CO WARTO WIEDZIEĆ O ZĘBACH
Na uzębienie człowieka składają się zęby mleczne w dzieciństwie i zęby stałe. Wśród zębów wyróżniamy: siekacze, kły, przedtrzonowe i trzonowe W uzębieniu mlecznym nie występują zęby przedtrzonowe. Siekacze i kły mają jeden korzeń, zęby przedtrzonowe jeden lub dwa, a trzonowe dwa lub trzy korzenie. Ostatni ząb trzonowy stały (ósemka) może mieć różną liczbę korzeni.
Zęby mleczne jest ich 20 i zazwyczaj zaczynają się wyrzynać u dzieci 6-miesięcznych i wyrzynają się przez następne 2 lata. Pierwsze między 6. a 12. miesiącem wyrastają siekacze, potem kły i zęby trzonowe miedzy 12. a 30. miesiącem. Zęby najczęściej wyrzynają się parami, równocześnie po prawej i lewej stronie, dolne nieco wcześniej niż górne. U dziewczynek zwykle pojawiają się nieco szybciej niż u chłopców. Obserwuje się, że dzieci zaczynają ząbkować coraz wcześniej. Wymiana zębów mlecznych na stałe rozpoczyna się ok. 5-6 roku życia. Stopniowo dochodzi do resorpcji korzeni zębów mlecznych dlatego zaczynają się ruszać i wypadają.
Wyrzynanie się 32 zębów stałych przebiega w kilku etapach. Najpierw u 6-9-latków wyrzynają się pierwsze zęby trzonowe (szóstki) i siekacze, następnie kły (9-11 lat) i zęby przedtrzonowe (10-12 lat). Drugie zęby trzonowe (siódemki) pojawiają się u dzieci 11-13 letnich, a po kilkuletniej przerwie (w wieku 17-25 lat) ósemki, zwane zębami mądrości.
Każdy ząb składa się z korzenia, korony i znajdującej się pomiędzy nimi szyjki zębowej. Główną masę i szkielet zęba tworzy zębina, która w części koronowej pokryta jest szkliwem, a w części korzeniowej cementem (kostniwem). Wnętrze (jamę zęba i kanał korzeniowy) wypełnia miazga, czyli tkanka nerwowa oraz naczynia krwionośne. Ząb osadzony jest w zębodole otoczonym przez kości szczęki górnej lub żuchwy. Jego podporę stanowią tkanki przyzębia. Na wysokości szyjki zębowej ząb jest otoczony dziąsłem. Szczelina między dziąsłem a zębem to kieszonka dziąsłowa. Z kolei korzeń zęba jest otoczony zbudowaną z włókien ozębną. Kanał korzeniowy kończy się przy wierzchołku korzenia otworem przez który do miazgi wnikają naczynia krwionośne i nerwy.
Zęby mądrości pojawiają się zwykle ok 18-25 roku życia. U wielu osób wyrastają one później, często nie wszystkie, a u niektórych w ogóle się nie pojawiają. Tylko 50% dorosłych ma wszystkie 4 ósemki. Warto również wspomnieć, iż zwykle wyrzynają się bezboleśnie. Bywa jednak, że ich wyrzynanie przebiega bardzo długo i nieprzyjemnie dla pacjenta. Powierzchnia żująca zęba jest wtedy częściowo przykryta kapturem z dziąsła i dziąsło to, regularnie przygryzane puchnie, boli i powstaje stan zapalny. Pacjenci często w takiej sytuacji zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu po antybiotyk. Antybiotyk tak naprawdę najczęściej nie jest konieczny. Kiedy zgłasza się do lekarza pacjent cierpiący na utrudnione wyrzynanie zęba mądrości w pierwszej kolejności wykonuje zdjęcia RTG i oceniam położenie zęba w kości. W zależności od ułożenia zęba czasami wystarczają mikrochirurgiczne usunięcie nadmiaru dziąsła a przy niekorzystnym ułożeniu zęba konieczna jest ekstrakcja (usunięcie). Mitem jest, że zębów mądrości się nie leczy. Rzeczywiście ze względu na ich położenie i związane z tym utrudnienie w utrzymaniu prawidłowej higieny przez pacjenta ósemki zwykle szybciej ulegają próchnicy niż pozostałe zęby i trudniej jest lekarzowi dentyście je leczyć (szczególnie leczenie kanałowe). Nie mniej jednak o zęby mądrości należy w odpowiedni sposób dbać.
Leczenie endodontyczne (kanałowe)
Zęby są żywą tkanką, która budową podobna jest do kości. Celem leczenia endodontycznego jest wyeliminowanie bólu.
Symptomy, które mogą wskazywać na potrzebę leczenia endodontycznego (czyli leczenia kanałowego) to:
silny ból, który może budzić Cię w nocy
znaczna wrażliwość na ciepło i zimno
ból podczas jedzenia
zmiana barwy zęba (matowy, ciemniejszy)
pojawienie się przetoki ropnej na dziąśle
Czasem ząb wymaga leczenia endodontycznego mimo braku bólu. Zdarza się to czasem w przypadku gdy proces obumierania zęba przebiegał bezobjawowo lub trzeba zapobiegać grożącej infekcji w kości szczęk.
Głównym celem leczenia kanałowego jest usunięcie chorych tkanek z wnętrza zęba i wypełnienie opracowanej , oczyszczonej przestrzeni korzenia. Jest wiele technik i materiałów, które umożliwiają leczenie. Spytaj swojego dentystę o najlepszą możliwość dla Ciebie. Niezależnie od techniki wypełniania, korzenie powinny być wszystkie całkowicie wypełnione materiałem. Można to sprawdzić wykonując zdjęcie RTG po wypełnieniu.
Leczenie kanałowe nie musi być bolesne ani długotrwałe. Sukces leczenia zależy od umiejętności lekarza i od Ciebie. Należy zgłosić się do dentysty, gdy zaczynają się niepokojące dolegliwości. Zwłoka może spowodować niepotrzebne komplikacje , wydłużyć czas i podnieść koszty leczenia.
Ciekawostki
Czy oznaką zdrowych zębów jest ich biel?
Niekoniecznie. Zdrowe zęby mogą mieć nie tylko barwę białą, ale też żółtą czy szarą. Wszystko zależy od stopnia mineralizacji, ale też i od genów. Najzdrowsze zęby mają żółtawy odcień. Absolutnie śnieżnobiałe zęby to najczęściej efekt wybielania, a nie dobrego urodzenia czy utrzymywania higieny przez ich posiadaczy.
Czy brzydki zapach z ust oznacza że nie dbamy wystarczająco o higienę jamy ustnej?
Zęby mogą być przyczyną brzydkiego zapachu, np. zęby próchniczne. Jeśli jednak prawidłowo dbamy o uzębienie, a nieprzyjemny zapach wciąż się utrzymuje przyczyny należy szukać gdzie indziej. Mogą być to: zachyłki przełyku, niedrożność jelit czy choroby układu oddechowego. Warto się zwrócić wówczas o pomoc do specjalisty.
Ile razy w ciągu dnia należy szczotkować zęby i jak często powinno się wymieniać szczoteczkę do zębów?
Zęby powinno szczotkować się jak najczęściej, a przynajmniej po każdym posiłku. Dobrze też używać nici dentystycznych i wykałaczek. Co do szczoteczki to nie ma specjalnych preferencji jeśli jej twardość dostosujemy indywidualnie. Nie ma również określonego czasu jej zużycia, ponieważ sami zauważymy, kiedy przestanie spełniać swoją funkcję.
Czy pasty do zębów, które są przeznaczone dla dorosłych dobre są również dla dzieci?
Dzieci nie powinny ich używać ze względu na dużą zawartość fluoru. Jest on szkodliwy dla najmłodszych. Może powodować plamy na szkliwie, a nawet zatrucia, bowiem w trakcie szczotkowania część pasty jest połykana przez dzieci.
Czy guma do żucia może powodować wypadanie plomb?
To mit. Żucie bezcukrowej gumy stanowi bardzo dobre uzupełnienie pielęgnacji jamy ustnej. Powoduje zwiększone wydzielanie śliny, która w naturalny sposób chroni zęby przed próchnicą. Dobrze mieć przy sobie opakowanie gum, szczególnie kiedy o zjedzeniu posiłku nie mamy warunków do umycia zębów.
Czy coca-cola niszczy szkliwo?
Każde jedzenie, nawet te zdrowe może szkodzić zębom, a szczególnie cukier, który jest głównym czynnikiem powodującym próchnicę. Zawiera go także coca-cola. Oznacza to, że działa ona szkodliwie na nasze zęby, jednak warto zaznaczyć, iż dbanie o higienę jamy ustnej i profilaktyka uchronią nas przed problemami.
Dziecko
Pierwsza wizyta u ortodonty
Pierwsza wizyta u ortodonty powinna odbyć się najlepiej pomiędzy trzecimi a czwartymi urodzinami malucha, kiedy ma już wszystkie zęby mleczne. Wtedy lekarz będzie mógł ocenić, czy dziecko nie ma wady zgryzu. Gdy zostanie wcześnie dostrzeżona, łatwiej będzie ją skorygować.
Przeciwdziałanie wadom zgryzu u dziecka
Przyczyną wad zgryzu może być np. ssanie smoczka, trzeba więc je ograniczyć do minimum. Winę ponosi też podawanie maluchowi wyłącznie potraw półpłynnych. Tymczasem powinien on jadać także produkty, które trzeba dobrze przeżuć, pogryźć (chleb ze skórką czy jabłko). Dzięki takiej "gimnastyce" szczęki dobrze się rozwiną i stałe zęby zmieszczą się w nich.
Próchnica mleczaków przyczyną złego zgryzu
Wciąż pokutuje przekonanie, że o mleczne zęby nie trzeba dbać, bo i tak wypadną. Jest niesłuszne. Nieleczona próchnica może doprowadzić do zapalenia tkanek otaczających ząb. Następstwem tego bywa uszkodzenie zawiązków zębów stałych. Kolejną konsekwencją jest przedwczesna utrata mleczaków. Wpływa to niekorzystnie na rozwój kości szczęk i może doprowadzić do nieprawidłowego ustawienia zębów stałych. Dbajmy zatem o higienę jamy ustnej malucha - myjmy mu ząbki i uczmy go, jak to się robi - a gdy skończy rok, wybierzmy się na kontrolną wizytę do dentysty.
Pomoc gdy stwierdzono wadę zgryzu u dziecka
Wadę zgryzu u dzieci między 4 a 12 rokiem życia daje się skorygować za pomocą aparatów ruchomych. Rozwijają one np. kości szczęki i żuchwy, jak również wpływają na prawidłowe funkcjonowanie mięśni otaczających jamę ustną, dzięki czemu wszystkie zęby stałe mogą się wyrżnąć. Aparat taki nie jest na stałe przymocowany do zębów, trzeba więc pilnować, żeby dziecko nosiło go w nocy i przez 6-8 godzin w dzień. Warto jednak zaznaczyć, iż nie wolno robić kilkudniowych przerw, bo leczenie ortodontyczne nie da efektów.
Młodzież
Dobre nawyki z dzieciństwa
Kontynuować dobre nawyki z dzieciństwa – to najlepsza recepta na zdrowy, biały uśmiech u młodych osób. W każdym przypadku, nawet, gdy nosisz aparat ortodontyczny lub korzystasz innych form pomocy ortodontycznych, należy pamiętać o tym, by:
Szczotkować zęby 2 razy dziennie, aby usunąć płytkę nazębną- główną przyczynę próchnicy zębów i chorób dziąseł.
Codziennie używać nici dentystycznej, aby dokładnie oczyścić z płytki nazębnej przestrzeń między zębową i miejsca poniżej linii zębów. Zaniedbanie w usuwaniu płytki nazębnej powoduje powstanie żółtego, nieestetycznego nalotu- kamienia nazębnego.
Ograniczać spożywanie pokarmów bogatych w węglowodany, zwłaszcza pewnych przekąsek
Regularnie odwiedzać stomatologa, aby skontrolować stan zębów i dziąseł oraz poddać zęby profesjonalnemu oczyszczaniu.
Higiena jamy ustnej jest pomocna nie tylko w tym, by mogły służyć Ci przez całe życie – jest ważna również dlatego, że po prostu poprawia samopoczucie, a przy tym zapewnia Ci świeższy oddech i ładniejszy uśmiech.
Higiena jamy ustnej – co jest ważne u nastolatków
Osoby w wieku nastoletnim bardzo często mają problemy z zębami i złym stanem dziąseł. Aby ich uniknąć, warto poznać kilka specyficznych sytuacji i sposobów dbania o zęby:
Ortodoncja – coraz więcej młodych osób stosuje aparaty korekcyjne w celu zniwelowania wad zgryz, które utrudniają właściwe czyszczenie zębów, a w konsekwencji – przyspieszają zużycie i utratę zębów oraz napięcie mięśni żujących. Stomatolog ortodonta może ocenić stan uzębienia i zalecić korekcję przy pomocy aparatu ortodontycznego. Jeśli nosisz taki aparat, musisz szczególnie uważnie dbać o czystość zębów
Ochronne szczęki – to sposób na ochronę uzębienia i dziąseł przed urazami podczas uprawiania sportu. Przykrywając zazwyczaj górne zęby, szczęki ochronę zabezpieczają przed ukruszeniem, wyłamaniem zębów, uszkodzeniami dziąseł czy rozcięciem warg. W przypadku noszenia aparatu korekcyjnego bądź innych uzupełnień (takich jak most), dentysta może zalecić stosowanie szczęk ochronnych także na dolne zęby.
Odżywianie – to jeden z zasadniczych komponentów istotnych dla zachowania zdrowych, mocnych, ładnych zębów. Płytka nazębna, powstająca pod wpływem cukrów i skrobi, jest przyczyną powstawania płytki nazębnej, która w konsekwencji niszczy szkliwo i prowadzi do próchnicy. Dlatego należy unikać pewnych przekąsek, a skupić się na zbilansowaniu diety. Niezdrową przekąskę należy zastąpić pożywnym serem, jogurtem naturalnym czy owocami, a całą piramidę żywienia trzeba oprzeć na 5 kategoriach produktów.
Palenie tytoniu – to szczególnie szkodliwy nałóg, więc jeżeli nie palisz ani nie żujesz tytoniu – niech tak pozostanie. Palenie powoduje rozliczne problemy zdrowotne. W przypadku zębów jest przyczyną bardzo nieestetycznych przebarwień na zębach i dziąsłach, przyspiesza powstawanie uporczywego kamienia nazębnego, a także powoduje nieprzyjemny zapach z ust. Ponadto, w dłuższym okresie czasu, żucie i palenie tytoniu w jakiejkolwiek postaci zwiększa ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej oraz poważnych chorób dziąseł. Twój dentysta powinien wiedzieć, że palisz tytoń – by zapobiegać i leczyć.
Kolczyki w języku i innych częściach jamy ustnej – to bardzo modne zabiegi, warto jednak pamiętać, że popularne ozdoby mogą być przyczyną licznych komplikacji takich jak infekcje, krwawienia dziąseł czy nawet uszkodzenia nerwów. Trzeba także pamiętać o ryzyku udławienia się drobnymi elementami kolczyków, szczególnie w przypadku ich poluzowania. Do innych możliwych komplikacji piercingu w jamie ustnej należy ukruszenie lub pęknięcie zębów, a także uszkodzenia dziąseł. Z uwagi na te zagrożenia, skonsultuj się z dentystą, jeśli myślisz o przekłuciu języka, policzka czy warg wówczas stomatolog doradzi Ci optymalne rozwiązanie.
Zaburzenia odżywiania - bulimia (tzw. wilczy głód, czyli spożywanie dużych ilości pokarmu, następnie prowokowanie wymiotów) i anoreksja (obsesyjny lęk przed przybraniem na wadze, często będący przyczyną wymiotowania) to poważne zaburzenia, wpływające negatywnie na cały organizm cierpiącej na nie osoby. Wymioty powodują też znaczne szkody dla zębów, dziąseł i całej jamy ustnej. Z powodu nadmiernej ekspozycji zębów na kwasy, są one narażone na silne uszkodzenie szkliwa . Stomatolog może prewencyjnie uzupełniać ubytki, nie usunie jednak przyczyny zaburzeń, będących nawet potencjalnym zagrożeniem dla życia. Dlatego osoba cierpiąca na zaburzenia odżywiania wymaga konsultacji psychologicznej pod kątem poczucia własnej wartości. Nawet najmniejszy sygnał takich zaburzeń powinien zmobilizować Cię do wizyty u lekarza.
Pacjent dorosły
Nawet jeżeli regularnie czyścisz zęby szczotkując je i używając nici dentystycznej, w dorosłym wieku, mimo wszystko, mogą pojawić się takie problemy ze zdrowiem zębów i dziąseł, jak:
Bruksizm - to nerwowe zgrzytanie i zaciskanie zębów podczas snu. Zęby zostają częściowo starte. Pacjenci najczęściej nie zdają sobie sprawy z występujących u nich zaburzeń, dopóki ktoś nie powie im, że podczas snu głośno zgrzytają zębami. Ostatecznie bruksizm może doprowadzić do zniszczenia otaczającej kości i tkanki dziąseł.
Choroba dziąseł - początkiem choroby dziąseł jest ich stan zapalny, który w tym wczesnym stadium jest jeszcze odwracalny. Symptomami stanu zapalnego dziąseł jest ich zaczerwienienie(czerwone dziąsła), obrzęk lub tkliwość, a także krwawienie podczas szczotkowania.
Zaawansowane stadia choroby dziąseł mogą prowadzić do utraty zębów.
Próchnica - wraz z wiekiem nasilają się ubytki próchnicze wokół istniejących plomb (noszące nazwę próchnicy wtórnej), a także rozwój próchnicy na powierzchniach korzeni zębów. Dlatego dentyści uczulają do systematycznego mycia zębów pastą zwierającą fluor, codziennego stosowania nici dentystycznej, płynu do płukania ust oraz regularnego odwiedzania stomatologa.
Nadwrażliwość zębów - u osób dorosłych coraz większym problemem jest nadwrażliwość zębów. Upływ czasu powoduje naturalne cofanie się dziąseł, odsłaniając powierzchnie zębów pozbawione ochronnej warstwy szkliwa. Są to miejsca szczególnie narażone na ból spowodowany kontaktem z gorącymi lub zimnymi pokarmami i napojami. W poważnych przypadkach może pojawić się zwiększona wrażliwość na powietrze. Nadwrażliwość zębów może być oznaką znacznie poważniejszych stanów, takich jak ubytki, pęknięcia lub złamania zębów.
Uszkodzenia zębów – często z różnych powodów dorośli decydują się na wymianę zębów, z których nie są do końca zadowoleni. Dlatego gabinety stomatologiczne oferują szereg rozwiązań, które poprawiają estetykę uśmiechu.
Korona wzmacnia uszkodzony ząb, a także przyczynia się do poprawy jego wyglądu, kształtu lub ułożenia.
Wszczepy i mosty są używane w celu uzupełnienia brakujących zębów.
Implanty zębowe zastępują jeden bądź więcej zębów albo służą do przymocowania kompletnych lub częściowych protez zębowych.
Podrażnienie i uszkodzenie jamy ustnej - podrażnienie i uszkodzenie jamy ustnej jest związane z obrzękiem lub bolesnością jamy ustnej, warg lub języka. Choć istnieje wiele rodzajów dolegliwości i zmian w jamie ustnej, najczęstsze wśród nich są owrzodzenia, opryszczka, leukoplakia i pleśniawki. Każda zmiana w jamie ustnej, która utrzymuje się przez tydzień lub dłużej, powinna zostać zbadana przez dentystę.