Skala Sullivan, Grant – teoria rozwoju dojrzałości interpersonalnej i system diagnostyczny – I-level classification

istnieje 7 stadiów rozwojowych ze względu na osiągnięty poziom dojrzałości do kontaktów interpersonalnych

• jednostka zatrzymująca się na danym etapie (II, III, IV) nieuchronnie skazana na trudności adaptacyjne

• źródło zaburzeń – błędne różnicowanie bodźców;

poziom 2

podtypy:

• aspołeczny agresywny

• aspołeczny pasywny

charakterystyka drugiego poziomu dojrzałości – integracja różnic między elementami otoczenia: osobami i rzeczami:

1. dostrzega otoczenie społeczne w kategoriach osobistych korzyści, zysków i strat, jako teren eksploracji;

2. jest całkowicie egocentryczny w myśleniu i działaniu;

3. ludzi postrzega jako bariery w zaspokajaniu potrzeb, a ich działanie jako przypadkowe, nie podlegające żadnym prawidłowościom;

4. jego relacje z innymi są niezwykle ubogie, w związku z czym czuje się wyalienowany;

5. czuje się ofiarą;

6. nie dostrzega związków między swym zachowaniem a uczuciami i reakcjami innych

7. czuje niechęć lub wrogość w stosunku do tych, którzy frustrują jego potrzeby, chociaż jest bardzo zależny od osób (zwłaszcza obdarowujących go prezentami);

8. słabo kontroluje swoje potrzeby popędowe – impulsywny, nieopanowany;

9. nie wykazuje autokrytycyzmu, aktywności w osiąganiu długodystansowych celów, minimalizując wydatkowanie energii

10. w reakcji na frustrację zachowuje się agresywnie, próbuje się przypodobać lub uskarża się i wycofuje;

11. źródeł jego zachowań dewiantywnych i przestępczych należy dopatrywać się w niedorozwoju mechanizmów kontroli (bierze, nienawidzi, atakuje, obawia się, ucieka) oraz w nieumiejętności przeciwstawienia się presji podkultury i kryminogennym czynnikom otoczenia społecznego;

12. różnice między aspołecznym agresywnym a pasywnym dotyczą:

- wrażliwości na dezaprobatę;

- sposobu reakcji na frustrację (aktywny – atak jawny i otwarty; pasywny – wycofanie, bierny opór, uskarżanie się);

poziom 3

podtypy:

• niedojrzały konformista

• podkulturowy konformista

• manipulator (pragmatyk)

charakterystyka trzeciego poziomu dojrzałości – integracja percepcji wzorów zachowania:

niedojrzały konformista:

1. postrzega się jako ktoś gorszy, zdominowany przez potrzebę aprobaty społecznej;

2. jego podstawowe problemy emocjonalne wynikają z lęku przed odrzuceniem;

3. sztywno trzyma się raz wyuczonych reguł zachowania; podstawowymi sposobami wpływu na innych są:

- przekupienie uległością;

- szantaż, zastraszenie;

1. w trudnych sytuacjach reaguje wycofaniem, żąda pomocy, wsparcia, opieki;

2. pragnie mieć przyjaciół, ale boi się odrzucenia; nie identyfikuje się z wartościami i normami podkultur przestępczych, lecz nie jest w stanie przeciwstawiać się wzorom dewiantywnego zachowania;

3. zachowania dewiacyjne pojawiają się u niego jako próba poszukiwania aprobaty u innych;

podkulturowy konformista:

1. w pełni zadowolony ze swego życia, oporny na jego zmianę; wyraźnie docenia a nawet przecenia własne możliwości wpływu na innych i kontrolowania ich zachowania; dba o stwarzanie pozorów;

2. odczuwa silny lęk w sytuacjach, gdy jego strategie opanowywania i podporządkowywania soie otoczenia okazują się nieskuteczne; nie przeżywa konfliktów wewnętrznych typowych dla neurotyka;

3. opisuje się w kategoriach konwencjonalnych; dostrzega cudze motywacje, uczucia i potrafi je zrozumieć, a także jest w stanie zaakceptować ich odmienność;

4. sztywno stosuje przyswojone stereotypy zachowań, bez ich różnicowania; krańcowo uległy wobec własnej grupy odniesienia; jego stosunki interpersonalne są powierzchowne i krótkotrwałe;

5. zachowania antyspołeczne stanowią integralną część jego osobowości;

6. motywami jego antyspołecznej i przestępczej działalności są:

- poszukiwanie aprobaty społecznej;

- zaspokajanie potrzeb materialnych;

- uniezależnienie od dorosłych;

1. odrzuca swoją emocjonalność; nie mówi o swoich problemach emocjonalnych; zwierzanie się traktuje jako słabość; unika związków zależnościowych opartych na miłości, choć wyraża ich pragnienie

manipulator:

1. jest zadowolony ze swego trybu życia, nie przejawia skłonności do zmian; minimalizuje swoje trudności i problemy życiowe; nie przeżywa głębokich konfliktów wewnętrznych a raczej z otoczeniem;

2. ma pełną świadomość swego wpływu na innych, a nawet go przecenia; gdy manipulacja nie odnosi pożądanego efektu uważa, że nadal jest możliwa (potrzebna jest zmiana techniki); swoje zachowania traktuje jako środki do osiągania zamierzonych celów i kontrolowania innych; jest przekonany że ma do tego prawo;

3. przeżywa kryzysy tylko wtedy, gdy doznaje niepowodzeń manipulując innymi, samym sobą, sytuacjami; stosuje trzy techniki manipulacji: krętactwo, konformizm i zastraszanie;

4. zachowanie dewiacyjne jest mu obce i bywa traktowane jako środek podporządkowania sobie innych; nie identyfikuje się z określoną podkultura dewiacyjną;

5. postrzega się jako cyniczny, zręczny, silny, zrównoważony;

6. odrzuca potrzebę zależności i wstydzi się okazywania uczuć; relacje z innymi są powierzchowne i krótkotrwałe;

poziom 4

podtypy:

• neurotyk aktywny

• neurotyk lękowy

• zidentyfikowany z podkulturą

• reaktywny w sytuacjach traumatyzujących

charakterystyka czwartego poziomu dojrzałości – integracja sytuacji konfliktowych:

neurotyk aktywny

1. charakteryzuje się znaczną ilością zinternalizowanych wartości i norm społecznych; zdolny jest do wyrzutów sumienia i poczucia winy; odczuwa lęk związany z konfliktem wewnętrznym gdy łamie uwewnętrznione normy; eliminuje lęk poprzez zachowania agresywne;

2. postrzega się jako niekonwencjonalny, niestereotypowy, niepowtarzalny, nieprzystosowany; potrafi dokonywać autooceny; pragnie by go podziwiano za przypisywane przez siebie samego ambicje, zainteresowania i zdolności;

3. oczekuje od wychowawców podejmowania za niego decyzji; przyjmuje rolę dziecka; nieustannie prowokuje do pomocy i opieki; przekonany jest jednak że takiej pomocy nie potrzebuje, gdyż jest wystarczająco samodzielny;

4. jeśli popełnia czyny przestępcze to nie dla zysków materialnych;

neurotyk lękowy

1. internalizuje nieadekwatne, negatywne wyobrażenie o sobie, co prowadzi do nieustannego lęku i niepokoju; przejawia skłonności do rozwiązywania samodzielnego problemów;

2. pragnie kontaktu z rówieśnikami i dorosłymi, ale werbalnie przeciwstawia się dorosłym; przeżywa konflikty identyfikacyjne;

3. kompensuje percepcję samego siebie przez waloryzację tego kim jest i tego czego dokonał;

4. jest przesadnie samokrytyczny; postrzega się czasami jako nikczemnika; przeżywa więc stany depersonalizacji, pozwalające mu traktować przeszłość i występki jako cudze;

5. jego zachowania przestępcze mogą być sygnałem nierozwiązanych problemów rodzinnych lub konfliktu spowodowanego interioryzacją któregoś z rodziców;

zidentyfikowany z podkulturą

1. odrzuca wartości społeczeństwa globalnego; żyje zgodnie z własnym systemem wartości; uważa się za niezależnego, samowystarczalnego, zdolnego do funkcjonowania w różnych środowiskach;

2. pozostaje w jawnej opozycji do norm i wartości konwencjonalnych; jest podejrzliwy w stosunku do oficjalnych przedstawicieli społeczeństwa; z całą ostrością dostrzega nierównośći społeczne i inne czynniki różnicujące ludzi; nienawidzi hipokrytów, ceni uczciwość i szczerość, lojalność;

3. nie przeżywa konfliktów wewnętrznych typowych dla neurotyków; jest niezwykle plastyczny w przystosowywaniu się do ról społecznych; jego problemy adaptacyjne wynikają z porażek w osiąganiu celów za pomocą wyuczonych stereotypów i konfliktów zewnętrznych;

4. identyfikuje się z osobami z kręgów podkulturowych (społecznicy, przestępcy, kryminaliści)

5. jego zachowania przestępcze lub dewiacyjne są następstwem internalizacji wartości sprzecznych z wartościami i normami społeczeństwa globalnego oraz wynikiem walki z władzami;

reaktywny w sytuacjach traumatyzujących

1. ma raczej pozytywny obraz siebie; czasem surowo ocenia własne postępowanie; łatwo je jednak usprawiedliwia obarczając winą innych;

2. odrzuca przestępczość jako styl życia i nie widzi się w kategoriach przestępczych; wypiera się dewiantywnych cech zachowania, uważa je za niezrozumiałe i nie pasujące do niego;

3. łatwo nawiązuje i podtrzymuje kontakty społeczne; potrafi selektywnie dobierać przyjaciół;

4. na konflikty wewnętrzne i zewnętrzne oraz problemy osobiste reaguje zachowaniami przestępczymi lub agresywnymi;