Jean Piaget (ur. 9 sierpnia 1896 w Neuchâtel , zm. 16 września 1980 w Genewie) – psycholog, biolog i epistemolog szwajcarski.

Znany przede wszystkim z teorii rozwoju poznawczego, która zrewolucjonizowała sposób myślenia o dziecięcym umyśle.

1 faza – [0 do 2 roku życia] sensoryczno-motoryczna – dzieci uczą się przez zmysły ( ssanie, chwytanie, wąchanie, gryzienie), ich świat jest doświadczeniem fizycznym. Dzieci w tym wieku mają stałość przedmiotu, tzn. kiedy np. mama odejdzie do innego pokoju, nadal istnieje. Coś co znika z pola widzenia, nie przestaje istnieć. Dzieci są egocentryczne.

Przejście od sztywnych do elastycznych wzorców czynności- początek zachowań inteligentnych. Przechodzenie od pojedynczych do skoordynowanych wzorów. przechodzenie os zewnętrznych czynności do reprezentacji umysłowych- zmiany w zachowaniu są wszechstronne. Ok 2,5 roku zaczyna mówić „ja”.

2 faza – [2 do 7 roku życia] przedoperacyjna – dzieci starają się uaktywnić swoją wyobraźnię; mają bardzo egocentryczne spojrzenie na świat (egocentryzm oznacza niemożność zrozumienia punktu widzenia innych ludzi). Dzieci umieją odróżnić rzeczy realne od nierealnych- fantazji.

Animizm – niezrozumienie co żywe, a co nie. Życie jest cechą pewnych przedmiotów. Próba nadawania cech obiektom żywym.

3 faza – [7-11 lat] faza operacji konkretnej – stosowanie logiki i alternatywnych perspektyw, pomaga dziecku pojąć związki przyczynowo skutkowe; dzieci mają problem z pojęciami abstrakcyjnymi. Myślenie nie jest już egocentryczne.

Wychodzą za sztywności. Operacje umysłowe muszą opierać się na konkretnych przedmiotach, zdarzeniach.

4 faza – [ od 12 roku życia] faza operacji formalnych – dzieci zaczynają myśleć abstrakcyjnie pozwala ona przekroczyć granicę czasu i przestrzeni.

Myślenie dedukcyjne. Stosowanie logiki. Rozwiązywanie problemów. Ten etap można osiągnąć tylko przechodząc poprzednie etapy. Myślenie racjonalne, systematyczne, abstrakcyjne.

Najważniejsze pojęcia wprowadzone przez Piageta: schemat, akomodacja, asymilacja, równowaga.

Asymilacja - przyłączenie jakiegoś pojęcia/ struktur poznawczych do już istniejącego zasobu, który znamy.

Akomodacja - proces w którym można modyfikować już znane nam pojęcia/struktury w celu dopasowania się do środowiska.

Według Piageta istotne jest to, żeby istniała między tymi dwoma zjawiskami równowaga.

Piaget uważał, że moment przechodzenia z jednej fazy na drugą jest indywidualny.

Piaget (1954) podkreślał, że istoty ludzkie używają świadomości, aby zaadaptować się lepiej do otaczającego ich środowiska.

Lew Siemionowicz Wygotski (ros. Лев Семёнович Выготский, ur. 5 listopada?/17 listopada 1896, zm. 11 czerwca 1934 w Moskwie) – sowiecki białoruski psycholog i pedagog, profesor w Moskiewskim Instytucie Psychologii Eksperymentalnej. Twórca kulturowo-historycznej teorii rozwoju psychiki.

Strefa najbliższego rozwoju – według teorii Lwa Wygotskiego są to zadania, których dziecko nie potrafi za pierwszym razem wykonać samodzielnie, jednak jest w stanie je wykonać przy wsparciu radą. W tej strefie dziecko najlepiej zdobywa nową wiedzę poznawczą. W miarę pozyskiwania nowych umiejętności strefa najbliższego rozwoju ciągle się poszerza i obejmuje nowe, coraz trudniejsze zadania.

Erik Erikson

Teoria rozwoju psychospołecznego – koncepcja wywodzącą się z psychoanalizy, w której wiodącą rolę przyznaje się działaniom świadomym jednostki pod wpływem środowiska. Rozwój ujmowany jest jako proces ewolucyjny, w którym jednostka poprzez kryzysy psychospołeczne osiąga coraz to wyższy poziom integracji. Dokonuje się on poprzez rozwiązywanie trudności związanych ze zmianami na płaszczyznach na których się odbywa: biologicznej, psychicznej oaz społecznej. Rozwój jest więc wzajemnym dostosowywaniem się do siebie jednostki i środowiska.

Faza rozwojowa Biegun pozytywny Biegun negatywny Cnota podstawowa

1 podstawowa ufność podstawowa nieufność Nadzieja

2 autonomia wstyd i zwątpienie Wola

3 inicjatywa poczucie winy Stanowczość

4 pracowitość poczucie niższości Kompetencja

5 tożsamość rozproszenie tożsamości Wierność

6 intymność i oddalenie zaabsorbowanie sobą Miłość

7 generatywność stagnacja Troska

8 integralność rozpacz i rozgoryczenie Mądrość

1. Konflikty między ufnością a podstawową nieufnością:Faza oralno-sensoryczna, okres niemowlęcy.

-Noworodek jest całkowicie zależny od swoich opiekunów.

-Źródłem jego nieufności jest zagrożenie homeostazy; źródłem ufności – fakt doznania opieki.

-Osiągnięcie poczucia ufności jest wskaźnikiem prawidłowo przebiegającego procesu przystosowania.

-Przejawy ufności dziecka: głębokość snu, łatwość przyjmowania pokarmu i wydalania.

-Matka staje się dla dziecka wewnętrzną pewnością i zewnętrzną przewidywalnością.

-Ufność wyraża się też w jego aktywności poznawczej – bada ono świat narażając się na doznania przykre, a oczekując przyjemnych.

-Ząbkowanie – moment krytyczny w kształtowaniu się ufności; mogą kształtować się wtedy tendencje masochistyczne (szukanie ulgi przyjemności w ranieniu siebie).

2. Konflikt pomiędzy autonomią a wstydem i zwątpieniem: Faza mięśniowo-analna, wczesne dzieciństwo.

-Dziecko uczy się panować nad własnym organizmem.

-Zaczyna różnicować własne stany wewnętrzne i kontrolować je, staje się bardziej samodzielne.

-Z poczucia samokontroli rodzi się poczucie autonomii własnego istnienia.

-Utrata samokontroli wywołuje wstyd i zwątpienie we własną autonomię.

-Uczucie wstydu określa Erikson jako reakcję na sytuację, w której człowiek jest przez innych oglądany, gdy nie czuje się gotów do tego aby być oglądanym. Uczucie wstydu może wywoływać wrogość do siebie, człowiek pragnie być niewidzialnym, zmaleć lub zniknąć.

-Zwątpienie we własną autonomię – utrata samokontroli lub nadmierna kontrola rodziców.

-Konsekwencje konfliktu związanego z kształtowaniem się poczucia autonomii: nadmierna, obsesyjna skłonność do samokontroli i manipulowania sobą (nerwica natręctw), lęki paranoidalne, urojenia prześladowcze.

3.Konflikt pomiędzy inicjatywą a poczuciem winy: Faza lokomocyjno-genitalna, wiek zabaw.

-Dziecko pod wpływem otoczenia spostrzega kuszące możliwości „podboju świata”, rozwija zdolność samoobserwacji i kierowania sobą, przejawia inicjatywę w działaniu.

-Następuje zderzenie własnego autonomicznego zachowania dziecka z autonomicznym zachowaniem innych ludzi. Pojawia się niezgodność interesów, dziecko przegrywa. Pojawia się frustracja, poczucie winy, chęć wycofania się z podjętej aktywności.

-Dziecko różnicuje ludzi ze względu na płeć, identyfikuje się z rodzicem tej samej płci i rywalizuje z nim o uczucie adorowanego rodzica płci przeciwnej. Niepowodzenie prowadzi do poczucia winy i lęku przed karą.

-Dziecko podejmuje inicjatywy nie wywołujące konfliktu – posługiwanie się narzędziami, zabawkami, opieka nad młodszymi dziećmi.

-Patologiczne rozwiązanie kryzysu wyraża się w histerycznym wyparciu własnych pragnień i popędów.

4. Kryzys pomiędzy produktywnością a poczuciem niższości: Faza latencji

-Dziecko czerpie przyjemność z posługiwania się narzędziami, uczy się posługiwać symbolami, ćwiczy wytrwałość i cierpliwość.

-Niepowodzenie i utrata statusu w grupie wywołuje poczucie niższości i utrudnia identyfikację z grupą, w której się pracowało.

-Przebieg rozwoju w tej fazie decyduje o późniejszym stosunku do pracy, do ludzi, z którymi się pracuje i zdolności do sukcesu.

Nieprzystosowanie może polegać na niemożności identyfikowania się z grupą i z pracą, na poczuciu niższości lub na ograniczeniu siebie i takim zacieśnieniu horyzontów, że nie mieści się w nim nic poza pracą.

5. Kryzys między tożsamością a dyfuzją ról: Pokwitanie i dorastanie.

-Szybkie zmiany fizyczne i fizjologiczne powodują zachwianie obrazu „ja” i konieczność skonfrontowania tego, co się sądzi o sobie z wyobrażeniami jakie inni mają o człowieku.

-Do najważniejszych zadań należy wybór zawodu i partnera seksualnego.

-Kształtuje się poczucie tożsamości – jest się kimś określonym zarówno we własnych oczach, jak i w oczach innych ludzi

-Czynniki związane z kształtowaniem się tożsamości:

Rozwój perspektywy czasowej-zdolność spostrzegania własnego życia jako przebiegającego i ograniczonego w czasie.

Pewność, że jest się sobą.

Wypróbowywanie ról.

Przewidywanie sukcesu-umożliwia ustalenie tożsamości zawodowej.

Identyfikacja seksualna.

Polaryzacja przywództwa-zdolność podporządkowania się przywódcy i bycia przywódcą.

Polaryzacja ideologiczna-określenie własnej przynależności ideologicznej.

-Nierozwiązany konflikt wokół tożsamości wyraża się w poczuciu rozproszenia ról, które się podejmuje, w rozproszeniu tożsamości

-Najczęstszy przejaw nieprzystosowania to niezdolność do identyfikacji z zawodem, może pojawić się też tożsamość negatywna - określenie się przez zanegowanie pozytywnych oczekiwań i wartości społecznych (może wyrażać się w formie przestępczej itp.).

6. Konflikt między intymnością a izolacją: Młodość.

-Intymność wywołuje lęk, gdyż wiąże się z niebezpieczeństwem utraty w kontakcie z partnerem poczucia „ja”.

-Lęk ten prowadzi do poczucia izolacji i unikania związków wymagających intymności.

-Osiągnięcie intymności w małżeństwie jest zarazem przygotowaniem podstaw dla zdrowego rozwoju potomstwa.

7. Płodność i stagnacja: Wiek dorosły.

-Płodność w teorii Eriksona to chęć posiadania potomstwa i opiekowania się nim z pełnym poczuciem odpowiedzialności rodzicielskiej.

-Regresja w tym stadium wyraża się w obsesyjnej potrzebie pseudointymności oraz okresowym wzajemnym wstrętem partnerów do siebie.

8. Konflikt między integralnością ego a rozpaczą: Dojrzałość.

-Integralność ego opiera się na akceptacji ludzkości i akceptacji własnego istnienia jako koniecznego i niepowtarzalnego.

-Jeżeli człowiek nie jest w stanie zaakceptować swego dotychczasowego życia, nie jest też zdolny pogodzić się z faktem skończoności swego istnienia. Chciałby zacząć wszystko od nowa ale wie, że życie jest za krótkie. Rodzi się rozpacz i lęk przed śmiercią.