CZĘŚĆ I
PODSTAWOWE WYMAGANIA DLA PRODUKTÓW
LECZNICZYCH
ROZDZIAŁ 1 ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ
Reguła
Wytwórca produktów leczniczych jest obowiązany zapewnić, żeby produkty
lecznicze przez niego wytwarzane były odpowiednie do ich przewidzianego
zastosowania, spełniały wymagania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu i nie
narażały pacjentów na ryzyko związane z niedostatecznym bezpieczeństwem
stosowania, nieodpowiednią jakością lub zbyt niską skutecznością.
Odpowiedzialność za realizację tych celów jakościowych spoczywa na kierownictwie
wytwórni. Osiąganie właściwej jakości wymaga udziału i współpracy wszystkich
osób zatrudnionych w różnych działach i na różnych szczeblach organizacyjnych
wytwórni, a także dostawców i dystrybutorów. W celu wiarygodnego osiągnięcia
celu jakościowego musi być szczegółowo opracowany i prawidłowo wprowadzony
system Zapewnienia Jakości obejmujący Dobrą Praktykę Wytwarzania oraz Kontrolę
Jakości. System powinien być w pełni udokumentowany, a jego skuteczność w
sposób ciągły kontrolowana. Wszystkie elementy systemu Zapewnienia Jakości
powinny funkcjonować w oparciu o wystarczająco liczny zespół pracowników oraz
odpowiednie pomieszczenia, urządzenia i instalacje. Wytwórca i Osoba
Wykwalifikowana ponoszą dodatkową odpowiedzialność prawną.
1.1 Podstawowe zasady Zapewnienia Jakości, Dobrej Praktyki Wytwarzania i Kontroli
Jakości są ze sobą wzajemnie powiązane i dlatego są przedstawione w celu
podkreślenia ich wzajemnych relacji i zasadniczego znaczenia dla produkcji i kontroli
produktów leczniczych.
Zapewnienie Jakości
1.2 Zapewnienie Jakości obejmuje wszystkie zagadnienia, mające osobno lub razem
wpływ na jakość produktu i stanowiące sumę wszystkich działań zorganizowanych w
celu dopilnowania, aby produkty lecznicze miały jakość, odpowiednią do ich
przewidzianego zastosowania. System Zapewnienia Jakości obejmuje zatem poza
Dobrą Praktyką Wytwarzania inne czynniki nie objęte zakresem niniejszego
przewodnika.
System Zapewnienia Jakości odpowiedni do wytwarzania produktów leczniczych
powinien zapewnić, że:
i. produkty lecznicze były zaprojektowane i opracowane z uwzględnieniem wymagań
Dobrej Praktyki Wytwarzania i Dobrej Praktyki Laboratoryjnej;
ii. operacje produkcyjne i kontrolne były jasno określone, zgodnie z wymaganiami
Dobrej Praktyki Wytwarzania;
iii. zakres odpowiedzialności na szczeblach kierowniczych był jasno określony;
iv. były ustalone działania dotyczące wytwarzania, dostawy i użycia właściwych
materiałów wyjściowych i opakowaniowych; 2
v. były przeprowadzane wszystkie niezbędne kontrole produktów pośrednich, kontrole
procesów i walidacje;
vi. produkt końcowy był prawidłowo przetwarzany oraz kontrolowany, zgodnie z
ustalonymi procedurami;
vii. produkty lecznicze nie były sprzedawane ani dostarczane, zanim Osoba
Wykwalifikowana nie poświadczy, że każda seria była wyprodukowana i
skontrolowana zgodnie z wymaganiami pozwolenia na dopuszczenie do obrotu i
innymi przepisami dotyczącymi produkcji, kontroli oraz zwalniania do obrotu
produktów leczniczych;
viii. istniały zadowalające warunki zapewniające, na ile to możliwe, aby produkty
lecznicze były przechowywane, rozprowadzane i następnie traktowane w taki sposób,
aby zachowały one odpowiednią jakość w ciągu całego deklarowanego okresu
ważności;
ix. była stosowana procedura inspekcji wewnętrznych i/lub audytów jakości, służąca do
regularnej oceny skuteczności i możliwości stosowania systemu Zapewnienia Jakości
w praktyce.
Dobra Praktyka Wytwarzania Produktów Leczniczych (DPW)
1.3 Dobra Praktyka Wytwarzania jest tą częścią Zapewnienia Jakości, która gwarantuje,
że produkt jest wytwarzany w sposób powtarzalny i kontrolowany zgodnie ze
standardami jakości odpowiednimi dla jego zamierzonego zastosowania, i
wymaganiami pozwolenia na dopuszczenie do obrotu lub specyfikacji produktu
leczniczego. Dobra Praktyka Wytwarzania dotyczy zarówno produkcji, jak i kontroli
jakości. Podstawowe wymagania DPW są następujące:
i. wszystkie procesy wytwarzania są jasno zdefiniowane, systematycznie analizowane
w świetle nowych doświadczeń, a ich przydatność do wytwarzania produktów
leczniczych o wymaganej jakości i zgodnych ze specyfikacjami w sposób
powtarzalny musi być udowodniona;
ii. krytyczne etapy procesów wytwarzania i istotne zmiany w procesie są zwalidowane;
iii. są zapewnione wszystkie niezbędne wymagania DPW, a w szczególności:
a. odpowiednio wykwalifikowani i przeszkoleni pracownicy,
b. odpowiednie, wystarczająco duże pomieszczenia,
c. odpowiednie urządzenia i ich obsługa,
d. właściwe materiały, pojemniki i etykiety,
e. zatwierdzone procedury i instrukcje,
f. odpowiednie warunki magazynowania i transportu
iv. instrukcje i procedury są sporządzone w sposób jednoznaczny i zrozumiały,
odpowiedni do ich przeznaczenia;
v. pracownicy są przeszkoleni w zakresie prawidłowego stosowania procedur;
vi. przebieg procesów jest rejestrowany ręcznie lub za pomocą urządzeń rejestrujących,
w celu udowodnienia, że wszystkie czynności wymagane przez ustalone procedury i
instrukcje zostały rzeczywiście wykonane oraz że ilość i jakość produktu była zgodna
z oczekiwaniami; przy czym każde istotne odchylenie jest szczegółowo opisane i
wyjaśnione; 3
vii. przechowywane są wyczerpujące i dostępne zapisy dotyczące wytwarzania
obejmujące dystrybucję i umożliwiające pełne prześledzenie historii serii; viii. dystrybucja produktów ogranicza do minimum ryzyko obniżenia ich jakości;
ix. istnieje system umożliwiający wstrzymanie dostaw i wycofanie z obrotu każdej serii
produktu;
x. reklamacje dotyczące produktów leczniczych, znajdujących się w obrocie, są badane;
przyczyny wad jakościowych wyjaśniane, odpowiednie środki są podejmowane w
stosunku do wadliwych produktów oraz w celu zapobieżenia ponownemu pojawianiu
się tych samych wad.
Kontrola Jakości
1.4 Kontrola Jakości jest częścią Dobrej Praktyki Wytwarzania związaną z pobieraniem
prób, specyfikacjami i badaniami, a także z organizacją, dokumentacją oraz
procedurami zwalniania do obrotu zapewniającymi, że niezbędne i właściwe badania
są rzeczywiście wykonywane i materiały nie są zwalniane do użycia, a produkty do
sprzedaży lub przekazania, dopóki ich jakość nie została oceniona jako zadowalająca.
Podstawowe wymagania dotyczące Kontroli Jakości są następujące:
i. dostępne są odpowiednie środki i sprzęt, przeszkoleni pracownicy i zatwierdzone
procedury dotyczące pobierania prób oraz sprawdzania i badania materiałów
wyjściowych, materiałów opakowaniowych, produktów pośrednich, produktów
luzem, produktów końcowych i, jeżeli to potrzebne z uwagi na Dobrą Praktykę
Wytwarzania , monitorowania warunków otoczenia;
ii. próby materiałów wyjściowych, materiałów opakowaniowych, produktów
pośrednich, produktów luzem i produktów końcowych są pobierane przez
pracowników i przy zastosowaniu metod zatwierdzonych przez Kontrolę Jakości;
iii. metody badań są zwalidowane;
iv. dokonywane są zapisy, ręcznie i/lub za pomocą urządzeń rejestrujących, dowodzące,
że wszystkie wymagane procedury dotyczące pobierania prób oraz kontrole i badania
zostały rzeczywiście wykonane; a każde odchylenie szczegółowo opisane i
wyjaśnione;
v. produkty końcowe zawierają substancje aktywne, zgodne ze składem jakościowym i
ilościowym podanym w pozwoleniu na dopuszczenie do obrotu, mają wymaganą
czystość i znajdują się we właściwych pojemnikach oraz są prawidłowo oznakowane;
vi. prowadzone są zapisy wyników kontroli i badań wskazujących, że materiały
wyjściowe, produkty pośrednie, produkty luzem i produkty końcowe są formalnie
oceniane przez porównanie ze specyfikacjami. Ocena produktu obejmuje przegląd i
ocenę dokumentacji dotyczącej produkcji oraz ocenę odchyleń od określonych
procedur;
vii. żadna seria produktu nie zostanie zwolniona do sprzedaży lub dystrybucji bez
uprzedniego poświadczenia przez Osobę Wykwalifikowaną, że spełnia wymagania
pozwolenia na dopuszczenie do obrotu;
viii. muszą być przechowywane próby archiwalne materiałów wyjściowych oraz
produktów, wystarczające, aby w razie potrzeby umożliwić powtórzenie pełnego
badania produktu w przyszłości; produkt jest przechowywany w swoim opakowaniu
końcowym, chyba że produkowane są wyjątkowo duże opakowania.