Praca człowieka jako operatora tych skomplikowanych urządzeń wymagała sprostania nowym, trudnym zadaniom i przynosiła nieznane wcześniej obciążenia. W środowisku pracy zaczęło dominować obciążenie psychiczne, jednocześnie ludzie doznawali ekstremalnych przeciążeń fizycznych i uciążliwości pochodzących od czynników środowiskowych. Maszyny to wytrzymywały, ponieważ były zaprojektowane do działań w takich właśnie warunkach. Nie można było tego samego powiedzieć o człowieku. Okazało się, że człowiek jest najbardziej zawodnym elementem systemu, do którego został włączony i często był przyczyną niepowodzeń, strat i katastrof. Do analizy tych zdarzeń i określenia ich przyczyn włączono specjalistów z grupy nauk o człowieku: głównie psychologów i fizjologów. Wyniki ich badań wskazywały, że jedyną drogą podwyższenia niezawodności systemu złożonego z człowieka i urządzeń technicznych jest uwzględnianie możliwości i ograniczeń człowieka przy projektowaniu tych urządzeń.

Rozwiązanie problemów, które z taką ostrością pojawiły się w omawianym czasie, wymagało udziału wielu specjalistów z różnych dyscyplin naukowych. Dyscypliny te można ująć w dwie grupy: nauki o człowieku i nauki techniczno-organizacyjne (tab. 1).

• ochroną pracy - jest to "zespół środków i metod zawartych w aktach prawnych nakładających na zakład pracy obowiązek kształtowania warunków pracy, które by zabezpieczały pracowników przed zagrożeniami dla ich życia lub zdrowia oraz umożliwiały regenerację utraconych sił biologicznych również poza pracą" [25, s. 14]

• bezpieczeństwem i higieną pracy - "zespół minimalnych warunków określonych przepisami prawnymi, mających na celu zabezpieczenie pracowników przed zagrożeniami dla ich życia lub zdrowia, występującymi podczas pracy" [25, s.18]

organizacją pracy - "suma działań technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych, skierowanych na stworzenie optymalnego połączenia siły roboczej i środków produkcji (przedmiotów i środków pracy) oraz zapewnienia człowiekowi właściwych warunków pracy" [34]. W ujęciu prakseologicznym organizowanie dotyczy układu elementów uporządkowanych i powiązanych ze sobą w taki sposób, że elementy te przyczyniają się do powodzenia całości, czyli - osiągnięcia celu [18, s. 531]

Ewolucja pojmowania ergonomii doprowadziła do włączenia w obszar jej badań kolejnych zagadnień, co spowodowało, że dziś możemy wyróżnić pewne specjalizujące się nurty (sfery) ergonomii. Najwcześniej (w latach pięćdziesiątych) wyróżniono dwie sfery:

• ergonomię warunków pracy

• ergonomię wyrobu.

• czynniki materialnego środowiska pracy:

  • drgania mechaniczne

  • hałasy: infradźwiękowe, słyszalne, ultradźwiękowe

  • mikroklimat (temperatura, wilgotność i ruch powietrza oraz promieniowanie cieplne)

  • emisja energii szkodliwej (promieniowanie elektromagnetyczne, przenikliwe)

  • oświetlenie

  • zanieczyszczenia powietrza (gazowe, cieczowe i pyłowe)

  • kontakt z substancjami agresywnymi, chorobotwórczymi, nieprzyjemnymi itp.

• czynniki techniczno-organizacyjne, głównie:

  • pozycja ciała przy pracy (uwarunkowana wymiarami urządzenia technicznego i sposobami pracy)

  • rytm (powtarzalność) i tempo (szybkość ruchów) pracy

  • przerwy w pracy

  • metody pracy.

		Zadania ergonomii warunków pracy
Fol. nr 11

• wykonywanie pomiarów oraz określenie dopuszczalnych wartości (norm) intensywności czynników tworzących fizyczne, chemiczne i biologiczne środowisko pracy

• określanie wpływu tych czynników na człowieka, zarówno podczas badań diagnostycznych (określanie stanu istniejącego), jak i prospektywnych (prognozowanie skutków w procesie projektowania systemu)

• określanie sposobów eliminacji uciążliwości i zagrożeń powodowanych przez czynniki środowiskowe oraz realizacja projektów korygujących warunki pracy.

		Zadania ergonomii wyrobów
Fol. nr 12

• dostosowaniem obiektów technicznych do wymiarów i kształtów ciała człowieka

• funkcjonalnością obiektu technicznego (np. sprawnością, odpowiedniością formy i funkcji, niezawodnością, podatnością na regulacje i naprawy, łatwością likwidowania po zużyciu)

• bezpieczeństwem i komfortem użytkowania obiektu technicznego

estetyką kształtów i barw obiektu technicznego.

Nieco później wyodrębniono takie kolejne sfery działań ergonomicznych, jak:

• ergonomia mieszkania

• ergonomia czasu wolnego, rekreacji i sportu

• ergonomia dla ludzi starszych i niepełnosprawnych

• ergonomia prac biurowych (w tym stanowisk komputerowych)

• ergonomia świata dziecięcego

• ergonomia prac ekstremalnych (np. na dużych wysokościach, pod wodą, w kosmosie, w ratownictwie przemysłowym, górnictwie)

• ergonomia prac operatorskich, zautomatyzowanych i zrobotyzowanych

• ergonomia systemów złożonych.

• Wymienione nazwy jednoznacznie wskazują obszary zainteresowań poznawczych i praktycznych ergonomii.

II Międzynarodowym Kongresie Ergonomicznym w Dortmundzie w 1964 r. Lista dortmundzka składała się ze 135 pytań o charakterze ogólnym, oznaczonych literą A i kolejnym numerem oraz ze 188 pytań szczegółowych oznaczonych literą B i kolejnym numerem. Kwestionariusz zawierający 323 pytania jest narzędziem badawczym bardzo wnikliwym, lecz jednocześnie pracochłonnym, zabierającym wiele czasu i niewygodnym w praktycznym stosowaniu.

Układ człowiek – obiekt techniczny

System: człowiek-obiekt techniczny jest typowym tzw. systemem działania i jako taki wyróżnia się następującymi cechami [26, s.38]:

• realizuje celowe działanie

• może współpracować z innymi systemami

• może składać się z innych systemów

• stwarza warunki działania sobie i innym systemom, przeciwdziałając występującym zakłóceniom

• może się zmieniać i doskonalić (rozwijać się)

• trwa w czasie i ma skończoną trwałość

• zużywa się i wymaga odnowy itd.

System człowiek-obiekt techniczny ma charakter dynamiczny: zmienia się w czasie, aktywnie działa na otoczenie fizyczno-chemiczno-biologiczne oraz społeczne, a także podlega działaniu tego środowiska. Podczas działania wchodzi w liczne interakcje z innymi systemami, w wyniku czego może modyfikować wcześniej ustalony plan działania.