Choroba Leśniowskiego – Crohna
Badania wykazały, że kobiety z chorobą Leśniowskiego – Crohna przechodzą zwykle okres ciąży i porodu bez żadnych powikłań. Dzieci rodzą się zdrowe, choć tak jak w przypadku innych bliskich krewnych, istnieje u nich większe ryzyko rozwoju tej choroby w przyszłości.
Charakterystyczny dla tej choroby jest stan zapalny jelita cienkiego.
W krajach zachodnich nazwano ją tak na cześć amerykańskiego lekarza Burrilla Crohna, który opisał jej objawy w 1884 r. U nas dodajemy nazwisko polskiego patologa Antoniego Leśniowskiego, który w 1904 r. - niezależnie od Crohna - przedstawił opis tej choroby.
Najbardziej charakterystyczne dla tej choroby jest zapalenie jelita cienkiego występujące głównie w dolnej części tego narządu, zwanej jelitem czczym. Może się ono jednak pojawić w każdej części przewodu pokarmowego - od jamy ustnej do odbytu. Stan zapalny bywa przyczyną bólu i przyspieszonych ruchów robaczkowych doprowadzających do biegunki.
Choroba Leśniowskiego – Crohna należy do grupy schorzeń określanych wspólną nazwą zapalnej choroby jelit.
Przyczyna - nie ustalona
Choroba Leśniowskiego – Crohna dotyka z jednakową częstością kobiet i mężczyzn. Dowodem na jej podłoże genetyczne jest częste występowanie w obrębie jednej rodziny - około 20% chorych ma krewnych z jakąś formą choroby zapalnej jelit.
Istnieje wiele teorii na temat przyczyn tej grupy schorzeń, żadna z nich nie została jednak w pełni udowodniona. Najbardziej popularne jest twierdzenie, że nasz układ immunologiczny, reagując na bakterie lub wirusy (co jest oczywiście pożyteczne), wywołuje u podatnych osób "efekty uboczne" w postaci trwającego czasami wiele lat zapalenia jelita. Trudno jednak stwierdzić, czy występujące u chorych pewne nieprawidłowości układu immunologicznego są skutkiem, czy też przyczyną schorzenia.
Na pewno można natomiast obalić pogląd, że choroba Leśniowskiego – Crohna jest zaburzeniem emocjonalnym.
Powikłania - blokada jelit i przetoki
Najczęstszymi objawami choroby są ból brzucha, często w prawej dolnej jego części, oraz biegunka. Może również wystąpić krwawienie z odbytnicy, utrata masy ciała, gorączka. Krwawienia nie należy lekceważyć - może być poważne i długo się utrzymywać, prowadząc do niedokrwistości. U dzieci z chorobą Leśniowskiego – Crohna często obserwuje się zaburzenia wzrostu i ogólnie całego rozwoju.
Najczęstszym powikłaniem jest "blokada" jelita i rozwinięcie się choroby zwanej niedrożnością przewodu pokarmowego. Takie utrudnienie w przechodzeniu treści jelitowej jest spowodowane pogrubieniem ścian jelita - wynik tworzenia się obrzęku i tkanki bliznowatej. W przebiegu tej choroby mogą się również tworzyć "tunele" (nazywane fachowo przetokami) drążące okoliczne tkanki i narządy w kierunku skóry. Często dotyczy to okolicy odbytu, a zajętymi organami są pęcherz moczowy oraz pochwa. W wielu przypadkach jedynym skutecznym leczeniem będzie wtedy zabieg operacyjny.
Innymi powikłaniami w tej chorobie są niedobory pokarmowe. Na ogół dotyczy to białek i witamin, m.in. witaminy B12 wchłaniającej się właśnie w jelicie czczym. Mała ilość tej witaminy w organizmie jest przyczyną niedokrwistości.
Zapalenie stawów, problemy skórne, zapalenie błony naczyniowej oka czy śluzówek jamy ustnej, kamica nerkowa i pęcherzykowa oraz inne choroby wątroby i dróg żółciowych to też powikłania związane z chorobą Leśniowskiego – Crohna. Niektóre z tych chorób ustępują wraz z wyleczeniem objawów jelitowych, inne trzeba leczyć oddzielnie.
Najważniejsze - badania
W postawieniu diagnozy najważniejsze jest dokładne badanie lekarskie: wysłuchanie chorego oraz sprawdzenie jego poszczególnych układów za pomocą dłoni, uszu i stetoskopu.
Oprócz tego przeprowadza się też wiele dodatkowych badań:
podstawowe badania krwi - przydatne jedynie w celu stwierdzenia powikłań, np. niedokrwistości. W przeciwieństwie do ciałek czerwonych liczba białych krwinek jest zwykle podwyższona, co oznacza stan zapalny w organizmie;
badanie kału - umożliwia stwierdzenie cech jawnego bądź utajonego krwawienia oraz infekcji;
badania obrazowe - najważniejsze w rozpoznaniu, gdyż pokazują chory narząd:
badanie rentgenowskie. Pacjentowi podaje się tu tzw. papkę barytową, która pokrywa (jako kontrast) wnętrze przełyku, żołądka i jelit. Następnie wykonuje się serię zwykłych zdjęć rentgenowskich;
kolonoskopia - należy do badań obrazowych, jest jednak dosyć nieprzyjemna. Lekarz umieszcza przez odbytnicę w jelicie grubym długą i elastyczną rurę, zawierającą włókna światłowodowe. Pozwala to na obejrzenie niejako "na własne oczy", wnętrza narządu i nawet pobranie próbek tkanki do badania;
badanie histopatologiczne - tkankę pobraną dzięki kolonoskopii bada się pod mikroskopem. Wynik badania jest niezmiernie ważny dla prawidłowego rozpoznania choroby.
W diagnozie tego schorzenia pomocny jest fakt, że stan zapalny obejmuje całą ścianę zajętego narządu, w przeciwieństwie do "pokrewnej" choroby - wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, w którym zajęta jest jedynie błona śluzowa.
Cel - remisja
Celem leczenia jest opanowanie stanu zapalnego, uzupełnienie niedoborów pokarmowych oraz złagodzenie objawów (bólu brzucha czy biegunki). Podobnie jak w przypadku innych chorób przewlekłych, można ją tylko "zaleczyć", ale nie wyleczyć. Dzięki leczeniu możliwe jest osiągnięcie stanu wolnego od objawów (nazywanego okresem remisji), który trwa czasami wiele lat. Jednak choroba zwykle nawraca i całe postępowanie należy rozpoczynać od początku, co wiąże się z długotrwałą opiekę specjalistyczną i okresowymi wizytami kontrolnymi.
U większości pacjentów leczenie zaczyna się od podawania środków zawierających kwas 5-aminosalicylowy, zwykle jest to sulfasalazyna. Osoby, które nie tolerują sulfasalazyny, mogą przyjmować inne preparaty zawierające "czysty" (bez obecności sulfonamidu) kwas 5-aminosalicylowy. Przy braniu środków z tej grupy mogą wystąpić niepożądane objawy: nudności, wymioty, zgaga, biegunka i bóle głowy.
Niektórzy pacjenci wymagają stosowania kortykosterydów. Są one najskuteczniejsze w leczeniu tej choroby, ale obarczone dosyć poważnymi efektami ubocznymi przy długotrwałym stosowaniu, w tym skłonnością do infekcji, do tworzenia się wrzodów żołądka czy odwapnienia kości.
W cięższych przypadkach należy zastosować środki immunosupresyjne, czyli leki upośledzające czynność naszego układu obronnego. Podawanie czegoś, co jeszcze bardziej osłabia nasz organizm, może wydawać się dziwne. Tymczasem leki immunosupresyjne blokują m.in. te reakcje, które są przyczyną zapalenia ściany jelita. Środki te również wywołują efekty uboczne: nudności, wymioty i biegunkę oraz upośledzają odporność naszego ustroju. Często stosuje się leczenie łączone - kortykosterydy z lekami immunosupresyjnymi, co pozwala zmniejszyć dawkę sterydów.
Niedawno do leczenia ciężkich i umiarkowanych postaci choroby Leśniowskiego - Crohna wprowadzono środek o nazwie infliximab. Stosuje się go w przypadkach nie reagujących na standardowe leczenie oraz w leczeniu przetok. Infliximab usuwa z krwi czynnik odgrywający prawdopodobnie dużą rolę w rozwoju zapalenia - tzw. TNF. Ciekawym faktem jest to, że ten sam czynnik, który pokazuje tutaj swoją "złą" naturę, jest również ważnym ogniwem w walce naszego organizmu z nowotworami.
Antybiotyki nie leczą samej choroby, ale można je stosować w przypadku nadmiernego wzrostu bakterii przy rozwoju powikłań - zwężeń i przetok. W zwalczaniu biegunki pomocne będą niejednokrotnie silne leki przeciwbiegunkowe: difenoksylat czy loperamid.
W leczeniu ważne jest również uzupełnianie niedoborów pokarmowych, szczególnie u dzieci, których wzrost może zostać zahamowany. W tej chorobie nie ma żadnej skutecznej diety. U niektórych pacjentów dolegliwości zaostrzają się po spożyciu mleka, alkoholu czy po pikantnych przyprawach - wtedy należy oczywiście ich unikać.
Ostateczne rozwiązanie - kolektomia
W trakcie zabiegu operacyjnego można usunąć część chorego narządu, ale nie wyleczy to całego organizmu. Zapalenie często pojawia się obok wyciętego fragmentu z powrotem. Wielu pacjentów wymaga jednak takich zabiegów, ponieważ nie reagują na klasyczną terapię lekami albo rozwijają się u nich powikłania, takie jak niedrożność jelit, perforacja, ropień lub krwawienie z przewodu pokarmowego.
W przypadku tych osób, u których choroba ograniczona jest do jelita grubego, ostatecznym rozwiązaniem jest jego usunięcie w zabiegu zwanym kolektomią. Należy jednak podkreślić, że zabieg jest wykonywany tylko wtedy, gdy zawiodą inne środki, a stan chorego jest poważny. Pacjent po kolektomii musi później żyć ze sztucznym odbytem (tzw. stomą).