Modernizm
Wyjaśnienie nazw
Epoka ta otrzymała tyle nazw, co żadna przed nią. Każda jednak akcentuje
inną wartość tamtych lat.
Fin de siècle – oznacza pesymistyczną wizję końca wieku.
Modernizm – zaznacza „nowoczesną” sztukę artystów końca wieku, odrzucających tradycyjne pomysły ojców.Dekadentyzm – oznacza schyłkowość, poczucie bierności i niemocy wobec nadchodzącego końca wieku.
Neoromantyzm – podkreśla duchowe i ideowe pokrewieństwo epoki z romantyzmem.Symbolizm – eksponuje ten nurt w sztuce i literaturze, który posługuje się symbolem.
Naturalizm kierunek w literaturze, zapoczątkowany przez Emila Zolę i Guy de Maupassanta. Proza ma obnażać zło i fałsz świata. Nie unikabiologizmu i fizjologicznych aspektów istnienia. Swojego bohatera bada, obserwuje, poddaje eksperymentom – jak naukaprzyrodnicza.
Secesja – wyodrębnia ruch w sztuce, w stroju, w architekturze i stylistyce przedmiotów użytkowych. Wyrażał się w dążeniu do ozdobności, płynnej linii, upodobaniem do bieli i barw pastelowych (na przykład suknie dam secesyjnych powinny być zielone, liliowe lub jasnoczerwone). Kobieta powinna być wiotka, krucha, ozdobiona przepychem włosów i niezbyt bujnym biustem. Lubiano też motywy roślinne, asymetrię, kształty strzeliste, zmienność i ruch natury.
Impresjonizm – dotyczy metody twórczej, jaką stosowali młodzi
artyści. Dążyli do uchwycenia wrażenia, momentu subiektywnego
postrzegania świata. Malarze impresjoniści operują grą świateł
i cieni, a pisarze odtwarzają nastrój, ulotność chwili, stosują subiektywną narrację.
Młoda Polska – na wzór innych krajów, taka bowiem zapanowała moda, by ideologię młodego pokolenia, które dokonało przewartościowania
zastanych wartości, nazwać – Młodą Europą.
Atmosfera Młodej Europy
Belle époque, jak zwano ostatnie dekady XIX wieku.
Piękna epoka – dość bogata, dojrzalsza o osiągnięcia naukowe, zdobycze kolonialne, rozwój przemysłu, zdobycze duchowe takie jak demokracja i oświata. Lecz belle époque zajaśnieje i zgaśnie, bo przyćmi ją fin de siècle. Koniec wieku – co oznacza nie tylko koniec wieku, lecz atmosferę pesymizmu i przygnębienia.
Dlaczego pesymizm ogarnął Europę przeżywającą „piękną epokę”?
Młodzi artyści z nieufnością, a nawet pogardą, odnieśli się do osiągnięć ojców. Technika i przemysł oznaczały standard, władzę i schematyzm. Wartością nadrzędną stał się pieniądz i majątek. Dorobkiewiczostwo, typ mieszczucha filistra, ówczesna komercja – wzbudziły niechęć wrażliwej młodzieży.
Poczucie zbliżającego się końca stulecia wywoływało katastroficzne wizje przyszłości, mistyczne przepowiednie, niewiele mające wspólnego z nauką, ale wpływające na nastrój ludzi: lęk, poczucie bezradności, niemoc i pesymizm wobec nadchodzących kataklizmów.
Filozofia poprzedniej epoki – praktycyzm, utylitaryzm – wydawała się zbyt przyziemna i ograniczona do ludzkiego minimum wobec tak trudnych problemów.
Nasilił się także konflikt społeczny skierowany przeciw staremuświatu. Przecież rozwój przemysłu pociągał za sobą powstanie ogromnej warstwy wielkomiejskiego proletariatu, który zaczął upominać się o swoje prawa.
Starsze pokolenie było wierne konwenansom zarówno w sferze obyczajów towarzyskich, jak i sztuki. Młodzi buntują się przeciw niewoli konwenansu, wprowadzają nowy portret artysty i sztuki.
Porównaj epoki
Romantyzm • Misja i kult poety • Sztuka na piedestale wśród wartości. • Wyobraźnia, fantastyka, duchowość. • Dominacja poezji i dramatu. • Idea walki, profetyzm, ludowość. • Irracjonalizm, kult średniowiecza, mistycyzm. |
Pozytywizm • Rozwój nauki i techniki. • Utylitaryzm sztuki. • Scjentyzm, racjonalizm, agnostycyzm. • Dominacja prozy. • Pragmatyzm. • Organicyzm. • Praca u podstaw.
|
Fin de siècle • Niechęć do przemysłu, cywilizacji, techniki. • Misja artysty – wyobcowanego, pogardzającego tłumem. • Motyw szatana i satanizm. • Hasło „sztuka dla sztuki” • Powrót poezji i dramatu • Zainteresowanie średniowieczem, okultyzmem, badanie obłędu, narodziny parapsychologi. |
|---|