych
Prokura-jest pełnomocnictwem szczególnego rodzaju, udzielanym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocnienie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
15.Formy czynności prawnych:
Formy zastrzeżone pod rygorem nieważności- forma szczególna, której nie zachowanie pociąga za sobą nieważność czynności prawnej. Obowiązek zachowania tej formy może wynikać :
z przepisu ustawy
z woli stron czynności prawnej
Forma zastrzeżona dla celów dowodowych- forma pisemna, jeżeli jej nie zachowanie nie pociąga za sobą nieważności czynności prawnej, lecz ogranicz możność w razie sporu, z niektórych środków dowodowych.
Forma zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych- forma szczególna, w której mimo nie zachowania tej formy czynność prawna będzie ważna i wywoła skutki ale nie wszystkie.
16.Prawo rzeczowe- to zespół norm prawnych regulujących korzystanie z rzeczy, treść, nabycie, zmianę lub utratę praw podmiotowych bezwzględnych dotyczących rzeczy; są to tylko te prawa, którym taki charakter nadaje ustawa. Oznacza to, że o rzeczowy charakterze danego prawa nie mogą decydować strony czynności prawnej. Polskie prawo przyjmuje zasadę jawności oznaczającą, że prawa rzeczowe, jako prawa podmiotowe bezwzględne, powinny być widoczne dla tych, względem których są one skuteczne.
17.Zobowiązania- zgodnie z atr. 353 KC zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Świadczenie może polegać na działaniu lub zaniechaniu.
18.Elementy zobowiązania:
Podmioty, między którymi stosunek zobowiązaniowy istnieje:
wierzyciel- po jego stronie mamy do czynienia z pojęciem wierzytelności
dłużnik- po jego stronie mamy do czynienia z pojęciem dług
Przedmiot zobowiązania- to świadczenie, czyli określone zachowanie się dłużnika, którego spełnienia może domagać się wierzyciel.
Treść stosunku prawnego- są nią uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika. Może być tak, że każda ze stron stosunku zobowiązaniowego będzie zarówno wierzycielem i dłużnikiem. Ma on charakter względny tj. więź prawna jest skuteczna jedynie między stronami zobowiązania.
19. Należy odróżnić pojęcie dług od pojęcia odpowiedzialność, ponieważ dług jest zależny od dłużnika, a odpowiedzialność nie, może bowiem istnieć dług, a nie istnieć odpowiedzialność.
20. Rodzaje odpowiedzialności prawnej
Odpowiedzialność cywilna- Jest to możliwość zastosowania przymusu państwowego w postaci egzekucji majątkowej, wobec określonej osoby fizycznej lub prawnej, celem realizacji ciążącego na niej obowiązku. Jest najczęściej powiązana z długiem.
a)Ze względu na źródło powstania odpowiedzialności rozróżnia się odpowiedzialność kontraktową (z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania) i deliktową (za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym).
b)Ze względu na zasadę ponoszenia odpowiedzialności rozróżnia się odpowiedzialność na zasadzie winy, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka i odpowiedzialność na zasadzie słuszności.
Odpowiedzialność karna- to ponoszenie konsekwencji za określone czyny określone jako przestępstwo w prawie karnym.
Odpowiedzialność konstytucyjna- odnosi się do osób pełniących najwyższe stanowiska w państwie, a jej tryb określany jest najczęściej w konstytucji. Jest ona ponoszona za naruszenie ustawy konstytucyjnej i innych ważnych ustaw.
21. Świadczenie - zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania zadość czyniące godnemu ochrony interesowi wierzyciela. Wyróżniamy rodzaje świadczeń:
Świadczenie częściowe- Zachowanie dłużnika, które tylko w części odpowiada treści zobowiązania, polegające. Co do zasady wierzyciel nie ma prawa odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chyba że przyjęcie takiego świadczenia naruszałoby jego uzasadniony interes.
22. Prawo handlowe - jedna z gałęzi prawa prywatnego, wyrosła z prawa cywilnego na skutek potrzeby odrębnego uregulowania cywilnoprawnego obrotu profesjonalnego. W Polsce prawo handlowe było skodyfikowane w okresie od 1 lipca 1934 do 1 stycznia 1965. Obowiązywały wtedy obie księgi kodeksu handlowego, obejmujące całe polskie prawo handlowe. Obowiązujący obecnie Kodeks spółek handlowych normuje tylko „ustrojową" część prawa handlowego. W piśmiennictwie prawniczym można spotkać się ze stwierdzeniem, że kodeksem handlowym, z racji pełnionej funkcji, jest kodeks cywilny.
23. Normy prawa handlowego- nauka prawa wyróżnia normy prawa handlowego spośród norm prawa prywatnego przy zastosowaniu różnych, konkurencyjnych kryteriów:
kryterium podmiotowe - normy prawa handlowego regulują te stosunki prawne, których stronami są osoby zawodowo trudniące się obrotem handlowym (kupcy); w tym ujęciu prawo handlowe było prawem stanu kupieckiego (lex mercatoria); to kryterium zastosowano w niemieckim HGB i w polskim Kodeksie handlowym z 1934;
kryterium przedmiotowe - prawo handlowe reguluje stosunki prawne wynikające z wyszczególnionych czynności prawnych, związanych z obrotem gospodarczym, określanych jako czynności handlowe; to kryterium przyjął napoleoński Kodeks handlowy;
kryterium mieszane (podmiotowo-przedmiotowe); ten system wyróżnia trzy rodzaje czynności prawa handlowego: 1) obiektywne (uznawane za czynności prawa handlowego niezależnie od dokonującego je podmiotu), 2) subiektywne (dokonującemu ich podmiotowi nadawały charakter kupca), 3) czynności, które obejmowało prawo handlowe, jeżeli podmiotem ich dokonującym był kupiec; na tym kryterium oparto projekt Powszechnego Niemieckiego Kodeksu Handlowego.