PROMOCJA ZDROWIA
Zdrowie jest wartością, dzięki której człowiek może realizować swoje aspiracje, zasobem, gwarantującym rozwój społeczny i ekonomiczny, środkiem do osiągnięcia lepszej jakości życia.
Wśród czynników, które wpływają na zdrowie człowieka wyróżnia się cztery grupy:
styl życia - jego udział jest największy (50 - 60%) i jednocześnie jego zmiana leży w zasięgu możliwości każdego człowieka,
środowisko fizyczne oraz społeczne życia i pracy ( około 20%),
czynniki genetyczne (około 20%),
służba zdrowia, która może rozwiązać 10 - 15% problemów zdrowotnych społeczeństwa.
PROMOCJA ZDROWIA jest młodą koncepcją i strategią działań dla zdrowia. Narodziła się w latach 70. Podstawowe jej założenia sformułowano w 1986 r. w Karcie Ottawskiej w czasie I Konferencji Promocji Zdrowia w Ottawie. Według tej Karty „ Promocja zdrowia to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę”
PROCES – to seria działań i zmian, zwykle długotrwałych, pozostających ze sobą w związku przyczynowym, które mogą podejmować ludzie dla poprawy swego samopoczucia i zdrowia
LUDZIE – w procesie tym uczestniczą jednostki, grupy, społeczności lokalne i całe społeczeństwo uznając, że sami ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych
KONTROLA – wgląd we własne zdrowie i troska o nie, tzn:
uświadomienie sobie i określenie własnych problemów zdrowotnych,
rozbudzenie potrzeby ich rozwiązania
odkrycie własnych możliwości ich rozwiązania,
podjęcie decyzji,
działania dla poprawy zdrowia
CEL NADRZĘDNY:
KSZTAŁTOWANIE STYLU ŻYCIA I ŚRODOWISKA ( FIZYCZNEGO I SPOŁECZNEGO) SPRZYJAJĄCEGO ZDROWIU
Zdrowie, to nie tylko brak choroby. To pełen dobrostan - fizyczny, psychiczny i społeczny. Zatem jesteśmy zdrowi, gdy nie chorujemy, mamy właściwy stosunek do siebie, umiemy sobie radzić ze stresem, mamy dobre układy z otoczeniem. Zdrowie to kapitał, który pozwala nam osiągnąć nasze cele, satysfakcję i spełnienie w życiu. Promocja zdrowia natomiast, to sposób aby to zdrowie utrzymać, ale przede wszystkim rozwijać. To taka praca z ludźmi, która ma ich wyposażyć w wiedzę i umiejętności do podnoszenia stanu zdrowia. W praktyce najważniejszą sprawą wydaje się być zdrowy styl życia, czyli sposób w jaki je przeżywamy. Aby miał on sens należy przestrzegać pewnych założeń, dekalogu (w oparciu o „Dekalog Zdrowego Stylu Życia” Z. Cendrowskiego).
Oto one:
1.Wiedza o samym sobie.
Oznacza to konieczność zrozumienia wszystkich podstawowych zasad funkcjonowania organizmu, w takim stopniu, aby człowiek umiał oceniać stan swojego zdrowia, prawidłowo interpretować różne dolegliwości i co najważniejsze, aby posługując się tą wiedzą umiał uprawiać strategię zdrowego stylu życia, planować i realizować różne przedsięwzięcia wyprzedzające chorobę, nie dopuszczać do zachorowań, przewidywać, nie tylko unikać choroby, ale wspomagać zdrowie.
2. Utrzymywanie sił obronnych w stałej gotowości.
Takie postępowanie opiera się na 4 zasadach:
* Niedopuszczanie do zachowań, które mają bezpośredni wpływ na obniżenie bariery immunologicznej (lekomania, palenie papierosów, alkohol, narkotyki, itp.)
* Postępowanie w sposób wzmacniający siły obronne (właściwe odżywianie, systematyczna aktywność fizyczna, hartowanie ciała, itp.)
* Umiejętne postępowanie podczas różnych chorób i dolegliwości, by nie tylko nie spowodowały one niekorzystnych następstw, ale aby wykorzystać je dla wzmocnienia organizmu (leki, medycyna naturalna, itp.)
* Pogłębianie umiejętności wykorzystania naszych sił psychicznych (autopsychoterapia)
3. Nie nadużywanie leków
Podstawą tej zasady jest stosowanie leków tylko w sytuacji, gdy jest to konieczne i to pod kontrolą lekarza.
4. Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej
Odpowiednio częsty i intensywny ruch pozwala na wzmocnienie organizmu i zachowanie właściwej tężyzny fizycznej i psychicznej.
5. Prawidłowe odżywianie się
Należy stosować się tutaj do kilku prostych zasad:
* Trzeba jeść tylko tyle, ile się zużywa
* Maksymalne wyeliminowanie z diety tłuszczów zwierzęcych i zastąpienie ich tłuszczami roślinnymi oraz produktów wysoko przetworzonych, np. cukru, soli, białej mąki.
* Spożywanie dużych ilości warzyw i owoców
* Ograniczenie spożycia potraw o wysokiej ilości cholesterolu
6. Hartowanie się
Chodzi tutaj o świadome, planowe poddawanie swego ciała i psychiki różnego rodzaju bodźcom, by wzmocnić się, przygotować do sytuacji trudnych, uodpornić się na ekstremalne bodźce w sferach: fizycznej, psychicznej i społecznej.
7. Rozwijanie umiejętności walki ze stresem
Polega to na umiejętności rozróżniania „dobrego” i „złego” stresu i stałego uczenia się sterowania swoimi reakcjami, ograniczanie i eliminowanie wpływu bodźców negatywnych. Mają tu zastosowanie wszelkie techniki psychoterapeutyczne, m.in. trening asertywności, umiejętność relaksacji i odreagowywania negatywnego stresu, także poprzez wysiłek fizyczny.
8. Wyeliminowanie nałogów
wszelkie działania mające na celu zachęcenie ludzi do pozostawania wolnym od nałogów i podejmowania wysiłku ich porzucenia. Kluczem do sukcesu jest motywacja i wsparcie.
9. Życzliwość dla innych
Jest to jeden z podstawowych wymiarów społecznego wymiaru zdrowia. Inaczej mówiąc, zdrowym społecznie jest ten, kto czyni dobro, jest życzliwym dla innych, zna wartość pojęć: tolerancja i kompromis, posługuje się nimi w praktyce, będąc jednocześnie asertywnym.
10. Zachowanie postawy copingowej
Coping to z ang. dawanie sobie rady w życiu. Jest to reguła zamykająca w sobie pozostałe. Człowiek prowadzący zdrowy styl życia to taki, który jest o.k., życiowy optymista, odbierany przez innych jako człowiek sukcesu. Dzięki temu jest osobą atrakcyjną dla innych, posiadającą wielu przyjaciół. Jest mu po prostu łatwiej żyć.
PROFILAKTYKA
gr. phylax–stróż
To działania podejmowane w celu zapobiegania pojawieniu się i/lub rozwojowi niepożądanych zachowań, stanów lub zjawisk w danej populacji.
To przeciwdziałanie zagrożeniom –prewencja
FAZY PROFILAKTYKI:
Profilaktyka I fazy (stan pełnego zdrowia)-dotyczy całej populacji, obejmuje wczesne działania, których celem jest uprzedzenie choroby lub zmniejszenie ryzyka jej rozwoju (działania swoiste i nieswoiste)
ZAPOBIEGANIE SWOISTE
-ukierunkowane na zapobieganie określonym chorobom (szczepienia ochronne)
ZAPOBIEGANIE NIESWOISTE
Umacnianie zdrowia poprzez:
przestrzeganie zasad higieny
wychowanie zdrowotne
oświatę zdrowotna
higieniczny tryb życia, nauki, pracy
profilaktyka II fazy (wczesny okres choroby) -jest ukierunkowana na określoną grupę populacji o podwyższonym lub wysokim ryzyku jakiejś choroby, wczesne wykrywanie odchyleń od prawidłowości w stanie zdrowia i zapobieganie rozwojowi choroby
PODSTAWOWE DZIAŁANIA W TEJ FAZIE TO:
Badania przesiewowe
Badania wstępne, okresowe, kontrolne
Badania typu „bilans zdrowia”
profilaktyka III fazy ( choroba w pełni rozwinięta) –ukierunkowana na osoby przewlekle chore lub niepełnosprawne, obejmuje:
Leczenie ograniczające skutki choroby i rehabilitację
Opiekę medyczno – społeczną nad ludnością niepełnosprawną i wymagającą opieki terminalnej