Zajęcia 9
Temat: Charakterystyka składników procesu komunikacji.
Etymologia terminu "komunikacja"
Pojęcie "komunikacja" pochodzi z łacińskiego:
- communico, communicare: uczynić wspólnym, połączyć, udzielić komuś wiadomości, naradzać się;
-communio: wspólność, poczucie łączności.
Definicja komunikacji
Komunikacja - proces porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji.
Cel komunikacji - wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami.
Proces komunikacji - odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych
środków i wywołuje określone skutki.
Cechy procesu komunikacji
Proces komunikacji jest to proces:
społeczny;
zachodzi w określonym kontekście społecznym;
kreatywny;
ciągły;
symboliczny;
interakcyjny;
celowy i świadomy;
nieuchronny;
nieodwracalny.
Elementy procesu komunikacji
1.KONTEKST- warunki, w jakich odbywa się proces komunikowania
(aspekt fizyczny, historyczny, psychologiczny, kulturowy).
Aspekt fizyczny wyznaczany jest przez otoczenie (temperaturę, światło, miejsce i czas przebiegu procesu, tj. zewnętrzną atmosferę).
Aspekt historyczny dotyczy takiej sytuacji komunikacyjnej, w której uczestnicy odwołują
się do innych zaistniałych w przeszłości epizodów.
Aspekt psychologiczny odnosi się do sposobu, w jaki uczestnicy procesu postrzegają się
nawzajem, np. życzliwość lub jej brak, formalność lub bezpośredniość sytuacji.
Aspekt kulturowy jest systemem wiedzy, która jest udziałem relatywnie szerokiej grupy ludzi, łączy w sobie wierzenia, wartości, symbole i zachowania uznawane przez tę zbiorowość.
2. UCZESTNICY- nadawcy i odbiorcy
(proces komunikacyjny sformalizowany, nieformalny)
proces komunikacyjny sformalizowany: role nadawcy i odbiorcy są jednoznacznie określone i niewymienialne;
proces komunikacyjny nieformalny: role nadawcy i odbiorcy są jednoczesne i wymienne.
Na każdego uczestnika procesu komunikowania wpływają jego indywidualne
doświadczenia, uczucia, idee, nastroje, wykonywane zajęcia, religia, itp.
Uczestników procesów komunikowania różnią trzy podstawowe elementy: stosunek do innych, płeć i kultura.
3. KOMUNIKAT- przekaz komunikacyjny
(znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja).
Znaczenia: czyste idee i odczucia istniejące w ludzkich umysłach, przekładane są
na znaczenia. które muszą być dzielone z pozostałymi uczestnikami procesu, inaczej są
dla nich niezrozumiałe.
Symbole: słowa, dźwięki, działania dzięki którym znaczenie jest oznajmiane innym
jednostkom. Symbole to słowo, gest, mimika, ton głosu, sygnały niewerbalne).
Kodowanie i dekodowanie: proces transformowania znaczeń w symbole i symboli w
znaczenia; proces ten jest z reguły bezwiedny.
Forma i organizacja: forma i organizacja przekazu (szczególnie ważna w komunikacji publicznej i masowej.
4.KANAŁ- droga i środek transportu komunikatu od nadawcy do odbiorcy
(mamy pięć kanałów: słuch, wzrok, dotyk, zapach, smak).
5. SZUM- zakłócenia przekazu
(szum zewnętrzny, wewnętrzny, semantyczny).
Szum zewnętrzny: wiąże się z otoczeniem zewnętrznym, np.: upał,chłód, hałas;
Szum wewnętrzny: wiąże się z uczestnikami procesu komunikacji, np. ból zęba, głowy, zmęczenie, roztargnienie, uczucie złości, uprzedzenia;
Szum semantyczny: konsekwencja zamierzonego lub niezamierzonego złego użycia przez nadawcę znaczenia, które blokują precyzyjne odkodowanie przekazu przez odbiorcę.
6. SPRZĘŻENIE ZWROTNE- reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu
(natychmiastowe, opóźnione).
Schemat procesu komunikacyjnego
Nadawca to osoba, która formułuje komunikat i ma określony cel w przekazaniu go innej osobie. Nadawca dokonuje zakodowania wiadomości, czyli tłumaczy treść na symbole, a więc słowa, rysunki, gesty itp. Podczas kodowania nadawca powinien zadbać o to, aby odbiorca rozumiał znaczenie symboli. Nadawca przekazuje wiadomość odbiorcy za pomocą określonych środków czy drogi kontaktu (kanału). Decyzja, jaki sposób komunikacji powinien zostań wybrany uzależniona jest od cech informacji, ważności, a także łatwości jej zakodowania.
Odbiorca odczytuje znaczenie wiadomości poprzez jej dekodowanie. Następnie odbiorca przekazuje nadawcy informację o sposobie zrozumienia znaczenia wiadomości. Sprzężenie zwrotne może przyjmować formy zarówno bezpośrednie – ustne potwierdzenie przyjęcia komunikatu, jak też pośrednie, wyrażone poprzez działanie czy dokumentację. Silne sprzężenie zwrotne przyczynia się do skuteczniejszego komunikowania się.
Proces komunikacji można scharakteryzować za pomocą następujących pytań:
kto mówi?
co mówi?
w jaki sposób?
do kogo?
z jakim skutkiem?
Efektywność komunikacji uzależniona jest od podobieństwa umiejętności komunikacyjnych, postaw, wykształcenia, doświadczeń społecznych i kultury uczestników tego procesu. Im większe różnice w obrębie wymienionych cech tym większe prawdopodobieństwo niepowodzenia w komunikacji. Nieefektywność komunikacji oznacza, że znaczenie wiadomości, stworzone przez odbiorcę, będzie różnić się od znaczenia przyjętego przez nadawcę. Skuteczne komunikowanie się zachodzi, zatem wówczas, gdy wiadomość zostanie właściwie zrozumiana.
Zajęcia 10
Temat: Określenie barier procesu komunikowania się.
Każdy czynnik, który utrudnia wymianę informacji jest przeszkodą w komunikowaniu się. Ich różnorodność i powszechność nie pozostawia wątpliwości. Przeszkody w transmisji informacji określa się mianem „szumów informacyjnych”, które mogą mieć fizyczny bądź psychologiczny charakter. Bariery komunikacyjne związane są z trudnościami percepcyjnymi. Percepcja jest procesem interpretowania informacji, nadającym znaczenie otaczającej nas rzeczywistości. Postrzegając informacje wykonujemy dwa działania:
selekcjonujemy informacje,
organizujemy i interpretujemy wyselekcjonowane informacje w taki sposób, że jesteśmy w stanie nadawać im znaczenie.
T. Gordon wymienia dwanaście następujących barier komunikacji interpersonalnej:
- rozkazywanie, kierowanie, komenderowanie: „nie dyskutować”, „wykonać”, „dość dyskusji”, „do roboty”,
- moralizowanie, kaznodziejstwo, nadmierne proszenie: „bądź rozsądny”, „bądź mężczyzną”, „powinieneś to zrobić”,
- nadmierne doradzanie, sugerowanie, proponowanie „oczywistych” rozwiązań: „radzę ci...”, „rozwiązanie samo się nasuwa”, „najlepiej będzie, jeżeli...”,
- ostrzeganie, namawianie, proszenie: „mówię ci, że to się źle skończy”, „jeżeli tego nie uczynisz, to...”,
- przekonywanie za pomocą logicznej argumentacji: „z analizy faktów wynika, że...”, „logika nakazuje...”,
- osądzanie, krytykowanie, potępianie, strofowanie: - „mylisz się”, „jesteś nieszczery”, „postąpiłeś niedorzecznie”,
- nadmierne chwalenie, aprobowanie, pochlebstwo: - „zawsze cię podziwiam”, „jesteś znakomity, inteligentny...”,
- wyzywanie, wyśmiewanie, zawstydzanie: „nie bądź śmieszny”, „jesteś naiwny, nieudolny”,
- interpretowanie, analizowanie, ocenianie: „jesteś zbyt podejrzliwy”, „twój problem polega na...”, „nie wiesz czego chcesz, jak każdy przegrany”,
- nieadekwatne upewnianie, uspakajanie, pocieszanie, współczucie: „bywało gorzej”, „jutro będzie lepiej”, „współczuję ci...”,
nadmierne badanie, wypytywanie, przesłuchiwanie: dlaczego?, gdzie?, jak?, kiedy?,
z kim?,
- odwracanie uwagi, zmiana przedmiotu rozmowy, zabawianie: „skończ ze złymi myślami”, „skup się na pozytywach”, „porozmawiajmy o czymś przyjemnym”.
W praktyce relacji międzyludzkich występuje wiele innych zakłóceń. Istotnym źródłem barier komunikacyjnych bywają znaczne różnice intelektualne, osobowościowe, służbowe, środowiskowe, obyczajowe, wyznaniowe, polityczne czy kulturowe, jakie cechują rozmówców.
Swoistą, naturalną barierą porozumiewania się jest rozbieżność między szybkością mówienia (około 100-300 słów na minutę) a szybkością myślenia (około 600-800 słów na minutę), która sprawia, że odbiorca zamiast uważnie słuchać, skupia się na tym
(z wyprzedzeniem czasowym), co i jak powinien odpowiedzieć rozmówcy.
Przełamywanie barier w komunikowaniu się
Dostosuj się do świata odbiorcy
Staraj się przewidywać wpływ tego, co masz zamiar powiedzieć lub napisać, na odczucia i nastawienie odbiorcy. Dopasuj wiadomość do słownictwa, zainteresowań i systemu wartości odbiorcy.
Wykorzystuj informacje zwrotne
Upewnij się, że otrzymasz od odbiorcy informację na temat tego, co i w jaki sposób zostało zrozumiane.
Wykorzystuj komunikowanie twarzą—w—twarz
Kiedy to tylko możliwe, staraj się z ludźmi rozmawiać, a nie przekazywać im notatek. W ten sposób otrzymasz informacje o realizacji rozmowy. Będziesz miał przy tym sposobność dostosowywania lub zmieniania wiadomości w zależności od ich reakcji. W ten sposób możesz przekazywać informacje w bardziej ludzki i zrozumiały sposób — a to może pomóc w przezwyciężaniu uprzedzeń. Krytyka słowna często bywa bardziej konstruktywna od pisemnej nagany, która zawsze zdaje się być surowsza.
Stosuj poparcie dla swej argumentacji
Aby wiadomość została zrozumiana, będziesz niekiedy musiał ją przekazywać na kilka różnych sposobów. Wielokrotnie podkreślaj i wyjaśniaj najistotniejsze punkty.
Używaj prostego, bezpośredniego języka
To wydaje się oczywiste. Ale wielu ludzi zaśmieca swoje wypowiedzi żargonem, trudnymi słowami i rozbudowanymi zdaniami.
Dopasowuj działania do słów
Skuteczna komunikacja musi być wiarygodna. Nie ma nic gorszego, niż obiecywać złote góry, a następnie nie dotrzymywać obietnicy. Jeżeli mówisz, że coś zrobisz, zrób to. Następnym razem łatwiej ci uwierzą.
Wykorzystuj różnorodne kanały komunikacji
Niektóre wiadomości muszą być przekazywane w formie pisemnej, po to aby przekazać wiadomość szybko i bez jakichkolwiek zmian. Ale tam gdzie to możliwe, uzupełniaj przekaz pisemny żywym słowem. I odwrotnie, słowne pouczenie wzmocnione winno być na piśmie.
Staraj się redukować problemy związane z rozmiarami
Jeżeli możesz, postaraj się zredukować liczbę szczebli kierowania. Zachęcaj w pewnych granicach do komunikowania nieformalnego. Grupuj działania tak, aby ułatwić komunikowanie się w sprawach o wspólnej tematyce.
Zajęcia 11
Temat: Omówienie głównych teorii osobowości.
Osobowość jest jednym z najbardziej uniwersalnych, popularnych i trudnych terminów psychologicznych. W kategoriach potocznych osobowość jest stosunkowo zgodnie pojmowana jako indywidualny świat psychiczny człowieka. W języku naukowym trudno jest jednoznacznie, adekwatnie, wyczerpująco opisać osobowość jej rozwój
i funkcjonowanie.
Pierwsze próby opisania osobowości zawarte są w pracach starożytnych filozofów (Platona, Arystotelesa), przyrodników (Hipokratesa, Galena), pisarzy (Sofoklesa, Teofrasta). Refleksja psychologiczna dotycząca osobowości rozwijała się przez wiele wieków w ramach zróżnicowanych orientacji światopoglądowo-filozoficznych.
Termin osobowość do nauki wprowadzili wybitni psychiatrzy francuscy P. Janet i
J.M. Charkot.
Definicja osobowości
Osobowość, według W. Okonia, najczęściej oznacza „zespół stałych właściwości
i procesów psychofizycznych, odróżniających daną jednostkę od innych, wpływających na organizację jej zachowania".
Zgodnie z definicją H.J.Eysenck’a osobowość jest to względnie stała i trwała organizacja charakteru, temperamentu, intelektu oraz konstytucji fizycznej osoby, determinująca specyficzny sposób przystosowania się jednostki do otoczenia.
W ujęciu słownikowym definicja osobowości ujęta jest w następujący sposób:
„Osobowość, to stały element postępowania właściwy danemu człowiekowi; to, co charakterystyczne dla niego i odróżniające go od innych ludzi. Każda jednostka ma sobie tylko właściwe cechy intelektualne, emocjonalne, temperamentalne, wolicjonalne.
Specyficznie zorganizowany zespół tych właściwości determinuje osobowość".
Teorie osobowości w ujęciu badaczy temat
Teorie na temat osobowości są ogólnymi teoriami zajmującymi się różnymi zjawiskami istotnymi dla jednostki i mającymi dla nich znaczenie funkcjonalne.
Na przestrzeni lat wyłoniło się wiele podejść teoretycznych opisujących i wyjaśniających osobowość, na podstawie których stworzono szereg teorii osobowości i rozwinięto metody badawcze wyjaśniające zachowania człowieka.
Behawioralne (człowiek zewnątrzsterowny) Iwan Pawłow, Burrhus Skinner,
Edward Thorndike, John Watson, John Dollard, Neal Miller.
Poznawcze (człowiek samodzielny) najważniejszą kompetencją człowieka jest
umiejętność generowania informacji oraz wiedzy; jest jednostką twórczo myślącą.
Jerome Bruner, Jean Piaget, Tadeusz Tomaszewski.
Humanistyczne (dążenie do samorealizacji) Abraham Maslow,
Carl Rogers, Kazimierz Dąbrowski.
Psychodynamiczne (człowiek niedoskonały)
Teoria freudowska– w procesie kształtowania osobowości kładzie nacisk na
doświadczenie zdobyte w dzieciństwie, popędy biologiczne oraz stosunki z rodzicami;
Teorie neopsychoanalityczne- Carl Jung, Alfred Adler, Harry Sullivan, Karen
Horney, Erik Erikson.
Koncepcja behawiorystyczna
Ta koncepcja nie spotkała się ze społecznym uznaniem i wzbudza wiele kontrowersji ze
względu na dehumanizację człowieka. Wg jednego z twórców B.F. Skinnera zachowanie
człowieka, jego osiągnięcia w uczeniu się, kontakty interpersonalne i działalność organizacyjna zależy od wyposażenia genetycznego oraz środowiska fizycznego
i społecznego. Struktura zachowania jest w dużym stopniu kopią struktury otoczenia.
Założenia behawioryzmu:
Człowiek jest układem zewnątrzsterownym, jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne.
Dzięki odpowiednim sposobom manipulacji środowiskiem można modyfikować reakcje ludzkie.
System kar i nagród decyduje o tym czego człowiek unika i do czego dąży.
Procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden sposób nie wpływają na człowieka.
Koncepcja psychodynamiczna:
Ludzkie działanie warunkują wewnętrzne siły motywacyjne, często kolidujące ze sobą, które są z zasady nieświadome.
Osobowość to system sił dynamicznych zwanych popędami lub potrzebami
- wszystkie zewnętrzne reakcje człowieka to symptom wewnętrznej dynamiki.
Psychoterapia jako metoda kliniczna, która ma pomagać człowiekowi w rozwiązaniu nieświadomych konfliktów, przystosowaniu do świata.
Strukturalny model osobowości
ID:
- najbardziej prymitywna, pierwotna część struktury ludzkiej;
- siedlisko popędów: seksualnego i agresywnego- zajmuje się ich zaspokajaniem czyli
ich gratyfikacją.
EGO:
- jego podstawową funkcją jest radzenie sobie z rzeczywistością
- jest ŚWIADOME i odpowiedzialne za nasze decyzje i postępowanie
- pośredniczy między id, rzeczywistością i superego.
SUPEREGO:
- reprezentuje wartości moralne
- rozwija się z części ego
- kształtuje się poprzez wychowanie i procesy: internalizacji (uwewnętrznienia wartości)
i introjekcji (uwewnętrznienia bez charakterystycznego dla internalizacji procesu
różnicowania i integracji z innymi wartościami).
Koncepcja poznawcza:
Założenia koncepcji poznawczej:
Człowiek jest samodzielnym podmiotem, który samodzielnie i celowo działa.
Człowiek przyjmuje i interpretuje informacje, nadaje im także wartość, podejmuje działania sprawując nad nimi kontrolę.
Człowiek posiada umiejętność generowania informacji oraz wiedzy, dzięki temu rozwija on kulturę. Ludzie „wychodzą poza posiadaną informację”.
Umysł człowieka (zwany układem poznawczym, systemem reproduktywno-generatywnym) posiada inteligencję, pamięć, zdolność myślenia abstrakcyjnego, właściwości te są wrodzone i rozwijane przez środowisko i kulturę. Umysł jest zawodny i ma swoje granice, jego potencjał nie jest absolutny.
Struktury poznawcze– centralny składnik osobowości
Struktury poznawcze (schematy poznawcze) - są to systemy informacji wewnętrznych
utrwalonych w pamięci (indywidualne doświadczenie i wiedza wytworzona samodzielnie dzięki twórczemu myśleniu). Są źródłem informacji o otoczeniu, o własnym „ja” oraz o programach działania, które umożliwiają osiąganie celów.
W strukturach poznawczych znajdują się następujące informacje:
sądy o środowisku naturalnym– a więc o rzeczach, organizmach i relacjach zachodzących między nimi,
wiedza o kulturze, mniej lub bardziej uporządkowane dane o sztuce, obyczajach, mitach – produkt wielu pokoleń,
dane o świecie społecznym – czyli o zachowaniu się osób i społeczeństwa, stosunkach międzyludzkich,
samowiedza, lub struktura „ja”– wiedza o sobie, sądy o swoim charakterze, intelekcie, możliwościach fizycznych.
Koncepcja humanistyczna:
Główni przedstawiciele tej koncepcji to A. Maslow i C. Rogers. Koncepcja humanistyczna odrzuca zewnętrzną sterowność człowieka i zakłada wewnętrzny mechanizm sterowania oraz podstawową właściwość natury ludzkiej jaką jest rozwój i dążenie do samorealizacji. Koncepcja ta próbuje odkryć mocne strony człowieka.
Główne założenia koncepcji humanistycznej
Człowiek jest jedyną w swoim rodzaju całością. Osoba to spójny system złożony z "ja" i z "organizmu„, które stanowią jedność i przypominają dwie strony tej samej monety.
Podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój. Jest on uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne - siły decydujące o przebiegu rozwoju tkwią w człowieku, a nie poza nim.
Główną tendencją, która decyduje o działaniu człowieka, jest dążenie do samorealizacji.
W organizmie istnieje tylko jedno centralne źródło energii – motywacja.
Człowiek z natury jest dobry, a jego dążenia są konstruktywne i pozytywne. (Gdy np. człowiek robi coś złego to działa przeciw własnej naturze).
Ludzkie zachowanie warunkowane jest przez teraźniejszość, przez aktualne przeżycia i doświadczenia.
Człowiek dysponuje wolnym wyborem.
Człowiek działa nie tylko świadomie ale i celowo nadając sens własnej egzystencji.
Wady koncepcji humanistycznej:
- Zastrzeżenia budzi pogląd, że człowiek jest z natury dobry - fakty dowodzą, że dopiero
wpływ środowiska i własne przekonania decydują o tym czy człowiek zostanie dobrym
czy złym.
- Nieprawdą jest, że jedynym źródłem działania jest dążenie do samorealizacji, gdyż dla
wielu ludzi ważniejsze są choćby dobra materialne. Samorealizacja jest jedynie jednym
z wielu potencjalnych sposobów życia.
- Wątpliwe jest to, że najważniejsze dla jednostki jest to, co dzieje się tu i teraz, gdyż
niewiele można powiedzieć o człowieku odrywając się od jego przeszłości i przyszłości.
- Humaniści nie odkryli wcale natury ludzkiej; pokazali raczej jaki człowiek powinien być,
a nie jaki faktycznie.
- Zastrzeżenia budzą metody poznawania człowieka stosowane przez psychologów
humanistycznych. Opieranie się jedynie na wypowiedziach człowieka o sobie samym są
niezwykle ryzykowne, gdyż tak naprawdę trudne do zweryfikowania.
Zajęcia 12
Temat: Charakterystyka struktury i typologii osobowości.
Osobowość człowieka to konstrukcja psychiczna o złożonej, zindywidualizowanej
i wielowymiarowej strukturze.
Przez strukturę na ogół rozumie się organizację kilku, kilkunastu odmiennych właściwości, składników, czynników psychicznych, które są ze sobą powiązane i na siebie oddziałują. Elementy te są względnie trwałe, złożone i dynamiczne.
H.A. Murray wymienia trzy elementy struktury osobowości: potrzeby psychiczne, czynniki wewnętrzne i ogólne cechy osobowości. Z. Freud sformułował trójkomponentową koncepcję, która w skład osobowości zalicza: id, ego i superego.
J. Reykowski jako składniki osobowościowe opisuje:
- schematy poznawcze (struktura Ja, sieć wartości, sieć operacyjna),
schematy czynnościowe zapewniające integrację postępowania.
Komponenty struktury osobowości:
Temperament – energia i siła życiowa jednostki
Postawy
System nawyków
Uzdolnienia
Intelekt
Postawy moralne
Układ przekonań i oczekiwań
Obraz siebie (obraz „ja”)
Emocje, uczucia, potrzeby, popędy, instynkty
Mechanizmy obronne
Cechy fizjologiczne i morfologiczne organizmu
Wartości
Typologia osobowości wg. Hipokratesa i Junga
Hipokrates wyróżnił 4 typy temperamentu: typ flegmatyka, choleryka, melancholika i sangwinika. Dokonał także dokładnego opisu tej typologii, który z powodzeniem może być użyteczny we współczesnych czasach.
Flegmatyk to człowiek odznaczający się mało dynamicznym usposobieniem, nie ulegający gwałtownym emocjom, słabo reagujący na bodźce, ale za to wytrwały w działaniu i konsekwentny w uczuciach.
Choleryk to z kolei człowiek wybuchowy, o silnych i szybko pojawiających się reakcjach uczuciowych. Cechuje się znaczną energią życiową i brakiem opanowania. Reakcje choleryka są często niewspółmierne do bodźca.
Melancholik to człowiek o usposobieniu łagodnym, biernym, którego cechuje brak impulsywności. Jego reakcje uczuciowe mogą być silne, choć zwykle narastają wolno. Melancholik w działaniu jest mało odporny i co za tym idzie - niewytrwały. Typ melancholika cechuje się małą ruchliwością, apatią.
Sangwinik to człowiek o żywym, pogodnym, uczuciowym, aktywnym usposobieniu, wrażliwy, o silnych i szybkich reakcjach. Sangwinik łatwo dostosowuje się do zmiennych warunków życia, jest odporny na trudności.
Z kolei wg typologii osobowości C. G. Junga wyróżnić można dwa zasadnicze typy osobowości:
Ekstrawertyk - osoba, której zachowanie nacechowane jest pozytywnym zainteresowaniem światem zewnętrznym (bardziej niż własnymi przeżyciami), o aktywności skierowanej na otoczenie. Najczęściej jest to osoba prospołeczna, łatwo nawiązująca kontakty, zaradna i osadzona w realiach rzeczywistości. Są to ludzie, którzy reagują szybko i wyraźnie. Dają odpowiedzi, zanim nad nimi pomyślą. Trudno im się skoncentrować na słuchaniu. Robią dużo szumu i zamieszania wokół siebie i dobrze się czują w takiej atmosferze.
Introwertyk - osoba kierująca uwagę na własne wewnętrzne przeżycia. W mniejszym stopniu zainteresowani są otoczeniem. Mają skłonność do zamykania się w sobie i różnego stopnia izolację od innych.
Czy znajomość typów osobowości ma wpływ na skuteczność naszej pracy? Z psychologicznego punktu widzenia każdy z nas jest niepowtarzalny, lecz mimo to wykazujemy wiele cech wspólnych, które da się pogrupować właśnie w ww. kategorie. Są to np.:sposoby reagowania, sposób ubierania się, analizowania sytuacji, mówienia, odczuwania i inne. Jesteśmy układanką różnych typów osobowości, ale na pewno jedna spośród nich jest dominującą. Każdy typ osobowości ma swoje mocne i słabe strony, co widać także w środowisku zawodowym. Świadomość, który typ osobowości dominuje w nas i naszym kliencie, podopiecznym może dać bardzo pozytywny efekt, ponieważ w znacznym stopniu ułatwi komunikację. Szczególnie gdy zauważamy, że rozmowa nie przebiega w sposób pożądany i nie bardzo można stwierdzić jaka jest tego obiektywna przyczyna.